Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych w województwie lubelskim

(1)

Halina Błaziak-Duda

Zmiany w strukturze zatrudnienia

kadr kwalifikowanych w

województwie lubelskim

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 7, 141-178

(2)

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K L O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

VOL. VII, 7 SECTIO H 1973

In sty tu t E konom ii P o lity czn ej i P lan ow an ia W ydział E konom iczny UMCS

H a l i n a B Ł A Z I A K - D U D A

Zm iany w strukturze zatrudnienia kadr kw alifikow anych w województwie lubelskim

Изменения в структуре занятости квалифицированных кадров Люблинского воеводства

Changes in the Structure of the Employment of Qualified Personnel in the Lublin Province

Istnienie w zajem nych związków m iędzy kw alifikacjam i pracow ników a w zrostem gospodarczym k ra ju nie budzi już dzisiaj żadnej wątpliwości. Nie są to jed n a k zależności bezpośrednie i proste, dlatego — doceniając w pełni rolę k w alifikacji w procesie w zrostu gospodarczego — nie zdołano jak dotąd w sposób zadowalający, skw antyfikow any i teoretycznie po p raw n y określić roli tego czynnika. W ykorzystyw ane dotychczas m etody m akroekonom icznych oszacowań w pływ u kw alifikacji na w zrost gospo darczy budzą w iele zastrzeżeń.1

K w alifikacje pracow nicze mogą w ystępow ać zarówno jako bariera w zrostu, jak i k atalizato r postępu technicznego. Siła oddziaływ ania kw a lifikacji pracow niczych na stym ulację rozw oju społeczno-ekonomicznego zależy od poziomu rozw oju, tem pa i ch arakteru w zrostu gospodarczego oraz tem pa w drażania i ch arak teru postępu technicznego.2 Dotyczy to zarów no całej gospodarki narodow ej, jak gospodarki regionalnej.

Dlatego też przygotow anie oraz rozmieszczenie i w ykorzystanie kadr kw alifikow anych w sposób dostosow any do potrzeb produkcyjnych i usłu

1 Por. Z. M o r e c k a , J. G ó r s k i : Kwalifikacje pracownicze a wzrost gospo

darczy. Niektóre problemy analizy teoretycznej [w:] Ekonomiczno-społeczne aspekty kształcenia, Warszawa 1968; J. G ó r s k i , M. K l i m c z a k : Rola kwaifikacji i kształ cenia w procesach wzrostu gospodarczego w historii ekonomii politycznej [w:] Ekonomika kształcenia, Warszawa 1970.

(3)

gow ych (według działów gospodarki i regionów kraju) stanow i jedno z kluczow ych zadań planow ej działalności państw a. Jego realizacja w y m aga dokładnego poznania rzeczyw istości i naukow ego przew idyw ania zapotrzebow ania n a te kadry. Praw idłow a stru k tu ra zatru dn ienia kadr kw alifikow anych jest niejako w arunkiem w stępnym optym alnego ich w y korzystania.

Problem y właściw ego rozm ieszczenia i pełnego w ykorzystania k ad r kw alifikow anych zarów no w skali całego kraju, jak i poszczególnych wo jew ództw , a także gru p zaw odow ych były poruszane w litera tu rz e już n iejed n ok ro tn ie.3 Je d n ak większość wojew ództw , a w śród nich także w o jew ództw o lubelskie, nie stała się jeszcze dotąd przedm iotem głębszej analizy. Z tego też w zględu celowe w ydaje się przedstaw ienie s tru k tu ry i w yk o rzy stan ia k ad r z w ykształceniem w yższym oraz średnim zawodo w ym , zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej woj. lubelskiego w p rze k ro ju działowym , p rzestrzennym i w edług gru p zawodów.4

K a d r y k w a l i f i k o w a n e w o j w ó d z t w a l u b e l s k i e g o n a t l e i n n y c h w o j e w ó d z t w

Przed przystąp ien iem do om aw iania rozm ieszczenia k ad r kw alifikow a n ych w obrębie w ojew ództw a lubelskiego w yd aje się konieczne określenie jego m iejsca w skali całego k raju . Poniew aż w szystkie rozw ażania odno szą się do pracow ników zatrudnion ych w gospodarce uspołecznionej, na ryc. 1 przedstaw iono kształtow anie się relacji m iędzy liczbą zatrudn io nych w gospodarce uspołecznionej a liczbą zawodowo czynnych oraz ogól n ą liczbą ludności a liczbą zawodowo czynnych w poszczególnych w oje w ództw ach.5

Z ryc. 1 w ynika, że w ojew ództw a zachodnie, stosunkow o lepiej roz w inięte gospodarczo, m ają m niejszy udział zawodowo czynnych w ogólnej liczbie ludności, n ato m iast w iększy p ro cent zatru dn ion ych w gospodarce

3 Np. M. C h a r k i e w i c z : K a d r y w y kw alifikow an e w Polsce, Warszawa 1961; J. K l u c z y ń s k i : Kw alifikacje a rozw ój gospodarczy, Warszawa 1970; J. P i e  t r u c h a : K a d r y kwalifikowane w o je w ó d z tw a katowickiego, K atowice 1969; K. P o - d o s k i : Metody określania zapotrzebowania na kadry kwalifikowane w regionie

gdańskim [w:] Ekonomiczno-społeczne aspekty kształcenia, Warszawa 1968; J. T y 

m o w s k i : Obliczanie zapotrzebowania na kadry techniczne w przemyśle, Warszawa 1958; J. K l u c z y ń s k i : Zaw ód ekonomis ty w Polsce Ludowej, Warszawa 1966.

4 Analiza opiera się głów nie na danych spisów kadrowych przeprowadzonych przez GUS w latach 1958—1964— 1968 (dane dla roku 1958 dotyczą stanu z dnia 31 X, natomiast dane dla lat 1964—1968 — stanu w dniu 31 I), które obejmują tylko pracowników pełnozatrudnionych w gospodarce uspołecznionej.

5 Rocznik Statystyczny 1971, GUS, Warszawa 1971, s. 88, tabl. 15(48), s. 118, tabl. 18(95). Dane odnoszą się do 1970 r., ponieważ liczbę ludności zawodowo czynnej według wojew ództw można otrzymać tylko ze Spisów Powszechnych.

(4)

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych.., ₁₄₃

Rye. 1. Udział zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w stosunku do ogółu zawodowych czynnych oraz odsetek zawodowo czynnych w stosunku do ogółu

ludności (w %)

The participation of employed in the State controlled enterprises in relation to the total active professional and the percentage of active professionaly in relation to

the total population

uspołecznionej. O dw rotnie przedstaw ia się sytuacja w w ojew ództw ach w schodnich, k tó re ch arak tery zu ją się wysokim udziałem zawodowo czyn nych w ogólnej liczbie ludności, a niskim udziałem zatrudnionych w go spodarce uspołecznionej. Szczególnie „w yróżnia się” woj. lubelskie, gdzie czynni zawodowo stanow ili 57,5% ogółu ludności, co staw iało wojew ódz two na pierw szym m iejscu w kraju, natom iast zatrudnieni w gospodarce uspołecznionej stanow ili jedynie 31,9% zawodowo czynnych, co plasowało w ojew ództw o na ostatnim miejscu.

Na taki układ tych relacji w pływ a m iędzy innym i:

1. Liczba ludności utrzym ującej się z rolnictw a i liczba zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. W rolnictw ie ludność po w yjściu z w ieku produkcyjnego zaliczana jest jeszcze do zawodowo czynnych.6 N atom iast zatru dn ien i w gospodarce uspołecznionej po przekroczeniu w ieku pro

6 W woj. lubelskim 235 tys. osób w wieku poprodukcyjnym zaliczanych jest do czynnych zawodowo. Statystyczny bilans siły roboczej 1970 r., WUS, Lublin 1971,

(5)

dukcyjnego przechodzą na em eryturę. A więc w ojew ództw a, k tó re posia dają wysoki p ro cen t zatru d nio ny ch w gospodarce uspołecznionej, m ają m niejszy p rocen t zawodowo czynnych w stosunku do ogółu ludności i odw rotnie.

2. Stopień urbanizacji w ojew ództw a. Czynni zawodowo stanow ili 50,4% ogółu ludności, w m iastach w skaźnik ten w ynosił 46,8%, n atom iast na wsi 54,5%.7

Rozm ieszczenie k ad r z w ykształceniem w yższym i średnim zawodo w ym w gospodarce uspołecznionej w edług w ojew ództw ilu stru je tab. 1. W latach 1958— 1964— 1968 obserw ujem y pew ne k orzystne zm iany w rozm ieszczeniu kadr. W okresie ty m nastąpił w zrost udziału pracow ni ków obydw u poziom ów kw alifik acyjny ch w w ojew ództw ach, k tórych udział w ogólnym zatru d n ien iu ty ch k adr w gospodarce uspołecznionej był zb yt niski. W ydaje się, iż na łagodzenie dysproporcji w p rzestrzen nym rozm ieszczeniu k a d r w płynęło w pierw szym rzędzie zaspokojenie n a j pilniejszych potrzeb w zakładach pracy i in sty tu cjach znajdujących się w dużych m iastach oraz stale w zrastająca liczba k a d r kw alifikow anych. Istotną rolę odegrał rów nież system planow ego zatru d n ian ia absolw en tów .8 System te n w prow adzono z pow odu w ystępującego w gospodarce narodow ej deficytu, nieracjonalnego w ykorzy stan ia oraz rozm ieszczenia k ad r z w yższym w ykształceniem . Osiągnięcie pew nej popraw y w roz m ieszczeniu k a d r nie oznacza wcale, że jest ono obecnie najw łaściw sze i że nie w y stęp u ją jeszcze znaczne niepraw idłow ości.

W latach 1958— 1968 w zrósł także w e w szystkich w ojew ództw ach w skaźnik nasycenia kad ram i z w ykształceniem w yższym i średnim zawo dow ym n a 1 000 zatru dn io ny ch i n a 1 000 m ieszkańców, co znam ionuje postęp w zakresie nasycenia tą k ad rą poszczególnych w ojew ództw (tab. 2).

N adal w y stęp u ją jed n ak bardzo duże różnice w stopniu nasycenia k ad rą z w ykształceniem w yższym i średnim zawodowym na 1 000 z a tru d nionych i 1 000 m ieszkańców w obrębie n iek tóry ch w ojew ództw .

R ycina 2, k tó ra przedstaw ia udział poszczególnych w ojew ództw w ogólnej liczbie ludności, ogólnym zatru d n ien iu i zatru d n ien iu k ad r z w y kształceniem w yższym i śred nim zaw odow ym pozwala w w iększym stop niu zrozum ieć m echanizm tw orzenia się tych różnic. Rozpiętość m iędzy tym i elem entam i oraz ich m iejsce w w ojew ództw ie w yjaśnia w pew nej m ierze duże różnice w stopniu nasycenia k adrą z w ykształceniem w yż szym i średnim zaw odow ym n a 1 000 zatrud nion y ch i 1 000 m ieszkańców. Na tej podstaw ie m ożem y w yróżnić trz y g ru py w ojew ództw :

7 Woj. lubelskie należy do w ojew ództw mało zurbanizowanych, ludność miejska stanowi 30,8% ogółu ludności. Rocznik Statystyczny 1971, GUS, Warszawa 1971, s. 74, tabl. 5(38).

(6)

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych... ₁₄₅ rQ OT o a a OT s_, 0 <D tuO -*-* . Ch £ a> — . T3 G cu .2 ₃ ^_° -O +3 3 d Sh O rt ° S ^ C CC 1 55 a # - S £ l ' % -0 !>> 9 & a a ^ S .g n 'O ® - > -§ * * c 9 ^ •§ £ *"■ <D c! ^ O ‘W .rH_-ł-> •■-* CO O S 3 E tj N ^ OT _, •N 'rt > G > O S ' t / 3_O_T l + J•** f5 *ot_(-< N OJ_> £ 1 1 a § * co 5h co * 8 ’-'■ O £2 9* « S H w a >> £ o ro o £ cC N a CO ICO co w 05 05 f-H 1 *“H cd o *2 ♦N -O CS co ,0 — 219,9 ,0 — 0, 2 2 0 7, 9 ,2 — 0, 1 213,7 ,2 + 0 ,5 240 ,6 ,6 —0 ,6 2 1 0 ,8 ,0 —0 ,3 2 0 8 ,3 ,2 + 0 ,3 250 ,5 ,7 — 0, 1 217 ,4 ,0 + 0 ,3 234,5 ,6 + 0 ,4 230,5 ,6 +0, 1 2 53 ,6 ,0 — 0, 1 212,0 ,9 -0 ,4 21 1, 6 ,1 -0 ,1 21 5, 0 ,0 +0 ,5 265,5 ,3 — 0, 5 213,0 ,1 + 0 ,3 226 ,8 ,5 0, 0 22 3,3 a  N co M >> £ N >> to O) fH CO I 00 o" o rH O CO ud 00 t-H co^ LO" o co IO W

I> cm" co" I>

IO CM co io" CM >o co" UD co^ cd H lO «o oT co" H o CM CO co" IO co ł-T rt* Tł<"r-" o

£ 05 05 co a>co co co co CM CO00CO co O t> COo IO £ O O cd u (U a ►> N W •N i* ■£ t-T 1 19 58 19 68 R ó żn ic a j 10 0, 0 10 0, 0 — 1 1,6 1,8 + 0 ,2 1 3. 5 3, 8 + 0 ,3 1 5. 5 5, 8 +0 ,3 1 13 ,2 12 ,5 — 0, 7 1 2, 8 3, 0 + 0, 2 1 1, 1 1,5 + 0 ,4 2 f“H H o 1 JO o" CD O H 3, 5 3, 9 + 0 ,4 1 7, 2 7, 0 — 0, 2 1 1. 7 1,8 + 0 ,1 2, 0 2, 3 + 0 ,3 7, 2 7, 5 + 0 ,3 2. 8 3, 1 + 0 ,3 2, 4 2, 8 + 0 ,4 25 ,8 22 ,9 — 2, 8 1 7, 6 8, 1 +0 ,5 1 CM^ o" + IO £ a» ’o £ P o l s k a B ia ło st o c k ie B y d g o sk ie G d a ń sk ie K a to w ic k ie K ie le c k ie K o sz a li ń sk ie K r ak ow sk ie 1 L u b e ls k ie Ł ó d zk ie 1 O ls z ty ń sk ie O p o ls k ie P o z n a ń s k ie 1 R z e sz o w sk ie S z c z e c iń sk ie W ar sz a w sk ie 1 W ro c ła w sk ie 1 Z ie lo n o g ó r sk ie

10 A n n a les, se c tio H, t. VII

1 M ia st a w yd z ie lo ne zo st a ły włączone do w o je w ó d z tw . Ź r ó d ł o : O bli cze ni a w ła sn e na p odstaw ie d a n y ch z: P oz io m w y k sz ta łc e n ia za tr u d n io n y c h w g o sp o d a rc e u sp oł ecz ni on ej, „ S tat yst yk a P o lsk i — M a te ria ły S ta ty st y c z n e ” , z. 3 (1 25 ), G U S, W a rsz aw a 19 66 ; P oz io m w y k sz ta łc e n ia p r a c o w n ik ó w

,

S p is k a d ro w y p rz ep ro w ad zo ny w 19 68 r. , „ M a so w e B a d a n ia S ta ty s ty c z n e ”, nr 41 (D -l ), GU S, W a rsz a w a 1 9 6 9 .

(7)

£ N TJ -O | a> 0 c £ > CkO 2 3 a 5 .c * o 6 * £ -s 1 'H ^ O p <■> £ CJ rt « N C3 fi -J •£ cc G CJ T3 3 2 3 £ <y —I lo fi .2 $ N 5n OT <D •N «y £ s > a a -o § a ‘fi rt 8 S 3 2 N <1> OT > ■* •£_{>> fi} £ 3 KI N E * I 1 co C! O_O_T .2 & c ft 1) £ o 1 & ES & >c fi_{4) 3} a c 2 « w £ c4 £> cd H a 1 t> CS*—i f-H CS1 LO co 16 t* Tj<r~ł OS « OD ^ M W O fi •2 c (U o Hł4 -2_N w i i r N 'a? a o 'fi_N o <L> r*ri O a w 3 D CJ u CO 73 ś r e d n im z a w o d o w y m na 10 00 z a tr u d n io n y c h na 10 00 m ie s z k a ń c ó 1 19 58 19 64 19 68 Lp 19 58 19 64 1968 69 84 11 3 — 15 ,1 19 ,3 30,1 10 4 12 1 14 5 2 12 ,7 16 ,7 24 ,4 73 87 11 2 9 13 ,9 17 ,4 2 6 ,6 co co" co cc co <N O l> co 00 00 t>* co co" co csj co oT 1-^ co O) co co co 94 11 3 13 1 4 12 ,6 16 ,3 25 ,1 63 10 2 10 6 11 12 ,4 16 ,7 27,1 79 98 12 2 6 15 ,6 21 ,7 31 ,3 98 12 3 15 2 1 11 ,5 15 ,4 25 ,0 58 69 10 6 12 13 ,6 17 ,3 29,9 71 89 11 6 8 12 ,9 16 ,6 25,7 66 75 99 15 15 ,3 17 ,9 2 8,4 66 76 10 5 13 13 ,4 16 ,1 2 5,8 10 6 12 6 14 1 3 14 ,1 19 ,1 28,5 62 79 11 0 10 15 ,3 20 ,4 33 ,7 76 85 12 6 5 17 ,7 21 ,7 34 ,1 57 72 98 16 16 ,1 20 ,2 3 1, 4 71 73 10 0 14 14 ,6 17 ,9 28 ,2 O a w o &0 fi a; 'fi i <3 o >C3 co M N tn .2 c >4 19 68 L p ,0 12 ,6 — co oT“ł rH co ccT oo 00 « 8 17 ,1 2 i-H co r-co co co CO tH CO I> ltT rH 00^ r~i cq oo" 00 COfc r i co I> COfc ,6 9, 1 9 ,2 11 ,6 8 6 7, 3 1 5 ,6 13 ,0 6 ,7 24 ,8 1 ,3 13 ,1 5 CM_r*“( 00 "O 3 u +■> CO N O G a! a >> o "fi o o CO i-l w y ż s z y m c o o o co G x: o >> c o 'fi "O 3 19 68 Lp 19 58 19 6 O co 00 1 co T*< T* ZO lO o CO lO 05 (N_H 00 ic co co co ł-H co LO lO 37 10 9, 9 11 , <q co Tf* co co in co co o co csf O co 49 4 4, 7 5 oi Tt< LO t> CO m co CO LC m co O) O o o CM H CO ęsj O co c~ co 00 co" lO H co r-i 00 t—ęo co N *—» ^ CO ^ Oi ^ in l> 00 C^J Pk _co N CD_rn 43 in *-Hco co LO 32 32 y—coĄ 58 46 37 30 28 CO £>- co CO F* »—i c© 00 co 24 o o o H cO G 1958 1! 38 29 26 42 27 27 20 52 41 32 26 23 CO (C N W co CO co £> COH ₂₃ W o je w ó d z tw a P o l s k a B ia ło s to c k ie B y d g o s k ie G d a ń s k ie K a to w ic k ie K ie le c k ie K o s z a li ń s k ie K r a k o w s k ie L u b e ls k ie Ł ó d z k ie O ls z ty ń s k ie O p o ls k ie P o z n a ń s k ie R z e s z o w s k ie S z c z e c iń s k ie W a r s z a w s k ie W r o c ła w s k ie Z ie lo n o g o r s k ie

ś

.§ *

a a £ •o >, .2 _£ _SW2 fi » • _ W N l3 w * * £ fi S ^ o .2 3 ‘_on 8 ?_{ «#-»_{N CJ} rG .V o *5 a> a £ o .2 N >N -a ^ a* 12 ₃ _T3«H N £ o» .2* CO ^ W N o .c .5 X >> G G % <1> -rt CO* o £ •£> « P

^

«5

S

5 S-S K

_{>1 2 s} _a ^ r « °_{£? fi £} fl C f! U _{C N g M} o o a o o « «o "T ^ ] ? ' S § •n 5 8 C W N " £ C 1 1 g | 73 o fi 3 4) W -4J CO* Jrt CO o co 12 oi wi T3 _[»_h_{D O} ■o . C ft_{0 ►}_{» N w} a c u o_{Ń >1 M} g £> £ co ■£ « N g B " a m "*3 fl) CO Cd . X 1 “ ■§ l 01 c P ■fi NI .M >> § o 5 w fe ,2 ? '8 > o N tl jid ^ ^ y "N fi « O x!

*

i t

8 S c

(8)

R y e. 2. S tr u k tu ra pr zestrzenn a lu d n o śc i, zatrudnienia o g ó ln e g o , zatrudnienia k a d r z wy kształceniem w yż sz ym i śr ed n im za w o d o w y m w 19 68 r. T he ra n g e struc tu re of th e p o p u la ti o n , to ta l e m p lo y m e n t, e m p lo y m e n t of p e r so n n e l w it h a uni versity an d p r o fe ss io n a l ed u ca ti o n in 1 9 6 8

(9)

1. Pierw sza — to w ojew ództw a, w k tó rych dom inującym i elem entam i jest zatru d n ien ie k a d r z w ykształceniem w yższym oraz średnim zawo dow ym ; są to woj. gdańskie, krakow skie, w arszaw skie. Posiadają one w ysokie nasycenie k a d rą z w ykształceniem w yższym i średnim zawodo w ym zarów no n a 1 000 zatrudnionych, jak i n a 1 000 m ieszkańców.

2. D ruga g ru p a to w ojew ództw a, w k tó rych dom inującym elem entem jest zatru d n ien ie ogółem w gospodarce uspołecznionej; są to woj. k ato wickie, łódzkie, opolskie, szczecińskie, w rocław skie i zielonogórskie. Po zostałe elem enty k sz ta łtu ją się poniżej udziału w ojew ództw a w ogólnym zatrud nien iu , z tego też w zględu posiadają one korzystniejszy w skaźnik nasycenia na 1 000 m ieszkańców niż n a 1 000 zatrud nio ny ch (np. woj. k ato w ickie zajm uje 10 m iejsce pod w zględem nasycenia k ad rą z w ykształce niem w yższym i 17 z w ykształceniem średnim zaw odow ym n a 1 000 zatrudnionych, n atom iast p rzy ro zp atry w an iu nasycenia na 1 000 m iesz kańców zajm uje ono 4 m iejsce pod w zględem nasycenia k a d rą z w ykształ ceniem w yższym i 1 z w ykształceniem średnim zawodowym).

3. Trzecia g ru p a to w ojew ództw a, w k tórych dom inującym elem entem jest ludność. P osiadają one korzystn iejszy w skaźnik nasycenia na 1 000 zatru d nio n y ch niż n a 1 000 m ieszkańców (np. woj. lubelskie, w którym kolejność om aw ianych elem entów je st odw rotna niż w woj. katow ickim , zajm u je 4 m iejsce pod w zględem nasycenia k a d rą z w ykształceniem w yż szym i 1 ze śred n im zaw odow ym na 1 000 zatrudnionych, nato m iast na 1 000 m ieszkańców — odpow iednio l i i 16).

Jeżeli zestaw im y najw yższe i najniższe w skaźniki nasycenia na 1 000 z atru dn io ny ch i n a 1 000 m ieszkańców (tab. 3) w latach 1958— 1964— 1968 to okaże się, że w zględna rozpiętość (a : b) m iędzy nim i stopniow o m aleje, co w skazuje na zm niejszanie się dysproporcji w rozm ieszczeniu przestrzen nym kadr. Nie m aleje n atom iast — a n aw et w zrasta — bezw zlgędna różnica (a—b) m iędzy ty m i w ielkościam i, a więc zwiększa się rozpiętość w sto p n iu nasy cen ia tym i kad ram i m iędzy w ojew ództw am i skrajnym i. J e st to zjaw isko bezsprzecznie niekorzystne.

Na tle przytoczonych d anych porów naw czych (tzn. porów nania liczby k ad r k w alifikow anych w sto sunku do ogólnej liczby ludności i do liczby zatru d n ion y ch ogółem) o rozm ieszczeniu k ad r w poszczególnych w oje w ództw ach nasu w a się pytanie, w jak im stopniu stan ten należy uznać za niepraw idłow y.

Na podstaw ie przedstaw ionych danych nie m ożna dać pełnej odpow ie dzi n a to pytanie, gdyż w ym aga to dalszych, o w iele bardziej pogłębio nych studiów . P orów nanie nasycenia k a d rą poszczególnych w ojew ództw obliczane w sto su n k u do ogółu ludności a b stra h u je od poziom u rozw oju gospodarczego. Z kolei p orów nanie przeprow adzone w stosunku do ogółu zatru dn io n ych nie uw zględnia różnic istniejących w stru k tu rz e ogólnego

(10)

Tab. 3. R o z p ię to ść w sk a źn ik ó w n a sy c e n ia na 1 00 0 za tr u d niony ch w g o sp o d a r c e u sp o łe c z n io n e j i na 1 00 0 m ie s z k a ń c ó w T h e in c r e a se d y n a m ic s of e m p lo y m e n t in S ta te c o n tr o lle d e n te r p r is e s of e m p lo y e e s w it h u n iv e r si ty an d p r o fe ss io n a l e d u c a ti o n a c c o r d in g to d e p a r tm e n ts of N a ti o n a l E c o n o m y

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych.., 149

s a> G > £ £ o T3 o £ CO N na 10 00 m ie s z k a ń c ó w 19 58 19 64 1968 c o " co CM c o 05" ₁₁,5 15 ,4 24,4 IO CO t> 8, 1 8,8 1 2 ,3 £ N 'a? G o G N O "o ft ifl 3 0) o Sh CO T3 o f t CO o CuO £ G 0) G T3 3 ■4-» CO N O jG "a! f t >> o G £ o u CO u CU £ G - a 0) Sh 'O l 7 na 10 00 z a tr u d n io n y c h 19 58 19 64 19 68 98 12 3 1 5 2 53 66 9 6 c o OD 45 57 56 w y ż s z y m z a tr u d n io n y c h na 10 00 m ie sz k a ń c ó w 0 0 c o 0 5 CO 0 5 00 m 0 5 0 0 CO 0 5 CO 0 5 ₈₁ 92 18 ,2 20 ,7 2 4,8 24 28 3, 5 4, 6 6,3 3, 4 3, 3 5, 2 4, 9 3,9 IOc o " <o" CO I > i n O O o OJ £ 1958 a — w sk a ź n ik n a jw y ż sz y 78 b — w sk a ź n ik n a jn iż sz y 20 a : b 3 ,9 a — b 5 8 oi 'a! XI CO *■ N a> G co Q o' T3 -o Sh >N1

(11)

zatru d n ien ia w poszczególnych w ojew ództw ach. Każda gałąź gospodarki w ym aga z a tru d n ien ia k a d r o różnych kw alifikacjach, a więc n a rozm iesz czenie k ad r w p ły w a lokalizacja tych gałęzi, k tó re w ym agają dużego n a sycenia k adram i w ysokokw alifikow anym i.9 M ożna jedynie stw ierdzić, że pom im o pew nej pop raw y w rozm ieszczeniu przestrzen nym k ad r z w y kształceniem wyższym , istn ieją nadal bardzo duże dysproporcje w n asy ceniu poszczególnych w ojew ództw tym i kadram i, m. in. w stosunku do ogólnych rozm iarów zatrud nien ia.

Jeżeli chodzi o k ad ry z w ykształceniem średnim zawodowym , to w y soki w skaźnik nasycenia ty m i kadram i na 1 000 zatru dnio n ych posiadają w ojew ództw a stosunkow o słabiej rozw inięte gospodarczo (np. woj. lu bel skie, białostockie, rzeszowskie). W ynika to z tego, że absolw enci średnich szkół zaw odow ych z n a jd u ją zatru d n ien ie głów nie w gospodarce uspołecz nionej, k tó ra w ty ch w ojew ództw ach stanow i, licząc w edług zatrudnienia, m niej niż 50% gospodarki narodow ej (por. ryc. 1). Bardzo duży udział w zatru d n ien iu posiada n ato m iast rolnictw o indyw idualne, n a obecnym etapie angażujące tylko niew ielką liczbę ty ch kadr. Jeżeli rozpatryw ać nasycenie ty m i k adram i n a 1 000 m ieszkańców , to okaże się, że w oje w ództw a te są w n ajbard ziej niekorzystnej sytuacji, a w y n ik a to ze sła bego rozw oju szkolnictw a ponadpodstaw ow ego w tych w ojew ództw ach.10 Tego rodzaju różnice m ogą być tolerow ane, jeżeli zadadnia szkolnictw a ro zp atru jem y z p u n k tu w idzenia lokalnych potrzeb ry n k u pracy, które np. są in n e w w oj. katow ickim niż lubelskim . Inaczej jednak, gdy na tę spraw ę spojrzym y ze stanow iska p raw a dzieci do w ykształcenia, któ re pow inno być tak ie samo w woj. katow ickim , lubelskim czy na jakim kol w iek innym teren ie. P odkreślano to już n iejed no krotn ie:

„S praw a w ojew ództw bardziej upośledzonych zasługuje na większą uwagę. O czekiw anie bow iem na podniesienia poziom u ośw iaty na tych terenach, aż się poziom gospodarczy podniesie, nie tylko opóźniłoby w y rów n an ie w y kształcenia ludności w k raju , ale n ie sprzyjałoby też rozw o jow i postępu w uprzem y sław ianiu i zagospodarow aniu tych teren ó w .” 11

Tak w ięc rozw ój szkolnictw a, którego zadaniem jest m. in. zapew nienie gospodarce k a d r kw alifikow anych, w a ru n k u je w coraz w iększym stopniu dalszy rozw ój gospodarczy.

9 Por. B. N o w a k o w s k a : Poziom zatrudnienia czynnych zaw odow o m ie sz

kańców Łodzi na tle innych wielkich miast Polski w świetle statysty ki kadrowej,

„Zeszyty Naukowe UŁ, Nauki Ekonomiczne”, z. 30, Łódź 1970, s. 111.

10 Por. M. F a l s k i : Problem atyka organizacyjna szkolnictwa średnich szczebli, Warszawa 1966, s. 137—138; K. P o d o s k i , B. P i a s e c k i : K o s z ty i efekty kształ

cenia w Polsce, Warszawa 1971, s. 240—269.

11 M. F a l s k i : Wykształcenie ludności Polski, „Nauczyciel i W ychowanie” 1967, nr 2, s. 21.

(12)

Żmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych.., i S i

P o z i o m w y k s z t a ł c e n i a p r a c o w n i k ó w z a t r u d n i o n y c h w g o s p o d a r c e u s p o ł e c z n i o n e j

w o j . l u b e l s k i e g o

W latach 1958— 1968 zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej woj. lubelskiego zwiększyło się o 109 672 osoby, tj. o 52,2%, n atom iast udział w zatru d n ien iu krajow ym wzrósł z 3,3% w 1958 r. do 3,7% w 1968 r. S ystem atyczny w zrost zatrud n ien ia w w ojew ództw ie był skutkiem prze m ian społeczno-gospodarczych. W okresie tym powstało wiele zakładów przem ysłow ych o znaczeniu ogólnokrajowym , n iektóre zakłady pow ażnie rozbudow ano. W szystko to stw orzyło zapotrzebow anie n a siłę roboczą. W raz ze w zrostem zatru d nien ia ogólnego w zrastało zatru dn ienie osób z przygotow aniem zawodowym (ryc. 3).

Ryc. 3. Dynamika wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej województw a lubelskiego według poziomów wykształcenia w latach 1958—1968

The dynamics of the em ploym ent increase in the State controlled enterprises in the Lublin province according to the education level in the years 1958— 1968

(13)

Tem po ty ch zm ian było w e w szystkich poziom ach w ykształcenia znacz nie szybsze w latach 1964— 1968 niż w latach 1958— 1964. Św iadczy to o szybszym w ostatnich latach rozw oju w ojew ództw a (zm niejsza się udział zatru d n io n ych w ro lnictw ie indyw idualnym na korzyść gospodarki uspo łecznionej), a także o rozw oju szkolnictw a ponadpodstaw ow ego.12 Z różni cow ana dynam ika w zrostu w płynęła na zm ianę s tru k tu ry w ykształcenia zatrudnionych. Łączny udział pracow ników z w ykształceniem w yż szym, średnim zaw odow ym i zasadniczym zaw odow ym w ogólnej liczbie zatru d n io n y ch w zrósł z 22,5% w 1958 r. do 34,9% w r. 1968 (w k ra ju z 18,9% do 31,3%), oznacza to, że co trzeci pracow nik z a tru d niony w gospodarce uspołecznionej posiadał przygotow anie zawodowe. Jednocześnie zauw ażyć m ożna korzy stne zjaw isko stałego zm niejszania się liczby pracow ników o najniższych kw alifikacjach, tj. z nieukończoną szkołą podstaw ow ą. Udział tych osób w ogólnym zatru d n ien iu spadł o ponad połowę (z 34,1% do 16,8%), niem niej jedn ak bez podstaw owego w ykształcenia pozostaw ał co czw arty pracow nik fizyczny.13

Poziom w ykształcenia n ie jest jednakow y w e w szystkich działach go spodarki uspołecznionej. W ystępujące różnice są w ynikiem c h arak teru pracy w danym dziale i w gałęziach wchodzących w jego skład. S tru k tu rę z atru d n ien ia w działach gospodarki narodow ej w edług w ykształcenia ilu stru je ryc. 4.

J a k w ynika z tej ryciny, ośw iata, n au ka i k u ltura, ochrona zdrowia, opieka społeczna i k u ltu ra fizyczna oraz ad m inistracja publiczna i in sty tu cje w y m iaru spraw iedliw ości należą do działów, w któ ry ch stopień nasycenia k a d rą z w ykształceniem w yższym i średnim jest bardzo w y soki, poniew aż rodzaj p racy w ykonyw anej w tych działach w ym aga k o n c en tracji k a d r o w ysokich kw alifikacjach. Znacznie niższy poziom w y kształcenia pracow ników ob serw ujem y w przem yśle i budow nictw ie, leśnictw ie oraz tran sp o rcie i łączności. We w szystkich tych działach za tru d n ie n ie k ad r z w yższym i średnim w ykształceniem należy ocenić jako jeszcze za m ałe w sto su n k u do w zrastający ch po trzeb 'g o sp o d ark i.

12 W latach 1964— 1968 liczba absolwentów z w ykształceniem wyższym zw ię kszyła się w woj. lubelskim o 49,S% w porównaniu z okresem 1958—1963, natomiast z wykształceniem średnim zawodowym — o 139,0%.

13 Do uzupełnienia podstawowego w ykształcenia zobowiązanych jest spośród nich zaledwie 0,7%. Są to w ięc głównie ludzie powyżej lat 28, których nie obowią zuje uzupełnienie w ykształcenia podstawowego. W związku z taką strukturą w ieku zm niejszenia się liczebności tej grupy upatrywać należy nie tyle w rozwoju szkol nictw a i podjętych środkach adm inistracyjno-prawnych, co w ubytku ludzi starych, w skutek przekraczania przez nich w ieku zdolności do pracy.

(14)

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych. ₁₅₃

1) w 1958r — Urządzenia socjalne i kultu raln e. W 1 968r - dwa d z ia ły , b — O św iata, nauka i k u ltu ra , c — Ochrona zdrowia, opieka sp o łe cz na i k u ltu ra fiz y c z n a .

Ryc. 4. Struktura zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej według poziomu wykształcenia i działów gospodarki narodowej w latach 1958—1968

The structure of em ployees in the State controlled enterprises according to the education level and department of the National economy in the years 1958— 1968

S t r u k t u r a z a t r u d n i e n i a k a d r

z w y k s z t a ł c e n i e m w y ż s z y m i ś r e d n i m z a w o d o w y m w e d ł u g d z i a ł ó w g o s p o d a r k i n a r o d o w e j

Z atru d n ien ie kad r z w ykształceniem wyższym w okresie 1958— 1968 w zrosło w woj. lubelskim o 85,2%, natom iast ze średnim zawodowym o 134,5% (tab. 4). Jednocześnie w zrósł udział tych kadr w ogólnym za tru d n ie n iu wojew ództw a.

Z danych tab. 4 w ynika, że najw yższe tem po w zrostu k ad r wysoko kw alifikow anych w tym okresie w ystępow ało w rolnictw ie uspołecznio nym . Tak w ysoka dynam ika w zrostu zatrudnienia w tym dziale jest w y nikiem zarów no stosunkow o niskiego poziomu zatrudn ien ia ty ch k a tegorii pracow ników w okresie w yjściow ym p rzyjętym do porów nań, jak

(15)

£ _U c <S 'O ₀₎ >, h <v • " - f i .2 £ w N fi JS «! • N 4-> ^ O £ rf .g £ -S .2 o fi s 0 ^ 1 § ^_{N ® S} Ti - - i a * £ » S £ Jrt O_{0 5 - w}T . <-l n a , g ^ > <-> a> £ rt ■£ ■o +> c X co <u g > T3 £ > V O * r-) »-H o M o Si * ? « S £ T3 co <u I ? § a s S >_{co >>}

5

* 'fi ^ ^ si ,2 fi (h ^ <1) 15 N »_N _^ fi ° t5 ₀ _,Qfc (h 73 N £ * § 1 £ £ ~ co «m f i 0 r \ v Q tuo fi Tt<' «_f-ł o ' (U CG JC H H Ź r ó d ł o : Ja k w ta b e li 1. £ 0) fi 0) 0 « -t->_N OT .W >> £ N '5? fi 0 fi N O <U O a OT fi <D O (-1 CO T3 0 ś r e d n im z a w o d o w y m 19 64 19 68 1 9 6 8 19 58 19 64 1 9 5 8 woj. lu b - woj. lu b - woj. lu b - el sk ie P o ls k a el sk ie P o ls k a el sk ie P o ls k a 14 0, 9 13 6, 4 16 6, 4 16 1, 3 23 4, 5 2 1 9 ,9 15 1, 5 14 7, 5 19 5, 3 17 7, 3 29 5, 9 2 6 1 ,5 24 4, 9 16 2, 8 16 2, 3 16 1, 5 39 7, 8 2 6 3 ,0 13 5, 3 15 4, 0 56 0, 8 41 4, 9 75 9, 0 6 3 9 ,0 21 8, 4 21 3, 3 19 9, 6 18 1, 1 43 6, 0 3 8 6 ,1 11 9, 4 15 9, 8 22 8, 2 17 0, 8 27 2, 5 2 7 2 ,9 13 4, 1 12 0, 7 17 2, 0 18 8, 0 23 0, 8 2 2 6 ,9 23 1, 6 17 8, 7 24 2, 9 23 6, 3 56 2, 7 4 2 2 ,3 — — 13 6, 6 13 2, 6 — — — — 20 1, 3 18 8, 0 — — 20 1, 7 15 0, 5 75 ,5 10 0, 1 15 2, 3 1 5 0 ,7 13 1, 3 14 4, 7 17 3, 7 15 3, 2 22 8, 1 2 2 1 ,8 a OT 0 bO £ fi 0) fi X3 fi 1-1 -*-> CO N O fi '3 a >> O fi £ 0 0 cO (H tU w y ż s z y m 00 co O) 00 co 2 Tt< co CT> 2 S* rt CO TJ § § -1 OT 0 w na ro d o w e j 19 58 19 64 1 9 5 8 wo j. lu b - woj. lu b - wo j. lu b -, , . P o ls k a , , . P o ls k a , , . P o ls k a els k ie els k ie e ls k ie O gó łe m 12 8, 4 12 9, 4 14 4, 2 13 0, 6 18 5, 2 1 6 9 ,0 W ty m : P r z e m y sł 12 2, 2 12 7, 5 15 7, 4 14 1, 2 19 2, 4 1 7 9 ,9 B u d o w n ic tw o 22 4, 5 13 2, 3 14 5, 0 13 1, 2 32 5, 5 1 7 3 ,6 Roln ictwo 11 1, 1 13 2, 1 44 9, 4 30 1, 7 49 9, 1 3 9 8 ,9 Leśn ict wo 90 ,3 12 1, 2 16 2, 4 12 4, 0 14 6, 6 1 5 0 ,3 Trans por t i łą c z -n oś ć 58 ,3 12 4, 1 30 8, 4 15 7, 9 17 9, 9 1 9 6 ,0 O b ró t towarowy 10 8, 1 10 0, 9 14 3, 4 14 2, 7 14 3, 4 1 4 4 ,0 G os po da rk a ko m u n a ln a i m ie sz ka n io w a 10 7, 4 12 5, 3 31 2, 6 22 9, 4 33 5, 8 2 8 7 ,5 O św ia ta , n a u k a i k u lt u ra — — 13 1, 6 12 5, 5 — — Ochrona zd ro w ia , o p ie ka spo łe cz na i kultur a fi zy cz n a — — 13 5, 2 1 2 2 ,0 — — Ad m in is tr ac ja p u b li c zn a i in st yt uc je w ym ia ru sp ra w ie d li w o śc i 13 1, 9 1 1 9 ,1 9 8 ,9 9 1, 9 13 0 ,4 1 0 9 ,5 In sty tuc je fi n a n so w e i u b e zp ie cz e n io w e 10 7, 6 10 9, 9 12 9, 7 13 0, 3 13 9, 5 1 4 3 ,3

(16)

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych.., 155 i zm ian w klasyfikacji gospodarki narodow ej, ale także świadczy o pozy tyw n ych zm ianach zachodzących w ostatnich latach wśród parcow ników rolnictw a uspołecznionego. N atom iast najniższy w całej gospodarce uspo łecznionej w zrost kadr z w ykształceniem w yższym i średnim zawodowym m iał m iejsce w adm inistracji publicznej i instytucjach w ym iaru sp ra wiedliwości. Nie w ynika to jednak z likw idacji przerostów adm inistracji, lecz w dużej m ierze jest konsekw encją zm iany klasyfikacji gospodarki narodow ej.14 W yniki spisu kadrow ego z 1968 r. zostały opracow ane w ed łu s klasyfikacji obow iązującej od 1967 r. W m yśl zasad tej klasyfikacji zjed noczenia i rów norzędne jednostki nadrzędne nad przedsiębiorstw am i — poprzednio wchodzące w skład ad m inistracji publicznej — zostały za liczone do tych działów gospodarki narodow ej, do k tórych należała prze w ażająca część działalności przedsiębiorstw podległych danem u zjedno czeniu. Jeżeli zastosujem y klasyfikację obow iązującą w 1964 r., z atru d n ie nie pracow ników z w ykształceniem w yższym w tym dziale w zrasta o 58,8%, a ze średnim zawodowym — o 122,9%. M aleje natom iast zarów no dy n a mika, jak i udział innych działów gospodarki.

W w yniku dużych różnic w dynam ice w zrostu zatrud nien ia k adr z w yższym w ykształceniem w latach 1958— 1968 w poszczególnych dzia łach gospodarki uspołecznionej uległy zm ianom w skaźniki i proporcje ch arak tery zu jące stru k tu rę zatrudnienia. Z danych tab. 5 i 6 w ynika, że zw iększył się ogólny udział w ojew ództw a, a także udział poszczególnych działów gospodarki narodow ej (z w yjątk iem obrotu towarowego) w k ra jow ym zatru d nien iu tych kadr.

W przedstaw ionych danych zw raca uwagę k oncentracja k ad r zarów no z w ykształceniem wyższym, jak i średnim zawodowym w oświacie, nauce i kulturze. Zjaw isko to m ożna uznać za praw idłow e, poniew aż praca w ty m dziale w ym aga w ysokich um iejętności zawodowych. Jeżeli jednak sytu ację w tym dziale ocenim y z p u n k tu w idzenia stopnia nasycenia kadram i z w ykształceniem wyższym, to okaże się, że pomimo tak dużej w zględnej koncen tracji k a d r 15, stopień nasycenia k ształtuje się poniżej przeciętnej dla k raju . Tak więc, mimo że dział ten skupia 1/3 k ad r z w y kształceniem w yższym w ojew ództw a, stopień nasycenia tym i kadram i przedstaw ia się niekorzystnie.

N ajbardziej korzystnie w porów naniu ze w skaźnikam i ogólnokrajo wym i, k ształtuje się sy tu acja w rolnictw ie uspołecznionym . Udział tego działu w zatrudnionych w w ojew ództw ie kadrach zarów no z w ykształce niem wyższym, jak i średnim zawodowym jest wyższy od odpowiednich 14 Klasyfikacja gospodarki narodowej (tekst jednolity), seria „Zeszyty Meto dologiczne — Materiały Pomocnicze” nr 4, GUS, Warszawa 1967.

15 Większy procent kadr z wyższym wykształceniem w oświacie, nauce i k u l turze zatrudniano w woj. warszawskim (łącznie z Warszawą) — 34,8%.

(17)

Tab. 5. Pracow nicy pełnozatrudnieni w gospodarce uspołecznionej Em ployees fully-em ployed in the State controlled enterprises with

Działy gospodarki narodowej

P o ls k a co Ol w o j. lu be lsk ie ^ O N U4 P o ls k a o cr co & ^ N w °3 - & lu b e ls k ie C u *<5 n P o ls k a C D re s i c o w o j. lu b e ls k ie O g ó ł e m 239 928 8 461 310 401 10 868 405 454 15 671 W tym: Przemysł a 47 933 1194 61 093 1 459 78 325 2 193 b 86 225 2 297 Budownictwo a 26 645 298 35 258 669 44 611 912 b 46 279 970 Rolnictwo a 4 475 235 5 911 261 16 620 1 109 b 17 845 1 173 Leśnictwo a 2 310 103 2 800 93 3 363 151 b 3 473 Transport i łączność a 5 145 264 6 384 154 9 929 475 b 10 081 Obrót towarowy a 14 583 645 14 720 697 19 048 867 b 20 990 925 Gospodarka komunalna a 2 595 81 3 252 87 6 809 249 i m ieszkaniowa b 7 588 272

Oświata, nauka i kultura 95 389 4 023 119 750 5 295

Ochrona zdrowia, opieka

społeczna i kultura f i 99 188 4*336 42 615 1 799 51 979 2 432 zyczna

Adm inistracja publiczna

i instytucje wym iaru a 32 118 1 084 38 258 1 430 48 777 1 721

spraw iedliwości b 35 001 1 414

Instytucje finansow e

i ubezpieczeniowe 3 851 172 4 235 185 5 523 240

a — bez zjednoczeń; b — ze zjednoczeniami. Ź r ó d ł o : Jak w tabeli 1.

(18)

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych... 157 z wykształceniem wyższym według działów gospodarki narodowej

university education according to departments of National Economy W %

Udział woj. lubelskiego w zatrudnieniu krajowym 1958 1964 1968 1958 1964 1968 P o ls k a ■ w oj . lu b e ls k ie P o ls k a w oj . lu b e ls k ie i ! P o ls k a i i w o j. lu b e ls k ie 1 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 3,5 3,5 3,9 20,0 14,1 19,7 13,4 19,3 14,0 2,5 2,4 2,8 21,3 14,7 2,7 11,1 3,5 11,4 6,2 11,0 5,8 1,1 1,9 2,0 11,4 6,2 2,1 1,9 2,8 1,9 2,4 4,1 7,1 5,2 4,4 6,8 4,4 7,5 6,6 1,0 1,2 0,9 0,9 0,8 1,0 4,5 3,3 4,3 0,9 2,1 3,1 2,1 1,4 2,5 3,0 5,1 2,4 4,7 2,5 6,1 7,6 4,7 6,4 4,7 5,5 4,4 4,7 4,5 5,2 5,9 4,4 1,1 1,0 1,0 0,8 1,7 1,6 3,1 2,7 3,7 1,8 1,7 3,6 30,7 37,0 29,5 33,8 4,2 4,4 41,3 51,2 _13,7 _16,5 _12,8 _15,5 4,4 _4,2 _4,7 13,4 12,8 12,3 13,2 12,0 11,0 3,4 3,7 3,5 8,6 9,0 4,0 1,6 2,0 1,4 1,7 1,4 1,5 4,5 4,4 4,3

(19)

Tab. 6. Pracow nicy pełnozatrudnieni w gospodarce uspołecznionej z w y Em ployees fully-em ployed in the State controlled enterprises with

Działy gospodarki narodowe;

W liczbach bezwzględnych 1958 1964 1968 P o ls k a w o j. lu b e ls k ie P o ls k a w o j. lu b e ls k ie P o ls k a w o j. lu b e ls k ie O g ó ł e m 438 680 20 505 598 244 28 897 964 865 48 084 W tym: Przem ysł a 107 148 3 256 158 081 4 932 272 904 9 455 0 280 245 9 634 Budownictwo a 32 142 912 52 323 2 234 83 187 3 568 3 84 529 3 627 Rolnictwo a 6 516 351 10 036 475 40 310 2 601 '3 41 636 2 664 Leśnictwo a 2 345 114 5 001 249 8 969 497 b 9 055 Transport i łączność a 20 100 1 191 32 124 1 422 54 733 3 245 3 54 857 Obrót towarowy a 37 790 2 261 45 624 3 033 79 973 4 882 b 85 754 5 218 Gospodarka komunalna a 5 685 193 10 161 447 23 174 1 046 i mieszkaniowa D 24 010 1 086

Oświata, nauka i kultura 211 649 12 160 280 678 16 615

społeczna i kultura f i  195 115 10 796

zyczna 26 793 1 407 50 366 2 832

Adm inistracja publiczna

i instytucje w ym iaru 3 645 959 34 089 1 934 50 964 2 138

spraw iedliwości b 22 546 34 128 1 461

i ubezpieczeniowe 7 791 437 11 276 574 17 281 997

a — bez zjednoczeń; b — ze zjednoczeniami. Ź r ó d ł o : Jak w tabeli 1.

(20)

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych... 159 kształceniem średnim zawodowym według działów gospodarki narodowej

professional education according to departments of National Economy W %

Udział woj. lubelskiego w zatrudnieniu krajowym 1958 1964 1968 1958 1964 1968 P o ls k a w o j. lu b e ls k ie P o ls k a

i

wo j. lu b e ls k ie P o ls k a w o j. lu b e ls k ie i 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 4,7 4,8 5,0 24,4 15,9 26,4 17,1 28,3 19,7 3,0 3,1 3,5 29,1 20,0 3,4 7,3 4,4 8,7 7,7 8,6 7,4 2,8 4,3 4,3 8,8 7,5 4,3 1,5 1,7 1,7 1,6 4,2 5,4 5,3 4,7 6,4 • 4,3 5,6 6,4 0,5 0,6 0,8 0,9 0,9 1,0 4,9 5,0 5,5 0,9 4,6 5,8 5,4 4,9 5,7 6,7 5,9 4,4 5,9 5,7 8,6 11,0 7,6 10,5 8,3 10,2 6,0 6,6 6,1 8,9 10,9 6,1 1,3 0,9 1,7 1,5 2,4 2,2 3,4 4,4 4,5 2,5 2,3 4,5 35,4 42,1 29,5 34,6 | 5,7 5,9 44,5 52,6 I 5,5 4,5 4,9 5,2 5,9 5,2 5,6 5,2 4,7 5,7 6,7 5,3 4,4 4,2 5,7 4,2 3,5 3,0 4,3 1,8 2,1 1,9 2,0 1,8 2,1 5,6 5,1 5,8

(21)

Tab. 7. Pracow nicy z w ykształceniem w yższym i średnim zawodowym na 1000 Em ployees with U niversity and professional education per 1,000

Działy gospodarki narodowej

Pracownicy pełnozatrudnieni w gdspo wyższym 1958 średnia 1968 woj. lubelskie Polska krajowa = 100 woj. lubelskie Polska O g ó ł e m 40,6 37,8 107,4 49,5 47,5 Przem ysł 18,6 16,8 110,7 22,2 23,1 Budownictwo 11,9 39,2 30,4 28,1 55,3 Rolnictwo 25,8 14,1 183,0 77,8 41.6 Leśnictwo 32,2 30,6 105,2 29,6 31,2 Transport i łączność 9,0 8,3 108,4 11,0 12,0 Obrót towarowy 20,3 21,6 94,0 25,4 25,6 Gospodarka komunalna i m ieszkaniowa 29,6 16,0 185,0 29,8 24,9

Oświata, nauka i kultura _157,5 179,1

społeczna i kultura f i  149,7 152,3 98,3

zyczna 149,0 135,0

Adm inistracja publiczna i instancje wym iaru

spraw iedliwości 101,6 141,7 71,7 142,5 178,5

i ubezpieczeniowe 99,1 85,9 115,4 60,0 73,7

Ź r ó d ł o : Jak w tabeli 1.

w skaźników ogólnokrajow ych. Jednocześnie posiada on najw iększy udział w zatru d n ien iu krajow y m ty ch kadr, a w skaźniki nasycenia kadram i są praw ie d w u k ro tn ie wyższe od krajow ych.

P rzy analizow aniu rozm ieszczenia k ad r z w ykształceniem w yższym i średnim zaw odow ym w poszczególnych działach gospodarki uspołecz nionej zw raca uw agę bardzo niek orzystna sytu acja w przem yśle i b u dow nictw ie. U dział tych dw u działów w zatru d n ien iu kad r kw alifikow a nych u trzy m u je się ciągle poniżej w skaźnika krajow ego, a w przem yśle w ystęp u je n aw et zjaw isko regresji. Różnica m iędzy udziałem przem ysłu w zatru d n ien iu ty ch k a d r w w ojew ództw ie, a odpow iednim w skaźnikiem dla k ra ju pow iększyła się — dla k a d r z w ykształceniem w yższym z 5,9

(22)

Zmiany w strukturze zatrudnienia kadr kwalifikowanych... 161

zatrudnionych ogółem według działów gospodarki narodowej employed at large according to departments of National Economy darce uspołecznionej z wykształceniem

średnim zawodowym

średnia 1958 1968 średnia

krajowa

= 100 _lubelskiewoj. Polska

krajowa <=100 woj. lubelskie Polska krajowa *=100 102,0 98,4 69,1 142,4 151,7 113,1 134,1 96,1 50,V 37,6 138,8 93,0 75,2 123,7 50,8 36,4 47,3 92,9 105,1 95,6 110,6 187,0 38,6 20,5 188,3 176,6 97,0 182,1 94,9 35,7 31,1 114,8 97,4 81,4 119,7 91,7 40,6 32,5 124,9 74,9 65,2 114,9 99,2 71,1 56,0 127,0 136,0 104,4 130,3 119,7 70,6 51,5 137,1 118,8 78,9 150,6 87,9 372,7 299,6 124,4 494,3 422,5 117,0 110,4 79,8 81,4 89,8 251,7 99,9 173,7 89,9 144,9 173,5 147.2 249.2 130.8 174,0 230.8 132,6 84,0 108,0

p u n k tu w 1958 r. do 6,6 p u n k tu w 1968 r., natom iast ze średnim zaw o dowym odpowiednio — z 8,5 do 9,1 punktu. Udział przem ysłu w za tru d n ie n iu k ad r z w ykształceniem wyższym zwiększył się m inim alnie — z 14,1% w 1958 r. do 14,7% w 1968 r .16 S ytuacja w budow nictw ie uległa niew ielkiej popraw ie. Na sk utek bardzo w ysokiej dynam iki w zrostu, udział budow nictw a w zatrudn ien iu k ad r z wyższym w ykształceniem zwiększył się, jed n ak różnica — w porów naniu ze w skaźnikiem krajow ym — była jeszcze bardzo duża i w ynosiła 5,2 punktu.

Rów nież bardzo niekorzystnie kształtuje się sytuacja w tych działach pod względem nasycenia kadram i z wyższym w ykształceniem (tab. 7).

18 Łącznie ze zjednoczeniami. Bez zjednoczeń udział przemysłu w zatrudnieniu tych kadr obniżył się i w ynosi 14,0%.