Środki karne
dr Dagmara Gruszecka
Środki karne
Kodeks przewiduje środki karne niejednolite pod względem charakteru, jak również sposobu ich wymierzania (NP. ŚRODKI TERMINOWE I BEZTREMINOWE oraz JEDNORAZOWE )
Wspólny mianownik stanowi dolegliwość
Celem głównym danego środka karnego może być: represja, prewencja albo kompensacja
Środki karne wiążą się z tymi samymi funkcjami, co kary
Środki karne nie stanowią kary dodatkowej!
od uprawomocnienia się orzeczenia.
Okres, na który orzeczono środki karne w postaci zakazów nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności,
chociażby orzeczonej za inne przestępstwo
Środki karne
w przeciwieństwie do kar nie są określane w przepisie części szczególnej, tylko wymierzane na podstawie przepisów art. 39- 43b KK
ich karnoprawna istota sprowadza się do szczegółowo określonych zakazów lub nakazów zachowania skazanego,
stanowiących ograniczenie konkretnych sfer jego wolności – są to zatem instrumenty szczególnego karnoprawnego przeznaczenia
w przeciwieństwie do kar można je orzekać kumulatywnie
mogą być orzekane obok kary kryminalnej (tak najczęściej), jak
również samodzielnie – tj. bez orzekania kary
Środki karne
Zgodnie z art. 39 KK, środkami karnymi są:
1) pozbawienie praw publicznych;
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;
3) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;
4) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;
5) zakaz wstępu na imprezę masową;
6) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;
7) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
8) zakaz prowadzenia pojazdów;
9) świadczenie pieniężne;
10) podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Pozbawienie praw publicznych
Art. 40 § 1. Pozbawienie praw publicznych obejmuje:
utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego,
utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
utratę prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego,
utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego;
utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw.
- Prawa te można podzielić na: prawa polityczne, obywatelskie i honorowe
- jest to najsurowszy środek karny!
Pozbawienie praw publicznych
Przesłanki orzeczenia pozbawienia praw publicznych
W KK możliwość orzeczenia pozbawienia praw publicznych została uzależniona od spełnienia dwóch przesłanek:
Przesłanką o charakterze przedmiotowym jest skazanie sprawcy na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat.
Podmiotowym warunkiem jest popełnienie przestępstwa w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.
• Motywację (proces motywacyjny) należy ujmować kompleksowo,, uwzględniając osobowościowe i sytuacyjne czynniki mające istotny wpływ na zachowanie sprawcy tempore criminis, jak również konieczność wyselekcjonowania bezpośredniego przeżycia psychicznego, współdeterminującego konkretne zachowanie się sprawcy.
• „motywacja zasługująca na szczególne potępienie” stanowi klauzulę generalną, i jest pozostawiona uznaniu sądu
Orzekany terminowo: na okres od 1 roku do 10 lat (ale ch. względny i bezwzględny)
Okres, na który orzeczono pozbawienie praw publicznych za dane przestępstwo,
nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności za to przestępstwo.
Pozbawienie praw publicznych
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - II Wydział Karny z dnia 5 czerwca 2014 r.
II AKa 97/14
”Motywacja zasługująca na szczególne potępienie” to motywacja w rozumieniu powszechnym jaskrawo naganna, wywołująca w społeczeństwie silne reakcje repulsywne - oburzenie, potępienie, gniew. Motywy powodujące sprawcą są tu tego rodzaju, że zasługują na wyjątkowe napiętnowanie. Ustawa nie zawiera katalogu okoliczności nakazujących uznanie danego zachowania za motywację zasługującą na szczególne potępienie. Kwestia ta podlega ocenie sądu orzekającego przez pryzmat okoliczności konkretnej sprawy. W praktyce przyjmuje się, że nie zalicza się do nich ani tych elementów, które wchodzą w skład znamion typu przestępstwa, ani nawet tych, które podlegając stopniowaniu, mogą mieć wpływ na zaostrzenie wymiaru kary. Będzie to więc motyw towarzyszący realizacji znamion przestępstwa, ale pozostający poza ich zakresem.
Natomiast samo stwierdzenie, że sprawca popełnił czyn bez wyraźnego
motywu, nie oznacza przyjęcia, iż popełnił go w wyniku motywacji
zasługującej na szczególne potępienie.
Zakaz zajmowania określonego stanowiska…
Z treści art. 39 pkt 2 oraz art. 41 § 1 i 2 KK wynika, że chodzi o jeden środek karny występujący w postaci trzech zakazów:
1. zakazu zajmowania określonego stanowiska, z 2. zakazu wykonywania określonego zawodu
3. zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej Funkcje:
funkcja prewencyjna
funkcja retrybutywna
Zakaz zajmowania określonego stanowiska…
Przesłanki orzeczenia zakazu zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu:
nadużycie przez sprawcę stanowiska lub zawodu przy popełnieniu przestępstwa
albo
okazanie przez fakt popełnienia przestępstwa, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom
chronionym przez prawo.
Konieczne jest także wystąpienie związku pomiędzy przestępstwem a zajmowanym stanowiskiem lub wykonywanym zawodem
Przesłanki orzeczenia zakaz prowadzenia działalności gospodarczej:
skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności,
jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom prawnym.
Zakaz zajmowania określonego stanowiska…
Zgodnie z art. 2 Ustawy o Swobodzie Działalności Gospodarczej:
działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza,
budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa,
wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły
Należy podkreślić, że pewne rodzaje działalności zostały wyłączone spod działania ustawy. Dotyczy to m.in. działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt,
ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa oraz rybactwa śródlądowego, a także działalności polegającej na wynajmowaniu przez rolników pokoi (działalność agroturystyczna). Nie upoważnia to jednak do wniosku, że nie stanowią one działalności gospodarczej.
Też działalność nieewidencjonowana
z powyższego wynika ograniczenie podmiotowe oddziaływania
zakazu!
Zakaz zajmowania określonego stanowiska…
Wreszcie Art. 41 § 1a.
Sąd może orzec zakaz: (orzeczenie fakultatywne)
• zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk,
• wykonywania wszelkich lub określonych zawodów
• wykonywania wszelkich lub określonych działalności,
związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi
na czas określony albo dożywotnio
w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne
przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego.
(orzeczenie obligatoryjne) Sąd orzeka zakaz…. na czas określony albo dożywotnio w razie skazania za przestępstwo przeciwko
wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
Za każdym razem związek pomiędzy przestępstwem a zakazem!
Zakazy z art. 41a KK
Zakazy ujęte w art. 41a KK, składają się na jeden środek karny ma on charakter złożony i może być orzeczony jako:
1) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;
2) zakaz kontaktowania się z określonymi osobami;
3) zakaz zbliżania się do określonych osób;
4) zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;
5) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym
Zakaz lub nakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu,
a zakaz zbliżania się do określonych osób - również kontrolowany w
systemie dozoru elektronicznego.
Zakazy z art. 41a KK
Funkcje środka karnego.
1) funkcja ochronna.
2) funkcja zapobiegawcza, realizowaną w dwóch płaszczyznach, jako prewencja indywidualna oraz generalna.
3) funkcja karząca
orzekane są fakultatywnie lub obligatoryjnie.
Możliwość ich zastosowania aktualizuje się w razie:
skazania za przestępstwo (bez względu na rodzaj i wysokość wymierzonej kary):
1. przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego 2. inne przestępstwo przeciwko wolności
3. umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej Obowiązek ich orzeczenia powstaje w razie
skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
Na okres od roku do 15 lat
Nakaz opuszczenia lokalu – na okres od 1 roku do 10 lat
Sąd może także orzec przedmiotowy środek dożywotnio w razie ponownego skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Zakazy z art. 41a KK
§ 3a. W razie orzeczenia nakazu okresowego opuszczenia lokalu
zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym za przestępstwa określone w rozdziałach XXV i XXVI sąd orzeka na ten sam okres zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego.
Nowelizacja KK z 20.2.2015 r. wprowadziła rozwiązanie nakładające na sąd obowiązek orzeczenia, obok nakazu opuszczenia lokalu
zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, również zakazu zbliżania się do pokrzywdzonego.
tylko w sytuacji, w której nastąpiło orzeczenie nakazu opuszczania lokalu za przestępstwa stypizowane w rozdziałach XXV i XXVI KK. Skazanie za inne przestępstwa nie uzasadnia takiego kumulowania środków karnych.
orzekany na okres równy okresowi, na który zastosowano nakaz opuszczenia lokalu.
zwiększenie zakresu ochrony pokrzywdzonego
sąd musi określić termin wykonania tego środka karnego
Zakaz wstępu na imprezę masową
Art. 41b KK – tzw. „zakaz stadionowy”
może występować obok kary,
jako środek karny orzekany samoistnie w sytuacji odstąpienia od wymierzenia kary na podstawie art. 59 KK, art. 60 § 7 KK, i art. 61
§ 1 KK.
może też być zastosowany tytułem środka zabezpieczającego (art.
99 KK).
Terminowy, orzekany jest na okres od 2 do 6 lat
§ 2. Zakaz wstępu na imprezę masową obejmuje wszelkie
imprezy masowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz mecze piłki nożnej rozgrywane przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
przede wszystkim funkcja indywidualnoprewencyjna
Zakaz wstępu na imprezę masową
Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych:
Imprezą masową jest masowa impreza artystyczno-rozrywkowa a także masowa impreza sportowa, w tym mecz piłki nożnej.
Imprezą masową artystyczno-rozrywkową jest impreza o charakterze
artystycznym, rozrywkowym lub zorganizowane publiczne oglądanie przekazu telewizyjnego na ekranach lub urządzeniach umożliwiających uzyskanie obrazu o przekątnej przekraczającej 3 m, która ma się odbyć:
1) na stadionie, w innym obiekcie niebędącym budynkiem lub na terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, na których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000;
2) w hali sportowej lub w innym budynku umożliwiającym przeprowadzenie
imprezy masowej, w których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami
dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 500.
Zakaz wstępu na imprezę masową
Przez masową imprezę sportową należy rozumieć imprezę masową mającą na celu współzawodnictwo sportowe lub popularyzowanie kultury fizycznej, organizowaną na:
1) stadionie lub w innym obiekcie niebędącym budynkiem, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000, a w przypadku hali sportowej lub innego budynku umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej nie mniej niż 300;
2) terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób wynosi nie mniej niż 1000.
Meczem piłki nożnej jest masowa impreza sportowa mającą na celu współzawodnictwo w dyscyplinie piłki nożnej, organizowaną na stadionie lub w innym obiekcie sportowym, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000.
Nie uznaje się za masowe imprez: 1) organizowanych w teatrach, operach, operetkach, filharmoniach, kinach, muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki lub w innych podobnych obiektach; 2) organizowanych w szkołach i placówkach oświatowych przez zarządzających tymi szkołami i placówkami; 3) organizowanych w ramach współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży; 4) sportowych
organizowanych dla sportowców niepełnosprawnych; 5) sportu powszechnego o charakterze rekreacji ruchowej, ogólnodostępnym i nieodpłatnym, organizowanych na terenie otwartym; 6) zamkniętych organizowanych przez pracodawców dla ich pracowników.
Zakaz wstępu na imprezę masową
Przesłanki:
1. przestępstwo zostało popełnione w związku z imprezą masową lub w razie skazania za występek o charakterze chuligańskim, 2. udział sprawcy w imprezach masowych zagraża dobrom
chronionym prawem.
Zakaz wstępu na imprezy masowe zasadniczo orzekany jest co do zasady fakultatywnie.
Obligatoryjnie:
wobec sprawców przestępstw określonych w art. 59–61 BezpImprMasU
w razie ponownego skazania sprawcy za przestępstwo popełnione
w związku z imprezą masową (art. 41b § 4 KK). W tej sytuacji sąd
musi też zobowiązać skazanego do przebywania w czasie trwania
niektórych imprez masowych objętych zakazem, w określonym
miejscu stałego pobytu.
Zakaz wstępu na imprezę masową
Dodatkowe obowiązki:
§3. Orzekając zakaz wstępu na imprezę masową za czyn popełniony w związku z masową imprezą sportową, sąd może orzec
obowiązek przebywania skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w miejscu stałego pobytu lub w innym
wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego.
(na okres nie krótszy niż 6 miesięcy i nie dłuższy niż 12 miesięcy)
§ 5. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może orzec, że po upływie okresu, na który orzeczono obowiązek określony w § 3, skazany będzie obowiązany do stawiennictwa w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego, ze względu na miejsce
zamieszkania skazanego, komendanta powiatowego, rejonowego lub miejskiego Policji. (§ 6. Łączny czas stosowania wobec skazanego
obowiązków, określonych w § 3 i 5, nie może przekroczyć okresu
orzeczonego wobec skazanego zakazu wstępu na imprezę masową, czyli 2-6
lat)
Zakaz wstępu na imprezę masową
Dodatkowe obowiązki:
§7 Jeżeli z okoliczności wynika, że wykonanie obowiązku określonego w § 3 jest
niemożliwe lub
jego orzeczenie jest oczywiście niecelowe,
w miejsce tego obowiązku orzeka się obowiązek stawiennictwa skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w
jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez
właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania skazanego, komendanta powiatowego, rejonowego lub miejskiego Policji. (na okres od 6 miesięcy do lat 6, nieprzekraczający okresu, na jaki orzeczono zakaz wstępu na imprezę masową)
sąd określa imprezy masowe, w czasie trwania których obowiązek ten ma być wykonywany, wskazując w szczególności nazwy dyscyplin sportowych, nazwy klubów sportowych oraz zakres terytorialny imprez, których
obowiązek dotyczy.
Zakaz wstępu do ośrodków gier i
uczestnictwa w grach hazardowych
Art. 41c
• § 1. Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych nie obejmuje uczestnictwa w loteriach promocyjnych.
• § 2. Sąd może orzec zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z urządzaniem gier hazardowych lub udziałem w nich.
fakultatywnie
2 rodzaje zakazów
związek pomiędzy popełnionym przestępstwem a urządzaniem gier lub udziałem w nich
funkcja indywidualnoprewencyjna
„ celem tego środka jest "uniemożliwienie udziału w grach osobom, które
popełniły przestępstwo związane z urządzaniem, bądź udziałem w grach i
zakładach (w tym osobom uzależnionym), zarówno jako gracz, czy też jako
osoba prowadząca bądź nadzorująca prowadzenie gier"
Zakaz wstępu do ośrodków gier i
uczestnictwa w grach hazardowych
USTAWA O GRACH HAZARDOWYCH z dnia 19 listopada 2009 r.
Ośrodek gier : (definicja z art. 4 ust. 1 pkt 1)
1) kasyna gry – jako wydzielone miejsca, w których prowadzi się gry cylindryczne, gry w karty, gry w kości lub gry na automatach, na podstawie zatwierdzonego regulaminu, przy czym minimalna łączna liczba urządzanych gier cylindrycznych i gier w karty wynosi 4, a liczba zainstalowanych automatów wynosi od 5 do 70 sztuk;
2) salony gry bingo pieniężne – jako wydzielone miejsca, w których prowadzi się grę bingo pieniężne na podstawie zatwierdzonego regulaminu;
3) salon gier na automatach – jako wydzielone miejsce, w którym prowadzi się gry na automatach na podstawie zatwierdzonego regulaminu, przy czym liczba zainstalowanych automatów wynosi od 3 do 50 sztuk.
Nie jest ośrodkiem gier punkt przyjmowania zakładów wzajemnych.
Gry hazardowe, obejmują gry losowe, zakłady wzajemne, gry w karty i gry na automatach.
Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych nie obejmuje
uczestnictwa w loteriach promocyjnych.
Zakaz prowadzenia pojazdów
Art. 42 KK
Zakres przedmiotowy środka karnego obejmuje
wszelkie pojazdy (art. 42 § 2 KK),
wszelkie pojazdy mechaniczne (art. 42 § 1a, § 3 i § 4 KK)
pojazdy określonego rodzaju (art. 42 § 1 i § 2 KK).
