Dominik Komada
Prace konserwatorskie w
województwie tarnobrzeskim w
latach 1976-1983
Ochrona Zabytków 38/1 (148), 65-69
1985
PRACE KONSERWATORSKIE W WOJEWÓDZTWIE TARNOBRZESKIM W LATACH 1976-1983
W wymienionym okresie przeprowadzo ne zostały na terenie województwa ta r nobrzeskiego następujące prace kon serwatorskie:
ZABYTKI NIERUCHOME
Budownictwo murowane
B o g o r i a (gm. Bogoria) — kościół p a rafialny Św. Trójcy, barokowy, wznie siony w XVIII w., restaurowany w la tach 1894-1898. W latach 1979— 1980 parafia na koszt własny wykonała re mont dachu kościoła i dzwonnicy, z za chowaniem dotychczasowego pokrycia. C h m i e l ó w (gm. Nowa Dęba) — ze spół kościoła parafia lne go Św. Stani sława Bpa, neobarokowy, zbudowany w 1926 r. według planów arch. W. Krzy żanowskiego. W latach 1982— 1983 p a rafia przeprowadziła na koszt własny prace remontowe więźby dachowej, o d wodnienie cmentarza kościelnego, wy mianę obróbek blacharskich, uzupełnie nie i odnowienie tynków elewacji, o d nowienie ogrodzenia cmentarza kościel nego.
C z y ż ó w S z l a c h e c k i (gm. Z aw i chost) — pałac, późnobarokowy, wznie siony ok. 1740— 1750, odnowiony i prze kształcony w latach 1781— 1820, odno wiony ok. 1920 r. W 1978 r. PP PKZ - O dd ział w Kielcach przystąpił do prac remontowo-konserwatorskich z a d a p ta cją dla potrzeb socjalnych Kombinatu Przemysłowego „H u ta Sftałowa W o la " w Stalowej W oli. W 1983 r. „H u ta Sta lowa W o la ” przekazała obiekt na rzecz W ojewódzkiego Ośrodka Postępu Rol niczego w Makoszynie k. Sandomierza; projekt: „Inw e stp roje kt" w Lublinie, inwestor: „H u ta Stalowa W o la ", od 1983 r. WOPR Mokoszyn.
K l i m o n t ó w (gm. Klimontów) — ko ściół pokolegiacki Św. Józefa, barokowy, zbudowany w latach 1643— 1650 według orojekłu Wawrzyńca Senesa, odnawiany m. in. w pierwszej połowie XIX w., przed 1893 r., w latach 1958— 1961. Rozpoczęte w 1979 r. prace remontowo-konserwator skie polegały na remoncie dachu, po krycia dachowego, uzupełnieniu rynien rur spustowych, remoncie stolarki okie n n ej; inwestor: parafia rzymskokatolicka w Klimontowie. Prace wykonano syste mem gospodarczym.
Ł o n i ó w (gm. Łoniów) — pałac, ekle ktyczny, wzniesiony w 1885 r. według projektu arch. A ntoniego Łuszczkiewicza z Krakowa. W latach 1976— 1977 Kura torium O światy i W ychowania w Tarno brzegu przeprowadziło prace remon towo-konserwatorskie, a d a p tu ją c obiekt na dom dziecka. W ykonawcą prac była Spółdzielnia Rzemieślnicza w Sando mierzu.
M a j d a n K r ó l e w s k i (gm. M ajdan Królewski) — dzwonnica przy kościele parafialnym Św. Bartłom ieja, barokowa, wzniesiona w 1794 r., odnowiona w 1951 r. W 1983 r. pa ra fia przystąpiła do wymiany tynków i pokrycia
dacho-7. Czyżów Szlachecki, pa łac z XVIII w., stan w czasie konserwacji (fot. W. Łuka
szewski, 1984)
wego na dzwonnicy. Prace prowadzone były na koszt parafii.
M o d l i b o r z y c e (gm. M odliborzyce) — dawna synagoga, barokowa, z 1760 r. W 1980 r. Gminny Ośrodek Kultury przy stąpił na koszt własny do wymiany zni szczonych elementów więźby dachowej, pokrycia dachu nowym gontem, wyko nania drewnianych rynien i odgrom ie- nia.
M o k r z y s z ó w (dzielnica Tarnobrze ga) — pałac, neogotycki, z XIX w. W 1980 r. W ojewódzkie Pogotowie O p ie kuńcze w Tarnobrzegu przystąpiło na koszt własny do remontu więźby da cho wej, uzupełnienia pokrycia dachowego i stolarki, wykonania insta lacji od g ro
mowej i robót elewacyjnych.
N i к i s i a ł к a M a ł a (gm. O p a tó w ), — dwór, barokowy, XVII w., przebudowany 2. Klimontów, kościół po kole giacki z pierwszej połowy XVII w., stan po konserwacji
(fot. W. Łukaszewski, 1984)
3. Mokrzyszów, pa łac z XIX w., stan w czasie konserw acji (fot. D. Komada, 1984)
4. N ikisialka M ala, dwór z XVII w., stan w czasie konserwacji (fot. W. Łukaszew ski, 1984)
w d ru g ie j połowie XVIII w. W 1976 r. art. plastyk Zygmunt Kaczor przystąpił do remontu i a d a p ta cji dworu na cele mieszkalne i ga lerię rzeźby. Prace re montowe ob jęły wymianę pokrycia d a chowego, tynków, założenie nowej sto larki.
N i s k o - W a r c h o ł y (gm. Nisko) — kaplica grobowa M arii i O liviera Res- segniier, neogotycka, z końca XIX w., zniszczona w 1944 r. Prace remontowo- -kanserwatorskie prowadzone w 1982 r. objęły wykonanie więźby dachowej i po krycia dachowego, uporządkowanie e le
w acji i wnętrza, zagospodarowania oto czenia. Inwestorem prac była parafia
rzymskokatolicka w Nisku.
O p a t ó w (gm. O patów ) — mur o ta czający zespół klasztorny bernardynów, z końca XV w. oraz z drugiej połowy XVII i XVIII w. W 1983 r. klasztor roz począł prace zabezpieczająco-konserwa- torskie; p ro jekt: inż. Z. Kotowska i mgr inż. B. Kotowski, inwestor: W ydział Kul tury i Sztuki Urzędu W ojewódzkiego w Tarnobrzegu.
Kościół kolegiacki Św. M arcina, rom ań ski, z przekształceniami i elementami
późnogotyckimi, renesansowymi oraz b a rokowymi (druga połowa XII w., XV i pierwsza połowa XVI w). W 1980 r. przy stąpiono do prac rem onto wo-konserwa torskich. Do 1983 r. wykonano wymianę pokrycia dachowego na sygnaturce i nawie głównej. Inwestorem prac jest p a rafia rzymskokatolicka w O patowie, przy dofinansowaniu z Uchwały 179/78; p ra ce prowadzone są systemem gospodar czym.
P t k a n ó w (gm. Opatów) — zespół ko ścioła parafialnego Św. Idziego, go tyc ki, z przełomu XIV i XV w., otoczony murem obronnym z końca XVI w.; re staurowany w latach 1906— 1910 przez arch. Józefa Dziekońskiego. W latach 1978-1982 parafia systemem gospodar czym przeprowadziła prace polegające na reperacji ścian dzwonnicy, murów obronnych i bastionów, wykonaniu ry nien oraz odwodnieniu dzwonnicy i ko ścioła.
R y t w i a n y (gm. Rytwiany) — erem Tęczyńskiego przy zespole pokamedul- skim, barokowy, zapewne z XVIII w., re montowany ok. 1860 r. W latach 1981 — 1982 Spółdzielnia Rzemieślnicza „Przy szłość" w Staszowie dokonała przełoże nia dachówki na budynku. Inwestorem prac był W ydział Kultury i Sztuki Urzę du W ojewódzkiego w Tarnobrzegu. S a n d o m i e r z — kościół parafialny Św. Józefa, barokowy, z drugiej poło wy XVIII w. W 1979 r. parafia na koszt własny przeprowadziła rekonstrukcję wieżyczki na kościele, przywracając pier
wotną sylwetę kościoła.
Kościół parafialny Św. Pawła, gotycki, z przebudową renesansową i barokową (pierwsza połowa XV w. oraz XVII i XVIII w.), restaurowany m. in. w la tach 1926-1927, 1959-1960. W 1977 r. pa rafia przystąpiła do robót elewacyj- nych oraz wymiany rynien i rur spu stowych; inwestor: parafia rzymskoka tolicka Św. Pawła w Sandomierzu. Kościół rektoralny Św. Ducha, gotycki, (XV w.), z klasycystyczną fasadą do bu dowaną w 1829 r. W 1973 r. przystąpio no do prac remontowo-konserwatorskich, obejm ujących zabezpieczenie konstru kcyjne, remont więźby dachowej, upo rządkowanie elewacji, reperację i uzu pełnienie muru w ścianach. Wykonawca prac: PP PKZ O ddział w Kielcach, Za kład w Sandomierzu; inwestor: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu W ojewódzkiego w Tarnobrzegu.
Ratusz, renesansowy z pozostałościami gotyckimi, wzniesiony około połowy XIV w., przekształcony po połowie XVI w., gruntownie odnowiony wraz z rekonstru kcją detalu w 1873 r. W latach 1976— -19 78 przeprowadzono remont ka p ita l ny z ad ap ta cją na cele muzealne i Urząd Miasta. Projekt: PP PICZ — O ddział w Krakowie; wykonawca prac: PP PKZ O ddział w Kielcach, Zakład w Sandom ierzu; inwestor: W ydział Kultury i Sztuki Urzędu W ojewódzkie go w Tarnobrzegu.
Zamek, gotycki z przełomu XIV i XV w., z przebudową renesansową w latach 1520— 1526, zniszczony w 1656 r., resta urowany w końcu XVII w. W latach 1976— 1983 kontynuowano prace remon towe na podstawie projektu wykonane go przez Instytut Podstaw Rozwoju Architektury Politechniki Warszawskiej. Wykonawca prac: PP PKZ — O ddział
w Kielcach, Zakład w Sandomierzu; inwestor: W ydział Kultury i Sztuki Urzę du W ojewódzkiego w Tarnobrzegu. S i e I e с (gm. Staszów) — dawny zbór ariański, barokowy, z końca XVIII w. W latach 1982— 1.983 pa rafia rzymsko katolicka w Koniemłotach przejęła obiekt, przeprowadzając remont i a d a ptację na kaplicę. Prace prowadzone były systemem gospodarczym.
S k o t n i k i (gm. Samborzec) — dwór, barokowy, korpus z końca XVIII w., alkierze z drugiej połowy XVII lub po czątku XVIII w., zniszczony w 1945 г., odnowiony w latach 194-8— 1949. W la tach 1977— 1978 przeprowadzono kap i talny remont obiektu, doprowadzając do stanu surowego. Projekt i wykona wca prac: PP PKZ — O dd ział w Kiel cach, Zakład w Sandomierzu; inwestor: W ydział Kultury i Sztuki Urzędu W oje wódzkiego w Tarnobrzegu.
S o b ó t k a (gm. Ożarów) — kościół p a rafialny Św. Małgorzaty, barokowokla- sycystyczny, z 1795 r., odnowiony w 1885 r., zniszczony w 1944 r., odbudo wany w latach 1946-1950. W 1978 r. parafia na koszt własny przeprowadziła remont dachu i wymianę pokrycia na blachę miedzianą.
S t a l o w a W o l a - R o z w a d ó w — kościół klasztorny kapucynów, barokowy z XVIII w. W latach 1977-1978 trwały prace remontowo-konserwatorskie na koszt klasztoru, obejm ujące rekonstru kcję i konserwację więźby dachowej oraz pokrycie dachu blachą miedzianą.
S t a s z ó w — ratusz, barokowy, z XVIII w., restaurowany w 1861 r. W 1978 r. Urząd Miasta rozpoczął remont z a d a ptacją na bibliotekę i kawiarnię. Pro je k t: CZSS „Społem ” w Katowicach; wykonawca prac: Spółdzielnia Pracy „Budom ont” w Staszowie; inwestor: W y dział Kultury i Sżłuki Urzędu W ojew ó dzkiego w Tarnobrzegu.
T a r ł ó w (gm. Tarłów) — kościół pa ra fialny Sw. Trójcy, barokowy, z 16-47 r., restaurowany przed połową XVIII w. i po pożarze w 1782 r. W 1977 r. parafia przystąpiła do prac rem ontowo-konser
watorskich, polegających na założeniu 6. S/e/ec, dawny zbór ariański, obecnie kap lica rzymskokatolicka, z końca X V IIIw .,
tynków zewnętrznych, uporządkowaniu stan po konserwacji (fot. W. Łukaszewski, 1984) odwodnienia, wymianie pokrycia dacho
wego, uzupełnieniu i wymianie instala cji elektrycznej oraz naprawie i uszczel nieniu drzwi głównych. Inwestor: parafia rzymskokatolicka w Tarłowie, przy do finansowaniu z Uchwały 179/78. T a r n o b r z e g — kościół klasztorny dom inikanów, ob. parafialny, wzniesio ny w latach 1693-T706, restaurowany w 1880 r., rozbudowany w 1904 r. Para fia rzymskokatolicka dom inikanów wy konała w latach 1979— 1980 na koszt własny remont więźby dachowej, wym ia nę pokrycia dachowego i ceramicznego na blachę miedzianą, wzmocnienie ele mentów kamieniarki szczytów, uzupełnie nie zniszczonych tynków z zachowaniem profili gzymsów.
T r ó j c a (gm. Zawichost) — kościół parafia lny Sw. Trójcy, romański, z d ru giej połowy XII w., przekształcony w
XVII i XVIII w. W latach 1981— 1982 7. Skotniki, dwór z dru gie j połowy XVII i końca XVIII w., elewacja frontowa, stan przeprowadzono prace remontowe po- surowy po kapitalnym remoncie (fot. W. Łukaszewski, 1984)
5. Sandomierz, zamek, stan w czasie konserwacji (fot. W. Łukaszewski, 1984)
8. Staszów, ratusz-kram ice z XVIII w., stan po konserwacji (lot. W. Łukaszewski, 1984)
legające na wym ianie instalacji e le ktrycznej, wykonaniu ogrzewania, uzu pełnieniu zniszczonych tynków, m alow a niu wnętrza. Inwestor: pa rafia rzymsko katolicka w Trójcy.
Z a w i c h o s t (gm. Zawichost) — k o ściół pofranciszkański Św. Jana Chrzci ciela, wczesnogotycki z XIII w., o d b u dowany w latach 1945— 1949. W 1983 r. PP PKZ - O dd ział w Kielcach, Zakład w Sandomierzu przystąpił do prac m a jących na celu zabezpieczenie kon strukcyjne obiektu. Projekt: PP PKZ — O dd ział w Kielcach, ponowną konser w ację przeprowadził w latach 1980— — 1982 również art. kons. Adam Rach- tan z Krakowa. Inwestor: W ydział Kul tury i Sztuki Urzędu W ojewódzkiego w Tarnobrzegu.
Budownictwo drewniane
G i e r c z y c e (gm. W ojciechowice) — zespół kościoła pa rafialnego Św. M ik o ła ja Bpa, barokowy, z XVIII w. Parafia na koszt własny wykonała w latach 1976— 1982 następujące prace rem onto wo-konserwatorskie: wymianę pokrycia na kościele i dzwonnicy, zabezpieczenie ogrodzenia cmentarza kościelnego, sza lowanie kościoła i dzwonnicy.
ZABYTKI RUCHOME
Rzeźba
S a n d o m i e r z — sarkofag ks. A d e la j dy, barokowy, z 1676 r., pochodzący z kościoła Św. Jakuba. Pełną konserwa cję bardzo zniszczonego sarkofagu prze prowadziły w latach 1976— 1977 PP PKZ — O dd ział w Krakowie. Inwestor: W ydział Kultury i Sztuki Urzędu W o jewódzkiego w Tarnobrzegu.
M alarstw o ścienne
В i d z i n y (gm. W ojciechowice) — p o li chromia sklepienia i ścian nawy i pre zbiterium (druga ćwierć XVIII w.) z ko- śoioła pa rafia lne go ŚŚ. Piotra i Pawła. Prace konserwatorskie w zakresie uzu
pełnienia ubytków zaprawą w apienno -piaskowa, usunięcia warstwy kurzu, utrwalenia warstw malarskich oraz uzu pełnienia ubytków wykonał w latach 1976— 1977 art. kons. W łodzimierz Bo rowiecki z Warszawy. Inwestor: pa rafia rzymskokatolicka w Bidzinach.
S k o t n i k i (gm. Samborzec) — p o li chromia sklepienia i ścian nawy i p re zbiterium kościoła pa rafialnego Św. Ja na Chrzciciela, gotycka, z XV w., o d kryta podczas prac badawczych w 1978 roku. Prace konserwatorskie prowadził art. kons. Adam Rachtan z Krakowa. Po pożarze kościoła w 1980 r. ponowną konserwację przeprowadził w latach 1980— 1982 również art. J<ons. Adam Ra chtan. Inwestor: W ydział Kultury i Sztu
ki Urzędu W ojewódzkiego w Tarnobrze gu.
Su l i s ł a w i c e (gm. Łoniów) — p o li chromia nowego kościoła NPM arii, wy konana w 1935 r. przez Ogórkiewicza i Makarewicza. Prace objęły: czyszcze nie polichrom ii, zakładanie nowych tyn ków, uzupełnienie i utrwalenie. Prace w 1979 r. przeprowadził art. kons. M a ciej Makarewicz z Krakowa. Inwestor: parafia rzymskokatolicka w Sulisławi- cach.
Malarstwo sztalugowe
J a n ó w L u b e l s k i — siedem osiem nastowiecznych obrazów z podom inłkań- skiego klasztoru: „M atka Boska ukazuje
10. Łoniów, kościół parafialny, stalle z XVIII w., stan po konserwacji (fot. W. Łu kaszewski, 1984)
9. Tarnobrzeg, kościół klasztorny d o m inikanów, obecnie pa rafia lny, z la t 1693-1706 i 1904-1909, stan po k o n serwacji (fot. D. Komada, 1984)
68
się św. Dominikowi na puszczy” , „Św. Dominik jako pogromca heretyków", „Konfirm acja zakonu dom inikanów ” , „Uniesienie przez aniołów do nieba du szy św. Dom inika", „U ratow anie przez św. Dominika panny tonącej w studni", „Św. Dominik wskrzesza synowca kardy n a ła ” , „M atka Boska ze św. Cecylią i św. Katarzyną ukazujące się we śnie św. Dom inikowi". Prace konserwatorskie wykonano w latach 1976-1977. W yko nawca prac: Pracownia Konserwatorska Muzeum D iecezjalnego Sztuki R e lig ij nej w Lublinie; inwestor: pa rafia rzymskokatolicka w Janowie Lubelskim. S a n d o m i e r z — portret im aginacyj- ny biskupa Iwo O drowąża (ok. połowy XVII w.) z kościoła pa rafia lne go Św. Pawła. W 1975 r. przeprowadzono p e ł ną konserwację obrazu. W ykonawca prac: art. kons. W łodzimierz Borow czyk z Warszawy; inwestor: parafia rzymskokatolicka św. Pawła w Sando mierzu.
Portret M acieja Sołtyka (XVIII w.) um ie szczony w ratuszu. Zabezpieczono lico, usunięto półtno du blu ją ce i zdu blo w a no ponownie. Po oczyszczeniu lica za łożono zaprawę w miejscach ubytków i uzupełniono warstwą barwną. N astę pnie zwerniksowano. Czas trw ania prac: 1977-1978. W ykonawca: PP PKZ -O dd ział w Krakowie; inwestor: W ydział Kultury i Sztuki Urzędu W ojewódzkiego w Tarnobrzegu.
S u l i s ł a w i c e (gm. Łoniów) — dwa obrazy: „Zaśnięcie” i „W niebow zięcie M atki Boskiej" (ok. 1646 r.) z dawnego kościoła pa rafia lne go Narodzenia NMP. Pełną konserwację przeprowadziła w 1982 r. art. kons. H alina Patryn z Tar nobrzega; inwestor: pa rafia rzymskoka tolicka w Sulisławicach.
T r ó j c a (gm. Zawichost) - dwanaście obrazów apostołów, z końca XVIII w., przypisywanych M ichałow i Stachowiczo wi, znajdujących się w kościele p a ra fialnym . W latach 1981-1982 przepro wadzono pełną konserwację obrazów. Wykonawca prac: art. kons. H alina Pa tryn z Tarnobrzega; inwestor: pa rafia rzymskokatolicka w Trójcy.
Rzemiosło artystyczne
Ł o n i ó w (gm. Łoniów) — stalle drew niane (XVIII w.) z kościoła p a ra fia ln e go. W ykonano pełną konserwację, o b e j mującą dezynfekcję, dezynsekcję, petry fikację, rekonstrukcję ubytków drewna stall, likw idację spaczeń i spękań. Z m alowideł usunięto zanieczyszczenia, uzupełniono ubytki przez punktowanie oraz sprasowanie istniejących odspoin.
11. Skotniki, kościół parafialny, polichrom ia z ok. 1370— 1380, wschodnia ściana kor pusu nawowego, stan po konserwacji (fot. W. Łukaszewski, 1984)
12. Sulisławice, dawny kościół p a ra fia l ny, obraz „ Zaśnięcie M atki Bożej" z ok. 1646 r., stan po konserwacji (fot. K. Garbacz, 1982).
Prace wykonane zostały w latach 1978— — 1979 przez art. kons. Adam a Rachta na z Krakowa; inwestor: p a rafia rzym skokatolicka w Łoniowie.
O p a t ó w — „Przywilej opatow ski” , d o kument pergam inowy z 1519 r. z ilu m i nacjam i Stanisława Samostrzelnika, znajdujący się w kolegiacie Św. M a rc i na. W ykonano następujące prace kon serwatorskie: prasowanie pergam inu, usunięcie zabrudzeń mechanicznych, dezynfekcję, punktow anie zniszczonych fragm entów ilum ina cji, wzm ocnienie osłabionych p a rtii tekstu. Prace te w 1982 r. wykonał art. kons. Eugeniusz Pi lawa z W arszawy; inwestor: pa rafia rzymskokatolicka w O patow ie.
S k o t n i k i (gm. Samborzec) - wystrój ruchomy prezbiterium kościoła p a ra fia l nego (ołtarz główny, am bona, zapiecki stall), wykonany przez warsztat sando mierski ok. 1770 r. Przeprowadzono: d e zynsekcję, dezynfekcję, petryfikację czę ści drewnianych, uzupełniono ubytki gruntów klejowych, wykonano rekon strukcję złoceń i polichrom ii boazerii, ołtarza głów nego i ambony. Prace konserwatorskie w 1978 r. i restaura cyjne po pożarze w 1980 r. przeprow a dził art. kons. Adam Rachtan z Kra kowa; inwestor: W ydział Kultury i Sztu ki Urzędu W ojewódzkiego w Tarno brzegu.
Dom inik Komada
PRACE KONSERWATORSKIE PRZY HAUS AUSSEL W RHEDA-VIEDENBRUCK (RFN)
Prace konserwatorskie przy Haus Aus- sel zostały przeprowadzone przez spe cjalistów z PP Pracownie Konserwacji Zabytków — O ddział w Olsztynie w dwóch etapach: I etap — prace bu- dowlano-konserwatorskie budynku g łó
wnego (Haus Aussei) oraz budynku gospodarczego przeznaczonego na sa lon wystawowy; II etap — konserwacja renesansowych polichrom ii na ścianach i stropach dwóch pomieszczeń w częś ci północnej budynku głównego. Pra
ce konserwatorskie II etapu wym agały innych specjalistów i mogły być prze prowadzone po całkowitym zakończe niu robót budowlanych.
Prace budowlano-konserwatorskie I e tapu przeprowadzone zostały w okresie
