Informacyjna funkcja rachunkowości w gospodarce zinformatyzowanej

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 702. 2006. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Mariusz Andrzejewski Katedra RachunkowoÊci Finansowej. Informacyjna funkcja rachunkowoÊci w gospodarce zinformatyzowanej 1. Wprowadzenie Współczesna rachunkowość jest postrzegana przede wszystkim jako nowoczesny system dostarczający menedżerom różnego rodzaju informacji, które są im potrzebne do podejmowania decyzji. Chcąc uzasadnić poprawność tytułu tego artykułu już na wstępie należy podkreślić, że istnieje zasadnicza różnica pomiędzy systemem informacyjnym a systemem informatycznym. „W. Domiński definiuje system informatyczny jako system informacyjny, w którym proces przetwarzania danych jest realizowany przez system komputerowy”1. Ten sam autor system informacyjny określa jako „wyodrębniony czasowo i przestrzennie układ przetwarzania informacji, będący zbiorem celowo ze sobą powiązanych elementów, którymi są: źródła danych, metody ich gromadzenia i przetwarzania, kanały przepływu informacji, środki materialne i ludzie realizujący to przetwarzanie oraz miejsca przeznaczenia informacji”2. Różnica pomiędzy tymi pojęciami, pomimo podobnego brzmienia, polega na tym, że określenie „informacyjny” dla danego systemu stanowi jego istotę, natomiast określenie „informatyczny” oznacza, że dany system wykorzystuje dla swoich potrzeb narzędzia informatyczne. Rachunkowość również jest określana jako system informacyjny. Takiego określenia używa A. Jaruga, która uważa, że „rachunkowość jest współcześnie 1. P. Lech, Zintegrowane systemy zarządzania ERP/ERPII, Difin, Warszawa 2003, s. 11–12; por. M. Andrzejewski, K. Grabiński, Audyt w środowisku informatycznym [w:] Rewizja finansowa, red. D. Krzywda, SKwP, COSZ, Warszawa 2005. 2. Ibidem, s. 11..

(2) Mariusz Andrzejewski. 60. rozumiana jako system informacyjny służący użytkownikom do podejmowania decyzji gospodarczych, zwłaszcza finansowych, oraz rozliczania kierownictwa z odpowiedzialnego i efektywnego zarządzania powierzonym majątkiem” 3. Z. Messner i B. Bieńkowski stwierdzają, że „rachunkowość można zdefiniować jako podsystem systemu informacyjnego, obejmujący proces tworzenia wyodrębnionego zakresu informacji”4. Jedną z częściej cytowanych w literaturze przedmiotu jest definicja rachunkowości E. Burzym, która określa rachunkowość jako „(…) uniwersalny, elastyczny, podmiotowy system informacyjno-kontrolny, zdeterminowany metodą bilansową, która jest nierozerwalnie z nim związaną metodą poznawczą, umożliwiającą tworzenie liczbowego obrazu powstawania, podziału i przepływu wartości oraz wynikających stąd rachunków między podmiotami gospodarczymi”5. Funkcja informacyjna rachunkowości, na którą zwraca uwagę autorka powyższej definicji, jest jedną z bardziej istotnych z punktu widzenia roli rachunkowości w procesie podejmowania decyzji przez menedżerów. Przykładem definicji rachunkowości, która kładzie szczególny nacisk na podkreślenie jej funkcji informacyjnej, jest twierdzenie, że „rachunkowość jest działalnością usługową. Jej funkcją jest dostarczanie informacji kwantytatywnych głównie finansowych o jednostkach gospodarczych. Informacje te służą podejmowaniu decyzji ekonomicznych, dokonywaniu racjonalnych wyborów pomiędzy alternatywnymi kierunkami działania”6. B. Micherda dostrzega fakt, że „poprawność rachunku ekonomicznego, sprzężonego i opartego na rachunkowości, uwarunkowana jest rzetelnością tej ostatniej. Rzetelność tę rozpatrywać można na różnych płaszczyznach, lecz decydujące znaczenie wydaje się mieć ocena jej swoistego produktu, jakim są tworzone przez nią informacje. Jest ona bowiem, bądź może być, aktywnym źródłem wszechstronnych informacji ekonomicznych”7. Powyższe definicje wskazują na główne zadania współczesnej rachunkowości. Jednym z najważniejszych jest dostarczanie informacji odbiorcom. Definicje te również podkreślają, że rachunkowość to system informacyjny, natomiast systemy informatyczne to jedynie narzędzia, jakimi współczesna rachunkowość posługuje się w realizacji swoich zadań i funkcji. Wszyscy autorzy, w sposób pośredni, podkreślają wagę informacji, którą pozyskuje się z systemów rachunkowości przedsiębiorstw. 3. A. Jaruga i in., Rachunkowość finansowa, Towarzystwo Gospodarcze RAFIB, Łódź 1992, s. 8.. 4. Z. Messner, B. Bińkowski, Podstawy rachunkowości, PWE, Warszawa 1983.. 5. E. Burzym, Rachunkowość przedsiębiorstw i instytucji, PWE, Warszawa 1980, s. 13. 6 A. Belkaoui, Accounting Theory; HBJ Publishers, 1985; cyt. za: D. Krzywda, Rachunkowość finansowa, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1999, s. 14. 7 B. Micherda, Analityczna funkcja rachunkowości w okresie przejściowym do gospodarki rynkowej, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Seria specjalna: Monografie, nr 129, Kraków 1997, s. 41..

(3) Informacyjna funkcja rachunkowości…. 61. Współcześnie informacja, tak jak tradycyjnie – ziemia, praca i kapitał, zaliczana jest coraz częściej do głównych zasobów, jakie są wykorzystywane w gospodarce przez przedsiębiorstwa. Jest to zasób, którego cena niejednokrotnie jest wyższa od innych niezbędnych zasobów jednostek gospodarczych. Celem tego opracowania jest wskazanie roli i znaczenia nowoczesnych narzędzi rachunkowości, którymi są systemy informatyczne, w zwiększeniu możliwości realizacji w szerszym zakresie informacyjnej funkcji rachunkowości. W artykule zostaną określone perspektywy rozwoju odnośnie do realizacji informacyjnej funkcji rachunkowości dzięki możliwościom, jakie daje zastosowanie narzędzi informatycznych. 2. Struktura, zadania i funkcje współczesnej rachunkowoÊci B. Micherda stwierdza, że „w literaturze i praktyce gospodarczej krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej przyjęto pragmatyczną konwencję funkcjonalnego podziału rachunkowości prowadzącą do wyróżnienia: rachunkowości finansowej, rachunkowości zarządczej. Wskazany podział wyznacza podstawowe funkcje obu wyodrębnionych członów. W przypadku rachunkowości finansowej są to przede wszystkim sprawozdawcze, atestacyjne funkcje konstatujące, natomiast w przypadku rachunkowości zarządczej głównie aktywne, decyzyjne funkcje instrumentalne. Ta powołana i sprawdzona w rozwiniętej gospodarce rynkowej funkcjonalna struktura rachunkowości oparta jest na praktycznych przesłankach. Rachunkowość występuje bowiem w tych warunkach w podwójnej roli: – jako źródło rzetelnych informacji retrospektywnych, umożliwiających rozliczenie i ocenę każdego podmiotu wewnętrznego jednostki gospodarczej oraz zapewnienie potrzeb informacyjnych otoczenia; – jako źródło informacji prospektywnych, pozwalających na racjonalne kształtowanie zachowań menedżerskich, zapewniających powodzenie na rynku i pomnożenie kapitału jednostki gospodarczej”8. Różnice miedzy rachunkowością finansową i zarządczą przedstawia tabela 1. Warto podkreślić, że różnice te są zasadnicze i podział taki jest jak najbardziej uzasadniony9. Zadania rachunkowości, które mimo ciągłego rozwoju gospodarczego i zmian w organizacji działalności przedsiębiorstw należy uznać za aktualne, zostały określone przez S. Skrzywana, który zalicza do nich10: 8. Ibidem, s. 32–33.. 9. Por. Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza, red. I. Sobańska, C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 34. 10. Ibidem, s. 24..

(4) Mariusz Andrzejewski. 62. 1) dostarczenie różnym szczeblom kierownictwa jednostki gospodarczej bieżących i okresowych informacji liczbowych, zarówno syntetycznych, jak i analitycznych, niezbędnych do podejmowania świadomych decyzji, 2) umożliwienie wykonania funkcji kontroli wewnętrznej i zewnętrznej działalności gospodarczej jednostki i jej sytuacji majątkowej, 3) tworzenie podstaw liczbowych dla bieżącej i okresowej analizy działalności jednostki gospodarującej, 4) tworzenie podstaw liczbowych dla wycinkowych i całościowych obrazów gospodarki narodowej. Tabela 1. Różnice między rachunkowością finansową a rachunkowością zarządczą Wyszczególnienie. Rachunkowość finansowa. Rachunkowość zarządcza. Użytkownik. Zewnętrzny. Wewnętrzny. Orientacja czasowa. Przeszłość i teraźniejszość. Teraźniejszość i przyszłość. Zakres odniesienia. Całe przedsiębiorstwo. Działy i sekcje. Jednostki pomiaru. Jednostki pieniężne. Jednostki pieniężne lub fizyczne. Charakter informacji. Częściowo techniczne. Przeznaczone dla nieksięgowych. Regulowane przez…. Prawo spółek, standardy rachunkowości. Potrzeby menedżerów. Cechy idealne. Obiektywizm, weryfikowalność, spójność. Istotność, użyteczność. Nacisk położony na…. Dokładność. Szybkość. Analizowany okres. Zwykle rok. Różny w zależności od potrzeb. Źródło: S. Surdykowska, Rachunkowość międzynarodowa, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 1999, s. 36. Z tak określonych zadań wynikają funkcje rachunkowości, do których teoretycy i praktycy współczesnej rachunkowości zaliczają funkcje: informacyjną, kontrolną oraz analityczną11. Realizacja tej pierwszej w dużym stopniu uzależniona jest od jakości sprawozdań finansowych, które powstają na podstawie gromadzonych danych w systemie ewidencyjnym przedsiębiorstwa i na które ma wpływ polityka rachunkowości danej jednostki. Ramowa koncepcja przygotowania i prezentacji sprawozdań finansowych zawarta w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości (International Accounting Standards) stwierdza, że „celem sprawozdań 11. Por. Z. Messner, Informacyjna funkcja rachunkowości – kierunki jej doskonalenia [w:] Rachunkowość jako system i dyscyplina naukowa, SGPiS, Warszawa–Jachranka 1981, s. 27..

(5) Informacyjna funkcja rachunkowości…. 63. finansowych jest dostarczanie informacji o sytuacji finansowej oraz o wynikach i zmianach w sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, potrzebnych szerokim kręgom użytkowników przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych”12. Użytkownikami tymi są: inwestorzy, pracownicy, pożyczkodawcy, kontrahenci, rządy i agendy rządowe, społeczności lokalne, a także użytkownicy wewnętrzni – czyli osoby podejmujące ważne decyzje w firmie13. Użytkowników można określić mianem odbiorców produktu, jakim są sprawozdania finansowe. Mimo że merytoryczny zakres informacji ujawnianych w sprawozdaniach finansowych jest jasno określony w ustawie o rachunkowości14, to istnieją pewne możliwości zróżnicowania tych sprawozdań pod względem układu, współpracy z systemem ewidencji księgowej, uwzględnienia prawa podatkowego, możliwości pozyskania z nich informacji dla celów analizy finansowej itp. Dlatego nie bez znaczenia jest to, z jakich narzędzi korzystają jednostki gospodarcze przy sporządzaniu sprawozdań finansowych i jakie dają one możliwości pozyskiwania przez użytkowników sprawozdań finansowych potrzebnych im informacji. Tak więc na zakres i możliwości realizacji zadań w ramach informacyjnej funkcji rachunkowości istotny wpływ mają jej narzędzia. 3. Nowoczesne technologie informatyczne wykorzystywane we współczesnej rachunkowoÊci Jednym z pierwszych pomysłów na wykorzystanie wynalazku, jakim jest komputer, było jego zastosowanie dla potrzeb ekonomii. W związku z tym, że ta dziedzina życia gospodarczego opiera się w dużej mierze na rachunkach, a przydatność komputerów wynikała właśnie z faktu, że o wiele szybciej potrafiły one wykonywać skomplikowane obliczenia matematyczne – w naturalny sposób zaczęto je wykorzystywać w ekonomii, między innymi w rachunkowości. Jednak nie od razu zaczęto konstruować komputerowe systemy finansowo-księgowe (popularnie nazywane dzisiaj systemami F-K). Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że od samego początku systemy rachunkowości zinformatyzowanej stanowiły część zintegrowanego systemu zarządzania danym przedsiębiorstwem. Opracowana w latach 60. metodologia MRP – Material Requirements Planning15 polegała na tworzeniu planu zakupów materiałów 12. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, SKwP, Warszawa 1994, s. 22.. 13. Por. J.J. Glynn, J. Perrin, M.P. Murphy, Rachunkowość dla menedżerów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 19. 14 15. Dz.U. nr 121, poz. 591, z późn. zm.. Por. I. Dziedziczak, Badanie zgodności ksiąg rachunkowych prowadzonych za pomocą komputera z ustawą o rachunkowości [w:] Rewizja finansowa a zmiany w prawie gospodarczym, Materiały pokonferencyjne, KIBR, Warszawa 2003, s. 291..

(6) Mariusz Andrzejewski. 64. na podstawie harmonogramu produkcji, informacji o strukturze wyrobu oraz o stanie zapasów materiałów. Z powyższego wynika, że systemy MRP zajmowały się zagadnieniami, które merytorycznie zaliczyć należy do obszaru rachunkowości zarządczej. „Następnie metodologia MRP została rozszerzona na planowanie pozostałych, poza materiałami, rzeczowych zasobów przedsiębiorstwa – takich jak środki trwałe (główne maszyny produkcyjne) czy zasoby ludzkie. Powstałą w wyniku tych zmian metodologię nazwano Manufacture Resource Planning – MRP II. MRP II jest metodyką planowania zasobów produkcyjnych i analizy tych planów, polegającą na sprzężeniu zwrotnym pomiędzy procesem planowania a procesem produkcji. Systemem MRP II będzie więc taki zintegrowany system informatyczny, który wspiera metodykę MRP II, to znaczy umożliwia jej odzwierciedlenie informacyjne i obsługę. Nowoczesne systemy zintegrowane, oprócz spełniania standardu MRP II, dotyczącego optymalizacji zasobów rzeczowych, umożliwiają również planowanie i zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Systemy takie określane są mianem systemów ERP – Enterprise Resource Planning”16. Systemy klasy ERP były zintegrowane wewnętrznie, natomiast nie obejmowały możliwości uwzględnienia kontaktów z otoczeniem zewnętrznym, np. z kontrahentami. Możliwości takie powstały po znaczącym rozwoju technologii opartych na Internecie. Umieszczanie danych dotyczących przedsiębiorstw na ich stronach WWW stworzyło możliwości „integracji pomiędzy systemami poszczególnych przedsiębiorstw (tzw. rozwiązania B2B – business to business) oraz włączenia do systemu informatycznego klientów przedsiębiorstwa, korzystających z udostępnionych zasobów systemu poprzez przeglądarkę WWW (tzw. rozwiązania B2C – business to customer17). Zintegrowane systemy informatyczne zarządzania, umożliwiające pracę w sieci WWW, nazywane są właśnie systemami klasy ERP II”18. W większości systemów klasy ERP II można wyróżnić następujące obszary: – finansowy, – logistyczny, – kadrowo-płacowy, – produkcyjny19. 16. P. Lech, op. cit., s. 16–17.. 17. Obecnie kontakty z klientami przedsiębiorstw wykorzystujących systemy klasy ERP II często są wspomagane modułem CRM – Customer Ralationship Management. 18 19. P. Lech, op. cit., s. 17.. Por. B. Grabińska, K. Grabiński, Budżetowanie w systemach informatycznych klasy ERP [w:] Budżetowanie działalności jednostek gospodarczych – teoria i praktyka, Kraków–Zakopane 2003, s. 97–106..

(7) Informacyjna funkcja rachunkowości…. 65. Narzędzia IT, a przede wszystkim języki programowania i Internet, są przyczyną rozwoju, jaki zauważa się w systemach rachunkowości przedsiębiorstw. Jest to widoczne w rachunkowości zarówno finansowej, jak i zarządczej. G.K. Świderska stwierdza, że „odpowiednio wdrożone, zintegrowane systemy informatyczne są w stanie dostarczyć informacji niezbędnych do zarządzania «organizacją jutra». Wątpliwości budzi jednak kwestia, czy zarządzający będą mogli skorzystać z tych możliwości. Większość zintegrowanych systemów zarządzania przedsiębiorstwem, np. klasy ERP, wykorzystuje bowiem najnowszą wiedzę z zakresu zarządzania i nowoczesnej rachunkowości menedżerskiej. Organizacja jutra to organizacja elastyczna, o dobrze zdefiniowanych kluczowych kompetencjach. Jest to organizacja ery informacji mająca rozbudowane zasoby intelektualne, inwestująca zarówno w badania oraz rozwój, jak i pracowników; to także organizacja dysponująca sprawnie działającymi służbami rachunkowości zarządczej. W takim przedsiębiorstwie (a tylko takie są w stanie wytrwać) nie jest możliwe podejmowanie decyzji w oparciu o historyczne i często zniekształcone informacje, pochodzące z systemu rachunkowości finansowej”20. Powyższe stwierdzenia w sposób jednoznaczny wskazują na rachunkowość zarządczą jako tę część systemu rachunkowości, w której zajdą w najbliższym czasie największe zmiany i która rozwinie się za sprawą możliwości zastosowania nowoczesnych technologii IT. Stawia to rachunkowość finansową w nieco niekorzystnym świetle jako część systemu zorientowaną na przeszłość, w której niewiele może się zmienić w stosunku do obecnych możliwości wspierania jej zadań systemami informatycznymi. Jednak rachunkowość finansowa, do której zalicza się takie elementy jej struktury, jak: księgowość, sprawozdawczość finansową oraz analizę sprawozdań finansowych, stoi przed dużym wyzwaniem i zmianami w zakresie komunikowania się z otoczeniem, głównie z akcjonariuszami i udziałowcami. Wyzwaniem tym wydaję się być XBRL – eXstensible Business Reporting Language21. XBRL wywodzi się z języka XML – Extensible Markup Language22, który wykorzystywany jest do projektowania stron WWW. Warto zwrócić uwagę, że obecnie prawie wszystkie spółki giełdowe publikują swoje sprawozdania finansowe w Internecie. Jeżeli w przyszłości akcjonariusz ma decydować, jaki zestaw informacji finansowych zechce w danym momencie uzyskać ze strony WWW danej spółki, to by dać mu takie możliwości, należy wykorzystać narzędzie, jakim jest właśnie XBRL. 20. Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów. Tom I, red. G.K. Świderska, Difin, Warszawa 2003, s. XI. 21. Zob. C. Hoffman, C.S. Strand, XBRL Essentials, AICPA, 2001; oraz B. Bergeron, Essentials of XBRL, John Wiley & Sons, 2003. 22. R. Coburn, SQL dla każdego, Helion, Warszawa 2001, s. 521–523..

(8) Mariusz Andrzejewski. 66. „XBRL jest pewną koncepcją czy też może pomysłem, w którym sprawozdawczość finansowa spotyka się z taksonomią oraz narzędziami informatycznymi takimi jak Internet czy też systemy informatyczne. XBRL można przetłumaczyć jako rozszerzony jezyk sprawozdawczości finansowej oraz zdefiniować jako platformę lub infrastrukturę opartą ma metajęzyku XML. XBRL pozwala na tworzenie, wymianę oraz analizowanie informacji zawartej w sprawozdaniach finansowych (lecz nie tylko) oraz ułatwia automatyczną wymianę, a także niezawodny i wiarygodny transfer tychże danych pomiędzy różnymi aplikacjami za pomocą Internetu, niezależnie od platformy, na której pracują23. XBRL jest koncepcją o bardzo szerokim słowniku pojęciowym i można ją opisać również jako strukturę i formę prezentowania informacji ekonomicznej w postaci elektronicznej. Informacja ekonomiczna w postaci sprawozdań finansowych publikowanych w Internecie jest obecna, od kiedy Internet stał się popularnym narzędziem wymiany informacji, czyli od początku lat dziewięćdziesiątych”24. Spółki giełdowe mają największą możliwość przyczynienia się do sukcesu XBRL i przyjęcia zasad jego stosowania w formie standardu. W tym celu w 1999 r. powołana została do życia organizacja XBRL, którą założyły między innymi takie firmy jak: Ernest & Young, Deloitte & Touche, Pricewaterhouse Coopers oraz AICPA (American Institute of Certified Public Accountants). Obecnie organizacja XBRL zrzesza ponad 170 różnego rodzaju instytucji oraz firm. Istnieje szansa, że dzięki Internetowi i XBRL informacje finansowe o dowolnej spółce na świecie, w różnym stopniu szczegółowości będą dostępne w każdym domu. Wynika z tego, że rachunkowość i jej informacyjna funkcja stoi przed wielkim wyzwaniem – doprowadzeniem do powszechnego dostępu przez osoby zainteresowane do dobra, jakim jest informacja. 4. Podsumowanie Przedsiębiorstwa, a przede wszystkim spółki giełdowe, wykorzystują obecnie zdobycze technologii IT do szeroko rozumianego zarządzania. Jednym z elementów systemu zarządzania jest system rachunkowości, którego informacje są szczególnie ważne zarówno dla kierownictwa danej spółki, jak i dla jej akcjonariuszy. Obecnie rachunkowość ma szansę takiego rozwoju, by dowolna osoba mogła. 23 24. www.xbrl.com, 01.05.2006.. K. Grabiński, Koncepcja zastosowania taksonomii w sprawozdawczości finansowej [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie podnoszenia kwalifikacji kadry menedżerskiej, AE w Krakowie, Kraków 2003, s. 236..

(9) Informacyjna funkcja rachunkowości…. 67. pozyskiwać w szybki i łatwy sposób dowolny zestaw informacji ekonomicznych o danym przedsiębiorstwie. Możliwości takie daje: – posługiwanie się systemem zarządzania klasy ERP II, – udostępnienie danych (m.in. sprawozdań finansowych) przez Internet, – zastosowanie technologii XBRL. „Pojawienie się nowych technologii informatycznych oraz rozwój procesów globalizacji w końcowych dekadach XX w. spowodował przejście przedsiębiorstw z ery przemysłowej w erę informacji. Ta swego rodzaju „rewolucja” zmieniła podstawowe sposoby konkurowania firm na rynkach (…). Era informacji wymaga nowych źródeł dla skutecznego konkurowania na rynkach. Umiejętność mobilizowania i wykorzystania niematerialnych aktywów stała się podstawowym źródłem uzyskiwania trwałej przewagi konkurencyjnej. Dla przedsiębiorstw ery informacji, zarządzanie przy wykorzystaniu tradycyjnych (czysto finansowych) systemów pomiaru i oceny jest niemożliwe”25. Sprawozdawczość finansowa spółek giełdowych została poddana w największym stopniu standaryzacji26, dlatego oczekuje się, że to właśnie dla tej grupy spółek zostanie wprowadzony standard określający sposób korzystania z takich narzędzi jak XBRL w realizacji zadań informacyjnej funkcji rachunkowości. Niestety, wśród członków organizacji XBRL brak jest przedstawicieli firm i instytucji z Polski. Również żadna ze spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie nie korzysta z tej technologii27. Należy oczekiwać, że w najbliższym czasie ta sytuacja ulegnie zmianie. Literatura Andrzejewski M., Rachunkowość a ujawnianie informacji przez spółki giełdowe, PWN, Warszawa 2002. Andrzejewski M., Grabiński K., Audyt w środowisku informatycznym [w:] Rewizja finansowa, red. D. Krzywda, KIBR, Warszawa 2005. Bergeron B., Essentials of XBRL, John Wiley & Sons, 2003. Burzym E., Rachunkowość przedsiębiorstw i instytucji, PWE, Warszawa 1980. Coburn R., SQL dla każdego, Helion, Warszawa 2001. Dziedziczak I., Badanie zgodności ksiąg rachunkowych prowadzonych za pomocą komputera z ustawą o rachunkowości [w:] Rewizja finansowa a zmiany w prawie gospodarczym, Materiały pokonferencyjne, KIBR, Warszawa 2003. 25. Rachunkowość zarządcza…, s. XII. Zob. M. Andrzejewski, Rachunkowość a ujawnianie informacji przez spółki giełdowe, PWN, Warszawa 2002. 27 A. Niemiec, Strony internetowe spółek giełdowych w kształtowaniu relacji inwestorskich [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie podnoszenia kwalifikacji kadry menedżerskiej, AE w Krakowie, Kraków 2003, s. 522–524. 26.

(10) 68. Mariusz Andrzejewski. Glynn J.J., Perrin J., Murphy M.P., Rachunkowość dla menedżerów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003. Grabińska B., Grabiński K., Budżetowanie w systemach informatycznych klasy ERP [w:] Budżetowanie działalności jednostek gospodarczych – teoria i praktyka, Kraków–Zakopane 2003. Grabiński K., Koncepcja zastosowania taksonomii w sprawozdawczości finansowej [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie podnoszenia kwalifikacji kadry menedżerskiej, AE w Krakowie, Kraków 2003. Hoffman C., Strand C.S., XBRL essentials, AICPA, 2001. Jaruga A. i in., Rachunkowość finansowa, Towarzystwo Gospodarcze RAFIB, Łódź 1992. Krzywda D., Rachunkowość finansowa, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1999. Lech P., Zintegrowane systemy zarządzania ERP/ERP II, Difin, Warszawa 2003. Messner Z., Informacyjna funkcja rachunkowości – kierunki jej doskonalenia [w:] Rachunkowość jako system i dyscyplina naukowa, SGPiS, Warszawa–Jachranka 1981. Messner Z., Bińkowski B., Podstawy rachunkowości, PWE, Warszawa 1983. Micherda B., Analityczna funkcja rachunkowości w okresie przejściowym do gospodarki rynkowej, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Seria specjalna: Monografie, Nr 129, Kraków 1997. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, SKwP, Warszawa 1994. Niemiec A., Strony internetowe spółek giełdowych w kształtowaniu relacji inwestorskich [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie podnoszenia kwalifikacji kadry menedżerskiej, AE w Krakowie, Kraków 2003. Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza, red. I. Sobańska, C.H. Beck, Warszawa 2003. Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów. Tom I, red. G.K. Świderska, Difin, Warszawa 2003. Surdykowska S., Rachunkowość międzynarodowa, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 1999. Ustawa o rachunkowości, Dz.U. nr 121, poz. 591, z późn. zm. The Information Function of Accounting in the Computerised Economy In this article, the author draws attention to the difference between the terms “information system” and “information technology system”. Contemporary accounting is perceived foremost as a system that delivers information essential to decision-making, which in executing its tasks and functions utilises the latest technological advancements in IT. Currently, the extent of use of information technology systems in accounting is a major determinant of its development. In this article, the author describes the hitherto development of computerised management systems, of which financial-accounting systems are among the most important. The author also discusses further prospects for development in this area. For modern accounting, in the nearest future, of great significance may be the development of financial reporting using XBRL as a tool for the flexible delivery of information about enterprises..

(11)