Elżbieta Stachurska
Konkurs na najlepszego użytkownika
obiektu zabytkowego 1989-1990 r.
Ochrona Zabytków 44/4 (175), 309-313
14. Czarnków — Sarkofag cynow y Adama Sędziwoja Czarn- kow skiego z 16 27-1628 r. Stan po konserwacji
(fot. J.P olachow ski, 1990)
15. Skrzatusz — gm. Szydłowo. Rzeźba Pietà z 1 poł. XV w. Stan po konserw acji (fot. J.P olachow ski, 1990)
w Szczecinę — zespół pod k ie ro w n ic t wem mgr Elżbiety Grabarczyk.
Inw estor — WKZ w Pile.
S k r z a t u s z (gm. S zydłow o) — 5 rzeźb z fasady kościęła parafialnego W n ie b o w zięcia NM P; Sw. Jakuba Starszego, Św.
Grzegorza, 2 biskupów , N M P N iepokala nie Poczętej
W latach 19 85 -198 6 w ykonano kopie rzeźb z lekkiego materiału — zdjęto form y
z oryginału po uzupełnieniu brakujących elementów. Rzeźby umieszczono w fasa dzie kościoła. Oryginały, ze względu na znaczne zniszczenie atmosferyczne, p o d dano konserwacji zachowawczej. W ykonawca — PKDS PKZ — Oddział w Szczecinie — zespół pod k ie ro w n ic t wem mgr Elżbiety Grabarczyk.
Inwestor — WKZ w Pile.
W a ł c z — kufer intarsjowany, XIX w..
ze zbiorów Muzeum O kręgowego w Wałczu.
Prace konserwatorskie wykonane w 1986 r. obejm ow ały następujące zabiegi: demontaż okuć, dezynfekcję i dezynsek cję, uzupełnienie ubytków intarsji, p o lichrom owanie.
W ykonawca — PKDS PKZ — Oddział w Szczecinie — zespół pod k ie ro w n ic t wem dr. A. Zyzika.
Inwestor — WKZ w Pile.
mgr Bernadeta Piecuch
UŻYTKOW NIKA OBIEKTU ZABYTKOWEGO 1989-1990 R.
KONKURS NA NAJLEPSZEGO
Zadaniem konkursu jest popularyzacja o b ie któ w zabytkow ych oraz rozwijanie mecenatu instytucji oraz osób fizycznych nad dobram i kultury. Zasadniczym celem konkursu jest uhonorow anie i w yró żnie nie w zo row ych gospodarzy i u ż y tk o w n i ków. Ma to jednocześnie stanow ić za chętę do podejm ow ania opieki nad zaby tkami przez inne jednostki państwowe, społeczne oraz osoby fizyczne.
Zasady typow ania kandydatów : Uczestników konkursu — gospodarzy o b ie k tó w zabytkow ych — zgłaszają W o je w ódzcy Konserwatorzy Zabytków na następująych zasadach:
— użytko w nik spoza resortu kultury i sztuki,
— obiekt, który nie brał udziału w po
przednich konkursach,
— prace przy obiekcie wykonane lub zakończone w okresie ostatnich pięciu lat,
— prace przynajmniej częściowo w y k o nane ze środków użytkownika,
— wysoka jakość prac,
— funkcja obiektu zgodna z wytycznym i konserwatorskimi,
— właściw e zagospodarowanie i utrzy manie obiektu,
— właściw e utrzymanie i estetyczne w y posażenie obiektu.
Zasady oceny:
Zgłoszone obiekty są poddawane kom i syjnym lustracjom. Przy ocenie ju ry bie rze pod uwagę grupy zagadnień obejm u jących szereg elementów:
1 ) stopień trudności przeprowadzonych prac ze w zględu na stan obiektu przed przejęciem, zaangażowanie własnych środków finansow ych i sił w y k o n a w czych użytkownika,
2) estetyka i utrzymanie obiektu, jakość prac rem ontow ych, wyposażenie wnętrz, stan wyposażenia, utrzymanie otoczenia, 3) zaangażowanie społeczne w dziedzi nie ochrony zabytków, inicjatyw a i udział użtkownika w pracach rem ontow ych i utrzymanie własnego obiektu, opieka nad innym i zabytkami w okolicy, oddzia ływ anie na środow isko przez właściw e wykorzystanie i w zorow e utrzymanie obiektu.
Do konkursu zgłoszono 29 ob ie któ w z 12 w o jew ód ztw . Do nagród w ytypo w a no
1. Poznań — kościół K arm elitów Bosych. W idok wnętrza (fot. B. C ynalewski, 1889)
2. Biedrusko — pałac (fot. B. Cynalewski, 1989)
26 laureatów i przyznano: 1 nagrodę specjalną, 7 nagród I stopnia, 2 nagrody II stopnia, 8 nagród III stopnia oraz 8 wyróżnień.
N a g r o d ę s p e c j a l n ą otrzym ał Z a kon 0 0 . K arm elitów Bosych w Poznaniu — za podjęcie o d b u d o w y kościoła pw. Św. Józefa w Poznaniu — z przeznacze niem na cele sakralne.
Kościół klasztorny 0 0 . K arm elitów nale ży do cennych o b ie k tó w sakralnych o dużych w artościach arch itekton icz nych. W zniesiony został na wzgórzu Św. W ojciecha w Poznaniu, na miejscu
zboru i szkoły Braci Czeskich. Z b u d o w a ny w latach 1 6 3 5 -1 6 6 7 jest dziełem dw óch w y b itn y c h arch itektów — Krzysz tofa B onadury St. i Jerzego Catenaci. W XIX w. został zam ieniony na kościół starokatolicki, później na zbór protestan cki, a w latach 1 9 1 9 -1 9 3 9 był ga rnizono w ym kościołem miasta. Częściowo z n i szczony w okresie II w o jn y św iatow ej. W 1945 r. kościół i sąsiadujący z nim klasztor pono w nie objęli 0 0 . Karmelici Bosi i przystąpili do od bu do w y. Jednak zasadniczy rem ont św iątyni rozpoczęto w 1985 r. O db udo w a no m.in. dachy.
i sklepienie, elewacje, od tw orzo no stolar kę, sztukaterie oraz w ykonano rekonstru kcję wyposażenia kościoła.
Wszystkie prace w ykonane zostały syste mem gospodarczym, a koszty finansow e poniósł klasztor 0 0 . Karm elitów Bosych, przywracając kościołow i jego dawną świetność.
N a g r o a y I s t o p n i a
1 ) Parafia rzymskokatolicka kościoła pw. Ś w.Św. Kośmy i Damiana w M ęcinie W ielkiej (w o j. nowosądeckie) za w zo ro w o przeprowadzony rem ont kapitalny kościoła, mający na celu nie tylko
polep-3. Będlew o — gm. Stęszew, w o j. poznańskie — pałac (fot. B. Cynalewski, 1989)
4. B ędlewo — wnętrze sali posiedzeń w pałacu (fot. B. Cynalewski, 1989)
szenie stanu technicznego św iątyni zb u dow anej w 1807 r., lecz przywrócenie pierw otnej bryły architektonicznej, ze szpeconej przebudową z pocz. XX w. P rzywrócono m.in. wysokość dachów nawy i prezbiterium oraz odtw orzono ich zwieńczenia. Przywrócono również pier w o tn e pokrycie dachu — gontem. Obiekt odzyskał swoje wcześniejsze w alory ar chitektoniczne i iest w zo row o utrzym a ny.
2) Pani Jadw iga Kujawska — za ura to wanie dw oru pochodzącego z 1929 r. we wsi Pstrągowa (w o j. rzeszowskie) z przeznaczeniem na cele mieszkalne. Remont dw oru został przeprowadzony w okresie 2 lat, z dużą rroską o utrzymanie w artości zabytkowych. Na szczególną uwagę zasługuje zaangażowanie Państ wa Kujawskich przy realizacji prac re m ontow o-konserw atorskich oraz adap tacji i wyposażeniu wnętrz dw oru. Odzy skano część mebli stanowiących p ie rw o tne urządzenie wnętrz. Całość uzupełnia ją okazy dawnej broni, trofea myśliwskie — co niew ą tpliw ie przyczyniło się ró w nież do podniesienia w a loró w artystycz nych obiektu.
3) Parafia rzymskokatolicka pw. MB Szkaplerznej w Szczeglinie — za urato wanie kościoła filialnego pw. Św. A n to niego Padewskiego w Garbnie (w o j. k o szalińskie).
Prace rem ontow o-konserw atorskie za bytko w eg o kościoła w Garbnie, zbu do w anego w 1769 r., wykonane zostały zgodnie z w ytycznym i konserwatorskim i i objęły m.in. szereg niezbędnych prac budow lanych, których jakość została oceniona wysoko. Uszanowano nie tylko oryginalną architekturę obiektu, ale ró w nież, co niezwykle ważne, dawną te c h n i kę budowlaną. Prace te uratowały bu d o w lę sakralną, w łaściw ie skazaną już na zagładę. Podczas prac przyw rócono ob ie kto w i jego w artości artystyczne i pierw otną form ę kościoła. Zachowano cenny przykład X V III-w iecznej, szachul- cow ej bu do w li sakralnej, typow ej dla tego regionu.
4) Jednostka W ojskowa Nr 1549 w B ie drusku — za p ra w id ło w o przeprowadzo ny rem ont X IX -w iecznego pałacu w B ie drusku (w oj. poznańskie) z przeznacze
niem na ośrodek ku ltu ra ln o -w ych o w a w - czy.
Obiekt zaniedbany, niszczejący, w ym a gał pilnie kapitalnego remontu. Prace rem ontow o-konserw atorskie wykonali żołnierze Jednostki W ojskowej w B ied rusku w oparciu o wytyczne i zalecenia W ojew ódzkiego Konserwatora Z abyt ków w latach 1986-1990. Na szczególną uwagę zasługuje nie tylko praw idłow e wykonanie prac budowlanych, ale ró w nież konserwacja dekoracji architektoni czno-rzeźbiarskiej oraz stolarki drz w io wej i okiennej. Elewacje pałacu otrzymały nowe tynki, których kolorystykę ustalono na podstawie zachowanych fragm en tów . W oparciu o wzory z epoki i stare fotografie zaprojektowano nowe balust rady i kraty. O dnow iono również bogatą dekorację malarską we wnętrzach pała cu.
5) Polska Akademia Nauk w Poznaniu — za odbudow ę X IX-wiecznego zespołu pałacow o-parkow ego w Będlewie (w o j. poznańskie) z przeznaczeniem na ośro dek szkoleniow o-w ypoczynkow y. Pałac zbudow ano w 1866 r. w stylu neogotyku angielskiego dla Bolesława Potockiego. Po w o jnie w ielokrotnie zmieniał użytkow ników , co do pro w ad zi ło do dużej dewastacji obiektu, a szcze gólnie jego wnętrz i wyposażenia. Prace rem ontow o-konserw atorskie roz poczęto w 1979 r„ generalnym w y k o n a w cą robót było Przedsiębiorstwo Państ w o w e Pracownie Konserwacji Z abyt ków. Faktem jest, że to właśnie z in icja ty w y Polskiej Akademii Nauk zespół w Bę dlewie odzyskał swoją dawną świetność. Prace były bardzo trudne, nie tylko b u d o wlane ale i konserwatorskie. Bogactwo dekoracji sztukatorskiej w e wnętrzach wym agało udziału wysoko w y k w a lifik o wanych specjalistów.
6) Kombinat P aństwow ych G ospo darstw Rolnych w Czempiniu — za re m ont i adaptację XIX -w iecznego dw oru w Gorzyczkach (w oj. poznańskie) z prze znaczeniem na bursę dla studentów A ka demii Rolniczej.
Prace rem ontow o-konserw atorskie w y konali: brygada rem ontowa Kombinatu oraz PP Pracownie Konserwacji Z abyt ków.
Na podkreślenie zasługuje w ykonanie z ogrom ną pieczołow itością remontu elewacji, elem entów i detali a rch itekton i cznych oraz bogatego wystroju wnętrz w oparciu o w ytyczne i zalecenia W o je wódzkiego Konserwatora Zabytków. O dn ow iony obiekt służy jako ośrodek praktyk studenckich resortu rolnictwa. 7) Rejon Dróg Publicznych w Puszczy kow ie — za w zorow e w ykonanie prac rem ontow o-konserw atorskich zespołu pałacow o-parkow ego w Skrzynkach (w oj. poznańskie) z przeznaczeniem na ośrodek szkoleniow o-w ypoczynkow y. Pochodzący z końca XIX w. zespół w Skrzynkach został przejęty przez Rejon Dróg Publicznych w stanie daleko posu niętej dewastacji. Prace rem ontow e w y konano w latach 1987-1990, a w y k o n a w cą prac była brygada rem ontowa Rejo nu Dróg Publicznych. Działając w opar ciu o w ytyczne i zalecenia W ojew ódzkie go Konserwatora Z abytków przyw róco no zespołowi jego d aw ny blask. Na u w a gę zasługuje szczególna dbałość o za chow anie struktury zabytkowej obiektu. N a g r o d y I I s t o p n i a
1 ) W ojew ódzki Ośrodek Doskonalenia Kadr A dm inistracji w Nosowie — za remont i adaptację X IX -w iecznego ze społu pałacow o-parkow ego w Nosowie (w oj. koszalińskie) z przeznaczeniem na ośrodek szkoleniow o-w ypoczynkow y. Remont pałacu w ykonano w oparciu 0 pełną dokum entację techniczną na za sadnicze roboty budow lane oraz w ystrój 1 wyposażenie wnętrz, opracowaną zg o dnie z wytycznym i W ojew ódzkiego K on serwatora Zabytków. W ykonawcam i prac byli rzemieślnicy. Bardzo dobrze w ykonano szereg prac specjalistycznych, w tym rekonstrukcję sztukaterii i stolarki. Przebieg prac rem ontow ych prezentuje szczegółowo opracowana dokumentacja z kolejnych etapów robót zarówno b u d o wlanych, jak i konserwatorskich. 2) 0 0 . Franciszkanie Konwentualni w G łogów ku — za odbudow ę baroko w ego klasztoru 0 0 . Franciszkanów w G łogów ku (w oj. opolskie) z prze znaczeniem na filię Wyższego Sem ina rium Duchow nego 0 0 . Franciszkanów w Krakowie. 0 0 . Franciszkanie przejęli
5. Gorzyczki — gm. Czempiń, w oj. poznańskie — pałac (fot. B.Cynalewski, 1989)
6. Skrzynki — gm. Stęszew, woj. poznańskie — pałac (fot. B.Cynalewski, 1989)
obiekt w stanie 80%. zniszczenia. Do prac rem ontow ych zaangażowano m iejscowe rzemiosło. Efektem prac jest p ra w id ło w o w yko na ny remont, adaptacja i zagospo darow anie obiektu oraz jego otoczenia. Rem ont i adaptacja klasztoru w G ło g ó w ku stan ow i n iew ą tpliw ie czynnik m o b ili zujący dla miasta, a tej części osiedla, w której jest usytuow any przyw rócił d a w n y w yg ląd i urok.
N a g r o d y I I I s t o p n i a
1) Urząd Miasta Przeworska — za re m ont i adaptację ratusza w Przeworsku (w o j. przemyskie) z przeznaczeniem na cele użyteczności publicznej.
Pochodzący z okresu XV-XVII w. ratusz c h y lił się ku upadkow i. Sprawnie prze prow adzony remont, zgodnie z w y ty c z nymi i zaleceniami W ojew ódzkiego K on serwatora Z abytków , przyczynił się do zachow ania obiektu stanow iącego jeden z nielicznych dziś przykładów miejskiego b u d o w n ic tw a epoki renesansu.
2) S półdzielnia R o lniczo-W ytw órcza w Nizinach — za uratow anie X IX -w ie cz- nej o ficyn y dw orskiej w M aćkow icach (w o j. przemyskie) z przeznaczeniem na cele ho telow o-socjalne.
W latach 1 9 8 7 -1 9 8 9 przeprowadzono rem ont kapitalny podnosząc obiekt z ru iny. Prace rem ontow e wykonała brygada
rem ontow a S półdzielni w oparciu o w y tyczne W ojew ódzkiego Konserwatora Z abytków . Na uw agę zasługuje fakt, że S półdzielnia R olniczo-W ytw órcza w N i zinach już po raz trzeci jest laureatem naszego konkursu.
3) Krośnieńskie H uty Szkła — za ura to w anie X IX -w iecznego zespołu pałaco- w o -p a rk o w e g o w e wsi Nozdrzec (w o j. krośnieńskie) z przeznaczeniem na ośro dek w yp oczyn kow y.
O biekt przejęto w stanie kom pletnej ru i ny. W ykonanie kom pleksow ych robót rem ontow ych należy uznać za n ie w ą tp li w e osiągnięcie z uw agi na ogrom w y k o nanych prac. Na podkreślenie zasługuje wysoka jakość i estetyka prac oraz w y strój i w yposażenie wnętrz pałacu. 4) M ad le śnictw o Podanin — za ura to w anie X IX -w iecznego zespołu pałaco- w o -p a rk o w e g o w M argońskiej Wsi (w o j pilskie) z przeznaczeniem na o g ó ln o p o l ski ośrodek szkolenia leśników.
Prace rem ontow e przeprowadzono sy stemem gospodarczym , a wykonała je grupa rem ontow a Nadleśnictw a w op ar ciu o w ytyczne i zalecenia W oje w ód zkie go Konserwatora Zabytków.
Na szczególną uw agę zasługuje staranne uporządkow anie parku.
5) Stacja H o d o w li Roślin — W iatrow o
— za uratowanie X IX -w iecznego zespo łu pałacow o-parkow ego w W iatrow ie (w oj. pilskie) z przeznaczeniem na cele adm inistracyjno-socjalne.
Obiekt przejęto w stanie ruiny. Prace re m ontowo-konserwatorskie pałacu w y k o nała brygada remontowa SHR. Uporząd kowano również siedm iohektarowy park. 6) Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną „P o lo n ia ", Oddział w Pozna niu - za uratowanie XV-wiecznej kamie nicy, usytuowanej w Poznaniu, Stary Ry nek 51 — z przeznaczeniem na cele uży teczności publicznej — Dom Polonii. Remont kapitalny w ykonano w ciągu trzech lat. Na szczególną uw agę zasługu je dbałość o zachowanie wartości zabyt kow ych obiektów .
7) Komitet S tronnictw a Dem okratycz n e g o — za uratowanie i adaptację maga zynu huty żelaza z 1802 r. w Zagwiździu (w o j. opolskie) z przeznaczeniem na sie dzibę SD i świetlicę.
Z in icja tyw y S tronnictw a Dem okratycz nego zagospodarowano fragm ent zabu d o w y huty wraz z otoczeniem. Przyczyni ło się to do aktyw izacji środowiska i za chęciło do podejm ow ania prac przy in nych obiektach w zespole.
8) Pan W łodzim ierz W ieczorkiew icz — za uratowanie X IX -w iecznego kościoła
7. G łogów ek — w o j. opolskie. Kościół Franciszkanów (fot. Z.Czauner, 1989)
8. G łogów ek — klasztor Franciszkanów od strony dziedzińca (for. Z.Czauner, 1989)
9. W iatrow o — w o j. pilskie. Pałac z XIX w. (fot. J.Polachow ski)
10. Poznań — Stary Rynek 51. Dom POLONII (fot. B.Cynalewski, 1990)
poew angelickiego w Sulm inie (w oj. gdańskie) z przeznaczeniem na cele m ie szkalne, pracow nię rzeźbiarską oraz gale rię sztuki.
O biekt po zakończeniu prac rem onto- w o-adaptacyjnych służy nie tylko użyt ko w n iko w i, ale i m iejscowem u społe czeństwu. O rganizowane przez w łaści ciela w ystaw y dają mieszkańcom Sulm i- na m ożliw ość bezpośredniego kontaktu ze sztuką na najwyższym poziomie artys tycznym.
W y r ó ż n i e n i a :
1 ) P aństwow e A rchiw um w Przemyślu — za uratowanie i adaptację cerkwi z pocz XX w. w Przemyślu — z przezna czeniem na cele archiwum .
Remont kapitalny i adaptację Domiesz- czeń budynku d. cerkw i przeprowadzono zgodnie z w ytycznym i W ojew ódzkiego Konserwatora Zabytków , dostosow ując zabytkow y obiekt sakralny do nowych potrzeb.
2) Rejonow y Zarząd K w aterunkow o - B udow lany w Rzeszowie — za urato wanie X V III-w ieczn ego d. klasztoru SS. Dom inikanek w Przemyślu — z przezna czeniem na Klub Garnizonowy. Prace rem ontow e w ykonała brygada re m ontow a Jednostki W ojskow ej w Jaros ła w iu zgodnie z zasadami postępowania konserwatorskiego. Dużo w ysiłku w ło żono w konserwację bogatego wystroju
wnętrz oraz zagospodarowania najb liż szego otoczenia.
3) Zakład Budżetow y W czasów dla
Dzieci i Młodzieży przy Kuratorium Oświaty i W ychow ania w Poznaniu — odbudow a X IX-wiecznego zespołu pała - cow o-p arkow eg o w Zajączkowie (w oj. poznańskie) z przeznaczeniem na ośro dek szkoleniow o-w ypoczykow y. Prace budow lano-konserw atorskie w y konano w latach 19 87-1989 przystoso w ując zniszczony zespół do nowych p o trzeb w oparciu o wytyczne i zalecenia WKZ.
4) Studium Nauczycielskie w B ielsku - Białej — za odbudow ę 2 budynków w Bielsku-Białej, przy ul. PKWN 24 i 25, pochodzących z lat 1880 -190 0 — z prze znaczeniem na cele szkolne.
Na wyróżnienie zasługuje duże osobiste zaangażowanie dyrektora Studium , który w oparciu o źródła ikonograficzne d o prowadził do rekonstrukcji istniejącej niegdyś dekoracji malarskiej elewacji, przedstawiającej sylwetki w yb itn ych Po laków.
5) Polska Akademia Nauk, Zakład Fizyki Ciała Stałego w Zabrzu — za odbudow ę pochodzącego z 1900 r. tzw. dw oru G rabowskich w Kozach (w oj. bielskie) z przeznaczeniem na ośrodek laborato- ryjno-szkoleniow y. Starannie o d n o w io ny dw ór oraz próba odtworzenia m oder nistycznego niegdyś otoczenia, tw orzy
ciekawie i estetycznie prezentujący się zespół.
6) Biuro P rojektów O biektów S p o rto w ych i Rekreacyjnych „P o ls p o rt" O d dział w Opolu — za adaptację X IX -w ie - cznego spichrza w Opolu — z przezna czeniem na cele biurowe.
Prace rem onowe i adaptacyjne w y k o n a no starannie, zgodnie z zaleceniami WKZ z zachowaniem charakteru zabytkow ego wnętrz.
7) Parafia Kościoła Chrystusowego w O polu — za adaptację XIX-wiecznego, daw nego domu Rybaka w Opolu — z przeznaczeniem na dom m o d litw y i mieszkanie.
Uratow ano jeden z nielicznych budynkó w rybackich istniejących niegdyś wzdłuż rzeki Odry.
8) Spółdzielnia Pracy Twórczej Polskich A rtystó w Plastyków w Gdańsku — za uratowanie i adaptację Stągwi M lecz nych w Gdańsku, pochodzących z okre su XV-XVI w. — z przeznaczeniem na ekspozycję, galerię sprzedaży oraz p o mieszczenia adm inistracyjne Spółdzielni. Stągwie Mleczne to najstarszy obiekt fortyfikacyjny na terenie W yspy S p ic h rzów. Dzięki w ys iłk o w i inwestora został przyw rócony miastu w swej pierw otnej formie.
Elżbieta Stachurska
