ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 3, S. 145—153, WARSZAWA 1985
B R O N ISŁA W GIEDROJĆ
W PŁY W ZM IANOW ANIA I NAW OŻEN IA R O ŚLIN NA W ŁAŚCIW OŚCI FIZY C ZN E I CHEM ICZNE
GLEBY PIA SK O W E J
K ated ra G leb o zn a w stw a A k a d em ii R olniczej w e W rocław iu
W ST ĘP
W celu uzyskania w iększych plonów gleby u p raw n e są coraz in te n syw niej naw ożone. Dotychczasow e b ad ania w p ły w u u p raw y ro ślin i n a w ożenia na zm iany w łaściwości chem icznych i fizycznych dotyczą głów nie w a rstw y orn ej gleb [1, 2, 4, 5]. P o d ję te b ad an ia o b e jm u ją zm iany w łaści wości w okresie w eg etacji oraz ro ta c ji ro ślin nie ty lk o w w a rstw ie o rn ej, lecz w całym p rofilu gleby piaskow ej. Chodzii bow iem o stw ierdzenie m ożliwości przem ieszczania się soli i ich s tr a ty zw iązane z p rzesiąk an iem w ody g raw itacy jn ej.
B adane gleby piaskow e są silnie przepuszczalne dla w ody opadow ej z powodu, zróżnicow ania ich porow atości i m ałej polowej pojem ności w odnej. Ze w zględu na fizyczne w łaściw ości ty ch gleb m uszą być stoso w ane określon e zabiegi agrotechniczne, naw ożenie i dobór ro ślin w zm ia- now aniu.
W 4 -letnim zm ianow aniu upraw ian o ziem niaki, k u k u ry d zę n a ziarno, peluszkę i żyto na w yłączonych polach o w yrów n any ch w a ru n k a ch gle bow ych i w odnych w gospodarstw ie Paw łow ice koło W rocław ia, na Dol n y m Śląsku. P od poszczególne ro ślin y stosow ano sta łe daw ki nawozów, a m ianow icie: glebę pod ziem niaki nawożono obornikiem w ilości 26 t/h a
i N9 0P9 0K1 3 5, glebę pod up raw ę k u k u ry d zy — N100P90K120, a pod peluszkę
stosow ano P80K120i około 1 to n y n a h e k ta r СаСОз. N aw ożenie gleby je -
sienią pod u p raw ę żyta w ynosiło N25P90K120, w iosną uzupełniono n aw o
żenie azotow e 50 k g /h a azotu.
N a w szystkich polach prow adzono pełn ą u p ra w ę roli, w ty m o rk i przedisiewne jesienią i u p raw k i m echaniczne ogólnie stosow ane w a g ro - technice.
146 Giedrojć
M ETO DY K A I ZA K R ES B A D A Ń
Na u stalonych pow ierzchniach około 200 m 2 każdego z pól pobierano w od kryw kach prof iłowo średnie p ró b ki gleby w czterech pow tórzeniach z głębokości 0—20, 20—30, 40—60 i 60— 100 cm. P rób ki pobierano po sprzęcie roślin. W ysuszoną pow ietrznie glebę analizow ano w 2— 3 pow tó rzeniach m etodam i ogólnie stosow anym i w gleboznaw stw ie. O znaczenia odczynu gleby w H20 i 1 N KC1 w ykonano p eh am etrem Elpo-N-512, kw a sowość hydrolityczną — m etodą K appena, zaw artość kationów zasado wych w kom pleksie sorpcy jny m — przy użyciu NH4C1 m etodą P allm ann a. Z aw artość p rzy sw ajaln y ch form P i К ustalono w edług m etody E gnera- -R iehm a, a m agnezu m etodą Schatschabela. Ilość kationów potasu, sodu i w apnia oznaczono na aparacie płom ieniow ym Flapho 4. M ikroskładniki analizow ano ko lorym etrycznie i przy użyciu a p a ra tu ASA. N atom iast zaw artość anionów w roztw orze w odnym i wodzie oznaczono sp ektrofoto m etrem firm y Hach Chem ical C om pany USA i za pom ocą odczynników chem icznych tej firm y.
W yciągi wodne sporządzono z 50 gram ów suchej gleby i 250 cm 3 w ody redestylow anej. Glebę z wodą w ciągu 1 godziny w ytrząsano na m ie szadle i sączono pod ciśnieniem próżniow ym przez filtry ceram iczne G5. Podstaw ow e właściwości fizyczne, jak gęstość w łaściw ą, objętościow ą i porow atość całkow itą zbadano ogólnie stosow anym i m etodam i. S kład g ran u lo m etry czn y określono m etodą areom etryczno-sitow ą Bouyoucosa- -C assag rand e’a, w m odyfikacji Prószyńskiego. N atom iast siłę ssącą gleby badano k a p ila ry m e te rem S ek ery w m odyfikacji G i e d r o j с i a [3], a s tru k tu rę — zm odyfikow aną m etodą szalkow ą.
W ŁAŚC IW O ŚCI FIZYC ZNE
C ałkow ite gleby piaskow e pod w pływ em up raw y m echanicznej nie w ykazują dużych zm ian w układzie sw ojej m asy. Po w iosennych u p raw - kach jedynie gęstość objętościow a uległa obniżeniu średnio o około 0,2 g/cm 3 i zw iększyła sie porow atość w o rn ej w arstw ie. Gęstość objętoś ciowa i porow atość w ykazały ścisłe pow iązanie w układzie profilow ym . Z reg u ły gdy m aleje gęstość, zwiększa się porow atość. S tą d w głębszych poziom ach gleby porow atość była m niejsza i w ahała się średnio w g ra nicach 30— 32°/o. W w arstw ie orn ej wiiosną po upraw k ach porow atość była w g ran icach 40—46%. Z m iany te o d działyw ały na porow atość efek tyw ną, a zwłaszcza na ilość porów p o w ietrznych (tab. 1). Zagęszczenie w w arstw ie ornej po o kresie w egetacji u praw ian y ch roślin było n ajw y ż sze po życie, najm niejsze po k u k u ry d zy i peluszce.
Szczególną rolę w tych glebach o dgryw a s tru k tu ra i jej w odoodpor- ność. J a k w ynika ze średnich danych, zgruźlenie w w arstw ie ornej gleby piaskow ej było m ałe. W zależności od stosow anych u p raw e k i u p raw
ia-T a b e l a i S k ł a d g r a n u l o m e t r y c z n y i f i z y o z n e w ł a ś o i w o ś c i g l e b y b r u n a t n e j w y t w o r z o n e j z p i a s k ó w f l u w i o g l a c J a l n y c h G r e n u l o m e t r i c c o m p o s i t i o n an d p h y s i c a l p r o p e r t i e e o f brown s o i l d e v e l o p e d f r o m f l u v i o g l a c i a l s a n d e P o z l o a y gene t y c z n e Gene t i e h o r i z o n « G ł ę b o k o ś ć D e p t h om P r o c e n t o w a z a w a r t o ś ć f r a k c j i o flf w mm P e r c e n t o f p a r t i c l e e o f mm i n d i a G ę s t o ś ć D e n s i t y P o r o w a t o ś ć P o r o s i t y % Z r ó ż n i c o w a n i e po ró w o Çf w um D i f f e r e n t i a t i o n o f p o r e a i n j m t % I l o ś ć H20 w % o b j . p r z y pP H^O c o n t c n t i n v o l . c % a t pP 1 , 0 -0 , 1 0 , 1 -0 , -0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 0 , 0 2 -0 , -0 6 0 , 0 6 -0 , -0 -0 2 < 0 , 0 0 2 w ł a ś c i wa s p e c i f i c o b j ę t o ś c i o w a b u l k ;>30 3 0 - 1 0 1 0 - 3 < 3 2 90 2 , 5 3 , 0 0 - 2 0 81 6 1 4 2 6 2 ,6 0 i , 4 3 4 3 , 1 2 2 , 1 8 4 9 2 1 , 0 1 2 , 5 9 2 0 - 3 0 81 5 2 5 3 4 2 ,6 1 1 , 5 5 4 0 , 6 2 5 ,6 3 6 6 1 5 , 0 1 2 , 0 6 / В / 3 0 - 6 0 8 4 3 4 4 2 3 2 , 6 3 1 , 5 7 3 6 , 5 1 7 , 5 8 5 6 1 9 . 0 1 0 , 5 6 С 6 0 - 8 0 8 5 4 3 3 3 2 2 , 6 4 1 , 7 2 3 4 , 8 1 8 , 0 5 4 7 1 6 ,0 8 , 0 7 с 8 0 - 1 0 0 8 5 4 3 2 3 3 2 , 6 3 1 , 7 7 3 2 , 7 1 9 , 7 3 5 5 1 3 , 0 6 , 0 5
148 В. Giedrojć T a b e l a 2 U k ła d s t r u k t u r y pod r o ś l i n n o ś c i ą w z m ia n o w a n iu i J a j w o d c o d p o r n o s ć S o i l s t r u c t u r e an d w a t e r p r o o f n e s s u n d e r c r o p s c u l t i v a t e d w i t h i n t h e c r o p r o t a t i o n F o ś l i n a C r o p G ł ę b o k o ś ć D e p th o a P r o c e n t g r u z e ł k ó w o 0 w tam P e r c e n t o f cru m bs o f mm i n d i a P r o c e n t g r u z e ł k ó w w o d o o d p o r n jo b o 0 w mmx P e r c e n t o f w a t e r r e s i s t i b l e crum bs, o f шя i n d i a * > 6 6 - 3 3-1 P- 6 6 - 3 3-1 Z i e m n i a k i P o t a t o e s 0 - 2 0 20 - 3 5 4 0 - 6 0 4 , 6 - 6 , 2 1 4 , 0 - 1 6 , 0 6 , 0 - 8 , 0 , 4 , 2 - 6 , 4 4 , 8 - 6 , 2 6 , 4 - 8 , 0 2 . 7 - 4 , 2 4 . 8 - 6 , 4 2 , 0 - 4 , 0 4 . 0 - 6 , 0 2 . 0 - 4 , 0 0 , 0 - 2 , 0 2 , 0 - 4 , 0 1 , 5 - 3 , 0 1 , 0 - 2 , 0 2 , 5 - 3 , 0 3 . 0 - 4 , 0 1 . 0 - 2 , 0 K uk ur yd za Maize 0 - 2 0 2 0 -3 5 4 0 - 6 0 2 0 , 6 - 2 2 , 0 2 0 , 0 - 2 8 , 0 1 2 , 0 - 1 4 , 0 1 0 , 0 - 1 2 , 0 1 0 , 0 - 1 2 , 0 8 , 0 - 1 0 , 0 1 1 . 0 - 1 4 , 0 1 1 . 0 - 1 5 , 0 6 , 0 - 8 , 0 4 , 9 - 5 , 0 5 , 0 - 6 , 0 3 , 5 - 4 , 5 5 , 0 - 6 , 0 3 , 7 - 6 , 6 2 , 0 - 3 , 0 4 . 4 - 6 , 0 4 , 6 - 6 , 6 2 . 4 - 4 , 5 Pe l u s z k a Maple p e a 0 - 2 0 2 0 - 3 5 4 0 - 6 0 7 . 0 - 9 , 0 1 0 , 0 - 1 8 , 0 3 . 0 - 5 , 6 4 , 6 - 6 , 8 6 , 0 - 8 , 0 4 , 0 - 6 , 0 6 , 0 - 9 , 0 1 0 , 0 - 1 2 , 0 4 , 0 - 6 , 0 4 . 0 - 6 , 0 4 , 7 - 7 , 0 2 . 0 - 3 , 0 4 . 0 - 5 , 6 5 . 0 - 7 , 6 2 . 0 - 3 , 5 4 , 7 - 5 , 4 5 , 1 - 7 , 6 1 , 6 - 3 , 0 Ż y t o Rys 0 - 2 0 2 0 - 3 5 4 0 - 6 0 1 5 , 0 - 2 0 , 0 2 0 , 0 - 2 4 , 0 4 , 5 - 6 , 0 4 . 5 - 6 , 0 6 . 5 - 7 , 6 4 , 0 - 5 , 0 4 . 0 - 5 , 0 6 . 0 - 8 , 0 3 , 5 - 4 , 0 3 , 5 - 4 , 0 3 . 0 - 4 , 0 1 . 0 - 2 , 0 4 , 0 - 4 , 6 3 . 2 - 4 , 0 1 . 2 - 3 , 0 3 , 9 - 5 , 2 2 , 8 - 4 , 0 2 , 0 - 3 , 0 x Po t r z e c h m i n u t a c h w w o d zi e A f t e r 3 min i n w a t e r
nych roślin, zwłaszcza w pow ierzchniow ej w a rstw ie do 20 cm głębokości, s tru k tu ra uległa dużym w ahaniom (tab. 2). Je d y n ie gleba pod u p raw ą k u k u ry d z y i peluszki podlegała zgruźleniu, a ag reg aty odznaczały się znaczną w odoodpornością. Zw łaszcza a g re g a ty w przedziale 3— 1 m m średn icy w w arstw ie o rnej w y k azyw ały przez dłuższy czas w odoodpor- ność. Słabą w odoodporność stw ierdzono w glebie pod u p raw ą żyta, a głó w nie ziem niaka.
W ystępujące fizyczne zm iany w w arstw ie ornej są głów nie w y n ikiem zabiegów agrotechnicznych. Rozluźnienie m echaniczne w a rstw y orn ej okresow o zm niejszyło re te n c ję w odną, a głów nie obnażyła się o około 2% połow a pojem ność w odna i zw iększyła ilość porów pow yżej 10 urn średnicy. W pływ naw ożenia m in eralneg o i organicznego n ie zm ienił w sposób zasadniczy u k ład u fazy stałej gleb piaskow ych.
W ŁA ŚC IW O ŚC I CHEM ICZNE
Z m iany w łaściw ości chem icznych, jak ie w y stę p u ją w całym p ro filu gleb ornych, odnoszą się jed y n ie do czteroletniego zm ianow ania w lata ch 1977— 1980 pod u p raw ę ziem niaków , k u k u ry d zy , peluszki i żyta. A naliza gleb w skazała, że u p raw a różnych gatu n kó w roślin w okresie w eg etacji w pływ a ró żn ie n a w iele w łaściwości chem icznych, nie ty lk o w w a rstw ie o rn ej, lecz w głębszych poziom ach p ro filu glebow ego (tab. 3, 4).
W w y n ik u u p ra w y ziem niaka w y raźn ie zw iększyło się zakw aszenie gleby w całym p rofilu. O dczyn gleby w w a rstw ie o rnej obniżył się śre d
-Zmdanowanie a cechy gleby piaszczystej 149 T a b e l a 3 S t r a t y wody z g l e b y p i a s z c z y s t e j i p l o n o w a n i e r o ś l i n V a t e r l o s s e s f r o n s a n d y s o i l v e r s u s y i e l d s o f c r o p s Bo k - Y e a r Opady w o - k r e a i e w e g e t a c j i P o l e t k a b e z p o p i o ł u P l o t s w i t h o u t a s h P o l e t k a naw ożo ne p o p io ł f c a P l o t s w i t h a s h U p r a w i a n e r o ś l i n y C r o p s тип K a i n f a l l s i n g r o w i n g s t r a t y HpO om H20 l o s s e s p l o n y t / h a s t r a t y H20 ШШ H2 0 l o s s e s p l o n y t / h a LSD / 0 , 0 5 / s e a s o n • i ' 0 - 6 0cm 0 - 1 0 0 cm y i e l d s 0 - 6 0 cm 0 - 1 0 0om y i e l d s 1981
Zieraniaki odmiany O dra P o tato e s o f the Odra v a r i e t y
269 250 212 3 4 , 0 0 24 0 220 3 5 , 5 0 0 , 7 0
Owies odmiany le an da Oata o f the Leanda v a r i e t y
317 270 232 3 , 7 0 250 240 3 , 9 2 0 , 1 5
r e l u s z k a tfieznawicka Kapie pea o f the Nieznawicka v a rie ty
317 255 207 1 , 2 3 230 240 1 , 5 6 0 , 1 8
Zyto odmiany Dałkowski Złote Буе o f the Dańkowaki Złote v a r i e t y
350 272 240 3 , 5 0 29 0 300 3 , 8 6 0 , 2 6
1902
Zi e nn ia ki odmiany Odra P o tato e s o f the Odra v a r i e t y
175 223 230 1 3 , 0 0 220 218 1 3 , 8 0 0 , 6 0
C w i e s edniany Leanda O a t s ol' the Leanda v a r i e t у
189 198 206 3 , 0 4 198 220 3 , 2 4 0 , 1 0
l e i u s z L a .Vicznawicka K a p i e ]pea o f the Nieznawicka v arie ty
172 175 190 0 , 8 5 190 200 1 , 0 4 0 , 1 5
Zyto odmiany Dańkowaki Złote Eye o f the Dańkowski. Złote v a r i e t y
182 218 225 3 , 8 6 212 230 4 , 0 1
_
0 , 2 0
nio od 0,5 do 1.0 pH. Zw iększyła siię kw asow ość hy d ro lity czn a p raw ie d w ukrotnie, z 1,12 do 2,24 me/100 g gleby. Podobną zależność stw ierdzono rów nież pod u p raw ą ku k u ry d zy , a tak że żyta. Je d y n ie pod u p raw ą p e - luszki zaznaczyła się p opraw a odczynu. Zw iększyła się zasadowość i w y raźnie obniżyła kwasowość h y d rolity czn a po zakończeniu w egetacji p e- luszki (tab. 3).
Z m iany dotyczyły rów nież ilości kationów w kom pleksie sorpcyjnym . Istn ieje zależność m iędzy ilością zasorbow anych kationów a głębokością gleby. W raz z głębokością ilość zasorbow anych kationów m aleje, nieza leżnie od u p raw y roślin. P rzew ażnie było to w ynikiem sk ład u m echanicz nego i b rak u próchnicy. Z aw artość katio nó w w kom pleksie so rp cy jn y m była zm ienna ilościowo i jakościowo, co uw idaczniało się w ciągu w ege tac ji roślin. Z m iany sk ład u ilościowego zasorbow anego sodu, potasu, w ap nia i m agnezu szczególnie uw idoczniły się na polu po u p raw ie ziem nia ków. N ajm niejsze zm iany stw ierdzono po u p raw ie peluszki i kuk u ry d zy . Ogólnie znany je s t fakt, że w ciągu w eg etacji zm niejsza się ilość m a- kroskład n ik ów w glebie. Stw ierdzono pod u p raw ą ziem niaka sp adek po tasu, a zwłaszcza m agnezu. Ilość tego o statn iego sk ład n ik a w yraźn ie
150 В. Giedrojć Т a b в 1 а 4 S k ł a d c h e m ic z n y r o z t w o r u gl e b o w e g o w g l e b i e p i a s k o w e j pod u p r aw ą r o ś l i n w l a t a c h 1 97 7 -1 9 80 C h e m i c a l c o m p o s i t i o n o f s o i l s o l u t i o n i n s a n d y s o i l u n d e r c r o p s i n 1 9 7 7- 1 9 80 W ł a ś c i w o ś c i c h e m ic z n e C h e m ic a l p r o p e r t i e s K o ś l i n y u p r a w i a n e w zm ia n o w an iu - C r o p s i n c r o p :r o t a t i o n z i e m n i a k i p o t a t o e s k u k u r y d z a •- m ai ze G ł ę b o k o ś ć , cm D ept h 0 - 2 0 2 0- 3 0 4 0 - 6 0 6 0 - 1 0 0 0 - 2 0 2 0 - 3 0 4 0 - 6 0 6 0 -1 0 0 pH ro zt w o r ó w pH o f s o l u t i o n s I l o ś ć k a t i o n ó w Number o f c a t i o n s .Ча Hg/dm-3 к + Ca2* Mg2+ 5 . 8 - 6 , 0 3 . 5 - 1 0 , 0 1 . 5 - 7 , 0 10- 18 1 . 8 - 2 , a 6 , 0 - 6 , 2 3 . 5 - 6 , 0 2 . 5 - 5 , 0 12-15 1 , 0 - 2 , 0 6 , 0 - 6 , 2 1 , 5 - 4 , 0 . 4 , 0 - 9 , 0 1-4 0 , 5 - 1 , 0 6 , 2 - 6,4 2 . 0 - 3 , 0 3 . 0 - 8 , 0 1-4 0 , 5 - 1 , 0 6 . 0 - 6,4 2 . 0 - 6 , 0 5 . 0 - 1 1 , 0 8 - 2 0 2 . 0 - 3 , 0 6 , 4 - 6 , 8 2 . 0 - 4 , 0 6 . 0 - 1 2 , 0 10 -1 2 1 , 0 - 1 , 5 6 , 6 - 6 , 7 1 , 0 - 2 , 0 5 , 0 - 1 4 , 0 3 - 5 0 , 5 - 1 , 0 6 , 7 - 6 , 3 1 , 0 - 2 , 0 3 , 0 - 8 , 0 3 - 4 0 , 5 - 1 , 0 I l o ś ć ani o n ów Number o f _-, a n i o n s , PO, , з 4 a ^ / d a 9 SO4 2 . 0 - 3 , 0 2 . 0 - 5 ,0 1 , 5 - 3 , 0 2 , 0 - 4 , 0 1 , 5 - 2 , 0 4 , 0 - 5 , 0 0 , 5 - 1 ,0 3 , 0 - 5 , 0 3 . 0 - 4 , 0 2 . 0 - 5 , 0 3 . 0 - 4 , 0 1 . 0 - 4 , 0 2 . 0 - 3 , 0 2 . 0 - 3 , 0 1 , 0 - 2 ,0 1 , 5 - 3 , 0 ! C l " 1 ro 1 o 15-50 5- 10 10- 20 3 - 1 2 IO- 1 6 1 2 -16 9 - 1 2 T ГЛ 0 6 - 3 2 -4 3 - 4 3 -5 5 - 1 0 5 - 1 0 4-8 3-6 c d . t a ' o e l i 4 W ł a ś c i w o ś c i R o ś l i n y u p r a w i a n e w z m ia n ow an iu - C r o p s i n c r o p r o t a t i o n c h e m ic z n e C h e m i c a l p r o p e r t i e s p e l u s z k a - ma ple pea ż y t o r y e G ł ę b o k o ś ć , cm D ept h 0 -2 0 2 0 - 3 0 г 4 0 -60 6 0 -1 0 0 0 -2 0 2 0 - 3 0 40 -60 6 0 -1 0 0 pH r o z t w o r ó w pH o f s o l u t i o n s 6 , 2- 6 ,8 6 , 6- 7 , 0 6 , 4 - 6 , 2 6 , 8 - 7 , 0 6 , 0 - 6 , 2 ó ,2- 6 , 4 о , 4 - 6 , 5 6 , 4- 6 ,8 I l o ś ć k a t io n ó w Number o f c a t i o n s , Na 01 OJ 0 2 , 0 - 3 , 0 1 , 0 - 2 , 0 1 , 0 - 2 , 0 0 , 8 - 1 , 0 1 , 0 - 2 , 0 1 , 5 - 2 , 0 1 , 0 - 3 ,0 mg/dm-5 K+ 3 , 0- 4 ,0 5 , 0 - 6 , 0 3 , 0 - 5 , 0 3 , 0 - 4 , 0 2 , 0 - 4 , 0 5 , 0 - 6 , 0 3 , 0- 4 ,0 3 , 0 - 4 , 0 Ca2+ 12 -3 0 14-20 8 - 1 0 4 -6 8 , 0 - 1 0 , 0 6 , 0 - 8 , 0 4 , 0 - 6 , 0 2 , 0 - 4 , 0 Mg2+ 1 , 5 - 3 , 0 2 , 0 - 5 , 0 1 , 0 - 2 , 0 0 , 5 - 1 , 0 1 , 5 - 2 , 0 1 , 0 - 2 , 0 0 1ro 0 0 , 5 - 1 , 0 I l o ś ć ani onó w Nu abe r o f ^ a n i o n s , POT^ 1 * a g / d a J ~ SO4 6 , 0 - 8 , 0 4 , 0 - 6 , 0 3 , 0 - 4 , 0 2 , 0 - 3 , 0 4 , 0 - 6 , 0 3 , 0 - 4 , 0 1 , 0 - 2 , 0 0 , 5 - 1 , 0 6 , 0 - 8 , 0 4 , 0 - 8 , 0 2 , 0 - 4 , 0 2 , 0 - 4 , 0 2 , 0 - 4 , 0 2 , 0 - 6 , 0 3 , 0 - 6 , 0 4 , 0 - 6 , 0 C l “ 1 11 -1 4 1 0- 20 8 - 1 0 1 0- 15 10- 15 8 - 1 0 6 -8 1 0- 1 2 N0~1 5 -6 5- 2 0 > 1 5 3 - 5 > 4 4 - 1 0 4 -6 4 - e
zm niejszyła się w kom pleksie so rp cy jn y m i praw ie została w yk o rzy stan a w ciągu w eg etacji w poziom ie próchnicznym . M ałe ilościowo zm iany do tyczy ły azotu i próchnicy. N astępstw o roślin, rozkład resz tek pożniw nych i naw ożenie przyczyniły się do w zbogacenia gleby w m agnez i inne składniki (tab. 3, 4).
Zmianowanie a cechy gleby piaszczystej 151
M ałe stosunkow o zm iany dotyczyły ilości boru, m iedzi, m olibdenu, w iększe zaznaczyły sdę w cynku. Poniew aż badane gleby są ubogie w b o r i m olibden, w y stęp u ją one, ja k większość m ikroskładników (oprócz m a n ganu), przew ażnie w poziom ie próchnicznym , a n ie w głębszych pozio m ach gleby. Poniew aż analiza chem iczna gleby w ykazała w y raźn ą te n dencję obniżania się składn ik ów po w egetacji roślin i dużą dynam ikę oraz zm ienność w w y n ik u n astęp stw a u p raw ian y ch roślin w zm ianow a- ;uiu, zbadano zaw artość głów nych k ationów i anionów w roztw orze gle bow ym (tab. 4). P rzedstaw ion e w yniki w m g /d m 3, uzyskane z analizy
50 g suchej gleby i 250 cm3 ro ztw o ru wodnego-, odpow iadają w p rzeli
czeniu w m g/200 g suchej gleby.
W glebie piaskow ej istn ieje znaczna zdolność przechodzenia kationów i anionów do ro ztw o ru glebowego, a w w y n ik u końcow ym m ożliw ość ich w ym ycia [4, 5]. W badanej okresowo wodzie glebow o-gruntow ej stw ie r
dzono zaw artość ponad 10 m g/d m3 Na, 14 m g K, 36 m g Ca, 4,4 m g Mg
oraz 0,3 m g/cm3 anionów P O4, 45 m g S— SO4, 37 m g Cl i 7— 10 m g /d m s
NO3. N atom iast w okresie w iosennym w wodzie sp ływ ającej pow ierzch
niowo z gleby w ykryto: kationów sodu 20—30 m g /d m 3, potasu 67—70 mg,
w apnia 88— 100 m g i m an g an u 11— 15 m g /d m 3. P onadto było P 0 4" s
2—3 mg, SO4""2 130— 150 mg, Cl” 1 100 m g i NO3 -1 130 m g/d m 3. B ilans
s tr a t składników je s t bardzo tru d n y do ustalen ia w w a ru n k a ch polow ych [4]. S tra ty składników z gleby w okresie u p raw y roślin w ah ają się w sze rokich granicach i pod niek tó ry m i roślin am i są znaczne. A naliza roztw o ru wodnego gleby w skazuje n a w y raźną ten d encję obniżania się zaw ar tości składników odżyw czych dla roślin w w y n ik u ich upraw y. S tą d n a w ożenie stanow i główne źródło dopływ u m ak ro - i m ikroskładników , lecz ich w y korzystanie przez ro ślin y zależy od rodzaju gleby i ilości w ody glebow ej.
W N IO SK I
1. U praw a roślin na glebach piaskow ych pom im o intensyw nego naw o
żenia pow oduje zubożenie całego p ro filu w skład nik i m ineralne, zarów no w ystępujące w postaci kationów , jak i anionów.
2. W w y niku u p raw y ziem niaków na ob o rn ik u i naw ożenia m in e ral nego w yraźnie zwiększa się zakw aszenie gleby, w y stę p u je obniżenie za w artości sodu, potasu i m agnezu w kom pleksie so rp c y jn y m o raz m ak ro - składników i cynku w su b stracie glebow ym . Duże ilości w szystkich sk ład ników w y k o rzy stu ją z gleby k u k u ry d za o raz ziem niaki, m niejsze ilości — żyto i peluszka.
3. Wyciiągi wodne z gleby piaskow ej w skazują na znaczną rozpuszczal ność naw ozów i przechodzenia kationów i anionów do ro ztw o ru glebo wego. S tra ty rozpuszczalnych składników w klim acie um iark o w an y m są pow odow ane nie ty lk o przez p obieranie ich przez rośliny, lecz przez w y
152 В. Giedrojć
płukiw an ie dch przez wodę g raw itacy jn ą w głąb gleby oraz przez spły w pow ierzchniow y w ody w iosną z tającego śniegu, ja k rów nież po gw ał to w ny ch opadach deszczu.
4. Z m iany fizycznych właściwości dotyczą głów nie porow atości, s tr u k
tu r y i jej w odoodporności w ornej w arstw ie. Częściowo po u p raw k a ch zm niejsza się połowa pojem ność w odna. Nie stw ierdzono w p ły w u naw o żenia n a fizyczne właściwości gleby piaskow ej.
L IT E R A T U R A
[1] A h m a d N., D a r i s C. F.: F orm s of К . fertilizers and so il m o istu re co n ten ts on p o ta ssiu m statu s of a T rinidad soil. S ei. 109, 1970, 12— 126.
[2] G i e d r o j ć В.: D y n a m ik a a zo ta n ó w w g leb ie p ia szczy stej. Z esz. nauk. W SR W rocł. R oln ictw o, 65, 1967, 79— 91.
[3] G i e d r o j ć B.: M etod yk a b ad ań k a p ila rn eg o p o ten cja łu w o d n eg o i zróżn i c o w a n ie p oro w a to ści gleb zm o d y fik o w a n y m k a p ila ry m etre m S ek ery . R ocz. g le - bozn. 25, 1974, 2, 283—292.
[4] K o s t r z e w a S., P ł у w а с z у к A.: O dpływ sk ła d n ik ó w n a w o zo w y ch siecią drenarską. Z esz. nauk. W SR W rocł. 90, 1970, 67— 74.
[5] M a r g o w s k i Z., B a r t o s z e w i c z A.: In flu en ce o f a g ricu ltu ra l u se on th e c h em ica l com p osition of ground w a ter. P o lish Ecol. Stud. 2, 1976, ,15—22.
Б. ГЕДРОЙЦБ ВЛИЯНИЕ СЕВООБОРОТА И УДОБРЕНИЯ КУЛЬТУРНЫХ РАСТЕНИЙ НА ФИЗИЧЕСКИЕ И ХИМИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ПЕСЧАНОЙ ПОЧВЫ Кафедра почвоведения Сельскохозяйственной академии во Вроцлаве Р е з ю м е В 1977-1980 гг. на культурных полях с песчаной почвой, на которой в рамках севообо рота возделывали картофель, кукурузу, пелюшку и рожь, проводились подробные ислсе- дования содержания минеральных элементов в почве до глубины 100 см. Поле с возделыванием картофеля удобряли ежегодно стойловым навозом в дозе 26 г/та и N90P 90K 13 , с возделыванием кукурузы — N 100P 90K 120, а пелюшки — N 0P 80K 120+ I т СаСОз на гектар. Уровень удобрения под рожь составлял N75P90K 120. На всех полях про водили предпосевную вспашку и механические мероприятия по уходу, применяемые в обыч ной агротехнике. Исследования касались физических и химических свойств, а том числе густоты, структуры, порозности и влагозадержательной способности почвы, количествен ных изменений микроэлементов, реакции почвы, сорбционного комплекса, содержания катионов и анионов в растворе почвы отобранной с глубины 0-20, 20-30, 40-60 и 60-100 см Полученные результаты показали значительную динамику элементов и их потери во время роста возделываемых культур. Возделывание культур, их чередование и удобрение оказывали различное влияние на физические свойства и общее содержание элементов в исследуемых почвах.
Zmianowanie a cechy gleby piaszczystej 153 B. GIEDROJC
IN FLU EN C E OF C R O P R O TA TIO N A N D FER T IL IZ A T IO N OF C RO PS ON P H Y SIC A L A N D C HEM ICAL PR O PE R T IES OF S A N D Y SO IL
D ep a rtm en t of S o il S cien ce, A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of W rocław
S u m m a r y
In 1977— 1980 on fie ld s w ith sa n d y soil, o n w h ich p o ta to es, m aize, m a p le pea and ry e w e r e c u ltiv a te d w ith in th e crop rotation , d eta iled in v e stig a tio n s on th e co n ten t of elem en ts in, so il to th e d epth of 100 cm w ere carried out.
F ield s under p otatoes w e r e fe r tiliz e d e v e r y yea r w ith 26 t/h a of farm yard m an u re and NgoPgoK^ th o se u n d er m a ize — w ith N100P 90K 12o and under m a p le pea — w ith N0P 8oKi2o + 1 t/h a o f C a C 0 3. T he fertiliz a tio n of fie ld s under rye a m ou n ted to N75P 90K 120. P re-so w in g p lou gh in gs and m ech an ica l ten d in g m easu res of th e n orm al a grotech n ics w e r e carried out on a ll fie ld s. T he in v e stig a tio n s c o n cern ed p h y sica l and ch em ical prop erties, in cluding: d en sity, stru ctu re, p o ro sity and w a te r reten tion , q u a n tita tiv e ch an ges o f elem en ts, so il reaction , sorp tion c o m p le x , co n ten t of cation s and a n io n s in th e so lu tio n of so il ta k e n from th e depth o f 0—20, 20—30, 40—60 and 60—100 cm . T h é r e su lts o b ta in ed p roved a h igh d yn am ics of elem en ts and th eir lo sses d u rin g grow th of th e crops as m en tio n ed ab ove. T he c u ltiv a tio n of crops, crop rotation and fertiliza tio n , a ffe c te d d iffe r e n tly p h y sica l prop erties and th e to ta l co n te n t o f ‘e lem en ts in th e soils ex a m in ed .
Prof. dr hah. Bronislaw Giedrojć Katedra Gleboznawstwa AR Wroclaw, ul. Grunwaldzka 53
Wpłynęło do redakcji w listopadzie 1983
