"Les Monuments Historiques de la France", R. 1975 : [recenzja]

Elżbieta Massalska, Wanda

Ożarowska

"Les Monuments Historiques de la

France", R. 1975 : [recenzja]

Ochrona Zabytków 31/2 (121), 144-149

1978

Ellingen, Ellw angen, F rick en h au sen , Iphofen, K elheim , L angen- burg, M ark tb reit, N eu b u rg n. D u n ajem , N euenstein, N ordlingen, O chsenfurt, O h ringen, R aty zb o n a, R o th en b u rg /T au b er, S ch w ä­ bisch H all, S om m erhausen, V olkach, W eikersheim , W ürzburg. Z ostały one przedstaw ione w edług następującego u k ład u : historia, o b e cn a pozycja m iasta, ludność i zatru d n ien ie (w m iarę m ożności po d aw an o d an e z ok resu średniow iecza, X V III w., 1900 i 1973 r., z dość szczegółow ą analizą z atru d n ien ia w poszczególnych zaw o ­ dach), konserw acja i rozw ój m iasta, perspektyw y rozw ojow e. Bogate ilustracje — p lan y m iast, sporo zdjęć lotniczych, liczne przykłady zabudow y ulic i najciekaw szych zabytków a rch itek tu ry . T eksty u trzy m an e są w rzeczow ym , obiektyw nym tonie. Ich bez­ im ienni a u to rzy nie stro n ią je d n a k o d k om entarzy krytycznych w w ypadku d o k o n a n y ch ju ż lu b zam ierzonych zniszczeń h istorycz­ nej tk an k i m iast i pejzażu. K ażd y z tych tekstów w art jest uw ażnego przestudiow ania. W w iększości ow ych m iast i m iasteczek procesy u rbanizacyjne po stęp u ją szybko i stają się pow odem — p o d o b n ie ja k w naszym k ra ju — wielu tru d n y ch do rozw iązania problem ów ko n serw ato rsk ich .

K ronika IC O M O S -u zaw iera n astępujące m ateriały z 1972 r.:

spraw ozdanie z II I G en eraln eg o Z grom adzenia w B udapeszcie (łącznie z tek stem rezolucji w spraw ie W enecji); ustalenia K o m itetu W ykonaw czego w P ary żu ; sym pozjum w S an d efjo rd (N orw egia) w spraw ie skandynaw skich m iasteczek o drew nianej zabudow ie; rezolucje p rzyjęte n a sym pozjum k rajów A m eryki Łacińskiej (w M eksyku) w dyskusji n a d K a rtą W en eck ą; spraw ozdanie z III K o n g resu M iędzynarodow ego F o to g ram etrii A rchitektonicznej w Z u ry ch u (b ard zo szczegółow e, z w ielom a ustaleniam i tech n iczn y ­ m i); działalność ko m itetó w n aro d o w y ch ; O N Z i o c h ro n a śro d o ­ w iska (spraw ozdanie i d o k u m en ty z k onferencji w S ztokholm ie); inform acje U N E S C O ; inform acje IC O M O S.

Z eszyt 4— 1976 zo stał w ydany przez Państw ow y In sty tu t O ch ro n y Z ab y tk ó w i P rzy ro d y w Pradze, Słow acki In sty tu t O chrony Z a b y t­ ków i P rzy ro d y w B ratysław ie o raz C zechosłow acki K om itet IC O M O S . P o raz pierw szy w „IC O M O S B u lletin ” w spółautorstw o sygnow ały in sty tu ty państw ow e. C ałość n u m eru pośw ięcono o c h ro ­ nie historycznych zespołów m iast i wsi. M ateriały nie są sygnow ane, re d a k to r całości: V ladim ir N ov o tn y . Przedstaw iono następ u jące m ateriały : W stęp; Rozw ój historycznych m iast Czech i M oraw ;

R o zw ó j historycznych m iast Słow acji; Konserwacje historycznych m iejskich s tr e f ochronnych Czech i M oraw ; Konserwacja historycznego centrum P ragi; Konserwacja historycznych s tr e f chronionych w S ło ­ w acji i inne m etody opieki nad za b ytko w ym i m iastam i i zespołam i w iejskim i w Słow acji; K lasyfikacja historycznych m iast C zeskiej R epubliki Socjalistycznej i inne m etody ochrony m iejskich zespołów za b ytko w ych ; Ochrona zespołów w iejskich; W nioski (szczególnie

interesujące poglądy n a tem at współczesnej funkcji zabytkow ych m iast, udziału now oczesnych założeń architektonicznych i fu n k cji w spółczesnych); W kład Czechosłowacji w działalność IC O M O S -u .

T a o statn ia rela cja im ponuje w ielkością d o ro b k u i m oże być przykładem p lanow o i konsekw entnie realizow anego działania. D rugą część zeszytu w ypełniają m ateriały przygotow ane przez paryskie centrum IC O M O S-u. Z aw arte tu są sp raw ozdania z dzia­ łalności kom itetów narodow ych w latach 1973— 1974 o raz n a stęp u ­ jąc e m ateriały z 1973 r.: rezolucje sym pozjów Problem y występujące

w konserwacji zabytków prezentujących różne kultury w K ordobie, P rzestrzeń uliczna w miastach historycznych w Lozannie, Ochrona historycznych centrów m iejskich i problem y adaptacji do współczesnych potrzeb krajów socjalistycznych w W ilnie, Konserwacja i rewitalizacja rodzim ej i w iejskiej architektury w T essalinikach, Konserwacja i restauracja historycznych ogrodów w G ran ad zie; spraw ozdanie

z czw artego sp o tk a n ia M iędzynarodow ego K o m itetu F o togram etrii A rchitektonicznej we F lo ren cji; działalność K om itetu N arodow ego IC O M O S w Ira k u ; zam ierzenia dotyczące konserw acji św iątyń w B oro b u d u r. W inform acjach z 1974r. zaw arte są: rezolucje sym ­ pozjum pośw ięconego now ym funkcjom społecznym historycznych zabytków (M agdeburg), sem inarium Konserwacja zabytków w rejo­

nach sejsm icznych w A n tiq u a (G w atem ala), sem inarium 1COM-

IC O M O S n a tem at ad ap tacji budynków historycznych n a cele m uzealne (W arszaw a); m ateriały z sem inarium Integracja współ­

czesnej architektury w dawnych ośrodkach (K azim ierz D olny) oraz Pierwszego O gólnoam erykańskiego Sem inarium w sprawie konser­ wacji i restauracji spuścizny historycznej okresu kolonialnego i repu­ blikańskiego w San D om ingo; spraw ozdanie z działalności M iędzy­

n arodow ego K o m itetu F o to g ram etrii A rchitektonicznej; d o k u ­ m enty M iędzynarodow ego K om itetu H istorycznych M iast przyjęte n a posiedzeniu w P rad z e; działalność Syryjskiego K om itetu N a ro ­ dow ego; w iadom ości U N E S C O .

L ek tu ra „IC O M O S Bulletin” wykazuje dow odnie, że w wielu k ra ­ ja c h skutecznie i aktyw nie działają k om itety narodow e IC O M O S, a także pozw ala, choć z pew nym opóźnieniem , dow iedzieć się o konferencjach, sym pozjach lub sem inariach pośw ięconych tem a­ to m jak że dla nas w ażnym i interesującym . Dzięki lekturze rezo­ lucji, rekom endacji i innych m ateriałów z tych sp o tk ań m ożna bliżej p oznać ich tem atykę i być św iadom ym w ydarzeń k sz tałtu ją ­ cych w spółczesną teorię i p rak ty k ę k o nserw atorską (przypuszczam y, że w pew nych w ypadkach istnieje m ożliwość uzyskania kserokopii źródłow ych m ateriałów z paryskiego cen tru m IC O M O S-u). Isto tn ą cechą m ateriałów prezentow anych przez kom itety naro d o w e jest p ró b a pod su m o w an ia w ybranej tem atyki w edług najnow szych poglądów . Jest to ujęcie szersze o d w ym ogów staw ianych au to ro m publikującym w „ M o n u m en tu m ” , gdzie przedstaw iane są znacznie węższe zakresy tem atyczne. L ek tu ra „IC O M O S Bulletin” pozw ala bliżej poznać zagadnienia innych krajów , poró w n ać ich rozw iązania z naszym i i rozszerzyć horyzonty wiedzy zaw odow ej — co jest nieodzow ne w tak skom plikow anym działaniu, ja k o ch ro n a i k o n ­ serw acja d ó b r kultury.

Lech K rzyżanow ski

P R Z E G L Ą D Z A G R A N IC Z N Y C H C Z A S O P IS M K O N S E R W A T O R S K IC H

L ES M O N U M E N T S H IS T O R IQ U E S D E LA FR A N C E . Les m o n u m en ts de la France. W yd. La Caisse N atio n ale des m o n u ­ m ents historiques, Paryż, dw um iesięcznik

Rocznik 1975*

Rok Europejskiego Dziedzictw a A rchitektonicznego Z eszyt 1, stron 69, ilustracje

R O U E N i C O L M A R

M. G u y , E ditorial (O d wydawcy), s. 1.

J. P. P a q u e t , Théorie de la restauration (T eoria restauracji),

ss. 2— 7, 7 il. R ozw ażania n a tem at przyczyn zniszczeń budow li zabytkow ych, ze szczególnym zw róceniem uwagi n a destrukcję m ateriału spow odow aną zanieczyszczeniem p ow ietrza; przegląd m etod i śro d k ó w stosow anych w konserw acji. P ró b a określenia podstaw ow ych zasad p o stępow ania konserw atorskiego, m .in. takich, * Redakcja wznawia stały przegląd wydawnictwa „L es M onum ents Historiques de la France” od rocznika 1975, tj. od m om entu zm iany pisma z kwartalnika na dwumiesięcznik.

ja k konieczność ustalenia pierw otnego w yglądu o b iektu i kolejnych jeg o naw arstw ień, zachow anie wierności i dyskrecji w dokonyw aniu niezbędnej w ym iany elem entów , odtw orzenie pierw otnej fa k tu ry charakterystycznej dla epoki, w w ypadkach niezbędnych a d a p to ­ w anie budow li do now ych funkcji, zapew niających jej przetrw anie. F. B o u r g i g n o n , Rouen „o b jectif 75: Г accueil" (Rouen,

„cel 75: osiągnięty” ), ss. 9— 14, 7 il. Szczegółowe przedstaw ienie zam ierzeń n a ro k 1975 i lata późniejsze w zakresie restaurow ania zab y tk ó w R ouen, dzięki uzyskanym funduszom państw ow ym , społecznym i pryw atnym . Pracam i objęto przede w szystkim z ab y t­ kow e cen tru m , dostępne tylko dla pieszych, z wytyczonym i trzem a trak ta m i: zachodnim , północnym i w schodnim . W trakcie z a c h o d ­ nim głów nym obiektem je st S tary R ynek, w północnym — budynek sąd u , W ielki Z egar i ratusz, zaś we w schodnim — zabytkow a dziel­ nica S aint M aclou (pałac A ligre, klasztor cm en tarn y i dzielnica foluszników ). O m ów ienie stanu zabytków przed renow acją, stopnia zaaw ansow ania p ra c i zapow iedź o d d an ia do użytku większości o biektów w ciągu 1975r.

Czytelników przepraszamy za kilkuletnią przerwę, spow odow aną trudnościami w uzyskiwaniu czasopism a. Obecnie otrzymuje je Biblioteka Ośrodka D okum enta­ cji Zabytków w Warszawie.

A. G a s p e r i n i , Rouen — le secteur sauvegardé (Rouen —

sektor chroniony), ss. 15— 24, 15 il. O dbudow a R ouen po zniszcze­ niach wojennych skupiła się w okół dw óch problem ów — utrzym ania sylw ety urbanistycznej m iasta zdom inow anej przez k ated rę oraz zapew nienia ciągłości ruchu kołow ego i kolejowego wzdłuż brzegów Sekw any.

E ksp an sja m iasta na płaskow yż w latach 1955— 1965 groziła izolacją starego cen tru m , położonego w zakolu rzeki. U staw a z 4 sierpnia 1962r. pozw oliła je d n a k n a utw orzenie tzw. sektora chronionego (1 9 6 4 r.) o raz uzyskanie środków n a odbudow ę i rew aloryzację historycznego o środka. Osiem lat w ytrwałej i odw ażnej polityki w ładz m iejskich przyniosło pow ażne rezultaty w zakresie przyw ra­ can ia zabytkow ej zabudow ie w alorów estetycznych oraz ogranicze­ n ia ru c h u kołow ego w obrębie se k to ra chronionego. K rytycznie n ato m iast ocenia a u to r prow adzenie od 1960 r. b ad ań n a tzw. „w ysepkach (bazach) o p eracy jn y ch ” , k tó re nie są wyznaczone natu raln y m i granicam i, stanow ią m niejszość i opóźniają działanie w skali całej dzielnicy. T rudności spow odow ane są brakiem d o sta ­ tecznej ilości k a d r fachow ych, należy więc szybciej podjąć szkolenie specjalistów o raz akcję uśw iadam iania społeczeństw a o korzyściach płynących z rew aloryzacji zabytków . .

J. R e y, Colmar (C olm ar), s. 25, 2 il. A u to r, burm istrz C olm aru, daje k ró tk ą ch arak tery sty k ę m iasta, będącego historyczną i ad m i­ nistracyjną stolicą G órnej Alzacji o raz stolicą okręgu produkcji wina. B. M o n n e t , Colmar — le secteur sauvegardé (Colm ar — sektor chroniony), ss. 27— 37, 21 il. A u to r analizuje ustaw ę z dn. 4.VII1. 1962 r. w zależności o d ch ara k te ru zespołów m iejskich p odlegają­ cych ochronie. C olm ar jest przykładem m iasta żywego, rozw ijają­ cego się, w k tó ry m należy zadbać o zachow anie części zabytkow ej i przystosow anie jej do funkcji w spółczesnych. P race n ad renow acją i w zm acnianiem zagrożonych kom pleksów dom ów trw ają o d 1960 r. W dzielnicy T an n eu r, będącej n a progu ruiny, z której ew akuow ano m ieszkańców ze względu n a bezpieczeństw o, stw orzono pierw szą bazę operacyjną. Z ak res ro b ó t obejm uje 33 posiadłości (na p o ­ w ierzchni 1/2 ha) i 6500 m 2 pow ierzchni m ieszkalnej. Koszt całości w ynosić będzie ok. 20 m ilionów franków , nie w liczając kosztów w yposażenia, urządzenia do o d prow adzania ścieków , naw ierzchni i zieleni, k tó re m ają być po k ry te z budżetu m iasta.

Przyjęto n astępujące zasady działań k o n serw atorskich:

— m aksym alnie konserw ow ać elem enty istniejące, naw et n ajsk ro m ­ niejsze, ze względu n a ich w artość indyw idualną lub też ja k o części całości;

— uporządkow ać otoczenie ważniejszych obiektów zabytkow ych przez rew aloryzację opuszczonej i zdew astow anej zabudow y m iesz­ kalnej ;

— ok. 20% p arcel przeznaczyć na wzniesienie zabudow y nowej, pod w arunkiem naw iązania do gabarytów i rytm u sąsiednich b u d y n ­ ków zabytkow ych;

■

— przew idzieć m ożliwość zw iększenia liczby m ieszkańców w starej zabudow ie, w ykorzystanej zaledw ie w 30— 60%, z uwzględnieniem zachow ania szerokiego p rz ek ro ju socjalnego ludności.

W ytyczne określające skalę o biektu, typ m ateriału, m etody k o n ser­ w acji m.in. zabytkow ej k o n stru k cji szkieletowej itp. określa k o n ser­ w ato r po przeprow adzeniu badań.

J. D u m a s , Colmar — anim ation culturelle (Colm ar — ożywienie kulturalne), ss. 38— 39, 3 il. D ziałania w zakresie o ch ro n y a rch itek ­ tury zabytkow ej w C olm arze przyczyniły się do w ytw orzenia sprzy­ jająceg o klim atu ku ltu raln eg o , co spow odow ało w ybór tego m iasta ja k o jed n ej z czterech realizacji E uropejskiego R oku D ziedzictw a A rchitektonicznego. A ktyw ność k u ltu raln a C olm aru przejaw iła się w zorganizow aniu kilku m uzeów stałych o raz wielu wystaw czaso­ wych. W b u d y n k u klasztoru dom inikanów um ieszczono bibliotekę m iejską, w teatrze zbudow anym w ostatn im stuleciu w ystaw ia się sztuki w języku francuskim i w dialektach, w zam ku K ien er m a siedzibę O pera R eńska. W refek tarzu k lasztoru dom inikanów i kościele S aint M athieu odbyw ają się k oncerty, a o d sześciu lat organizow any je s t k o n k u rs m uzyki kam eralnej. Z ostała też z ało ­ żo n a państw ow a szkoła m uzyczna, działają kluby film owe, obrazu i dźw ięku. N iew iele jest c h y b a we F rancji m iast zabytkow ych m ają­ cych tak szeroki program kulturalny.

J. P. J o u v e , R. G r a n i e r d e L a g u é p i e , G. B o n n e f o i ,

L 'A b b a ye de Beaulieu en Rouergue (Opactwo Beaulieu w Rouergue),

ss. 41— 56, 26 il. O m ów ienie dziejów opactw a cystersów założonego w 1144 r. przez A dhem ara, b iskupa Rodezu. Zm ienne koleje losu doprow adziły do u p ad k u klasztoru i jego sprzedaży w 1791 r. o sobom pryw atnym . N ow y właściciel zam ienił kościół w budynek rolniczy, zdjął w itraże i zdem olow ał dwie galerie krużganków z X V III w. W 1843 r. m iasto projektow ało odbudow ę opactw a pod

kierunkiem V iollet-le-D uca, ale d opiero w 1875 r. b u dynek został sklasyfikow any i uzn an y za z ab y tek historyczny. W 1959r. w łaści­ cielam i o p actw a stało się m ałżeństw o B rache, k tó re postanow iło u ratow ać obiekt.

P o d an o d o k ład n y opis poszczególnych budynków , ich stanu znisz­ czenia i p rac restauracyjnych prow adzonych w porozum ieniu z a d ­ m inistracją Z abytków H istorycznych p o d kierow nictw em G łów nego A rchitekta. W obec niem ożności o dtw orzenia w itraży, w staw iono w o k n a kościoła czyste szkło, czego dotychczas we francuskich zabytkach nie stosow ano. P aństw o Brache uczynili z Beaulieu o śro ­ dek sztuki w spółczesnej, k tó reg o in au g u racja nastąpiła w 1970 r. Jednocześnie przekazali o pactw o i część swojej kolekcji państw u. Beaulieu stało się w łasnością L a Caisse N atio n ale des M o n u m en ts H istorique, służąc ja k o ośro d ek pracy tw órczej i studiów — m uzyki, poezji, w spółczesnego teatru .

Promenade en Bas-Rouergue (Spacer po Bas-Rouergue), ss. 57— 58,

5 il. R odzaj k ró tk ieg o p rzew odnika po zab y tk ach regionu. D ziałalność Caisse N atio n al M .H ., ss. 59— 61, 3 il. K ro n ik a, ss. 62— 63, 2 il.

Ikonografia, ss. 64— 65, 4 il.

Z eszyt 2, stron 97, ilustracje P A L L A D IO

Y . M a 1 é с o t, E ditorial (O d wydawcy), ss. 2— 3.

А . С h a s t e 1, Andrea Palladio (Andrea Palladio), ss. 4— 9, 7 il. C h arak tery sty k a osobow ości artysty, p o rów nanie z w ybitnym i arch itek tam i X X w. P alladio nie był uto p istą, p ro jek tan tem m iast idealnych, lecz tw órcą budow li now oczesnych, ekonom icznych (wille), politycznych (bazyliki), socjalnych (pałace, teatry), sa k ral­ nych (kościoły). Był zarazem pierw szym arch itek tem , k tó ry stw orzył ideę m etodycznej publikacji sw ego dzieła. Quattro L ibri z 1570 r. w yw ołały podziw , p o d o b n ie ja k i jego budow le.

Palladio et l'A n tiq u ité (Palladio i antyk), ss. 11— 13, 5 il.

S krótow y życiorys artysty, n o ta term inologiczna, m apki z ro z ­ m ieszczeniem dzieł P allad ia w Vicenzy i w prow incji V eneto.

L'oeuvre de Palladio (Dzieło P alladia), ss. 14— 31, 24 il. O m ów ienie

dzieł P alladia w g ru p a ch zatytułow anych : Wille, B u d yn ki sakralne,

B u d yn ki użyteczności publicztiej, Palace. T ekst o p a rty n a katalo g u

w ystawy zorganizow anej w V icenzie w 1973— 1974 r., prezentow anej następnie w P ary żu w C hapelle de la S orbonne.

W i l l e . W budow ie willi P allad io przejaw ił swój styl i oryginalność artystyczną. T en ty p budow li wiejskich o ra z podm iejskich, w zno­ szonych dla w ypoczynku m ieszkańców m iasta, był przez parę w ieków zjaw iskiem charakterystycznym dla okolic W enecji. O m ów iono szczegółow o następujące w ille: T rissino w M eledo, M ała W illa M łodości, Sarego w S an ta S ofia di P edem onte, T hiene w Q uin to V icentino, M arcello w C urti, G odi w L onedo, Pisani w B agnolo di L onigo, S araceno w A gugliaro-F inale, C aldogno w C aldogno, E m o w F anzolo, P o ia n a w P o ian a M aggiore, C o rn aro w P io m b in o Dese, Pisani w M o n tag n an a, C a p ra „ L a R o to n d a ” w V icenzy, B arbaro w M aser, F iscari „ L a M a lco n ten ta” w M ira G a m b ara re, B adoer w F ra tta Polesina, Z en o w C assalto.

B u d y n k i s a k r a l n e . F a sa d a kościoła S. F rancesco della Vigna, kościół S. G iorgio i refektarz, kościół „II R ed en to re” , klaszto r M iłosierdzia — wszystkie w W enecji o raz T em pietto w willi B arb aro w M aser.

B u d y n k i u ż y t e c z n o ś c i p u b l i c z n e j . B azylika P alla- diańska, Loggia del C ap itan o i T ea tro O lim pico w V icenzy; łuki i m osty w V icenzy i Voline.

P a ł a c e . C ivena T rissino T hiene, per Tseppo d a P o rto , V alm arana, B arbaran d a P o rto , d a P o rto Breganze, T hiena-B onin, L ongare C hiericati ■— wszystkie w Vicenzy o raz p ałac A ntonini w U dine. M akiety św iątyni B arbaro w T reviso i pałacu da P o rto F esta w Vicenzy.

L es M aquettes (M akiety), ss. 32—33, 2 il. O m ów ienie m akiet

eksponow anych n a wystawie dzieł P alladia z fragm entam i tekstu w stępu do katalo g u P. G azzoli.

L es dessins de Palladio (R ysunki P alladia), ss. 34—41, 21 il. O m ów ie­

nie historii kolekcji, pro b lem ó w atrybucji, techniki, konw encji przedstaw ienia, roli ry su n k u w tw órczości Palladia. K atalog 20 rysu n k ó w prezentow anych n a w ystaw ie w Paryżu.

M. G a 11 e t, Palladio et l'architecture française dans la seconde

m oitié du X V I I I siècle (P alladio i architektura francuska w drugiej

połowie X V III wieku), ss. 43— 55, 38 il. O m ów ienie w pływ u dzieł P allad ia n a pojaw ienie się neoklasycyzm u fran cu sk ieg o po 1750 r. i jeg o roli w n au czan iu a rch ite k tu ry w okresie, kiedy F. Blondel kierow ał k a te d rą w A kadem ii K rólew skiej (1762— 1774). T ytuły rozdziałów : Studenci francuscy na tropach Palladia, M . de M arigny

wprowadza do P aryża s ty l w enecki, Pojawienie się dom u-świątyni, Palladianizm Ledoux, W pływ y palladiańskie u J. A. Gabriela i R. M iąue, Kościół neopalladiański w P o rt M arły, Willa neopalladiańska w R oyaum ont.

D. R a b r e a u, Ce cher dix-neuvièm e siècle..., Palladio e t l'éclec­

tism e Parisien (Ten kochany wiek dziewiętnasty... P alladio i eklektyzm

paryski), ss. 56— 65, 19 il. A u to r przytacza wypow iedzi sławnych arch itek tó w i au to ró w n a tem at tw órczości P alladia i analizuje w o p arciu o b o g atą literatu rę i przykłady jeg o wpływ n a a rc h ite k ­ tu rę fran c u sk ą w X IX w. A rty k u ł wiąże się z d ru g ą częścią wystaw y tw órczości P a llad ia um ieszczoną w H ôtel de Sully w Paryżu, a o b ra ­ zującą rezultaty b ad ań dotyczących wpływu P alladia n a a rc h ite k ­ tu rę fran cu sk ą X V III— X X w. i

J. P. M o u i 11 e s e a u X, A la recherche de Г influence palladienne a Bordeaux et dans le Sud-O uest (W poszukiwaniu wpływu palladia-

nizniu w B ordeaux i na południowym zachodzie), ss. 66— 73, 9 il. W iele dzieł z w idocznym i w pływ am i stylu P alladia zn ajd u je się w B ordeaux i południow o-zachodniej części F ran c ji. Pow stałe w w iększości w stuleciu 1770— 1870 r. budow le rezydencjonalne stanow ią zn ak o m ite odzw ierciedlenie wielkich, n o w ato rsk ich zało ­ żeń Palladia. Szczególnie uprzyw ilejow anym przykładem jest C h âteau x M arg au x , budo w an y przez L. C o m b es’a o d 1810 r. Jasny, fu n k cjo n aln y schem at roz p lan o w an ia rezydencji i form y architektoniczne usytuow anego w głębi głównej alei p a ła cu , z p o rty ­ kiem k olum now ym w wielkim p o rząd k u — składają się n a palla- diańskość tego zespołu.

P. D u b o y, Jean-Jacques Lequeu (1757— ?) ou l'illusion comique

d 'un modèle (J a n Ja k u b Lequeu (1757— ?) czyli wrażenie komiczne

modelu), ss. 74— 78, 9 il. W 1825 r. J J . L equeu, rysow nik, satyryk, były uczeń bezpłatnej szkoły ry su n k u przy A kadem ii w R ouen, o fiaro w ał G abinetow i R ycin Biblioteki K rólew skiej w P aryżu tek st i rysunki zaty tu o w an e P a m iętnik kom pletny p odróży do Ita lii

p rz ez Lequeu, k tó rą o d był z h ra b ią de Bouville w bliżej n ieo k reślo ­

nym czasie. W m an u sk ry p cie zn ajd u ją się m .in. opisy i ry su n k i dzieł Palladia. A u to r a rty k u łu , an alizu jąc zachow any m ateriał i inne ź ró d ła dochodzi do w niosku, że P am iętnik je s t całkow itą fik cją i w ytw orem fantazji L equeu.

Catalogue de l'E xposition, H ô te l de Sully (K atalog wystawy, H ôtel

de Sully), ss. 79— 88, 8 il. K ró tk ie n o ty o e k sp o n atach z g ro m ad zo ­ nych w n astępujących d ziałach : p o rtre ty arch itek tó w , p o d ró że i p o ­ m iary, teatry, „ L a R o to n d a ” ja k o m odel i jej p o c h o d n e, tem aty i m otyw y pallad iań sk ie, a rc h ite k tu ra sak raln a, zam ki w inogrodni- cze w B ordelais, gm achy użyteczności publicznej i pejzaże m iejskie, Palladio i neoklasycy, o d histo ry zm u do eklektyzm u, p alladianizm sentym entalny, p asaże i fasady n ieruchom ości o zdobione serlianam i, księgi o a rch itek tu rze, alb u m rysunków .

Spis n ieruchom ości zaliczonych d o zabytków historycznych w 1974 r., ss. 89— 97, 21 il.

Z eszyt 3, stron 72, ilustracje

J. R i g a u d, E ditorial (O d wydawcy), ss. 1—3.

M. P a r e n t , L'architecture rurale et sa sauvegarde (A rchitektura wiejska i jej ochrona), ss. 4— 8 i 24, 7 il. A u to r ro zp atru je pojęcie zab y tk u (m onum ents historiques) w odniesieniu d o siedziby wiejskiej i u stala trzystopniow y system analizy w zależności o d skali ro zp a- patryw anych zespołów . O m aw ia organiczny związek jed n o stk i osadniczej wiejskiej z k rajo b razem , zróżnicow ane fu n k cje dom u wiejskiego, jeg o ew olucję historyczną, zm iany k o n stru k cji i form arch itek to n iczn y ch w pow iązaniu z użytym m ateriałem . Znalezienie m otyw acji społecznej, k tó ra pozw oliłaby n a o c h ro n ę tej spuścizny architektonicznej, je s t jed n y m z głów nych problem ów . O rg an izo ­

w anie skansenów tylko częściow o rozw iązuje spraw ę, dlatego p ro w ad zo n a je s t też po d p atro n a te m Z w iązku W iejskich Osiedli M ieszkaniow ych ak cja k o n trak tó w , akwizycji, w ym iany między spółdzielniam i m ieszkaniow ym i a użytkow nikam i. D la o ch ro n y krajo b razu m ożliwe jest rów nież stw orzenie now oczesnego w iejskie­ go osiedla m ieszkaniow ego, przy użyciu m iejscow ych m ateriałów i zachow aniu c h ara k te ru daw nych zabudow ań. A u to r kończy stw ierdzeniem , że jak o ść wiejskiej arch itek tu ry zależeć je d n a k będzie o d udziału jej użytkow ników w dalszym rozw oju specyficznej k u l­ tu ry wiejskiej.

M. S a r r a d e t , Sarlat (S a rlat), ss. 9— 19, 18 il. Po ogłoszeniu ustaw y z 4 sierpnia 1962 r., określającej organizację sektorów c h ro ­ nionych w m iastach zabytkow ych, Sarlat stało się jed n y m z czterech m iast w ytypow anych do zajęcia się nim i w pierw szej kolejności. Z aw dzięczało to zaró w n o ilości, jak i jakości posiadanych zabytków . 0 ile elewacje dom ów i obiekty m onum entalne dotrw ały do naszych czasów n a ogół w bardzo d o b ry m stanie, o tyle w nętrza były zanie­ d b an e i dop ro w ad zo n e do ruiny. R ew aloryzacja S arlat uzyskała p oparcie sąsiednich zam ożnych regionów Périgord i Q uercy. N ależało w trybie przyspieszonym pod jąć b ad an ia w sektorze c h ro ­ nionym , nie tylko ze względu n a jak o ść zabytków , ale rów nież dla p rzyw rócenia m ieszkań do stan u używ alności. R estau ra cja zabytków p row adzona je s t przez służbę konserw atorską (Service des M o n u ­ m ents H istoriques), a b u dynki kultow e n adzorow ane są przez G eneralnego In sp ek to ra Z abytków (Inspecteur G énéral des M o n u ­ m ents H istoriques). Rów nocześnie prow adzi się renow ację 150 m ieszkań. Po om ów ieniu histo rii m iasta w dalszym ciągu arty k u łu następuje d o k ład n y opis zabytków , uszeregow anych w edług tras zw iedzania.

J. S e c r e t , A u collier de S a rlat quelques vieilles pierres (W okół S a rlat k ilka starych kamieni), ss. 22— 23, 1 il. W okolicach Sarlat, szczególnie P érig o rd N oir, zn ajd u je się wiele zabytków datow anych o d czasów prehistorycznych do czasów L udw ika X IV . O m ów ienie zabytków w edług tras turystycznych, rozpoczynających się w Sarlat. J. C. F a u, Conques (Conques), ss. 25— 34, 12 il. W przedm ow ie dr F a u , b u rm istrz m iasta, inform uje, że C onques je s t jed n y m z m iast w ybranych ja k o przykładow a realizacja E uropejskiego R oku D ziedzictw a A rchitektonicznego, a zaw dzięcza to tradycji o chrony zabytków , nieprzerw anie kontynuow anej o d czasów L udw ika Filipa. P o d aje kiedy i co zostało u rato w an e w ciągu X IX i X X w. o raz om aw ia historię m iasta. Praw ie o d p o czątk u swego istnienia C o n ­ ques m iało c h a ra k te r m iasta zam kniętego, otoczonego m u ram i o b ro n n y m i z trzem a bram am i. Z epoki rom ańskiej zachow ały się fo n tan n y z w odą d o p ro w a d zan ą kam iennym i ruram i. N ajstarsze zachow ane d om y p ochodzą z k o ń ca średniow iecza. D o ich budow y stosow ano łu p ek i żółty w apień. C harakterystyczny dla m iasta jest zespół fasad dom ów o drew nianej k o n stru k cji ryglowej, w ypełnionej, zależnie o d epoki, skośnym i p łytkam i drew nianym i lub łupkiem .

L e trésor de Conques (Skarbiec Conques), ss. 35— 39, 19 il. H isto ria

1 katalog zbiorów . S karbiec C onques był zapom niany do 1837 г., kiedy to o d k ry ł go G en era ln y In sp e k to r Z abytków P ro sp er M érim ée. W cennym zbiorze, w śród p rero m ań sk ich relikw iarzy pierw sze m iejsce zajm uje sły n n a zło ta figura tronującego św. F oy, e k sp o n o ­ w ana w raz z innym i sk arb am i w specjalnie n a ten cel wzniesionym w 1910 r. b u d y n k u (zm odernizow anym w 1954 r.).

D . M e y e r , L e Domaine national de Saint-C loud (M ajątek naro­ dowy Saint-C loud), ss. 41— 56, 24 il. H istoria rezydencji założonej w XVI w. przez b an k ie ra G o n d i, k tó ra o d połow y X V II w. aż do zniszczenia przez P ru sak ó w w 1870 r. stanow iła reprezentacyjną siedzibę kolejnych w ładców F ra n c ji lub ich rodzin. P o pożarze w 1870 r. zam ek zam ienił się w ruinę, z której kam ienie, rzeźby i k raty ro zp rzed an o różnym krajom . Część ogrom nej kolekcji o brazów i m ebli zn alazła się w zb io rach m uzealnych oraz p ry w at­ nych — fran c u sk ich i zagranicznych. Z atem Saint-C loud m ogłoby być nie ty lk o o d restau ro w an e, ale i ponow nie w yposażone. D o dnia dzisiejszego zach o w ał się p a rk , jed e n z najładniejszych w okolicach P aryża; w XVI w. m iał c h a ra k te r włoski, następ n ie L enótre zm ienił go w p a rk fran cu sk i i w tym stylu pozo stał do naszych czasów .

M. J a r r y , La Tapisserie e t Saint-C loud (Tkaniny dekoracyjne i S aint-C loud), ss. 44—45, 3 il. Podobnie ja k L udw ik X IV — tw órca K rólew skiej M a n u fak tu ry G obelinów , tak i jego brat, rezydent Saint-C loud, był wielbicielem tk an in y artystycznej i d ekorow ał zam ek bogatym i tapiseriam i, często zm ienianym i. N astępni w łaści­ ciele: Filip O rleański i M aria A n to n in a rów nież ozdabiali zam ek now ym i tk an in am i. Z d o k u m en tó w w iadom o, jak ie tk an in y sta n o ­

wiły w yposażenie salonów w X IX w., szczególnie w okresie p a n o ­ w ania N ap o leo n a III. W czasie p o żaru zam ku przepadły m alow idła ścienne, urato w ała się n ato m iast część tk an in , k tó re w chodzą dziś w sk ład kolekcji m uzeów państw ow ych. A u to rk a dąży do ustalenia, k tóre z n ich po ch o d zą istotnie z Saint-C loud, a k tó re — m im o że noszą nazw ę ,,z galerii S a in t-C lo u d ” — nie były w niej nigdy eksponow ane.

A. S c h m i t z , L e M usée Historique de Saint-C loud (M uzeum H istoryczne Saint-C loud), s. 57. M uzeum H istoryczne znajduje się przy wejściu do posiadłości, w Paw ilonie Straży. Jego zadaniem jest opracow yw anie ekspozycji o brazujących historię.

J. Р. В u f f i, F. F a n u e 1 e, V. P i s u, Bologne, un dessein pour

la ville (Bolonia, pewien plan dla m iasta), ss. 58—61, 5 il. W Bolonii

po ra z pierw szy o p raco w an o teoretyczne podstaw y rew aloryzacji m iasta o skali europejskiej, a rów nocześnie jed n o ro d n eg o pod względem architektonicznym i socjalnym . P race projektow e d o ty ­ czące rew aloryzacji historycznego centrum Bolonii rozpoczęto w 1962 r. w form ie k o n trpropozycji do planu regulacyjnego z 1958 r., który przew idyw ał tylko częściow ą odnow ę n iek tó ry ch zabytków . O stateczny p ro jek t określił: zarys i zasięg stru k tu ry miejskiej, skład zespołu m ieszkaniow ego, c h ara k te r zaplecza architektonicznego (budynki użyteczności publicznej, o tw arte przestrzenie). G łów nym p roblem em dla au to ró w op raco w an ia było połączenie funkcji m iasta-m uzeum z w ym aganiam i życia współczesnego, z osiągnięcia­ mi w spółczesnej ekonom iki, polityki i kultury.

J. H o u l e t, Bologne un banc d ’essai (Bolonia, bank doświadczeń) ss. 61— 63, 1 il. Z inicjatyw y w ładz m iejskich Bolonii i przy w spół­ udziale K om itetu O chrony Z abytków o raz R ady E uropejskiej odb y ło się w ty m mieście sym pozjum , pośw ięcone spraw ie o ch ro n y zabytków . R eferaty zostały przygotow ane przez gospodarzy, ale p o ra z pierw szy pow ołano koreferentów . P o raz pierw szy też w projekcie rew aloryzacji z ap ro p o n o w an o pełną reko n stru k cję niek tó ry ch dom ów . Z daniem a u to ra (koreferenta zagadnień fin a n s o ­ wych) głów nym problem em je s t ustalenie zależności między kosztam i konserw acji zniszczonych dom ów a w arunkam i m aterialnym i ich m ieszkańców . Inaczej, jak ież będzie rozgoryczenie lokatorów , którzy przesiedleni do skrom nych pom ieszczeń zobaczą swoje daw ne m ieszkania pięknie o drestaurow ane, lecz za drogie dla nich. W łochy nie m ają specjalnej ustaw y n a tem at rew aloryzacji ośrodków histo ­ rycznych. U staw a n r 865 obejm uje tylko zagadnienia w łasności, zarządzania, sprzedaży i kosztu działki, n a któ rej znajduje się zabytek. W zw iązku z tym przy realizacji p ro jek tu rew aloryzacji zabytków pow stanie wiele tru d n y ch do rozstrzygnięcia praw nych kwestii. N a podstaw ie dośw iadczenia bolońskiego ju ż obecnie m ożna stw ierdzić, że dla celów m ieszkalnych m ożna restaurow ać tylko pewien typ zabytków i że lepiej zro b ić pastisz architektoniczny niż wstawić now oczesny budynek w cen n ą zabytkow ą tkankę miejską. In fo rm acje regionalne, ss. 64— 66, 2 il.

D ziałalność Caisse N atio n a l M. H ., s. 67. Bibliografia, ss. 68— 69.

K ro n ik a p raw na, ss. 70— 72.

Z eszyt 4, stron 84, ilustracje PIK A R D 1A

R. P e r n a u d , Naissance et évolution de l ’art gothique (N arodziny i ewolucja sztuki gotyckiej), ss. 1— 7, 13 il. A u to r nam aw ia do zw ie­ dzania P ikardii, zdaw ałoby się nieciekaw ej dla turystów ze względu na jej o g ro m n ą dew astację d o k o n a n ą w czasie obu ostatnich wojen. Przypom ina, że p osiada o n a tak w spaniałe zabytki, ja k : k ated ry w N o yon, A m iens, A bbeville; kościoły w Saint Y ved de Braine, L ucheux, F o n tain e su r Som m e.

M . B e r r y , L a Cathédrale Laon et son environnement (K atedra w Laon i jej otoczenie), ss. 8— 15, 15 il. O m ów ienie dziejów katedry i obiektów w jej najbliższym otoczeniu, zniszczeń w w yniku b o m ­ b ard o w an ia w 1944r. i zabiegów konserw atorskich przeprow adzo­ nych bezpośrednio po wojnie. P rzedstaw ienie projektów i prac zm ierzających do rew aloryzacji całego zespołu, właściwej jego a d ap tacji dla potrzeb w spółczesnych, a także zapew nienia m u możliwości przetrw ania.

C. W a l d s c h m i d t , L a restauration de la collégiale d 'A ire

sur ta Lys (Odbudowa kolegiaty w Aire sur la Lys), ss. 16—20, 7 il.

H istoria obiektu, opis zniszczeń pow stałych w w yniku b o m b ard o ­

w ania w 1944 r. o raz zabezpieczeń, k tó re zapoczątkow ały k ilk u ­ letni cykl p ra c ko n serw ato rsk ich w schodniej partii kościoła. M. B e r r y , S a in t Quentin, la flè c h e de la basilique (Saint Q uentin, iglica bazyliki), ss. 22— 23, 4 il. Przedstaw ienie dram atycznych dziejów kościoła w zniesionego w X III w., w ielokrotnie niszczo­ nego i odbudow yw anego. M o n u m en taln e form y kościoła, rów nego wielkością ka ted rze w Reims, pow odow ały, że odbu d o w a posuw ała się w olno. Po zniszczeniach w 1918 r. częściow o odd an y został do użytku w 1924 r., następnie w 1955 r. D la przyw rócenia kościołow i właściwej sylw etki zdecydow ano się rek o n stru o w ać zn an ą z p rz e ­ kazów ikonograficznych b aro k o w ą syg n atu rk ę i całość p ra c zak o ń ­ czyć w 1975 r., ogłoszonym R okiem G o ty ck im w Pikardii. P. K j e 11 b e r g, L es sources populaires de la sculpture picarde (Ludowe źródła rzeźby pikardyjskiej), ss. 24'— 28, 11 il. N a dw óch w ybranych p rzy k ład ach sztuki świeckiej i kościelnej, w ykonanych w tym sam ym czasie, ale w różnym m ateriale i dla innych celów , a m ianow icie: drew nianych stall z k ated ry w A m iens (1508— 1522) i kam iennej dek o racji fasady ratu sza w S aint Q uentin (1509) — a u to r w ykazuje te sam e ludow e źró d ła inspiracji artystycznej, czerpane z życia codziennego.

P. S e y d o u X, A l ’ombre des cathédrales. Itinéraire des églises rurales de Picardie (W cieniu k ated r. Szlakiem kościołów wiejskich

P ikardii), ss. 29— 32, 8 il. P oza granicam i A m iens, wzdłuż trzech szlaków turystycznych znajdują się liczne kościoły w stylu goty k u płom ienistego, k tó ry ch piękno pozw ala ocenić bogactw o P ikardii w zabytki tej epoki. P o d an o k ró tk ie d ane historyczne i c h a ra k te ­ ry sty k ę obiektów .

J. E s t i e n n e, L ’année gothique et l'anim ation des monum ents (R ok G otycki i ożywienie zabytków ), ss. 33— 34, 2 il. N a ten okres, zaró w n o w skali regionalnej, ja k i w większych m iastach, p rzy g o to ­ w ano niezwykle bogaty p ro g ram : w idow iska teatralno-m uzyczne, pasyjne, rodzaj festiw ali ka ted raln y c h , w ystawy, konferencje n a u k o ­ we itp. We w szystkich ty ch im prezach dużą ro lę odgryw ają zabytki. N ależałoby życzyć P ikardii, aby ru c h ten trw ał nadal, przyciągał turystów i przyczyniał się do ożyw ienia tego regionu, k tó ry zachow ał jeszcze wielkie przestrzenie rolniczo-leśne nie skażone przez p rz e ­

mysł.

Program me année gothique de l ’Aisne, l ’Oise et la Som m e (Program

działalności kulturalnej w Aisne, O ise i la Somme), ss. 35— 37 i 79— 84. K alen d arz im prez.

Sentis ville ouvert (Senlis m iasto otwarte).

С. C h a r p e n t i e r , Restauration de Senlis (R estauracja Senlis), ss. 40— 49, 20 il. K ró tk a histo ria m iasta o d czasów gallo-rom ańskich po dzień dzisiejszy. W 1965 r. Senlis jak o piętnaste m iasto F ran cji uzyskało praw o utw orzenia se k to ra chronionego, w obrębie osiem ­ nastow iecznych m urów , n a obszarze 42 ha. C h arak tery sty k a w artości zabytkow ej historycznego cen tru m i założeń p lan u jego rew aloryzacji o raz relacja z dotychczas przeprow adzonych p rac. Р. В o q u e t, L'avenir de Senlis (Przyszłość Senlis), ss. 50— 53, 6 il. Senlis — m iasto „ sztu k i i h isto rii” , ch ro n io n e dekretem z 1962 r., jest m iastem u ratow anym . C hodzi jed n a k o to, by urato w ać nie ty lk o jego zabytki w sektorze ch ronionym , lecz przede wszystkim specyficzną atm osferę m iasta. D lateg o jego dalszy rozw ój p rz estrz en ­ ny (w o statnim dw udziestoleciu podw oiła się liczba m ieszkańców ) m usi być um iejętnie k o n tro lo w an y , tak po d względem ilościow ym , ja k i jakościow ym , według do b rze opracow anego plan u u rb an isty cz­ nego.

C. J o s s e, Rendez-vous de septem bre (S potkania wrześniowe),

ss. 54— 56, 6 il. A u to r opisuje atm osferę o ra z p ro g ram sp o tk a ń w rześniow ych, organizow anych o d 1972 r. przez Tow arzystw o O ch ro n y Senlis.

J. С o u r a 1, L es M anufactures Royales (M anufaktury królew skie), ss. 56— 73, 14 il. H isto ria trzech M a n u fak tu r K rólew skich: des G obelins, de la Savonnerie i de Beauvais, założonych przez C o lb erta dla Ludw ika X IV . Szczegółow e om ów ienie ich losów, bogatej, o wielkich trad y cjach tw órczości w okresie trzech stuleci, aż po czasy najnow sze. D ane dotyczące tech n ik i w ytw arzania o raz opis zespołu zabudow ań m a n u fa k tu r, sk upionych ostatecznie na teren ach najstarszej z n ich — „L es G o b e lin s” w Paryżu.

L ista tk an in dekoracyjnych w ykonanych przez m an u fak tu ry n a ro ­ dow e (M a n u fac tu re des G obelins, M an u factu re de la Savonnerie, M an u factu re de Beauvais) w latach 1945— 1975, ss. 73— 82, 5 il.

С. В o u r é 1 y, Le m étier d'architecte de Bâtim ents de France (Zaw ód arch itek ta Budynków Francji), ss. 1— 5, 5 ii. Przedstaw ienie zagadnień z zak resu o rganizacji tery to rialn ej służby a rc h ite k to ­ nicznej „B u d y n k i F ra n c ji” (B âtim ents de F rance), utw orzonej d ek retem z 14 k w ietnia 1946 r. i w ynikających stąd zm ian w d o ty ch ­ czas istniejących służbach a rch ite k to n iczn y ch : „Z ab y tk i F ra n c ji” (M o n u m en ts Flistoriques) i „ B u d y n k i C yw ilne” (B âtim ents civils). O m ów ienie w zajem nych zależności tych służb, sposobów rek ru tacji k a d r, zakresów działania i obow iązków a rch itek tó w w sto su n k u do now ych inw estycji oraz o biektów zabytkow ych i ich zespołów . M. H e r m i t e , L e nouveau théâtre de la cité de Carcassonne. (Nowy teatr m iasta C arcassonne), ss. 6— 10, 9 il. T eatr został zreali­ zow any przez w ładze m iejskie C arcassonne w w yniku k o n k u rsu na p ro jek t m o d ern izacji istniejącego tea tru , zorganizow anego przez D y rek to ra T eatró w P o łu d n ia i K o n serw ato ra Budynków F ran cji o raz dzięki udziałow i finansow em u La C aisse N atio n ale des M o n u ­ m ents H istoriques i kiero w n ictw a teatrów . Istniejące od 1913 r. o b o k zabytkow ego kościoła St. N azaire urządzenia tea tra ln e były przestarzałe i nie o dpow iadały dzisiejszym w ym ogom . P ro je k t ad ap tacji przew idyw ał: dy sk retn e oddzielenie teatru o d zabytkow ego o toczenia; polepszenie w aru n k ó w akustycznych i zw iększenie m o ż­ liwości scenicznych ; zapew nienie w arunków bezpieczeństw a i w ygo­ dy. W arunki te zostały spełnione i te a tr na 2500 miejsc w C arcassonne je s t teraz m iejscem ożyw ionej działalności k u lturalnej.

H . de B a s t a r d , La restauration du Château de H a utefort, point

de vu d'un propriétaire (Odbudow a zam ku H autefort z punktu widze­

nia właściciela), s. 11— 15, 11 il. Z am ek, w ykupiony w 1929 r. przez rodzinę b a ro n a de B astard, sp ło n ął 31 sierp n ia 1968 r. W a rty k u le właścicielka przedstaw ia h istorię z am k u i ro d u H a u tefo rt od czasów pierwszej w ypraw y krzyżow ej, po d aje szczegółow y opis stan u b u ­ dow li przed p o żarem o raz spow odow anych nim zniszczeń, a także opis tej części, k tó ra p rzetrw ała i je s t u d o stęp n io n a dla zw iedzają­ cych.

La restauration du Château de H autefort — note de l'architecte

(Odbudowa zam ku H autefort, nota arch itek ta), s. 16, 2 il. P o p rze­ prow adzeniu ek sp erty z po d jęto decyzję o d budow y zam ku, o p ra c o ­ w ano w ieloletni, 5-etapow y p lan p ra c konserw atorskich i zo rg an izo ­ w ano grupy w ykonaw cze, głów nie w o p arciu o m iejscowe rzem iosło i m iejscow y m ateriał budow lany. O becnie realizow any jest etap czw arty. P o d a n o k ró tk i opis p ra c zabezpieczających.

G . C o s t a , L a restauration de la chapelle N otre-D am e de Garnison (R estauracja kaplicy M a tk i Boskiej w G araison), ss. 17— 40, i 39 il. A rty k u ł składa się z kilku części. Część 1 om aw ia dzieje ob iek tu — o d budow y w 1540 r. jednonaw ow ego gotyckiego k o ściółka z kaplicam i i ch ó rem , przez w ielką rozb u d o w ę siedem nastow ieczną, now y snycerski w ystrój kaplicy w ykonany przez P io tra A ffre z T u lu ­ zy i now e m alow idła przykryw ające m alarstw o XVI w., aż po znisz­ czenia i grabieże w czasie rew olucji i poczynania „ren o w a c y jn e ” podejm ow ane w X IX w. M. in. d o k o n a n a w tym okresie częściow a zm iana k o n stru k cji dachow ej spow odow ała zaw ilgocenie i o d p a d a ­ nie tynków . P race k o n serw atorskie przeprow adzone w latach 1963— — 1969 doprow adziły do od k ry c ia pierw otnej dekoracji m alarskiej i uzyskanie jed n o liteg o , oczyszczonego z późniejszych naleciałości w nętrza. Część II — O dkrycie pierw otnej dekoracji m alarskiej

kaplicy w Garaison — pośw ięcona jest szczegółow em u om ów ieniu

ik onografii m alow ideł ściennych, w ykonanych w kaplicach i naw ie w latach 1560— 1580. Część III — Powrót boazerii Pierre A ffre'a

do Garaison —■ stanow i om ów ienie historii i ik onografii bogatej, złoconej dek o racji snycerskiej, w ykonanej przez rzeźbiarza z T uluzy w latach 1637— 1642 i w drugiej połow ie X V II w., a w okresie rew o ­ lucji, dla o ch ro n y przed grabieżą, rozm ieszczonej w sąsiednich parafiach , głów nie w kościele p arafialn y m w M onlćon-M agnoac. Relacja z negocjacji prow adzonych przez władze konserw atorskie, w w yniku k tórych w iększość w yposażenia pow róciła do G araiso n . Część IV — Prezentacja boazerii nawy w kościele M onléon-M agnoac — zaw iera opis p ra c ko n serw ato rsk ich w ykonanych w kościele i relację z tru d n y ch poszukiw ań właściwych form ekspozycji tych części boazerii z naw y kaplicy G araiso n , k tó re nie m ogły pow rócić na miejsce w obec o dsłonięcia m alow ideł szesnastow iecznych. G . P o i s s o n , Sceaux domaine princier (Sceaux — posiadłość książęca), ss. 41— 56, 26 il. H istoria rezydencji zakupionej i ro z b u d o ­ w anej w k o ń cu X V II w. przez C olberta, przejętej następnie przez L udw ika X IV i o fiaro w an ej synow i, księciu M aine. Burzliwe dzieje i całkow ite niem al zniszczenie w okresie rew olucji i w latach pó źn iej­ szych oraz p ró b y resty tu o w an ia rezydencji w latach 1850—1860

Zeszyt 5, stron 72, ilustracje przez m arkiza de Prévis. Po w ykupieniu posiadłości w 1923 r. przez państw o utw orzone zostało M uzeum H istoryczne, które po latach przerw i tru d n o ści spow odow anych w ojną rozw ija o becnie swą działalność. R elacja z p ra c konserw atorskich przeprow adzonych w p ark u i obiek tach architektonicznych.

A. J. D o n z e t , G. P o i s s o n , L a restauration de l'orangerie

de Sceaux (R estauracja oranżerii w Sceaux), ss. 57— 59, 5 il. O ran że ­

ria w Sceaux zo stała z b u d o w an a w 1685 r. przez J. H. M an sarta n a zam ów ienie syna C olberta. B udynek, składający się z korpusu głów nego i dw óch skrzydeł bocznych, m iał dw ojakie przeznaczenie: ja k o m iejsce do u rząd zan ia uroczystości i o ch ro n a delikatnych roślin. P o d a n o historię o b iek tu , opis zniszczeń w czasie rew olucji i kolejnych wojen, a następnie prac konserw atorskich podejm ow a­ nych z przerw am i o d 1923 r. P o 175 latach degradacji budynek oran żerii został zrew aloryzow any i od 1969 r. je st siedzibą festiw alu m uzycznego Sceaux.

J. P. P a n o u i 11 é, La cité de Carcassonne (M iasto Carcassonne), ss. 60— 62, 5 il. Z espół m iejski C arcassonne, ze swymi podw ójnym i m uram i obro n n y m i, zam kiem i bazyliką, był niejed n o k ro tn ie opisy­ w any i studiow any. A u to r a rty k u łu w raca do tego tem atu w oparciu o w ykopaliska p row adzone przy okazji m odernizacji te a tru , które ujaw niły ślady osadnictw a n a tym m iejscu ju ż od VI w. przed naszą e rą ; p raw d o p o d o b n ie był to niegdyś w arow ny gród.

D ziałalność C aisse N a tio n a l M. H ., ss. 63— 65, 5 il. A k tu aln o ści, ss. 66— 68.

Z eszy t 6, stron 73, ilustracje H E N R I L A B R O U S T E

M . G u y, E ditorial (O d wydawcy), ss. 1— 2, 1 il.

Y. M a l é c o t , M . S a 1 1 e t, P réface (Przedm owa), ss. 3— 5, 3 il. W zw iązku ze stuleciem śm ierci H e n ry k a L ab ro u ste i wystawą zorg an izo w an ą z tej okazji w H ôtel de Sully, zw rócono uwagę społe­ czeństw a francuskiego n a a rch ite k tu rę czasów Drugiego C esarstw a i III R epubliki. M niej m oże znany o d swych w spółczesnych — V iscontiego, B altarda, V iollet-le-D uca, Lefuela czy G a rn iera — — H enri L ab ro u ste , należąc do kręgu eklektyków , był jednym z pionierów żeliw nych k o n stru k cji architektonicznych. Ja k i oni tw orzył n a w zorach antycznych, a czasem renesansu, lecz zn am io ­ now ała go większa sk ru p u latn o ść w dostosow yw aniu fo rm a rc h i­ tektonicznych do właściw ości tw orzyw a, co wiele lat później z n a ­ lazło swe odbicie w funkcjonalizm ie. L ab ro u ste był laureatem G ra n d Prix w Rzym ie, G en eraln y m Insp ek to rem Z abytków i człon­ kiem hon o ro w y m R ad y B udynków C yw ilnych (Conseil des Bâti­ m ents civils), o d 1841 r. rów nież członkiem Stow arzyszenia A rch i­ tektów (od 1953 r. A k ad em ia A rchitektów ). Z w iedzający wystawę m ogą podziw iać bogactw o zbiorów pryw atnych dw ojga p otom ków H. L ab ro u ste : Y vonne L ab ro u ste i L eo n a M alco tte’a. Y. M alécot om aw ia ideę w ystaw y i o bejm ow ania o ch ro n ą konserw atorską pew nej liczby o biektów z X IX w.

B. F o u с a r t, H enri Labrouste et ses contemporains (H enri

L abrouste i jego współcześni), ss. 6— 9, 5 il. Czy L ab ro u ste był prekursorem arch ite k tu ry now oczesnej? P ró b a krytycznego spojrze­ nia n a u tarte opinie histo ry k ó w i analiza jego tw órczości w zesta­ wieniu z tw órczością współczesnych m u architektów .

P. S a d d y, H enri Labrouste, architecte-constructeur (H enri Labro­ uste, architekt-konstruktor), ss. 10— 17, 26 il. L ab ro u ste krytykow ał w spółczesny m u program nauczania, o p a rty n a k opiow aniu tych sam ych w zorów i niezależności pro jek to w an ia architektonicznego i k o nstrukcyjnego, k t ó r e — jeg o zdaniem — pow inno być stu d io ­ w ane i rozw iązyw ane łącznie. R elacja z jeg o studiów we W łoszech po o trzy m an iu G ra n d Prix de R om e w 1824 r., om ów ienie krytyki sp osobu restau racji św iątyni w P aestum przez D elag ard ette’a — członka A kadem ii. L ab ro u ste w sw oich rozw iązaniach przestrzen ­ nych o drzucił zalecany przez A kadem ię w zorzec greckiej św iątyni ja k o idealnego rozw iązania b u d ynku przeznaczonego n a zeb ran ia publiczne. W prow adził k o n stru k cje żeliwne do a rch itek tu ry , jed n ak żelazo nie w yelim inow ało m ateriałó w tradycyjnych, k tó re zajm ują w jego rozw iązaniach rów now ażne pozycje. M iał m ożliw ość p ro ­ pagow ania sw oich poglądów i m eto d w ciągu 25 lat nau czan ia (1830— 1856).

J. P. B a b e l o n , H ôtels et Villas (Pałace i wille), ss. 18— 21, 6 il. L abrouste otrzy m ał w wieku 23 lat W ielką N ag ro d ę Rzym u. Jego „ resta u rac je ” antyczne, odkrycia w dziedzinie polichrom ii obiektów zabytkow ych dały m u sławę n a długo przed tym , nim zaczął b u d o ­ wać. Budował m ało i w późniejszym okresie swego życia. W znosząc Bibliotekę św. G enow efy m iał ju ż p o n ad czterdzieści lat, po niej w ybudow ał Bibliotekę C esarską. Dzięki ty m dwom budynkom zyskał definityw nie m iano now atora. Był — podobnie ja k V ictor B altard — w ielkim inicjatorem w prow adzania konstrukcji m eta­ lowych do architektury. M niej znam y niestety budynki, k tóre w zniósł dla klienteli pryw atnej w okresie D rugiego C esarstw a. O m ów ienie tych dzieł na podstaw ie zachow anych rysunków . C. G ., M onum ents funéraires (Pomniki nagrobkowe), ss. 22— 25, 6 il. A rch itek tu ra n ag ro b k o w a zajm ow ała w tw órczości L ab ro u ste m iejsce specjalne. W czasie studiów w R zym ie przeznaczył dużo czasu na zw iedzanie i studiow anie wielu pom ników nagrobkow ych. Z tych obserw acji pow stało m nóstw o projektów , z których korzystał w ciągu całego swego życia. N ależy wym ienić słynny c en o taf (pusty grobow iec) dla L apérouse’a o raz grobow iec N ap o leo n a z 1841 r. L abrouste lubow ał się w tym sw oistym rodzaju arch itek tu ry budowli pam ięci, bez przyszłości, bez ju tra , i zgodnie ze swym niespokojnym duchem nadaw ał tym budow lom dużo patosu.

R. P 1 o u i n, Biographie (Biografia), ss. 26— 27, 1 il. Życiorys i przegląd tw órczości H enri L ab ro u ste ’a.

Bibliographie (Bibliografia), s. 27. Bibliografia p rac pośw ięconych

życiu i tw órczości H. L ab ro u ste ’a.

Catalogue (Katalog), ss. 28— 37, 8 il. K atalog wystawy zorganizo­

w anej w H ôtel de Sully w setną rocznicę śm ierci architekta. J. M e r 1 e t, L a Salle de Gardes de Caen (Sala Gwardii w Cean), ss. 39— 41, 10 il. Budynek G w ardii w C aen sk ład a się z sal: niskiej i wysokiej (p arter i piętro), o łącznych w ym iarach 3 6 x l l , 5 m . Pochodzi z początku X IV w., w ciągu X V III i X IX w. został bardzo zdew astow any przebudow am i. W ostatnich latach M. Louvel, sen a­ t o r — m er m iasta C aen, wystąpił do władz konserw atorskich 0 rew aloryzację tego obiektu. O pis budynku i p ra c konserw atorskich przeprow adzonych w 1972 r.

C. P i 1 e t, L a Salle des Gardes, fouilles récentes (Sala Gwardii, wykopaliska), ss. 42— 47, 15 il. R elacja z b ad ań archeologicznych

przeprow adzonych przy okazji p rac konserw atorskich, odkrycie szczątków kon stru k cji gallo-rom ańskich i grobow ca.

P. S i g u r e t, L e Châteaux de Carrouges (Zamek w Carrouges), ss. 48— 64, 19 il. C arrouges, p o m nik historyczny należący o d 1936 r. do państw a, jest ad m inistrow any przez La Caisse N ationale de M onum ents H istoriques d e p artam e n tu O rne. H istoria zam ku 1 jeg o kolejnych właścicieli od X II w., ich udziału w budow ie i o zd ab ian iu rezydencji. Szczegółowy opis zespołu zam kow ego w kolejności zw iedzania.

D ziałalność C aisse N atio n a l M. H ., ss. 65—69, 7 il. A ktu aln o ści regionalne, ss. 70— 73.

W ro k u 1975 ukazał się p o n ad to , niedostępny w p renum eracie, num er pozaseryjny czasopism a, pośw ięcony w całości problem atyce zniszczeń kam ienia, zatytuow any L a maladie de la pierre (Choroba

kamienia).

Oprać. E lżbieta M assalska, Wanda O żarowska

PAM ÄTKY A P ftlR O D A . W yd. S tä tn i U stav P am ätkove Péce

a O c h ran y P rirody w Pradze, w w ydaw nictw ie „ O rb is” na zlecenie M inisterstw a K u ltu ry ĆSR . U kazuje się dziesięć razy w roku. C zasopism o pow stało w w yniku połączenia dw óch tytułów „ P a ­ m âtkovâ Péce” i „ O c h ra n a P riro d y ” , stanow i rocznik 36 „ P a m â tk o ­ vâ Péce” i rocznik 31 „ O c h ra n a P riro d y ” . Przegląd obejm uje arty k u ły dotyczące o c h ro n y i konserw acji zabytków .

Rocznik 1 (1976)

Zeszyt 1, stron 64, ilustracje

J. P r o k û p e k , Generalni reśeni Prazského hradu (Plan generalny

Zamku Praskiego), ss. 1— 4. O m ów ienie potrzeby w prow adzenia

na terenie Z am ku Praskiego licznych rozw iązań urbanistycznych (m .in. w zakresie tran sp o rtu , doprow adzenia energii i obsługi ludności), w plecionych w u k ład zabytkow y m iasta Pragi. A. V o ś a h 1 i k, Pam âtkovâ péce a ńzem ni plànovâni (Ochrona

zabytków a planowanie przestrzenne), ss. 5— 7. Planow anie p rze­

strzenne o p iera się n a p raw ach rządzących ogólnym rozwojem społecznym . A u to r om aw ia w ynikające z tego tw ierdzenia zadania perspektyw iczne dla o c h ro n y zabytków .

V. N o v o t n ÿ , Prażska pam âtkovâ rezervace (Praski rezerwat

zabytków), ss. 7— 10. Praski rezerw at zabytków stał się dla a u to ra

tłem , na k tórym przedstaw ił wizję perspektyw iczną rozw oju m iast — rezerw atów zabytków .

M. N o v â k o v a , Prem istovâni ja ko jeden ze zpüsobü pam àtkové

péce o lidovou architektura prispëvek к teorii skanzenù (Przeniesienie

jako jeden ze sposobów ochrony architektury ludowej. Przyczynek do teorii skansenu), ss. 10— 13. W ysokie koszty związane z p rzen o ­

szeniem zabytków m urow anych pow strzym ują od stosow ania tego zabiegu. O wiele łatw iejszy jest dem ontaż i tran sp o rt obiektów drew nianego budow nictw a ludowego. W yłania się jed n a k wów czas problem o dtw orzenia charakterystycznego dla tego typu zabytków środow iska, czyli stw orzenia pełnej iluzji n aturalności ich w ystę­ pow ania.

J. B e n e ś, C harakteristika nârodniho kulturniho dëdictvi v novém

rum unském zâ k o n ë (Charakterystyka narodowego dziedzictwa kultu­

ralnego w nowej ustawie rumuńskiej), ss. 13— 14. U staw a Legea

ocrotirii patrim onnului cultural national al R .S .R . z 1974r. (p u b li­

kow ana w: Revista muzeelor śi monum entelor, 1975) podaje definicję narodow ego dziedzictw a kulturalnego. P o n ad to zaw iera nakaz ew idencjonow ania przedm iotów tego dziedzictw a, przechow yw ania o nim danych w ew idencjach okręgow ych, k tó re m ają być p ro w ad zo ­ ne przez państw ow e okręgow e kom isje narodow ego dziedzictw a k u l­ turalnego. K om isje te m ają także zarządzać pracow niam i konserw a- w atorskim i um ieszczonym i przy m uzeach okręgow ych. O rganem centralnym m a być D y rek cja N arodow ego Dziedzictw a K u ltu ra l­ nego. P rzedm ioty objęte ustaw ą podlegają zakazow i wywozu. K ro n ik a, ss. 15— 16.

W k ład k a ilustracyjna z tek stam i: J. Ś t u 1 c, Konserwacja zamku

w Ołomuńcu: E. B u r i a n o v a , Przykład z Piastowie.

Streszczenia w jęz. rosyjskim , francuskim i niem ieckim .

Zeszyt 2, stron 64, ilustracje

V. N o v o t n ÿ , Z a k ła d y pam àtkové péce (Podstawy ochrony zabytków), ss. 65— 67. O m ów ienie rozw oju o ch ro n y zabytków

w C zechosłow acji od m om entu pow stania niepodległego państw a do dn ia dzisiejszego.

F. К a ś i ć к а, М. V i 1 i m к o v â, Cisarskâ kuchynë P razského

hradu (Kuchnie cesarskie na Zamku Praskim), ss. 67— 70, 1 plan.

Z abu d o w an ia k uchenne Z am ku Praskiego posłużyły au to ro m do przedstaw ienia roli tego ty p u obiektów w siedzibach feudalnych. K. K i b i c , Rekonstrukce starć radnice ve Zdaru na Sâzavou

(Konserwacja zabytkowego ratusza w miejscowości Zdar nad Sazawą),

ss. 70— 75, 2 plany. Przedstaw iono historię stan u zachow ania przed konserw acją i działań budow lano-konserw atorskich, które przy­ w róciły pełną funkcjonalność zabytkow ego ratusza.

J. W a g n e r , K vyuziti Valdstejnské lodzie v Jicinë (Wykorzystanie

loggii Waldsteinów w Jićinie), ss. 76— 77. N a północno-w schodnim

k rańcu aglom eracji Jićin a usytuow any jest pałacyk letni A lbrechta W aldsteina (1630), połączony z m iastem aleją lipow ą. Paw ilon ogrodow y tego pałacyku, zw any loggią, zo stał zaad ap to w an y na hotel.

K ro n ik a, ss. 7 8 —80.

W kładka ilustracyjna z tek sta m i: O. P e c h o v â, Zamek w Kro-

mieryżu i J. W a g n e r , Remont zamku w Dobriśi.