R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E , T. X X X I, N R 3/4, W A R S Z A W A 1980
B O H D A N D O B R Z A Ń S K I
P O W S T A N IE I R O ZW Ó J L U B E L S K IE G O O D D Z IA Ł U P O L S K IE G O T O W A R Z Y S T W A G LE B O Z N A W C Z E G O
Oddział Polskiego Tow arzystwa Gleboznawczego w Lublinie został utworzony 30 lat temu z in icjatyw y pracowników naukowych K atedry Gleboznawstwa W ydziału Rolniczego Uniwersytetu M arii Curie-Skło- dowskiej w Lublinie. Na zebraniu organizacyjnym w dniu 3.II I . 1949 r., w którym uczestniczyły 43 osoby, powołano Sekcję Polskiego Tow a rzystwa Gleboznawczego, przemianowaną w 1951 r. na Oddział, który
w ciągu 30 lat podwoił liczbę członków. Aktualnie Oddział Lubelski wśród swych członków ma 13 profesorów, 13 docentów, 29 doktorów oraz 39 magistrów i inżynierów.
W roku 1959 Oddział Lubelski rozszerzył swoją działalność tworząc delegaturę w Rzeszowie. K olejn e składy zarządów i komisji rew izyjn ych Oddziału przedstawia tabela.
Działalność naukowo-popularyzacyjna Oddziału obejmowała organi zowanie posiedzeń referatowych, zjazdów i konferencji oraz czynny udział członków w pracach komisji naukowych i zespołów roboczych Za rządu Głównego PTG .
W okresie 30-lecia działalności zorganizowano 240 posiedzeń refera towych, na których członkowie Oddziału i goście przedstawiali osiągnię cia w zakresie genezy, żyzności, erozji, melioracji, m ikrobiologii gleby, wykorzystania i ulepszenia gleb, uprawy roli, chemii i mineralogii gleby, metodyki badań. Na posiedzenia referatow e zapraszano niejednokrotnie wybitnych naukowców z różnych krajów. Poziom zebrań podnosił p rzy jęty w Lublinie system referowania prac doktorskich i habilitacyjnych' z dziedziny gleboznawstwa przed obronami i kolokwiami. Do poszerze nia tem atyki referatów przyczyniała się również nawiązana przez Od dział współpraca z licznym i towarzystwam i naukowymi, jak: Polskie Tow arzystw o Przyrodnicze im. M. Kopernika, Polskie Tow arzystw o Botaniczne, Polskie Tow arzystw o Geograficzne, Polskie Tow arzystw o Leśne.
Oddział Lubelski był organizatorem 2 zjazdów gleboznawczych ogól nopolskich: w roku 1953 w Lublinie oraz w 1963 w Rzeszowie. P ierw szy zjazd i związana z nim konferencja terenowa były poświęcone glebom
S k ł a d Za rz r/ ić w L u b e l s k i e g o O d d z i a ł u P o l s k i e/то Tow a r z у j twa G l e b o z n a w c z e g o C o m p o s i t i o n oi" the b r a n c h D i v i s i o n o f P o l i s h S o i l S c i e n c e S o c i e t y i n L u b l i n F u n k c j a - F u n c t i o n L a t a - Yaar.s 1949 - 1958 1953 - 1964 1964 - 1967 1967 - 1974 1974 - 1978 1978 P r z e w o d n i c z ą c y O d d z i a ł u
Ch ai rma n o f the l ir anch D i v i s i o n p r o f . d r Bohdan D o b r z a ń s k i d o c . d r Adan Wo nd r a u s c h d o c . d r S t a n i s ł a w U z i a k d o c . d r S a t u r n i n Z a w a d z k i p r o f . d r R y s z a r d T u r s k i p r o f . d r I g n a c y D e c h n i k s V i с e p r z o w o d n i c z q c y O d d z i a ł u D ep u ty C ha i rm an o f the B r a n c h D i v i s i o n p r o f e d r J a d w i g a Mar szo w s k a - Z iemię- с ka
mgr i n ż » W ac ła w W i e r c i ń s k i d o c . d r S a t u r n i n Z a w a d z k i d o c . d r S t a n i s ł a w U z i a k p r o f » d r I g n a c y D e c h n i k d o c . d r H e n r y k Do mż ał S e k r e t a r z S e c r e t a r y mgr i n ż . J ó z e f P i c z c i ^ k d r S a t u r n i n Z a w a d z k i
d r Jar. G l i ń s k i ci oc„dr Jan G l i ń s k i d r Mo de st M i s z t a l d r R y s z a r d D ę b i c k i S k a r b n i k j' T r e a s u r e r ! d r S t e f a n Z i e l n i e k i mgr i n ż . Anna Myczka
d r J ó z e f Pomian d r J ó z e f Pomi an d r Jan G a w l i k d r Jan G a w l i k
1 |J C z ł o n k o w i e Z a r z ą d u M en b e r s o f t h e M a n a g i n g B o a r d mgr i n ż . Adam G o r z a ł a d r S t a n i s ł a w U z i a k mgr i n ż . S t a n i s ł a w M ł y n a r s k i d o c . d r R y s z a r d T u r s k i mgr 3 r o n i s ł a w P o l e rj k i d o c . d r R y s z a r d T u r s k i mgr Adam P a r t y k a mgr S t a n i s ł a w D u d z i a k mgr S t a n i s ł a w a Szmuc d o c . d r Mode ot M i s z t a l mgr S t a n i s ł a w D u d z i a k P r z e w o d n i c z ą c y K o m i s j i R e w i z y j n e j C h a i r ma n o f the B o a r d o f C o n t r o l mgr i n ż . W ac ła w W i e r c i ń s k i p r o f . d r S t e f a n Z i e m r . i c k i p r o f » d r Adam W o n dr au sc h p r o f . d r Adam Won dr au sc h p r o f . d r S t a n i s ł a w U z i a k p r o f . d r S t a n i s ł a w U z i a k C z ł o n k o w i e K o m i s j i R e w i z y j n e j Members o f t he 3 o a r d o f C o n t r o l p r o f . d r Adam M a l i c k i d o c . d r Adam Wondrausch i i n ż . S t a n i s ł a w M a z u r k i e w i c z d o c . d r Zygmunt Mazur d r I g n a c y D e c h n i k d o c . d r Zygmunt Mazur d o c . d r I g n a c y D e c h n i k d o c . d r J ó z e f P omi an p r c f . d r Jan G l i ń s k i p r o f . d r Jan G l i ń s k i p r o f . d r R y s z a r d T u r s k i d o c . d r J ó z e f Pomi an В . D o b r z a ń s k i
Referat plenarny 11
W yży n y Lubelskiej, a ponadto zagadnieniom system atyki gleb i meto dyki badań gleboznawczych. R eferaty plenarne w ygłosili profesorowie: B. Dobrzański, A . M alicki i S. Ziem nicki’. Na zjeździe tym wysunięto propozycję utworzenia Kom itetu Gleboznawstwa i Chemii Rolnej Polskiei Akadem ii Nauk. Z okazii ziazdu został w ydany specjalny tom V I I I Annales UM CS Sekcji E.
Drugi zjazd ogólnopolski P T G w Rzeszowie był poświęcony zagospo darowaniu gleb górskich, w szczególności Bieszczadów. R eferaty ple narne w ygłosili: prof. В. Dobrzański, prof. A. Malicki, doc. S. Uziak i m gr T. M isiewicz. Zjazdow i temu poświęcony został specjalny zeszyt, tom 13 Roczników Gleboznawczych.
Oddział Lubelski organizował konferencje terenowe oraz w ycieczki gleboznawcze, m iędzy innymi:
— w 1960 r. konferencję poświęconą Pojezierzu Łęczyńsko-W ło- dawskiemu, wspólnie z Polskim Tow arzystw em Geograficznym ,
— w 1968 r. konferencję terenową na trasie Lublin— Augustów w ramach Ogólnopolskiego Zjazdu PTG ,
— w 1971 r. konferencję na trasie Rzeszów— Dębica— Przew orsk po święconą glebom hydrogenicznym,
— w 1977 r. konferencję na terenie w oj. tarnobrzeskiego poświęco ną zagospodarowaniu gleb zniszczonych przez erozję i przez przemysł. W ielu członków Oddziału było współorganizatorami M iędzynarodo wego Sympozjum na temat „W p ły w czynników fizycznych środowiska glebow ego na produkcję roślinną” , organizowanego w 1977 r. w Lu b li nie przez K om itet Gleboznawstwa i Chemii Rolnej P A N wraz z Zakła dem A g ro fizy k i P A N .
W 1965 r. zorganizowano wycieczki gleboznawcze do Jugosławii, na W ęgry, a w 1967 r., wspólnie z Oddziałem P T G w Olsztynie, do NRD.
Przedstawiciele Oddziału brali aktyw ny udział we wszystkich ogól nopolskich zjazdach i konferencjach P TG , jak również reprezentowali gleboznawstwo polskie na kongresach M iędzynarodowego Tow arzystw a Gleboznawczego: prof. В. Dobrzański w Paryżu (1956 r.), m gr J. G liń ski w Madison, U S A (I960 r.), prof. В. Dobrzański, doc. S. Uziak, doc. R. Turski i dr. J. Gliński w Bukareszcie (1964 r.), prof. В. D o brzański, prof. J. Gliński, prof. R. Turski, prof. S. Uziak, prof. S. Za wadzki, doc. I. Dechnik, doc. J. Borowiec, dr. J. Stawiński i mgr. W . Stęp niewski w Moskwie (1974 r.), prof. J. Gliński i prof. R. Turski w Ed monton (Kanada 1978 r.).
Oddział Lubelski P T G prowadził działalność szkoleniową organizu jąc kursy w zakresie chrom atografii i wykonywania monolitów glebo wych oraz lektoraty języka angielskiego. Te ostatnie znacznie przy czyniły się do poszerzenia grona wykonujących tłumaczenia literatury obcej do Przeglądu Naukowej Literatu ry Rolniczej i Leśnej.
tucji i organizacji naukowych oraz społecznych, jak Polska Akademia Nauk, Zespół Doradców przy Min. Rolnictwa, K om itet Nauki i Tech niki, Rada Naukowo-Techniczna przy Prezydium W R N w Lublinie, P re zydium W R N w Lublinie, T P P R , N O T, SITR. Członkowie Lubelskiego Oddziału P T G uczestniczyli również w pracach innych tow arzystw nau kowych, jak M iędzynarodowego Tow arzystw a Gleboznawczego, Lu b el skiego Tow arzystw a Naukowego, Polskiego Tow arzystwa Geologiczne go, Geograficznego, Chemicznego, Fizycznego, Biochemicznego i Bota nicznego. Brali udział w prowadzeniu kursu dla geodetów i agronomów na temat zasad bonitacji gleb rozpoczętej w 1956 r. oraz w opracowa niu nowej tabeli klas gruntów.
W ielu członków Oddziału uczestniczyło w pracach komisji specjali stycznych Zarządu Głównego P T G oraz w grupie Roboczej B IG LE B , opracowującej podsystemy FIZ , CHEM i PROC.
Działalność gospodarczo-usługowa Oddziału była bogata i wszech stronna Dotyczyła ona wykonywania ekspertyz i opracowań kartogra ficznych, pomocy szkoleniowych oraz aparatury do badań gleboznaw czych.
Już w latach 1950/51 wykonywano ekspertyzy gleb do badań przed- m elioracyjnych dla Biura P rojek tów Wodnych M elioracji oraz charak terystykę gleb erodowanych Zakładu Doświadczalnego W erbkowice dla IU N G . W następnych latach zakres opracowań dla Biura P rojek tów W odnych M elioracji został znacznie rozszerzony, obejmując kilkanaście tysięcy analiz próbek glebowych.
Z innych ekspertyz i opracowań wykonanych dla gospodarki rolnej należy wymienić:
— opracowanie 'sposobów rolniczego wykorzystania terenów odło gowych rejonu włodawskiego (100 tys. ha),
— ekspertyza dotycząca zastosowania ścieków miejskich do nawod nień gleb w dolinie rzeki B ystrzycy (4 tys. ha),
— określenie właściwości gleb oraz wartości opałowej torfu w PG R 5 w ojewództw .
— wykonywanie dokumentacji geotechnicznych dla celów budow lanych dla wojska i Centrali M ateriałów Budowlanych,
— dokonanie charakterystyki terenów podlegających soliflukcji oraz erozji na terenie woj. kieleckiego dla W R N K ielce,
— projekt reku ltyw acji terenówT zniszczonych przez przemysł oraz po eksploatacji materiałów budowlanych,
— projekty m elioracji przeciwerozyjnych,
— opracowanie metod przygotowania podłoży ogrodniczych,
— ■ opracowanie komentarza do tabeli klas gruntów użytków zielo nych,
— opracowania kartograficzne gleb w oj. lubelskiego i rzeszowskiego do map gleb Polski w skali 1 : 300 000 oraz opracowania kartograficzne
Referat plenarny 13
mniejszych obiektów, jak zlew ni Grajcarka w Pieninach, rejonu dolnej W isły, spółdzielni produkcyjnych woj. lubelskiego, rolniczych zakła dów doświadczalnych W SR w Lublinie.
W ym ienione opracowania stanowiły impuls do dalszych badań naukowych oraz dostarczały funduszów na zakup sprzętu i wyposaże nia do badań gleboznawczych oraz wyposażenia biblioteki fachowej Od działu.
Lata sześćdziesiąte odznaczały się nasileniem wykonywania w Od dziale pomocy naukowych dla szkół rolniczych i instytucji rolniczych. Wśród tych pomocy dominują klejone m onolity glebowe, których w y konano 320 kompletów, oraz mapy gleb /i zasobności gleb (ponad 40 kompletów). W ostatnich latach Oddział, w oparciu o Zakład A gro fizyk i P A N w Lublinie, wyspecjalizował się w produkcji unikalnej aparatury do badań gleboznawczych (wilgotnościomierze glebowe, aparaty Scheib- lera, mierniki elektrochemicznych właściwości gleb, zwięzłościomierze glebowe, term om etry termistorowe, lepkościomierze glebowe, poromie- rze, tensjometry, mieszadła laboratoryjne, separatory agregatów g le bowych).
W uznaniu zasług dla Tow arzystwa siedmiu członków Oddziału uzy skało odznaki P T G — złotą: B. Dobrzański, S. Uziak, S. Zawadzki, A . Wondrausch, J. Wondrausch, J. Gliński, R. Turski oraz srebrną — 1. Baranowska.
Podsumowując należy stwierdzić, że trzydziestoletnia działalność L u belskiego Oddziału P T G była dynamiczna i owocna. Przyczyniła się do integracji i aktyw izacji gleboznawców Lubelskiego Ośrodka Naukowego, do rozwoju nauki gleboznawstwa i jego popularyzacji, dała też w ym ier ne korzyści gospodarce narodowej.
Trzeba podkreślić, że rozwój Oddziału i jego osiągnięcia ściśle były związane z placówkami naukowymi Lublina: Katedrą Gleboznawstwa U M CS — W SR, a potem A R , Katedrą, a następnie Zakładem Glebo znawstwa UMCS, Lubelskim Oddziałem IM U Z, W ojew ódzką Stacją Chemiczno-Rolniczą, Zakładem A g ro fiz y k i P A N , które udostępniały po mieszczenia i sprzęt do działalności Oddziału.
Б. Д О Б Ж А Ы Б С К И С О З Д А Н И Е И Р А З В И Т И Е Л Ю Б Л И Н С К О Г О Ф И Л И А Л А П О Л Ь С К О Г О О Б Щ Е С Т В А П О Ч В О В ЕД О В Р е з ю м е Автором представлена история и деятельность Лю блинского ф и ли ала П о л ь ского общества почвоведов. В настоящее время в числе его членов состоят: 13 профессоров, столько ж е доцентов, 29 докторов и 39 магистров и инженеров. Н аряду с ож ивленной на учно-популяризаторской деятельностью ф и ли ал проводит многие экспертизы
оказывая таким образом помощь учреж дениям ведущ им осуш ительно-ороси тельн ы е мелиорации, а такж е исследовательским учреж дениям ведущим с е л ь скохозяйственны е опыты, исследования из области утилизации сточных вод, использования бросовых земель, защ иты среды, планировки благоустройств и т. п. К ром е картографических оф ормлений заслуж ивает внимания деятельность в сфере производства ш к ольн ы х пособий и ун и кальн ы х аппаратов предназна ченных для почвоведческих исследований. в . d o b r z a ń s k i O R IG IN A N D D E V E L O P M E N T OF T H E B R A N C H D IV IS IO N OF P O L IS H S O IL SC IE N C E S O C IE T Y IN L U B L IN S u m m a r y
The history and a ctivity o f the Branch D ivision of Polish Soil Science Society in Lu blin are presented in the paper.
The Branch D ivision comprises at present 13 Professors, the same number of Associate Professors, 29 Doctors and 39 Masters o f Sciences. Beside intensive popularizing and scientific activity, m any soil expertises fo r institutions dealing w ith hydrotechnical reclam ations and fo r research units carrying out experim ents and investigations on utilization o f waste w aters and management of wastelands, on natural environm ent protection, spatial managemet, etc. are w orked out.
Beside cartographic elaborates, also the a ctivity in the scope of production of educational equipm ent and unical apparatus sets fo r pedologie investigations, deserves to be mentioned.
Pro/, dr Bogdan Dobrzański Instytut Glebozn aw stwa S G G W - A R Warszawa, ul. Rakowiecka 26
