UNI VERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA
VOL. XXXV, 22 SECTIO C • 1930
Instytut Biologii UMCS, Zakład Zoologii
Alicja MINDA-LECHOWSK A
Dynamika liczebności ryjkowców (Curculionidae, Coleoptera) stwierdzonych na uprawach lucerny siewnej (Medicago sativa L.)
w południowo-wschodniej Polsce
flnHaMMKa HMCJieHHOcra hootouocmkob (Curculionidae, Coleoptera) o6napy?KeHHbix na KyjibTypax noceBuofi jirouepiibi (Medicago sativa L.) b roro-BOCTOuiiOM Ilojibine Numerical Dynamics of Weevils (Curculionidae, Coleoptera) Inhabitmg Alfalfa
Cultures (Medicago satwa L.) in South-eastern Poland
W piśmiennictwie polskim przedstawiono konieczność zorganizowania regionów nasiennictwa lucerny na terenie województw południowo- -wschodnich naszego kraju. Stwierdzono tam istnienie odpowiednich wa
runków glebowych i klimatycznych oraz dostatecznej ilości owadów za
pylających (14, 15, 16, 31, 36).
Lucerna, jako uprawa wieloletnia, stwarza korzystne warunki egzy
stencji wielu fitofagicznym gatunkom owadów. Najliczniejszym składni
kiem fauny chrząszczy na polach lucerny są ryjkowce. Ten liczny, a za
razem ważny pod względem gospodarczym, takson był u nas przedmiotem badań ilościowych w środowiskach łąkowych, kserotermicznych i leśnych (2, 3, 4, 6, 38), a także na uprawach roślin motylkowych (5, 7, 8).
Ponieważ ryjkowce należą do grupy owadów uszkadzających zarówno Pędy wegetatywne, jak i generatywne lucerny, uzasadnione było wyty
powanie do badań plantacji znajdujących się na obszarze przyszłych re
gionów nasiennictwa tej rośliny.
Przedstawiony materiał daje podstawę do poznania składu gatunko
wego ryjkowców zasiedlających lucernę, ustalenia stosunków ilościowych, Prześledzenia zmian sezonowych na przykładzie gatunków dominujących
°raz wyodrębnienia grup bioękologicznych posiadających różny stopień
Wierności względem badanych upraw.
Praca ta została wykonana w ramach cyklu prac biocenotycznych nad ryjkowcami lucerny siewnej południowo-wschodniej Polski.
Serdeczne podziękowania składam Panu doc. drowi hab. Zdzisławowi Cmo- luchowi za sprawdzenie materiału dowodowego do niniejszej pracy, oznaczenie nie których gatunków ryjkowców oraz cenne rady i liczne konsultacje w trakcie pisa
nia pracy. Również dziękuję Pani mgr Zofii Stączek za sprawdzenie oznaczonych roślin oraz mgrom Konradowi Cyzmanowi, Jadwidze Lewandowskiej, Irenie Miel- miczuk, Krystynie Wojtowicz za pomoc techniczną.
TEREN, MATERIAŁ, METODA
Plantacje lucerny siewnej, z których gromadzono ryjkowce, usytuowane były na obszarze Polesia Zachodniego, Wyżyny Wschodniomałopolskiej i Niziny Mazo wieckiej (ryc. 1).
Badania nad fauną ryjkowców prowadzono na 10 uprawach w latach 1972 — 1975. * Ich charakterystyka zawarta jest w tab. 1. Na wszystkich tych plantacjach próby pobierano w ciągu całego sezonu wegetacyjnego rośliny w odstępach prze
ciętnie 10-dniowych. Owady zbierano wzdłuż boków i po przekątnej pola metodą koszenia czerpakiem entomologicznym. Jedną próbę stanowiła seria 4X50 zagar
nięć czerpakiem w porze największej ruchliwości owadów (10 — 17 godz.). Na każ dej uprawie pobrano średnio 18 prób.
Analizując zebrany materiał użyto przyjętych w zoocenologii wskaźników, ta kich jak: dominacja osobnicza — D, gęstość względna — D’ , stałość występowania
— C, wskaźnik wierności ekologicznej — W (1, 3, 32, 38).
Biorąc pod uwagę pierwszy z wymienionych wskaźników w zebranym ma teriale wyodrębniono trzy klasy dominacji: dominanty, których udział w zasied leniu lucerny był 5%, subdominanty, zawierające 1,1 do 4,9% osobników, rece- denty o udziale procentowym C 1%.
Uwzględniając zaś wskaźnik wierności ekologicznej i dane z biologii poszcze gólnych gatunków wyróżniono trzy grupy bioekologiczne.
Do pierwszej (gatunków charakterystycznych) zaliczono formy biologicznie (po karm, rozród) związane z lucerną siewną. W danym zgrupowaniu osiągały one w większości wysoki wskaźnik W.
Druga grupa wierności ekologicznej obejmuje gatunki towarzyszące, dla któ
rych badana uprawa jest dogodnym miejscem bytowania, ale liczniej występują one na innych roślinach zielnych z rodziny Papilionaceae.
Trzecia grupa to gatunki przygodne, właściwe innym biotopom. Na uprawie Medicago satwa L. pojawiają się tylko wtedy, jeśli w jej obrębie lub w pobliżu występują ich rośliny żywicielskie. Z reguły mają niski wskaźnik W.
Zebrąne na wszystkich plantacjach gatunki zestawiono w tab. 4, zaś wyniki liczbowe badań na diagramie i wykresach (ryc. 2 —11).
* Uwzględniono również wcześniejsze wyniki badań (7), celem przeprowadze
nia wnikliwszej analizy zmian ilościowych w obrębie tej grupy owadów zasied
lających uprawy lucerny siewnej.
Ryc. 1. Szkic sytuacyjny terenu; 1 — miejsca badań The position outline of the studied area; 1 — place of inyestigation
PRZEGLĄD RYJKOWCÓW NA BADANYCH STANOWISKACH
2 d ż a n n e
W ciągu jednego sezonu wegetacyjnego r. 1974 na jednorocznej upra
wie Medicago sativa L. zebrano 1272 osobniki należące do 54 gatunków.
Dynamika liczebności ryjkowców w cyklu rocznym układała się bar
dzo nietypowo (ryc. 2). Obserwowano stopniowy wzrost liczby odławia
nych owadów od maja, z maksimum przypadającym na sierpień i pierw
sze dni września, kiedy najliczniej zbierano większość gatunków z grupy dominantów. Powodem tego mógł być zarówno wiek lucerny — na jedno-
17 Annales, sectio C, t. XXXV
£ s.
a 2 3 W 03 £
>> ** * *w
£ O
7Ś ” u t-<
5 - o 3 U CS M
JC
2 ° 5 <
o a o '? s
2 «
§• tt 3 c o '2.
o «
n
a
&g 2 8 a o S 18 22 5? a
‘IZ)
a o <u ci
-o o o o
£x:
n
3 T3 O O &
x ’ ?«
ar W) oo *<p
X
•5 S c * 2 c 2 O £3 § O »i i Ob ■— •
•N a 03 O U tz:
33 tdO ŁO O A° O O O, u«O o o o
< a3 f> a> ał
° JS£
a, < '-'
"o “ .2 t£
<3 2 «£ n
fcj o £2 ÓS jo C a
O-nH
o
O 1 ® s ° 2 J t/3
3 - — i
« S j s
■ag. ”
? o .2 J
" Ł - N : « J a J g “
>> § e S o ~ » o
— <u 3 < O *- E? -5
•s « ■£> .2 .5
£ a a s - " S a
= J 1 3 £ j S
<8 3 . M 3 o g 2 _j a g £ o «
«Sf s
£ a.
" W tt i c 5=
> S J j 23 Cr-'-' S
3 S j O 2 S
.2o' C
qjctf
£ - n
2^
£5 N •N fi „ AJ - >» O
£ > N C d -O 2 s
&.•*c *
□
. -O o X?
* O
o w C/3
£ ~ J a
ojJ J
£ 3 a <«
a ~ o a, a &-1 S g J J a o
>3
J o y g M '? ® J : £
3
CS tt)£ e g 2 u £
a O J
2 :« a IK b"
2 a 2
•J c &
C rS »
° J o C CJ
§ s
£ ^ ~ £ 0 i i ®
S 5 o 4 u o
■s° 2 . £ 3
— O 3 K o CS
□ ,
q o
£ ~ o
* S c £ o c - 3 O O —
2 CO ’-
«. 3 — CS O :yi
U 3 c * d°j
: o
£ >
- * N J
>> 2 H '8 -J
s “ ■ Ś c . •«-.
S g
a cs - CS u 4
O 03 d
► u T3 8 nj o
^ ‘O^o c o >>
T> £ £ £ c«
.2 S3
<3Z
V)
N 0) U
'n £>
3 V
. 3
d ?* 3
a -c c* 2 ° 5 i 3 .2
•~ -o 3 o
>> O
■ —
s -ł-
‘ «3 h
s
ń
d <y
~ £
£ 8
O 4)
O O d>
§ 3 a
§ 3 C
-’S ' c
>>■* g N
•N ,_T 0 „ >
aj S* o*©
£ 2 a L 5 O 2 _§ o £ '2 o
2 o ■g N 2 o -G o o ts gN
Om
.2 J 3
£ 9 i C T3 -zi 2 3
4> O • — H 1 C - 2
2 iU 3 C U S h
O J 3 r
3 ~ J C U c
Ł 5'
' d §.£
o N O - 8 o ar 03 8 fo - o
3 aj
N >. O N -Z U TS O !Z5 Qj • — <
>*C/3
0 O O
O TT »
0 ci O O
rt
. c 03
• s .2 .2
i 0 C 0 0 0
C 0 ił 3 5
T3 U. ©
O -0
<Di -
TJ T3
X O rt
— * r-
X l-H 1 L ’
1 10 ' 2
>5
•-M X
10 t*
1 05 1 HM 05
> HM 05 —'
c^l en >
CSJ O 5
£ o J8
o
> 2 o .
“ §
2
•c o S
oj
a *8
2 w
O 1 C NCi
g O N «[/3 >»
o o c . J-« >»
b co N i."
CO . .
£ >><
2 b w n
£ c e n o
OJ C —«
£
■e >»
o «
S
ćz) 73 O. 3z-\o
CO CZ) g I
go- Z N ć
'X
o Cx3 O w
N . 5 I
N D
a-o N Ź
£ *2 X £2 co .2 co c
□
N £ CO ‘O
5.2.2
aGd 3
O N O O
„ O
►»£ o
I 3
«jŚ.3
►>'° O o
•N 03 SC 60 _ 2d O OZ g £ S * d d o ° co d m
d
•N £
>» o
* s o oz is
co
£
cO
>» o
.5
N —•
U.
1 2
~x r- i-4 cm _<
o
£ o
£ >>
co 'O d o .52
"1 *"* i>
O</3 >
Q
o
■ © 05
o,
o
co
o"
• £
>ł o N —
X
co ó c
■ — 4-»
s s
‘CZ) O
X
7s
s»
2 15
2 0)
15
n 15
CZ) u •—
a 5
g
3-§ O
. E
■s = > 2 a S
< . O • 0 .
ćn c 2 o » °
u $N ” ca >< * o >
> »
U Q £
rocznej uprawie następowała stopniowa sukcesja osobników i gatunków — jak też nie najlepsze warunki atmosferyczne r. 1974 (tab. 2, 3), które spowodowały okresowe zahamowanie, a następnie przedłużenie wege
tacji roślin żywicielskich.
Ryc. 2. Sezonowa dynamika liczebności ryjkowców stwierdzonych na uprawach Me dicago sativa L. w południowo-wschodniej Polsce; 1 — termin koszenia Numerical dynamics of weevils on alfalfa cultures in south-eastern Poland; 1 —
time of cutting
N o tj c
CO Cu
-G <D O X2
’tżj £
a s
> o W
©^ in io ©*
co t>
co* co
CM CM r-T CO*
CM © CO
© co co
co co* co
co, CM, 33 ©
^* O* to*
4 0)
!.
Ś re d n ia m ie si ęc zn a te m p er at u ra p o w ie tr za w la ta ch 1 9 7 2 — 1 9 7 5 A ve ra ge m o m th ly te m p er at u re s in th e y ea rs 1 9 7 2 — 1 9 7 5
G >-»
O cz;
H.
3<3 cc
a
go o
•G £ O G t- 3 u
•r» ca ca
2 2
■t <
goC
nX3O
©~ ©~
l>* 00*
© © co*
© © 00 00*
CM~ <O CO* 00*
©_ *1 co
rH CM t- co*
to co* co*
co co
©, °~
I* t> 00*
CO, 00~ to t- CM* 00*
© CO O 00* 00* 00
o, TT, co* w* ©*
CO ©, r-t,
©* co* r-*
© ©~
Tt<~
co co©, © t>
co* co* co*
O CM, r-< r-T lO
© ©, co, C-* f* t>*
©, °°-
© o** r-*
CM
£>
OJ o i
G o -e-> ”ca J
C/3
•'-» o
ca oca <i> .2 Ahi o
■s -s W>«.«
£ ° *
‘ O >»
•t/3 >
o - £ -2
ca 3 n a
•O >,
£ o £ o E ™
•fi O 3 U N (X,
•t/1 o
£ O O £ y ca
•S2.E
o
£><
>»
T3
oX3 o >»
O c
■as I
> 03 :h .gu
o - o ca
-H
•aa
CM co C- c-
© ©
© © c- c-
© ©
i
ca
t- a £
$
>»
xi
§■
fi 6 w <D
2 w)
£ ca
3 H
s >
O w a
e I-»-»
0)►.o fi *
§ g
G ©
0 7
j-< £2 Qi 03
>
a* ca
i i
0
ó 2
° 0
* &
1 i o. fi.
2 2 3 =5
a
« 5 S g
£ £
£ 0
£ I
to <0
■s fi £ t, 3 t.
to G « B 0
►>
o o 33
oc
£ o
co cr.
o" oo"
T ab . 3 . Ś re d n ia m ie si ęc zn a su m a o p ad ó w at m o sf er y cz n y ch w la ta ch 1 9 7 2 1 9 < 5 A ve ra ge m o n th ly to ta l ra in fa ll in th e y ea rs 1 9 7 2 — 1 9 7 5
-£ o»
* S
£ S 3 a ' w
U CZ5 2 £•» 2 CO
o 2?
aa
•a < d
£ c U
a
cbES
aj _
‘ o C
* a
CB -
ó
co" c4 co co
a
O' CO O r-K CM
C\
o*" <x"
co co
CM r-^
O"
CO UO OJ
m 00 1(0 of
CO CO lO
af oo
o
*£
o
c O a -J C/3
£8e-5- -2 ■£ M S 5 g .2 £ "
[> t>
-<" io CO CM
05 lO CM
•o >> 'O 0)
■!Z) O £ *</) o £ o
£ 05 aJ £ CB T3
CB a 43 CS a a>
N a U N a C/5
o - O CB
i I
$S o
■i <u O 2 o a
•-Ł o
£ g 2 ai 2 n a g
•O £ T3 N
2 .«□
O N U O Q
■§
O
'r-śr ed n ia m ie si ęc zn a su m a o p ad ó w at m o sf er y cz n y ch w m m
-—av er ag e m o n th ly to ta l ra in fa ll in m m . p ro ce n t nor m y — p er ce n ta g e o f m ea n .
O QJ a
<8
-OUkład dominacji zebranych gatunków przedstawia się następująco:
Dominanty:
Apion apricans Herbst 21,1%
Sitona humeralis Steph. 19,1%
Sitona hispidulus (F.) 9,4%
Apion tenue K i r b y 8,2%
Sitona sulcifrons (T h u n b g.) 7,4%
Apion aestivum G e r m. 5,6%
Gęstość względna wymienionych gatunków wynosiła 3,94—14,88 osobn./
próbę zoocenologiczną, zaś stopień stałości wahał się w granicach 88,9—
100%.
Subdominanty:
Sitona lineatus (L.) 4,8% Apion filirostre K i r b y 2,0%
Apion virens Herbst 4,2% Apion assimile K i r b y 1,3%
Hypera variabilis (Herbst) 3,9% Sitona longulus G y 11. 1,1%
Apion flauipes (P a y k.) 2,8%
Gęstość względna tej grupy kształtowała się w granicach 0,77—3,38 osobn./
próbę, a częstotliwość pojawu 38,9—88,9%.
Recedenty: 41 gatunków (0,08—0,9%) o następujących parame
trach ekologicznych: gęstość względna 0,06—0,66 osobn./próbę, stałość Występowania 5,6—22,2%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Apion tenue K i r b y, Sitona humeralis Steph. (dominanty), Apion filirostre K i r- b y, Hypera uariabilis (Herbst) (subdominanty) i Apion pisi F. (rece- dent); towarzyszącymi 29, a przygodnymi 20 gatunków.
Apion apricans Herbst poławiany był w ciągu całego sezonu we
getacyjnego, najliczniej w drugiej połowie maja oraz na przełomie lipca i sierpnia (ryc. 3). Charakteryzował się najwyższą częstotliwością pojawu (100%) i wysoką gęstością względną (14,88 osobn./próbę).
Sitona humeralis Steph. stanowiła stały komponent fauny ryjkow
ców zasiedlających badaną uprawę. Posiadała ona wysoką stałość wy
stępowania (94,5%) i stosunkowo wysoką gęstość względną (13,50 osobn./
Próbę). Gatunek ten obserwowano na lucernie w dużych ilościach w czer
wcu, trzeciej dekadzie lipca i w sierpniu. W pozostałych miesiącach stwierdzany pojedynczo lub nielicznie (ryc. 3).
Gatunkiem charakterystycznym dla sezonu jesiennego była Sitona hispidulus (F.), którą łowiono przez cały okres wegetacji rośliny z ma
ksimum przypadającym na koniec sierpnia i początek września (ryc. 3).
Charakteryzowała się ona wysoką frekwencją (88%), lecz niską gęstością Względną (6,61 osobn./próbę).
Bardzo podobnie kształtował się rozwój populacji Apion tenue Kir- b y. Był to gatunek o wysokiej frekwencji, równej 88,9%, przy gęstości Względnej 5,77 osobn./próbę. Najliczniej zbierano go w ostatniej deka
dzie sierpnia i pierwszej września (ryc. 3).
Ryc. 3. Dynamika liczebności dominantów w Żdżannem;
Numerical dynamics of dominants in Żdżanne;
1 — Apion apricans Herbst, 2 — Sitona humeralis S t e p h., 3 — Sitona hispi- dulus (F.), 4 — Apion tenue K i r b y, 5 — Sitona sulcifrons (T h u n b g.), 6 —
Apion aestwum G e r m., 7 — termin koszenia l— time of cutting
Odmiennie kształtował się przebieg zmian liczebności Apion aestiuum G e r m. i Sitona sulcifrons (T h u n b g.). Przedstawicieli tych gatunków obserwowano w niewielkich ilościach (D’ A. aestiuum Germ. — 3,94 osóbn./próbę; S. sulcifrons (T h u n b g.) — 5,22 osobn./próbę w ciągu całego sezonu wegetacyjnego (C = 88,9%), najliczniej w miesiącach let
nich (ryc. 3).
Na lucernie w Żdżannem spośród sześciu gatunków dominujących cztery należą do form biologicznie związanych z roślinami zielnymi z ro
dzaju Trifolium L. Są to: Apion apricans Herbst, A. aestwum G e r m., Sitona sulcifrons (T h u n b g.), S. hispidulus (F.) (8, 13, 18—22, 25). Tak duży udział ich w zasiedleniu badanej uprawy spowodowany był stosun
kowo bliskim sąsiedztwem plantacji koniczyny czerwonej, a także za
nieczyszczeniem lucerny przez tę roślinę.
Józefów
W sezonie wegetacyjnym r. 1973 na jednorocznej uprawie odłowiono 836 osobników należących do 49 gatunków.
Analizując krzywą populacyjną wszystkich gatunków ryjkowców za
siedlających lucernę stwierdzono dwa wyraźne maksima (ryc. 2). Pierw
sze z nich charakterystyczne było dla okresu wiosny i początku lata, kie
dy dominowały Sitona humeralis S t e p h., S. hispidulus (F.), Hypera va~
riahilis (Herbst) i Ceutorhynchus floralis (P a y k.). Drugie, niższe,
przypadło na drugą połowę sierpnia i wrzesień. Licznie obserwowano
wtedy Apion virens Herbst i różne gatunki z rodzaju Sitona Germ.
W miesiącach letnich nastąpił spadek liczebności populacji trwający od połowy czerwca do pierwszej dekady sierpnia.
Układ dominacji gatunków na uprawie przedstawia poniższe zesta
wienie:
Dominanty:
Sitona humeralis S t e p h. 23,6% Ceutorhynchus jloralis (P a y k.) 8,4%
Sitona hispidulus (F.) Sitona lineatus (L.)
20,6%
9,7%
Hypera uariabilis (Herbst) 6,6%
Gęstość względna wynosiła Wania 33,3—100%.
2,29—8,21 osobn./próbę, a stałość występo- Subdominant y:
Apion aestiuum G e r m. 4,9% Ceutorhynchus erysimi (F.) 1,7%
Apion tenue K i r b y 3,8% Sitona sulcijrons (T h u n b g.) 1,2%
Apion virens Herbst 3,8% Apion aestimatum F s t. 1,1%
Apion apricans Herbst 3,5%
Gęstość względna tych gatunków była niska i wahała się w granicach 0,37—1,71 osobn./próbę, zaś stopień stałości wynosił 16,7—41,7%.
Recedenty: 37 gatunków (0,12—0,84%), ich gęstość względna kształtowała się w zakresie 0,04—0,29 osobn./próbę, a częstotliwość po- jawu 4,2-16,7%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Sitona hume- ralis S t e p h., Hypera uariabilis (Herbst) (dominanty), Apion tenue K i r by (subdominant) i Apion filirostre K i r b y (recedent); towarzy
szącymi 21, a przygodnymi 24 gatunki.
Interesujący wydaje się fakt, że trzy gatunki należące do rodzaju Sitona G e r m., a mianowicie S. lineatus (L.), S. humeralis S t e p h., S. hispidulus (F.), osiągnęły w tym samym czasie maksimum pojawu.
W rozwoju ich populacji obserwowano dwa okresy zwiększonej liczeb
ności, wiosenny — na przełomie maja i czerwca oraz letnio-jesienny — od połowy sierpnia do pierwszych dni września. W miesiącach letnich wy
mienione gatunki znajdowały się w stadium rozwoju larwalnego lub po- czwarkowego, dlatego odławiane były nielicznie lub pojedynczo (ryc. 4).
Gatunki te charakteryzowały się wysoką frekwencją (75—100%) przy dość niskiej gęstości względnej (3,37—8,21 osobn./próbę).
Dwa następne gatunki z grupy dominantów, Hypera uariabilis (Herbst) i Ceutorhynchus jloralis (P a y k.), osiągnęły najwyższą li
czebność na przełomie maja i czerwca. Od połowy czerwca nastąpił wy
raźny spadek ilościowy populacji, utrzymujący się do końca sezonu (ryc.
4). C. jloralis (P a y k.) charakteryzował się najniższą stałością wystę
powania w grupie dominantów (33,3%). W zasiedleniu plantacji nie od
grywał on istotnej roli, gdyż biologicznie związany jest z roślinami ziel
nymi z rodziny Cruciferae, które towarzyszyły lucernie (3, 23, 24).
70 --- 1
Miesiqce - Months \
Ryc. 4. Dynamika liczebności dominantów w Józefowie;
Numerical dynamics of dominants in Józefów;
1 — Sitona humeralis Steph., 2 — Sitona hispidulus (F.), 3 — Sitona lineatus (L.), 4 — Ceutorhynchus floralis (P a y k.), 5 — Hypera uariabilis (Herbst), 6 -
termin koszenia — time of cutting Goraj
W ciągu sezonu wegetacyjnego r. 1975 na dwuletniej plantacji zebra
no 836 osobników z 42 gatunków.
Krzywa populacyjna wszystkich gatunków ryjkowców na badanej plantacji posiada dwa wyraźne maksima (ryc. 2). Pierwsze z nich cha
rakterystyczne jest dla okresu wiosennego, drugie — dla późnego lata i jesieni. Wiosną licznie wystąpiły Sitona humeralis Steph., Hypera uariabilis (H e r bs t), zaś jesienią głównie Sitona sulcifrons (T h u n b g.).
Strukturę dominacji ryjkowców przedstawiono poniżej:
Dominanty:
Sitona humeralis Steph. 29,8%
Sitona sulcifrons (T h u n b g.) 13,1%
Sitona hispidulus (F.) 7,8%
Sitona lineatus (L.) 6,8%
Apion tenue K i r b y 6,6%
Hypera uariabilis (Herbst) 6,1%
Gęstość względna wynosiła 2,83—13,83 osobn./próbę, a stopień stałości wahał się w granicach 66,6—100%.
Subdominanty:
Apion aestimatum F s t. 4,3%
Apion virens Herbst 3,6%
Tanymecus paliatus (F.) 3,6%
Apion apricans Herbst 3,3%
Ceutorhynchus floralis (P a y k.) 3,3%
Ceutorhynchus rapae G y 11. 2,0%
Ceutorhynchus pleurostigma (M r s h.) 2,0%
Gęstość względna kształtowała się na poziomie 0,94—2,00 osobn./próbę,
a częstotliwość pojawu 27,7—61,1%.
Recedenty: 29 gatunków (0,11—0,59%) o gęstości względnej 0,05—0,27 osobn./próbę i stopniu stałości 5,5—27,7%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Apion tenue K i r by, Sitona humeralis S t e p h., Hypera uariabilis (Herbst) (do
minanty), Apion filirostre K i r b y (recedent); towarzyszącymi 15, a przy
godnymi 23 gatunki.
Stałym komponentem ryjkowców zasiedlających badaną uprawę była
■Sitona humeralis S t e p h. Charakteryzowała się najwyższą częstotli
wością pojawu (C=100%) przy stosunkowo niskiej gęstości względnej (D’= 13,83 osobn./próbę). W rozwoju populacji tego gatunku obserwowa
no dwa okresy zwiększonej liczebności, w maju, na przełomie sierpnia i września; w lecie zaś odławiano go w niewielkich ilościach (ryc. 5).
Odmiennie kształtowała się dynamika liczebności Sitona sulcifrons (T h u n b g.) i Sitona hispidulus (F.). Częstotliwość pojawu ich wyno
siła 77%, podczas gdy średnia liczba osobników w jednej próbie była niska (£>’ = 6,11 osobn./próbę — S. sulcifrons (T h u n b g.), 3,61 — S.
hispidulus (F.). Wyżej wymienione gatunki w okresie wiosny i wczesne
go lata występowały nielicznie, zaś pewien wzrost przypadl na sierpień, a we wrześniu znów stwierdzono obniżenie krzywej populacyjnej (ryc. 5).
Bardzo podobnie wyglądał przebieg zmian liczebności Sitona lineatus (L.) (ryc. 5). Na plantacji występowała w niewielkich ilościach (3,16
Miesiące - Months
Ryc. 5. Dynamika liczebności dominantów w Goraju;
Numerical dynamics ot dominants in Goraj;
1 -— Sitona humeralis S t e p h., 2 — Sitona sulcifrons (T h u n b g.), 3 — Sitona hispidulus (F.), 4 — Sitona lineatus (L.), 5 — Apion tenue K i r b y, 6 — Hypera
uariabilis (Herbst), 7 — termin koszenia — time of cutting
osobn./próbę) z maksimum na przełomie lata i jesieni, gdy brak było roślin preferowanych przez nią, a więc grochu i fasoli (12, 17, 27, 33, 34).
Apion tenue K i r b y charakteryzował się również wysoką stałością występowania (77,7%) przy niskiej liczebności (3,05 osobn./próbę). Licz
nie odławiano go w lipcu i pierwszej połowie sierpnia (ryc. 5).
Wysoką stałość występowania (66,6%), lecz niską gęstość względną (2,83 osobn./próbę) posiadał ostatni gatunek z grupy dominantów — Hy
pera uariabilis (Herbst). W rozwoju populacji tego gatunku obserwo
wano dwie kulminacje, w maju oraz na przełomie lipca i sierpnia. We
dług danych piśmiennictwa, H. uariabilis (Herbst) ma dwa pokole
nia w ciągu roku w Stanach Zjednoczonych, gdzie znany jest jako ga
tunek o dużym znaczeniu gospodarczym (10).
Grodzisk
Na dwuletniej uprawie w sezonie wegetacyjnym r. 1975 zebrano 1283 osobniki należące do 47 gatunków.
Przebieg odłowów na tej powierzchni kształtował się odmiennie niż na innych stanowiskach (ryc. 2). Liczebność ryjkowców osiągnęła aż pięć kulminacji: w maju, na przełomie czerwca i lipca, w ostatniej dekadzie lipca i pierwszej sierpnia, trzeciej dekadzie września i ostatnich dniach października. W aspekcie wiosennym gatunkami dominującymi były:
Apion pisi F., Sitona humeralis S t e p h., Hypera uariabilis (Herbst), w letnim Apion tenue K i r b y, w jesiennym zaś Apion virens Herbst i Sitona sulcijrons (T h u n b g.).
Struktura dominacji ryjkowców zebranych na badanej plantacji przed
stawia się następująco:
Dominanty:
Sitona humeralis S t e p h. 44,7%
Apion tenue K i r b y 19,6%
Sitona sulcijrons (Thunbg.) 7,1%
Apion virens Herbst 6,1%
Hypera uariabilis (Herbst) 5,1%
Gęstość względna wynosiła 2,90—26,05 osobn./próbę, a stopień stałości wahał się w granicach 45,5—90,1%.
Subdominant y:
Sitona hispidulus (F.) 4,7% Apion apricans Herbst 2,0%
Apion pisi F. 2,4% Apion filirostre K i r b y 1,4%
Gęstość względna zawarta była w granicach 0,81—2,90 osobn./próbę, a częstotliwość pojawu 40,9—54,5%.
Recedenty: 38 gatunków (0,08—0,70%). Liczebność ich wynosiła 0,04—0,40 osobn./próbę, frekwencja 4,5—28,2%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Apion tenue
K i r b y, Sitona humeralis S t e p h., Hypera uariabilis (Herbst) (do
minanty), Apion pisi F. (subdominant), Apion filirostre K i r b y (rece- dent); towarzyszącymi 17, a przygodnymi 25 gatunków.
Sitona humeralis Steph. na badanej uprawie charakteryzowała się bardzo wysoką stałością występowania (90,9%) przy gęstości względnej 26,04 osobn./próbę. Gatunek ten obserwowano na lucernie najliczniej w maju, trzeciej dekadzie sierpnia i we wrześniu (ryc. 6).
Apion tenue K i r b y stanowił stały komponent fauny ryjkowców za
siedlających uprawę. Jego parametry ekologiczne były następujące:
C=62,2%, D’= 11,41 osobn./próbę. W okresie wiosny jego liczebność była niewielka, duży wzrost przypadł na trzecią dekadę czerwca, lipiec i pierw
sze dni sierpnia, od połowy tego miesiąca stwierdzono spadek liczebności trwający aż do końca sezonu (ryc. 6).
Dwa następne gatunki z klasy dominantów, Apion virens Herbst i Sitona sulcifrons (T h u n b g.), które o wiele chętniej żerują na koni
czynie, występowały w ciągu całego sezonu wegetacyjnego (frekwencja 68,2—72,5% przy gęstości względnej 4,13—11,4 osobn./próbę) z wyraź
nym wzrostem w miesiącach jesiennych (ryc. 6).
Ryc. 6. Dynamika liczebności dominantów w Grodzisku,
Numerical dynamics of dominants in Grodzisk;
1 — Sitona humeralis Steph., 2 — Apion tenue K i r b y, 3 — Sitona sulcifrons 6T h u n b g.), 4 — Apion nirens Herbst, 5 — Hypera nariabilis (Herbst), 6 —
termin koszenia — time of cutting
Ostatni gatunek z grupy dominantów, Hypera uariabilis (Herbst), był najliczniej poławiany w okresie wiosny (na przełomie maja i czerw
ca). Charakteryzował się niską gęstością względną — 2,90 osobn./próbę, podczas gdy frekwencja była dość wysoka i wynosiła 45,5% (ryc. 6).
Dzierzkowice
W sezonie wegetacyjnym r. 1975 na trzyletniej plantacji stwierdzo
no 2164 osobniki ryjkowców, wśród których wyodrębniono 45 gatunków.
Liczebność wszystkich owadów odławianych na tej uprawie była naj
wyższa w okresie wiosny (ryc. 2). Na początku lata obserwowano obni
żenie krzywej populacyjnej, następnie niewielki wzrost i stopniowy spa
dek w ostatnich dniach sierpnia, po czym we wrześniu i pierwszej de
kadzie października znów wzrosła liczba zbieranych osobników. Wiosną dominowały: Apion aestimatum F s t., Sitona humeralis S t e p h., Hy
pera variabilis (Herbst), pod koniec czerwca i w lipcu Apion tenue K i r b y, Sitona flauescens (M r s h.), jesienią Sitona sulcifrons (T h u n b g.) i S. humeralis S t e p h.
Na uprawie tej układ dominacji przedstawia się następująco:
Dominanty:
Sitona humeralis S t e p h. 56,6% Sitona sulcifrons (T h u n b g.) 6,7%
Apion tenue K i r b y 13,9%
Gęstość względna wynosiła 8,10—68,0 osobn./próbę, zaś stopień stałości 55,5-88,8%.
Subdominant y:
Apion aestimatum F s t. 4,8% Apion virens Herbst 1,9%
Hypera variabilis (Herbst) 3,0% Sitona hispidulus (F.) 1,1%
Sitona lineatus (L.) 2,1% Apion rejlexum G y 11. 1,1%
Apion apricans Herbst 2,0%
Gęstość względna kształtowała się w granicach 1,27—5,80 osobn./próbę, a częstotliwość pojawu 11,1—61,0%.
Recedenty: 35 gatunków (0,04—0,82%), ich gęstość względna wy
nosiła 0,05—1,00 osobn./próbę, stałość występowania 5,5—38,8%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Apion tenue K i r b y, Sitona humeralis S t e p h. (dominanty), Hypera uariabilis (Herbst) (subdominant), Apion pisi F., A. filirostre K i r b y (rece
dent); towarzyszącymi 22, a przygodnymi 18 gatunków.
Gatunkiem, którego udział w zasiedleniu uprawy wynosił więcej niż
50% była Sitona humeralis S t e p h. Charakteryzowała się ona wysoką
stałością występowania (88,8%) i wysoką gęstością względną, wynoszącą
65,0 osobn./próbę. W rozwoju populacji tego gatunku obserwowano trzy
kulminacje: na wiosnę i w pierwszych dniach lata, następną, nieco niż
szą, na przełomie września i października, a najniższą w drugiej dekadzie lipca (ryc. 7).
Odmiennie kształtowała się dynamika liczebności Apion tenue K. i r- b y. Poławiano go w całym sezonie wegetacji rośliny (C=88,8%, D’— 16,77 osobn./próbę), najliczniej na przełomie maja i czerwca oraz w lipcu.
W pozostałych próbach wystąpił nielicznie lub pojedynczo (ryc. 7).
Ryc. 7. Dynamika liczebności dominantów w Dzierzkowicach;
Numerical dynamics of dominants in Dzierzkowice;
1 — Sitona humeralis S t e p h., 2 — Apion tenue K i r b y, 3 — Sitona sulcijrons (T h u n b g.), 4 — termin koszenia — time of cutting
Gatunkiem dominującym tylko w jesieni była Sitona sulcijrons (Thunb g.). Frekwencja jej wynosiła 55,5% przy gęstości względnej 8,20 osobn./próbę (ryc. 7). Stosunkowo duży jej udział w zasiedleniu lu
cerny wynikał z bliskiego sąsiedztwa koniczyny czerwonej.
Czesławice
Na trzyletniej uprawie lucerny w okresie wegetacyjnym r. 1973 stwierdzono 1154 osobniki z 42 gatunków.
Krzywa populacyjna wszystkich zebranych ryjkowców przedstawiała się następująco (ryc. 2): wzrastała od końca kwietnia aż do połowy ma
ja, kiedy dominowały Sitona humeralis Steph. i S. hispidulus F., następnie obserwowano stopniowy spadek liczby zbieranych osobników i ponowny wzrost w sierpniu oraz w pierwszych dniach września. W tym okresie licznie wystąpiły Apion virens Herbst i większość gatunków z rodzaju Sitona G e r m.
Układ dominacji na tej plantacji był następujący:
Dominanty:
Sitona humeralis Steph. 63,4% Sitona hispidulus (F.) 10,8%
Gęstość względna wynosiła 81,3—100%.
7,81—•45,75 osobn./próbę, a stopień stałości ' Subdominanty:
Apion apricans Herbst 3,0% Apion virens Herbst 1,8%
Ceutorhynchus floralis (P a y k.) 2,6% Miccotrogus picirostris F. 1,4%
Sitona culcifrons (T h u n b g.) 2,5% Ceutorhynchus assimilis (P a y k.) 1,3%
Sitona lineatus (L.) 2,4% Apion flauipes (P a y k.) 1,2%
Apion tenue K i r b y 2,1% Sitona flavescens (M r s h.) 1,1%
Frekwencja kształtowała się w granicach 18,8—62,5%, a gęstość względ
na 0,81—2,18 osobn./próbę.
Recedenty: 30 gatunków (0,09—0,7%); ich liczebność względna wynosiła 0,06—0,78 osobn./próbę, stopień stałości 6,25—31,3%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Sitona hume
ralis Steph. (dominant), Apion tenue K i r b y (subdominant), Hy
pera uariabilis (Herbst) (recedent); towarzyszącymi 17, a przygod
nymi 24 gatunki.
Gatunkiem najliczniej poławianym na plantacji była Sitona humera
lis Steph. Charakteryzowała się najwyższą frekwencją (100%) i wyso
ką liczebnością względną (45,75 osobn./próbę). Licznie obserwowano jh w maju, czerwcu i drugiej połowie września (ryc. 8). Załamanie się krzywej populacyjnej na przełomie maja i czerwca było prawdopodobnie wynikiem skoszenia lucerny.
Drugi gatunek z grupy dominantów, Sitona hispidulus (F.), posiadał również wysoką stałość występowania (81,2%), lecz niską liczebność względną (7,81 osobn./próbę). Maksimum pojawu tego gatunku przypa- dło na okres wiosny i miesiące letnie, jesienią zaś stwierdzany był nie
licznie lub pojedynczo (ryc, 8).
Ryc. 8. Dynamika liczebności dominantów w Czesławicach;
Numerical dynamics of dominants in Czesławice;
1 — Sitona humeralis S t e p h., 2 — Sitona hispidulus (F.), 3 — termin koszenia — time of cutting
Dąbrówka
W czasie badań r. 1975 na trzyletniej uprawie zebrano 945 okazów należących do 29 gatunków.
Rozwój populacji ryjkowców w ciągu całego sezonu wegetacyjnego lucerny wykazuje trzy maksima (ryc. 2). Pierwsze charakterystyczne jest dla sezonu wiosennego (maj), drugie, letnie, przypadło na pierwszą po
łowę lipca, a trzecie, najniższe, na sierpień i wrzesień. Wiosną domino
wały Apion tenue K i r b y, Sitona humeralis Step h., Hypera varia- bilis (H e r bs t), w miesiącach letnich licznie odławiano tylko Apion tenue K i r b y, jesienią zaś Apion virens Herbst, Sitona lineatus (L.) i S. sulcijrons (T h u n b g.).
Układ dominacji zebranych gatunków przedstawia się następująco:
Dominanty:
Apion tenue K i r b y 60 % Sitona sulcijrons (T h u n b g.) 7,7%
Sitona humeralis S t e p h. 11,7%
Gęstość względna wynosiła 3,47—27,0 osobn./próbę i stałość występo
wania 38,1—76,2%.
*8 Annales, sectio C, t. XXXV
Subdominanty:
Apion virens Herbst 4,5% Hypera variabilis (Herbst) 3,1%
Cidnorhinus quadrimaculatus (L.) 4,5% Sitona hispidulus (F.) 1,4%
Sitona lineatus (L.) 3,1%
Gęstość względna kształtowała się w granicach 0,62—2,00 osobn./próbę, a frekwencja 14,3—38,1%.
Recedenty: 21 gatunków (0,10—0,74%), ich gęstość względna wy
nosiła 0,04—0,33 osobn./próbę, a stałość występowania 4,76—23,8%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Apion tenue K i r b y, Sitona humeralis S t e p h. (dominanty), Hypera uariabilis (Herbst) (subdominant); towarzyszącymi 11, a przygodnymi 15 gatun
ków.
Apion tenue K i r b y występował w ciągu całego sezonu wegetacyj
nego (frekwencja 76,2%, gęstość względna 27,0 osobn./próbę), najliczniej w czerwcu i lipcu. Wyraźny spadek populacji tego gatunku w drugiej dekadzie czerwca spowodowany był prawdopodobnie koszeniem badanej uprawy (ryc. 9).
Sitona humeralis S t e p h. była gatunkiem, który już w okresie wczesnej wiosny występował dość licznie na plantacji; maksimum osiąg
nął w pierwszej dekadzie czerwca. Następnie krzywa gwałtownie opadła i utrzymywała się na niskim poziomie aż do końca sezonu (ryc. 9).
Zupełnie inny przebieg miała krzywa liczebności Sitona sulcifrons
Ryc. 9. Dynamika liczebności dominantów w Dąbrówce;
Numerical dynamics of dominants in Dąbrówka;
1 — Apion tenue K i r b y, 2 — Sitona humeralis S t e p h., 3 — Sitona sulcifrons
(T h u n b g.), 4 — termin koszenia — time of cutting
(T h u n b g.). W próbach pojawiła się dopiero w pierwszej dekadzie czerwca (stopień stałości 38,1%, gęstość względna 4,05 osobn./próbę), a na przełomie lipca i sierpnia nastąpił szybki wzrost liczebności z maksimum w drugiej dekadzie sierpnia (ryc. 9). Prawdopodobnie gatunek ten, preferujący koniczynę, przewędrował na lucernę dopiero po skoszeniu jego rośliny żywicielskiej i dlatego właśnie nie obserwowano go w mie
siącach wiosennych.
W y c h o d y
Na ośmioletniej plantacji w sezonie wegetacyjnym r. 1972 zebrano 3638 okazów należących do 71 gatunków.
Przebieg krzywej liczebności wszystkich gatunków ryjkowców był nietypowy (ryc. 2). Najwięcej osobników odławiano na przełomie lipca i sierpnia. Dominował wtedy Apion tenue K i r b y i Sitona longulus G y 11. (elementy charakterystyczne dla okresu letniego). Liczny pojaw chrząszczy obserwowano także na przełomie maja i czerwca oraz we wrześniu. Maksimum wiosenne budowały Apion aestimatum F s t., Si
tona inops G y 11., Hypera variabilis (Herbst), a jesienne — Apion virens Herbst i różne gatunki z rodzaju Sitona Germ.
Układ dominacji gatunków wyglądał następująco:
Dominanty:
Apion tenue Kir by 36,5% Sitona inops Gyll. 13,7%
Sitona longulus Gyll. 24,2% Apion aestimatum F s t. 5,6%
Gatunki te miały wysoki stopień stałości 66,7—100%, a gęstość względ
na kształtowała się w granicach 11,38—73,78 osobn./próbę.
Subdominant y:
Sitona sulcifrons (T h u n b g.) 4,5%
Apion filirostre K i r b y 2,4%
Ceutorhynchus floralis (P a y k.) 1,8%
Apion apricans Herbst 1,5%
Hypera uariabilis (Herbst) 1,4%
Apion virens Herbst 1,2%
Gęstość względna wahała się w granicach 2,50—9,0 osobn./próbę, a sta
łość występowania 38,8—88,9%.
Recedenty: 61 gatunków (0,03—0,85%), ich liczebność względna wynosiła 0,05—1,72 osobn./próbę, a częstotliwość pojawu 5,5—50,0%.
Elementami charakterystycznymi dla tej uprawy były: Apion tenue Ki r by (dominant), Apion filirostre K i r b y (subdominant), Sitona hu- tneralis S t e p h., Hypera uariabilis (Herbst) (recedenty); towarzy
szącymi 28, a przygodnymi 39 gatunków.
Najwyższą częstotliwością pojawu (100%) i wysoką gęstością względ
ną (73,78 osobn./próbę) charakteryzował się Apion tenue K i r b y. Był on reprezentowany przez największą liczbę osobników spośród wszyst
kich zebranych w Wychodach. Maksimum pojawu tego gatunku przy-
>00
390 3*0
v»
I
o
2
200
•90
• •0
• 70
160
•50 HO
• 30
• 20 110
• 00
90
80
70 •
60 ■
50 40 30 ■ 20 -
•0 • 0-
• 30
• 20
• •0
100 90
60
70
60
50
40 30
20
• 0 0
l\ ł I I 11 I I I I I I
n r
i
i'\ i
i ’
1 • / \ i ! i ?!
U w
o<<'/
"f rvTn r ’ vn L M/es/ęce - Manths
-i Ryc. 10. Dynamika liczebności dominantów w Wychodacn;
Numerical dynamics of dominants in Wychody;
1 — Apion tenue K i r b y, 2 — Sitona longulus Gyll., 3 — Sitona inops Gyll., 4 — Apion aestimatum F s t„ 5 — termin koszenia — time of cutting
z
padło na miesiące letnie (ryc. 10). Obniżenie wyników odłowów w dru
giej dekadzie lipca spowodowane było dość długim okresem deszczowym przy jednoczesnym spadku temperatury (tab. 2, 3).
. Gatunkiem o wysokiej liczebności (48,94 osobn./próbę), ale niższym stopniu stałości (66,7%) był Sitona longulus G y 11. Na plantacji poja
wił się w trzeciej dekadzie czerwca i występował do końca sierpnia z maksimum w lipcu i pierwszych dniach sierpnia (ryc. 10).
Sitona inops G y 11. charakteryzował się wysoką stałością występo
wania (99,4%), przy liczebności 27,61 osobn./próbę. Licznie obserwowany był w maju, czerwcu i ostatnich dniach sierpnia (ryc. 10).
Ostatni gatunek z grupy dominantów, Apion aestimatum F s t., po
ławiany był w ciągu całego sezonu wegetacyjnego lucerny (C=88,9%, D’= 11,38 osobn./próbę). Dominował w okresie wiosennym (maksimum
— koniec maja, czerwiec). W pozostałych próbach stwierdzany nielicznie lub pojedynczo (ryc. 10).
WYNIKI
W okresie czteroletnich badań (1972—1975) prowadzonych na 10 upra
wach lucerny siewnej (Medicago sativa L.), zlokalizowanych na obsza
rze południowo-wschodniej Polski, zebrano 14 796 osobników ryjkow
ców. Ze zbioru tego wyróżniono 155 gatunków (tab. 4).
Sezonowa dynamika liczebności ryjkowców w cyklu rocznym na wię
kszości plantacji (Józefów, Feliksów, Goraj, Czesławice, Bezek) przedsta
wiała się podobnie (ryc. 2) (7). W rozwoju populacji obserwowano dwa maksima: wiosenne (maj, czerwiec) i letnio-jesienne (druga połowa sierp
nia, wrzesień). Nieco inaczej kształtował się przebieg liczebności w Zdżan- nem, Grodzisku, Dzierzkowicach, Dąbrówce i Wychodach. Obserwowa
no tam jedną lub kilka kulminacji (ryc. 2). Powodem tego mógł być za
równo wiek uprawy, jak i różnorodne warunki klimatyczne w poszcze
gólnych latach badań.
Zabiegiem agrotechnicznym przeprowadzanym na wszystkich upra
wach było koszenie. Na kilku stanowiskach (Józefów, Czesławice, Dą
brówka, Wychody), ryc. 2, zabieg ten obniżył liczebność ryjkowców, na pozostałych zaś (Zdżanne, Goraj, Grodzisk, Dzierzkowice) (ryc. 2) trud
no było stwierdzić wpływ koszenia na zmianę liczebności chrząszczy.
Jak wynika z danych piśmiennictwa, koszenie ma zarówno pozytyw
ne, jak i negatywne znaczenie (9, 37, 38). Wpływa szczególnie nieko
rzystnie na te gatunki, które rozwijają się w częściach nadziemnych roślin.
Wyda je się, że przeprowadzony w odpowiednim terminie (w czasie po-
„■o .i 22
§ a 3.5 5 O
t-1 r-4 r-4 r-4
T ab . 4 . Z es ta w ie ni e li cz b o w e i p ro ce n to w e ryj kow ców ze b ra n y ch n a b ad an y ch st an o w is k ac h A li st o f q u an ti ta ti v e an d p er ce nt d is tr ib u ti o n o f w ee vi ls co ll ec te d in th e ex am in ed st an d s S ta n o w is k o — Loc al it y
XpotpXA\
r-4 © ©~
-A\ęjqfea
93IM.
-EJS9Z3
-zjaizQ
5fSIZpOIO
C
bjooMojazop
auupzpz
5/3
3 « 3 o. W) « <4-4 “>
CO ° S £ CO Có zz
C*4 Cu
<*> s
o o O X
£5 O
•S 5 a os a
CO co ©
©~ ©^
« © — i ©"
00 m
<
©
© CO ©" CM ©~_ -ci • O K. >»
’ g -O
£ i
CM CO ©”
CS CM ©"
<N CM ©
°i ”t
CO © CM© ©
o e-s 5 «>
•&K s £ O
$-4•5.0 § o
? *
•2 a*
g 3 c
Ct»
tn
a A
g
•2 S . g S s « 5.0
o ei 5 6 3 . t*
s «
b
•o £ s iż
>- o.
?2 O 5, w
CO
© 1 0 .
Ap io n u tr ic a ri u m
y
O< O
CO O*
fi fi C*
CO O fi ©"
O' ©" M
CO ri
m ©"
co co o
05
< ©" no'
cf
f ©"
oCM O CM ©~
00 <o i o
CO
00
o®" fi o"
o* o
CO fi o" ©^ CO CMO co o"10 00 co"
CM CO CO
£ 00 CO
co CM co"
<o
pH o"
TT CM o
05
O i o
<5 al cc >O
£
|« i
"C i;
£ g •eo £ £ ł~
£ £
2 a 05
o £
§ *
8 X3 Is £ O £ X3
£ . as ł- >*
8x3
£ f
o *T £ £
o £ o £
•a w ■go a W a O
<c "C -C
ló cd c» OÓ 05
lO co
r-i r-» r-i
.© g E S -id O *
« $
§ >* *3 >*
p£X5 g.Q O • ” £ o *
CO O
>» E
JD £
U. -S
•ri 6
W i
k 0)
O £
•e*
£ £
o o
A
E
£ £ 0) rO £
CM O* 00
H w
». 2J0 8 E
- n _ >-
g £ 3
p.
as o w O jQ
§>■
" U< '
go g
s.0 ’ &«
*C
CM o
© io
© cm
© o cm ©"
CO
©
< ©' © ©"
co ©
05CM~ «-» ©" --T
00 CM m
©^
CO©"
©
© ©
00 cT T-(©■
: g
C* -M* oo co© »-* © cm© r-o
•• «© rH
n d © *-< ©"
C ią g d al sz y ta b . 4 — T ab le 4 o o tn ti n u ed
T—»O T-H 1 O’ —< -« ©©
Tf © © ~
-<N
<0
O CO* CO
CO rjT
CO© Cl©
CM ©~
CO CM r-T
co CMCO
CM
CM ©"
rl ©"
s
CM CO ©"
w co ©"
r-4 ©~
T-I © 00 CM
r-4 © r-t ©
00 CM
©^ ©~
<© -co ©"
t* co ©
Tf CO
2 u* ^©" 8'
oo © in t> © © ©" cm co
co
to O’ ©"
« © «
O'© r-< C5co
<0 . l° 00~
© CM CM
s=
;j ty
ty (/)
£+■>
C s
to a o
ty 9
g o
0) q e o c*
75 ty a
75
*- O
ty V- 75 O
6
•*»
•«
o
•2 75 ty 1* a
15
a 75 ty O
"S 75 8*
o -U
8 -
£ O a
Po 5
*+-» So O) >>
S43
■ ~ >>
£.£>
co ty a
E £- a_O a *“
£ a p s£
o « O
Fi O
Fi
O 75 5 " Ti
O s “ Fiz-s
O r,*
Fi CO On
s £ o "1 §•- Fi
O ł-l
ty I" Fi O
'SA a a S.K
a B.O •&fe •2»Cm
a SA a^
a0 o.£
a
'C "C 'C 'C 'C <C
o U CM co <d CO cd oś © U CM cd
CO
© o
s S5 >>
8.0
s.5
r-.-O 00O
X) o O
_ o
CO co cT
co o
00 r- o-
o r-« ©
4 5 . O ti o rh yn ch u s m u l- ti p u n ct a tu s (F .) * * 4 6 . O ti o rh yn ch u s
5 J
O fi co
k a o p o
_ &
—*
X?
Cl•««»
e.S
£3 u 2, o .2*
a co° 3 O
fi
^•52
£ 2
•2 E 3 * f»
CD £O c
a 8
f» P u
045 a Es
•i X5
•JS O p —
.g
COJ X>
O co
•C
a CO 2
2
•K> Ch
•o 52 o o
a
—• CM a
X5
a xi a
s o e s eo fi X3 ,;.s
O G ~ S2 <L>
£8o fi <D a
« * ° 5- co *7 fi J
§3
a o a*
»- o -<-»
x> 73
*- aX5 co t-.
.2 CD -Os
O ł-
? 8 T3 co 0) .2tó x>
O .eo s ł- ag xi ~ a
•—< © —< o S
x>
© © r-t o* r-< ©"
©
© cm ©"^ © —« © O
CMCM
© ©^
< O* r-( O"
© CO
io
co
t- © co
CM
© SM"
CM
00
m co
cm cm
o
CO £>
lO CM
©ci CM o CM
I r~ in ©
© eo m ©
"1
©cm" cm©
« O n
f > <q O
<0 co ©
£ *
°0 co
co C
6 1 . Po ly d ru su s in u st u s
co
CM ©"
O
6s
$s
tjC la
*5 C/3 00
3 3 •*=
«o Q, O <D
S w O
0.0 w)
*3 o O £ 3 o H
ii
a o£ +>
0Q oo co 00
a &
N O
04 ©
© o" ©
04 O
oj . 04 ®
04^
O 5^ a a o o>
fi
co ©
©
*04
00
* co ©
04
©
O- ? ~ ~ ss
CO •“* CO _ 00
© ri © ^ © 04 O-
© ©
© of © xr co ©
co U*
co w
© ©" © ©
04
.- m
© Ol ©'
O"
co ©"
CO ©"
»-» © 00
2- ‘ -O
8
z.at
o xi
•s^
i * go Oj
w _
a t-i s *5 o g S5
1: o
♦J I
£2
© «,
©~ © [>
© ©
© ©" 04 o"
O- 04
o- ©" © 10 ©"
04
© m
a-
O' © © 3 10
!5
© ©~
00© o» co"
© 04
04^
04 ©*
00 ©~
O4~ ©
04 cT © CO CO
co © o*
co co ©
© ©^ O
r-i © ©" © ©"
04 04 ©"
© ©" rr
co 04 r-T
O' ©' ©r
© ©" ©
© 04^ ©*
*0 ©" ©
04.
04 ©"
•t»
G*-»
S w
2
oE
£3
g c O
'G
T3 ■£a .5 « 6 a
«*} S£ 2 ♦
4£
CJx; a •«-
F—10
00G 0 g G f 7
G fi0 g
♦3 OO °O w 2 0 co co 0Q C/3
© « © oi © © © E 5 3 Si o * * xi
&e O .3 2^ u
&
eo
GOCu Ł.
?3 a *■*
E-.
XI o
g
2 r§ I -o
■S> U
a u 0
J2fi
0 a o2 Ui O
0 u. g fc c 0 k
w aj n-2 SC a g > — P> s 91 fc-
-3 o
CU a
£
o
COco-
O
< o ” 05- r-T
co
•i a^ o ►»
Ł « X) o
a
pa o Ci w cs n
*- o aa c3) '-'
•t
xi o co CQ g 42 3o g
? © o ©■
Q
r-ł CO
©/ ' C5
c- CO o '
■e
a 35§2 co pi _ o £7 s >>
P rh
? a^
3
ao
§ §
2
'ZI'C 2 «
3 .2 CS r '
00 *-
•2 2
•S 5
O co o
<N CO O
cf
C4 O*
m iO r- o
a
S Łu O)* co 1 S" SE ~ (U
&£
Es E s E s S r
- o o ”
OO s
o
< cT
o a o
£ a*
<i) ""?
a a
§. £ CS J h
S © _ s- O O gs ’g«
© 2 oSśa 5! $>
co ś
s d Ł.
co
o
* O
H -?
p)^tj s 7 o >> © * a&. b d
a ’ CQ u 2
a ’
i.
© CC
—< © ‘ lO ©
© o
* o ©_ ©
« © ‘
—<© CM ©
©
. CM. t- CM ^©
m © ©
— © —< © m ©. ©'
CM ©’oo © ©
1 0 6 . C u rc u li o n u cu m
1** *
<*9 U.
? 2?
O
o £
O S ”
C ią g d al sz y ta b . 4 — T ab le 4 co n ti n u ed tC
eo
oo
£
eo Tt* in cd
CM CM CM CM
<D
o -4
co co