Janusz Lehmann
Niszczenie i konserwacja cegły w
zabytkach Wenecji
-międzynarodowe sympozjum w
Wenecji
Ochrona Zabytków 33/3 (130), 264
N IS Z C Z E N IE I KONSERW ACJA CEGŁY W ZABYTKACH W EN EC JI — M IĘ D Z Y N A R O D O W E S Y M P O Z J U M W W E N E C JI
Sympozjum odbyło się w dniach 22— 24 października 1979 r. w siedzibie Fundacji Cini na wyspie Św. Jerzego. Zorganizowane zostało przez Uniwersytet W enecki, Cen trum Studiów i Badań, Laboratorium Ba dania D ynam iki W ielkich M as i przez W eneckie Biuro U N E SC O przy współpra cy wielu m iędzynarodowych, zagranicz nych i w łoskich instytucji naukowych i kon serwatorskich.
Przygotow ano i w ygłoszono 36 referatów. Ponad połow a z nich pośw ięcona była zja w iskom przyspieszanego wietrzenia cegły, spow odow anego obecnością soli rozpusz czalnych, a zwłaszcza chlorku sodow ego. Zjawisko to w referatach traktowane było na ogół objaw ow o: rozważano raczej skut ki niż przyczyny niszczenia; stosow ano przeważnie fizyczne metody badawcze, przede w szystkim pomiary wytrzymałości i m ikroskopię. Najwięcej natom iast n o wych informacji wyjaśniających m echa nizm wietrzenia cegły uzyskano w bada niach za pom ocą rastrowego m ikroskopu, elektronow ego oraz analizy chemicznej Czynnikiem decydującym o szybkości wie trzenia cegły jest hydroliza szkliwa, będą cego spoiw em ceramicznego spieku cegły. Przedm iotem szczegółow ych badań i d o kum entowania była charakterystyka k lia m atologiczna W enecji, zanieczyszczenia pow ietrza i w o d y , zmiany pozicm u lustr, wody, wibracji gruntu i falowania wody- opadów atmosferycznych, wiatrów, zmian temperatury, ruchów sejsmicznych i ich wpływ u na niszczenie zabytków. Zrefero
wano również wyniki badań nad charak terystyką, technologią i miejscami w ytw a rzania cegły używanej w budownictwie w W enecji. R ozpatrzono m ożliwości da towania i identyfikacji miejsc pochodzenia cegły.
K ilka referatów pośw ięcono ocenie i okreś laniu warunków skuteczności poszczegól nych m etod konserw acji, przy użyciu róż nych preparatów chem icznych, zarówno organicznych, jak i nieorganicznych. D o hydrofobizacji i impregnacji wgłębnej cegły najbardziej polecane są obecnie produ ko w ane na skalę przem ysłową i sprzedawane
pod różnymi nazwami handlowymi prepa raty oparte na żywicach silikonow ych, m o dyfikow anych estrami kwasu krzem owego, żywicami akrylowymi i poliw ęglan owymi. N o w e wersje preparatów odznaczają się zwiększoną adhezją, odpornością na dzia łanie światła i starzenie pod wpływem wilgoci i temperatury.
W m etodyce impregnacji wgłębnej osiąg nięto dalsze postępy. Przeprowadza się już impregnacje wgłębne partii murów in situ za pom ocą w ysoko wydajnych tłokow ych pom p próżniow ych, p o uszczelnieniu im pregnowanego fragmentu przy użyciu o d powiedniej folii plastikowej. Substancją impregnującą jest zazwyczaj roztwór częś ciow o spolim eryzowanej żywicy silik on o wej w m ieszaninie rozpuszczalników orga nicznych.
Kilka referatów pośw ięcono m etodom za bezpieczania m urów ceglanych przed za
wilgoceniem . Najbardziej wyeksponow ano różne system y elektroosm ozy aktywnej i pasywnej z m odyfikacjam i mającymi na celu elim inację polaryzacji elektrod i ich korozji. W W enecji prow adzone są obec nie liczne prace konserwatorskie przez róż ne instytucje m iędzynarodowe, zagraniczne i w łoskie, m.in. w Pałacu D o żó w (sala W ielkiej R ady), kościołach Św. Marka, S. G iovanni e Paolo, S. Maria Assunta na T orcello, klasztorach Św. Zachariasza i del Buora, pomniku C oleoniego, Muzeum Szklą na M urano. W iększość zabytków w e neckich wpisanych na listę obiektów wy magających konserwacji w trybie pilnym znalazła ju ż m ecenasów. Zostały w nich podjęte prace zabezpieczające i konserw a torskie. P ozostało jeszcze kilkadziesiąt oczekujących na użytkow ników , którzy podjęliby jak najprędzej prace rewaloryza cyjne. N ależą do nich m .in. Fort Św. A n drzeja, D ogan a da Mar, Casino M ocenigo, Palazzo Gritti, Palazzo Grimani, Palazzo Contarini del B ovolo.
K lim at dla spraw konserwacji zabytków weneckich bardzo się ostatnio poprawił. Powstały liczne fundacje w łoskie i zagra niczne, zaangażowały się żyw o kom petent ne organizacje i instytucje m iędzynarodo w e i w łoskie. Przejawia dużą aktyw ność U N E SC O przez swoje Biuro w Wenecji. O dczuwa się niemal na każdym kroku jej inspirującą, koordynującą i organizatorską działalność.
Janusz Lehmann
H IS T O R IA N A P L A C U BU D O W Y — W YSTAW A KON SERW A TO RSK A W G DAŃ SK U
W dniu 8 lutego 1980 r. otwarto w sali SA R P w G dańsku wystawę poświęconą pracom badawczo-konserwatorskim, pro wadzonym na obszarze elektrowni „Ż ar n ow iec” , budowanej nad jeziorem o tejże nazwie. Uprzedzając prace budowlane, M uzeum Archeologiczne w G dańsku, In stytut H istorii Kultury Materialnej P A N , Uniwersytet Gdański, PP Pracownie K on serwacji Zabytków Oddział w Warsza w ie, a obecnie Oddział w Gdańsku, pro wadziły od roku 1972 badania archeolo giczne i etnograficzno-historyczne, mające na celu rozpoznanie naukowe i konserwa torskie całego obszaru. Badania te dopro wadziły d o odkrycia i zinwentaryzowania 147 stanowisk archeologicznych oraz roz poznania i częściow ego zinwentaryzowa nia zabytkowej architektury drewnianej wsi, która ulec miała destrukcji w trakcie realizacji budow y elektrowni.
P a tp n a t Dyrekcji Elektrowni Wodnej
».Żarnowiec” nad pracami badawczo-kon- serwatorskimi datuje się od m om entu jej pow ołania i stanow ić m oże pozytyw ny przykład św iatłego stosunku przedstawi cieli środow iska technicznego do kwestii ochrony zabytków . N ie ogranicza się on jedynie do czynności inwestorskich, tj. za
gwarantowania niezbędnych kw ot, lecz p o lega na wydatnej pom ocy w każdej niem al dziedzinie (np. udostępnianie ciężkiego sprzętu), ponadto podejm ow aniu i w ysu waniu inicjatyw, jak np. wykupienie naj starszej zagrody kaszubskiej we wsi N ad o- le — miejsca przyszłego skansenu i stacji m uzealnej, oraz osiem nastowiecznej chaty rybackiej, która znajdzie w nim miejsce. Badania archeologiczno-konserw atorskie dały w efekcie rozpoznanie osadnictwa od neolitu p o późne średniowiecze, szczegól ne wyniki prac Pracowni A rcheologiczno- K onserwatorskiej PK Z w G dańsku uwień czone zostały pom yślnym i odkryciami, m.in. popielnicy dom kowej. Prezentowane
na wystawie rezultaty badań G dańskiego M uzeum A rcheologicznego w Gniew ie p o zw oliły na uzyskanie danych do opracowań urbanistyczno-historycznych oraz w ytycz nych konserwatorskich.
T lo dla przedstawionych fotogram ów , re prezentujących wysoki poziom dokum en tacyjny a często i artystyczny, oraz poka zanych zabytków archeologicznych stano w iły zdjęcia z terenu budowy oraz g o to wych już urządzeń elektrowni żarnowiec kiej, informujące o skali tego zamierzenia. W spółorganizatoram i wystawy, nad którą patronat objął K om itet W ojewódzki PZPR, były: Elektrownia W odna „Ż arnow iec” , Zespół Elektrociepłowni „W ybrzeże” , W o jew ódzki Konserwator Zabytków, M uze um A rcheologiczne i M uzeum N arodow e w Gdańsku, Oddział Gdański PP PK Z oraz Biuro W ystaw Artystycznych w S o pocie.
Jan Gromnicki
U ŻY TK O W A N IE TEREN ÓW CM ENTA RZY M IEJSK IC H — R E FE R E N D U M W W IE D N IU W dniach 16— 18 marca 1980 r. odbyło się
w W iedniu referendum, mające na celu uzyskanie opinii ludności na temat paru istotnych i aktualnych zagadnień tego miasta, m .in. na temat form użytkowania terenów 16 niewielkich i peryferyjnych cmentarzy.
W 1950 r. opracow ano we właściwym w y dziale magistratu (D ie M agistratsabteilung 43 — Städtische Friedhofe) ogólny pers pektywiczny plan koncepcyjny. Założeniem planu było zreform ow anie gospodarki ist niejącymi terenami, racjonalizacja zarządu i nadzoru oraz nieodzow ność osiągnięcia
oszczędności finansowych. Uzyskanie ich przewidywano poprzez zamknięcie małych cmentarzy. Były one w przeszłości cm en tarzami gminnymi niewielkich m iejsco w ości przyłączonych z czasem do W iednia, obecnie są prawie całkowicie zapełnione j nie ma m ożliwości ich rozwoju przestrzen
