Geobotaniczna charakterystyka lasów na obszarze dorzecza górnego biegu Białej Dunajcowej w Beskidzie Niskim. Część IV. Lasy sosnowe - Biblioteka UMCS

UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA

VOL. XXVII, 21__________________ SECTIO C 1972

Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki i Geografii Roślin

Florian SWIĘS

Geobotaniczna charakterystyka lasów na obszarze dorzecza górnego biegu Białej Dunajcowej w Beskidzie Niskim. Część IV. Lasy sosnowe Геоботаническая характеристика лесов в бассейне верхнего течения Бялой Дунайцовой

в Бескиде Низком. Часть IV. Сосновые леса

A Geobotanical Characteristics of Forests in the River Basin of the Upper Course of the Biała Dunajcowa in the Low Beskid. Part IV. Pine Forests

W pierwszej części pracy (5) przedstawiono i opisano właściwości środowiska, zastosowane metody oraz cele i stan zbadania zbiorowisk leśnych. Niniejsze opracowanie dotyczy samosiewnych i sadzonych la­

sów sosnowych, ich geobotanicznego zróżnicowania, sukcesji oraz gos­

podarczego znaczenia.

Dokładne tego typu badania lasów sztucznych, jak dotąd, nie były w Polsce prowadzone. Świadczy to o braku zainteresowania fitosocjolo- gów geobotaniczną stroną lasów założonych lub intensywnie eksploato­

wanych. Naturalne lasy są ze zrozumiałych względów niewątpliwie naj­

bardziej odpowiednim obiektem przyrodniczych badań; niestety, mamy ich niewiele, a w pełni naturalnych prawie nie ma wcale. Z uwagi na ich ochronę w parkach lub rezerwatach nie przynoszą większej korzyś­

ci gospodarczej. Pozostaje i należy więc badać lasy sadzone oraz natu­

ralne rozmaicie eksploatowane metodami właściwymi dla zbiorowisk naturalnych, aby uchwycić podobieństwa i różnice pomiędzy sztucznymi i naturalnymi lasami w rodzajach i sposobach ich odnowy, sukcesji na­

turalnej na różnych typach siedlisk, różnorodnie gospodarczo wyko­

rzystywanych, w najważniejszym dla nas celu — najbardziej ekonomicz­

nego i racjonalnego gospodarowania nimi.

Ryc. 1. Stanowiska zdjęć geobotanicznych w Beskidzie Niskim na obszarze do­

rzecza górnego biegu Białej Dunajcowej; 1 — Nardo-Fragari-Pinetum (1—8), 2 — Galio-Myceli-Pinetum (9—32), 3 — Filici-Rubi-Pinetum (33—42), 4 — V accłnio-Dic- rani-Pinetum (43—66), 5 — szczyty, 6 — drogi bite, 7 — granica państwa, 8 — granica

badań geobotanicznych

Stands of geobotanical records within the area of upper course of the Biała Du- najcowa river basin in the Low Beskid; 1 — Nardo-Fragari-Pinetum (1—8), 2 — Galio-Myceli-Pinetum (9—32), 3 — Filici-Rubi-Pinetum (33—42), 4 — Vaccinio-Di- crani-Pinetum (43—66), 5 — peaks, 6 — macadamized roads, 7 — the state border, 8 —

the boundary of geobotanical investigations

WYNIKI OPRACOWANIA STATYSTYCZNEGO

Narys podobieństw 66 zdjęć geobotanicznych przedstawia ryc. 4, zaś ich skład gatunkowy — tab. 3 a, b. Geobotaniczne zdjęcia o wyższych współczynnikach podobieństwa ułożyły się na diagramie wzdłuż prze­

kątni, mniej lub bardziej wydzielającymi się grupami. Wynika to z iloś­

ci wspólnych (tzw. gatunków głównego zrębu) i różnych (właściwych, swoistych, charakterystycznych) gatunków lub też z różnicy w stopniu ich zwarcia czy udziału.

W warstwie drzew towarzyszy sośnie najczęściej Abies alba. Więcej gatunków występuje tylko w podroście: Sorbus aucuparia, Quercus ro- bur, Picea abies. Z krzewów rosną w lasach sosnowych najczęściej Ju- niperus communis, Frangula alnus i Rosa canina. Runo tworzy głównie Oxalis acetosella, Fragaria vesca, Sieglingia decumbens, Rubus hirtus, Potentilla erecta, Veronica officinalis i Agrostis vulgaris. Najpospolit­

szymi mchami są Polytrichum attenuatum, Dicranum scoparium i Ento­

don Schreberi. \

Tab. 1. Liczebnościowy udział gatunków roślin w zbiorowiskach sośnin Quantitative participation of plant species in the communities of pine forests

i •

Liczba ga- j Jtunków !

•Number of J ispeoiaa

Liczba gatunków aporadycznych roenąoych tylko w zbiorowisku lumber of apaoles occurring only in the community no

nr

a i

i i Minimalna i maksymalna liczba gatunków w zdjęciach geobotanicznych

o в i i Л 1 zbiorowiska

■H o. i JS

₁

o a i

N 1 Min. and max. number of species in geobotanlcal records in the ó ó

i +>

O O 1

Й в

1 г-н Й

99 ! community no.

а я 1 O o

В Вi

В £

¹

Й'Э

i o 5

O O 1

0.0. •

I i

II J III IV

C3 o 1 0.0

_{■" i}

1

1

2 ! i 2 3 4 ! 1-2 1 2 • 3

A J____ _

1 ______ J_______ i

drzewa

! O 1 7(12)

1 -

¹¹₁

2 - 3 2 ! 1

i 1 1 i i 1

treae 3-8

^t₁

3-8 : 5-6 6-8 5-8 5-8 ' 5-8 5-7 6-8 : 2-e

krzewy ho 1

1 •

5 • -

¹¹₁

- - 1 - i

} 2 1 -

1

ehrube 2-5

¹1

i_ 0-6 ! 2-5 . »______ 2-5

______ 2-5 3-6 J 0-5 2-4 о-з • 0-6

4--- -—j. i

runo ii 16

1

66 !

• z

12

ⁱi

5 • 3 - 5 3 17 2 2 ! 3

herbe 0-50

ⁱ

27-38 ’31-38 31-45 32-50 25-42 ! 19-39 23-40 10-20 } 17-33 J_______ . —_ ____ --- mchy ; 19

i

11 i

-

ⁱⁱ_t

- i

! 2

- 1 1 i

5 i 1 2

1

! з

mosses 2-5

ⁱi

1-3 ! 1-5 3-3 1-4 0-2 i 0-2 i 2-4 4-5 { 2-7

.-- - ---f.

T

'“I--- i

poroety i 1 3 i ^{- i}

ⁱ

^{- 1 -}

^-

^{3 *■ i ~}

lichens j 1 -

ⁱi

- ! - 3

i i * « i ■ ■

Ilościowy udział różnych gatunków w zbiorowiskach sośnin jest dość

duży — najczęściej 27—40 w jednym zdjęciu. Zachodzą znaczne różnice

w obecności gatunków sporadycznych, w większości właściwych dla

określonych zbiorowisk (tab. 1, 3 a, b).

I. SOSNINY Z BLIZNICZKA I POZIOMKA — N ARDO-FRAGAR1-P1NETUM <zdj. 1—8)

Zbiorowisko to tworzą małe, 5—10 m wysokie, laski sosnowe, na przyleśnych lub opuszczonych polach uprawnych. Przedstawiają pierw­

sze stadia osiedlającego się lasu. Zachodzi w nich zróżnicowanie na war­

stwy i osiedlanie się leśnego runa. Najczęściej rozpowszechnionymi pionierskimi ich stadiami sukcesyjnymi są:

1. Sośniny z runem typu Nardetum strictae (zdj. 1—4). Są to naj­

młodsze sośniny o różnowiekowym, mało zwartym drzewostanie o bar­

dzo nisko, nawet do samej ziemi rozgałęzionych konarach. Miejsca nie ocienione różnią się nieznacznie pod względem fłorystycznym od otacza­

jących je bezleśnych gruntów. Panuje na nich Nardus stricta wraz z in­

nymi trawami i gatunkami pastwiskowo-zaroślowymi oraz kępami mchów; najczęściej z Entodon Schreberi i Rhytidiadelphus squarrosus.

Pod zwartymi koronami sosenek odkłada się i butwieje igliwie; two­

rzą się stopniowo warunki glebowe coraz bardziej odpowiednie dla leś­

nych roślin, głównie dla Rubus hirtus, Fragaria vesca, Hieracium auri­

cula i kilku innych bardziej leśnych.

2. Sośniny z panującą Fragaria vesca (zdj. 5—8). Ten typ lasu jest charakterystyczny dla sośnin nieco starszych od poprzednich; wyrosłych w dużym zwarciu. Mają one nawet wygląd lasu; uschłe lub niekiedy oczyszczone dołem z gałęzi pnie drzewek i warstwa krzewów, wpraw­

dzie słabo wykszałcona, złożona często z młodych sosenek i przeważnie usychających jałowców. Dość charakterystyczne dla nich runo pokrywa glebę w 40—70%. Gatunkiem panującym jest Fragaria vesca. Zwiększa się udział roślin leśnych (np. Majanthemum bifolium, Galium rotundi- folium- Hieracium murorum, Veronica officinalis) na niekorzyść polno- -zaroślowych.

Profil glebowy w obu typach sośnin swą budową nie różni się od profilu na otaczających polach. Wyraźnie wykształcony poziom akumu­

lacyjny występuje dopiero w najstarszych tego typu sośninach (profil 1, tab. 2).

II. SOSNINY Z ACYDOFILNO-GRĄDOWYM RUNEM — GALIO-MYCELI-PINETUM (zdj. 9—32)

Zbiorowisko to przedstawia dobrze wykształcone, stare lasy sosnowe o wyraźnym warstwowym zróżnicowaniu i swoistej fizjonomii, zwłasz­

cza runa. Warstwa drzew jest w nich 10—15 (25) m wysoka. Sosny rosną tu na ogół w dużym zwarciu, przekraczającym 70%. Podrost drzew i krzewy tworzą najczęściej warstwę bardzo słabo zwartą; niekiedy ich na dużych płatach lasów brak. Runo jest natomiast bujnie rozwinięte;

strukturą i składem fłorystycznym bardzo podobne do jedlin (4). Panują

w tej sośninie również Galium rotundifolium, Oxalis acetosella, Mycelis muralis i Fragaria vesca. Mchów rośnie bardzo mało.

Tego typu sośniny są najpospolitsze. Zajmują połogie i płaskie, a wy­

jątkowo strome miejsca. W glebie zaznacza się poziom akumulacyjny (profil 2). Mały spadek podłoża, przewaga pylastych składników glebo­

wych, duże ocienienie koronami drzew wpływają na dość duże uwilgot­

nienie podłoża. Dzięki temu jodła te sośniny wypiera najszybciej. Flo- rystycznie i ekologicznie wyróżniają się trzy facje tego zbiorowiska.

1. Facja typowa — o stosunkach ekologicznych, składzie i struktu­

rze florystycznej jak w ogólnym opisie zbiorowiska (zdj. 10—18).

2. Facja z panującym Pteridium aquilinum (zdj. 19—27). Charakte­

rystyczna jest dla sośnin przetrzebionych o bardzo mało zwartych lub bardzo wyrosłych drzewach. Występuje najczęściej na podłożu żyznym, dobrze nasłonecznionym, lecz niezbyt przesychającym, zwłaszcza głębiej.

W tych warunkach oprócz Pteridium aquilinum rozrasta się obficie Ru- bus hirtus, z krzewów — Juniperus communis i Frangula alnus. Wystę­

puje nielicznie, przeważnie na skrajach lasów, na niewielkich powierz­

chniach, 2-, 3-arowych.

3. Facja z panującą Sanicula europaea i Viola silvestris (zdj. 28—32).

Właściwa jest dla sośnin starych, zwartych, samosiewnych, rzadko sa­

dzonych, występujących na żyznym, dość obficie uwilgotnionym i sła­

bo zakwaszonym podłożu. Podobnie jak poprzednia facja z Pteridium equilinum, nie ma ona także wśród jedlin pokrewnego zbiorowiska.

III. PAPROCIASTO-JEZYNOWE LASY SOSNOWE — FILICI-RUBI-PINETUM (zdj. 33—42)

Ten typ sośnin przypomina ekologią, składem gatunków i fizjonomią bardzo Filici-Rubi-Abietetum, a zwłaszcza jego niektóre facje (4). W tej najbardziej grądowej sośninie brak lub sporadycznie występują światło- lubne gatunki, częste w poprzednim zbiorowisku. W runie ma duży udział, oprócz Rubus hirtus, Senecio Fuchsii, Rubus idaeus, Athyrium filix-femina, Galeobdolon luteum i zależnie od rodzaju siedliska kilka innych gatunków. Pod względem panujących roślin i zróżnicowania siedliskowego wyróżniają się w tym zbiorowisku dwie facje:

1. Facja z panującymi Rubus hirtus, R. idaeus i Athyrium filix-femi­

na (zdj. 34—36, 42). Wykształca się ona jedynie na bardzo żyznym i w miarę obficie uwilgotnionym podłożu, z bogatym poziomem akumula­

cyjnym i próchnicy typu „muli”. Wyróżnia się ona najbardziej grądo­

wym runem i jest przez jodłę najłatwiej wypierana. Bardzo rzadka;

zajmuje wyjątkowo większe niż kilkuarowe powierzchnie.

2. Facja z panującą Rubus hirtus (zdj. 33, 37—41). Charakterystycz­

na jest dla sośnin najmniej zwartych, świetlistych. Mchów występuje

wyjątkowo mało; gruby pokład jeżynowej butwiny hamuje ich wystę-

238

powanie. Sośniny z Rubus hirtus zajmują przeważnie suchsze, średnio pylaste, słabo szkieletowe, brunatne gliny. Jest najpospolitszą postacią sośnin.

IV. BOROWCZASTO-MSZYSTE LASY SOSNOWE — V ACCINIO-D1CRANI-PINETUM (zdj. 43—66)

Zaliczono tu sośniny borowe o trzech wyraźnie zróżnicowanych fa­

cjach:

1. Facja z panującymi Rubus hirtus i Vaccinium myrtillus (zdj. 43—

51). Różni się ona od ostaniej facji poprzedniego zbiorowiska dużym udziałem Vaccinium myrtillus, Luzula multiflora oraz brakiem albo spo­

radycznym udziałem wielu roślin grądowych (tab. 3). Jest to właściwie podsuszony grąd lub płat lasu o nie ustalonych albo znacznie zróżni­

cowanych warunkach mikrosiedliskowych. Występuje często, zwykle na niewielkich powierzchniach, stosownie do warunków, różnych kształtów.

2. Facja z panującą Vaccinium myrtillus (zdj. 52—58). Tworzy soś­

niny florystycznie najuboższe, od 10 do 17 gatunków zielnych w jed­

nym zdjęciu. Są to właściwie różnej wielkości skupienia borówki z udziałem innych roślin występujących pospolicie w sośninach. Calluna vulgaris osiąga wyjątkowo dużą stałość. Miejsca pozbawione ściółki i ro­

ślin zielnych zarastają z reguły borowe mchy, a szczególnie Leucobryum glaucum, który jest dla niej najbardziej swoisty.

Zbiorowisko to występuje na siedliskach podobnych jak poprzednia facja, lecz na glebach bardziej przepuszczalnych, zapiaszczonych (pro­

fil 5), wymytych albo jeszcze bardziej zmiennych. Jest ona jedną z czę­

ściej występujących zbiorowisk sośnin, zwykle na niewielkich, kilku- arowych powierzchniach.

3. Facja mszysta z panującym Entodon Schreberi i Dicranum sco- parium (zdj. 58—66). Poza dominującymi mszakami wyróżnia się bardzo małym udziałem roślin zielnych. Najczęściej stanowi końcowe ogniwo sukcesji sośnin albo też ich początkowe stadium, bardzo powoli flory­

stycznie zmieniające się; w obydwu przypadkach — zależnie od warun­

ków siedliskowych. Kożuchy mchów wzmagają bielicowanie gleby oraz utrudniają lub wprost uniemożliwiają rozwój kiełkujących nasion. Wsku­

tek tego wiele roślin naczyniowych, które mogłyby tu występować, roś­

nie skąpo, przeważnie kępkami, tylko na miejscach wolnych od mchów lub ze skąpą ich warstwą. Poziom akumulacyjny tworzy się głównie z obumarłych mchów i opadłych igieł sosny: zazwyczaj jest on 2—4 cm gruby i wyraźnie oddziela się od innych poziomów gleby. Warstwa ży­

wych i zbutwiałych mchów pochłania pewną tylko część wody, pozosta­

ła— wsiąka w glebę lub spływa. W okresach suszy mchy „wysysają”

pozostałe jej zapasy. Na miejscach stromych szybciej spływająca woda

zmywa nagromadzone części obumarłych roślin. Stąd też żyzność gleby jest tu niewielka, a w zasięgu korzeni wysokich roślin stwierdza się nie­

dostatek wody. Są to podstawowe przyczyny zubożenia florystycznego sośnin mszystych. Mszyste sośniny są na badanym obszarze bardzo po­

spolite. Najczęściej występują w starych, mniej zwartych, widniejszych sadzonych sośninach. W przypadkach rozrostu wysokich roślin zielnych, krzewów lub podrostu drzew mchy stopniowo wymierają. Odkładająca się ściółka z igieł sosny hamuje nadal rozwój i podsiew roślin. Jedynie jeżyny o dużej sile wegetatywnego rozmnażania najszybyciej zarastają butwinowe płaty.

WNIOSKI KOŃCOWE

Sosna na tym obszarze, jeśli rośnie naturalnie, to tylko sporadycz­

nie, pojedynczo lub w niewielkich skupieniach, jako domieszka w la­

sach jodłowych i bukowych. Jej stanowiska sprawiają wrażenie natu­

ralnych i są najbardziej prawdopodobne na miejscach suchych, glebach kamienistych, spłaszczonych, najczęściej na większych wzniesieniach (Chełm, Jaworze, pasmo Lackowej), rzadziej na płaskich połogich (okoli­

ce Stróż, Mochnaczek). Natomiast skupienia sosny samosiewnej (przej­

ściowo sosna wdziarowa, 3) są częste, a ostatnio dzięki jej sadzeniu (po okresie wojennym) — bardzo pospolite, zajmujące w areale leśnym, po jedlinach, drugą lokatę (ok. 15—20%). Sośniny wdziarowe i sadzone wy­

stępują niemal na całym obszarze, po 850 m n.p.m. W środkowej części obszaru, mniej więcej od Stróż k. Grybowa po Mochnaczkę i Banicę, głównym konkurentem sosny jest jodła. Na przyleśnych lub opuszczo­

nych polach rolnych w sprzyjających warunkach z nasion sosna wyrasta w las. Na żyznym i w miarę znacznie uwilgotnionym podłożu wytwa­

rza ona gęste, szerokie i nisko osadzone korony, znacznie ocieniające po­

dłoże. W tych warunkach może się podsiewać i wyrastać w drzewa jedy­

nie jodła. Na odpowiednim siedlisku jodła osiąga bardzo duże zwarcie (ryc. 2) i swoim ocienieniem uniemożliwia wzrost kiełkującym nasio­

nom światłolubnej sosny. Na siedliskach obficie uwilgotnionych sa- mosiewne sośniny są bardzo dobrym przedplonem dla jedlin. W tym mniemaniu leśnicy sadzili sosnę na wszelkich bezleśnych gruntach, po­

lanach, pastwiskach i na opuszczonych polach uprawnych — gruntach po Łemkach. Na tysiącach hektarów prawie 30-letnich sośnin jodła nie podsiała się, a nawet podsadzona wkrótce wyginęła. Prawdopodobnie przyczyną tego było przesuszenie podłoża, bardzo niekorzystne dla roz­

woju młodej jodły; na wilgotnym zachodzi podsiew i podrost jodły i nie

ma większego kłopotu z jej wprowadzeniem. W podsadzonych sośninach

na suchszym podłożu dochodzi najczęściej jedynie do bujnego rozrostu

traw, jeżyn i innych chwastów leśnych. Pnie sosny są zazwyczaj nie-

Ryc. 2. Kąclowa — południowo-wschodnia część — brzeg samosiewnego lasu sosno­

wego wypieranego przez podrastającą jodłę

Kąclowa — the south eastern part — the border of a self-sown pine forest borne down by fir-trees growing up

Fot. J. Motyka dorodne; na siedliskach wilgotniejszych mają niskie i szerokie korony, a w pniu przeważa biel; stąd drewno ich po ścięciu szybko się psuje, butwieje, sinieje. Sadzone sośniny na glebach nieco suchszych mają strzały zbieżne i słabo oczyszczone z sęków (ryc. 3). Nagminnie pod­

sadzane lasy sosnowe nie dają ani wartościowego technicznie drzewa, ani nie spełniły właściwego przedplonu dla jedlin. Na badanym obszarze znane mi są liczne stanowiska różnowiekowych jedlin wyrosłych na zu­

pełnie otwartych przestrzeniach. Podważa to mniemania o rzekomym koniecznym ocienieniu dla wzrostu młodej jodły.

Na południe i północ od wyżej wyróżnionego obszaru, w okolicach

Stróż oraz Krynicy i Mochnaczek, znajdują się dość dogodne, najlepsze

Ryc. 3. Brunary — północne zbocze Kiczery Małej — wnętrze podsadzonego lasu sosnowego na żyznym, w miarę suchym podłożu

Brunary — the northern slope of Kiczera Mała — the interior of a pine forest planted on a fertile, partly dry substratum

Fot. autor na tym terenie, warunki do sadzenia sosny. Duże płaty samosiewnych sośnin występują na licznych siodłowatych wzniesieniach o suchszych, gliniastych, ale spłaszczonych glebach. Ustępują one miejsca świerkowi lub jodle jedynie na gruntach obficie uwilgotnionych. Dzięki temu soś­

niny utrzymują się trwale i odnawiają. Drzewo sosnowe jest z tych sied­

lisk najbardziej cenione przez miejscową ludność. Zatem jedynie te oko­

lice winny być najbardziej wykorzystane, jeśli to konieczne, do sadze­

nia sosny.

W samosiewnych i podsadzonych sośninach wykształcają się niemal te same grupy zbiorowisk, jakie opisano w pracy. Kolejność sukcesji zbiorowisk sośnin w początkowych etapach, do pełnego wzrostu drzew i znacznej biologicznej modyfikacji siedliska, jest ściśle ukierunkowana.

Dalsze etapy zróżnicowania zbiorowisk sośnin są uzależnione od warun­

ków siedliskowych; najbardziej florystycznie zróżnicowana sośnina nie zawsze przechodzi przez kolejne zbiorowiska, które w pracy opisano.

Podsadzone sośniny liczą sobie najwyżej 30 lat, samosiewne — naj-

16 Annales, sectio C, vol. XXVII

częściej trwają przez jedno pokolenie. Z tego względu trudno jest okre­

ślić względnie ustalony typ zbiorowisk. W północnej i południowej czę­

ści terenu dłużej utrzymujące się sośniny mają najczęściej borowy skład gatunków. W środkowym obszarze przeważają natomiast grądy jodłowo- -sosnowe lub sosnowo-jodłowe. Zróżnicowanie wynika z warunków sied­

liskowych.

Zbiorowiska sośnin zlewni Białej Dunajcowej nie są podobne do soś­

nin z innych obszarów Polski. Jedynie Vaccinio-Dicrani-Pinetum wyka­

zuje dość duże podobieństwo do podgórskiej odmiany Leucobryo-Pine- tum (1, 2). Prawie wszystkie lepiej rozwinięte zbiorowiska pod wzglę­

dem zróżnicowania florystycznego i siedliskowego odpowiadają jedli­

nom (4). Zbiorowiska jedlin są jednak znacznie bogatsze od sośnin w ga­

tunki typowo grądowe i nieco bardziej zróżnicowane pod względem fi- tosocjologicznym; mają 6 innych zbiorowisk, na 6 wspólnych i 4 właści­

wych tylko dla sośnin. W sośninach o wiele młodszych od jedlin prze­

ważają gatunki zaroślowo-leśne nad typowo leśnymi grądowymi i boro­

wymi. Większość jedlin jest właściwie końcowym stadium sukcesji soś­

nin o zawsze mniej lub bardziej zmienionym, bardziej leśnym runie.

Samosiewne i sadzone sośniny występują na głębokich brunatnych glinach, lekko-, średnio-, i ciężkopylastych, przeważnie słaboszkieleto- wych o nieznacznie zróżnicowanym profilu. Na badanym obszarze są to gleby najbardziej rozpowszechnione.

OPIS PROFILI GLEBOWYCH Zdj. 6.

0— 2 cm Ściółka iglasta (miejscami jej brak); na wierzchu sucha, zbita, do­

łem zaś — gąbczasta, dość dobrze rozłożona, tworząca na głębo­

kości ok.

2— 3 cm warstwę czarnej, drobnogruzełkowatej próchnicy, ostro odcinającej się od

3— 5 cm gliny szarej, sypkiej, średniopylastej, słaboszkieletowej, zasobnej w humus;

3—5— 80 cm glina brunatna, ciężkopylasta, słaboszkieletowa, z drobnymi, zwie­

trzałymi kamyczkami, na głębokości

50—100 cm jest ona nieco oglejona i bardzo zasobna w okruszki piaskowców, Zdj. 23.

0— 7 cm Warstwa zbutwiałych, zlepionych liści Rubus hirtus, Pteridium aqui- linum, Pinus silvestris, zwięźle przetkana grzybnia, z wysepkami czarnej próchnicy; wierzchem silnie zbita, dołem gąbczasta i roz­

łożona, dość nagle przechodząca w

7—12 cm poziom czarnej próchnicy przetkany korzeniami roślin i ich pędów.

Przechodzi nagle w

12—16 cm poziom gliny szarobrunatnej, ciężkopylastej, łagodnie przechodzący w 16 cm w głąb glinę średnio zasobną w zwietrzałe okruszki piaskowców, miejsca­

mi cętkowo oglejoną.

Zdj. 41.

0—3—4 cm Ściółka z liści jeżyn i sosny, dołem silniej rozłożona lub zbutwiała;

3—4—6—7 cm gąbczasta, czarna próchnica, bardzo zasobna w zbutwiałe resztki zielonych i zdrewniałych roślin, zwięźle przetkana korzeniami Ru­

bus hirtus;

7—± 50 cm glina jasnobrunatna, średniopylasta, prawie bez widocznych części szkieletowych, zasobna w zbutwiałe szczątki korzeni sosny i jodły, od głębokości ok.

50 cm w głąb glina zasobniejsza w małe okruszki zwietrzałych piaskowców i cęt- kowo oglejona.

Zdj. 43.

0— 4 cm Ściółka z igieł sosny i panujących roślin zielnych; wierzchem zle­

piona i zbita, dołem — słabo rozłożona, o gąbczastej strukturze, sil­

nie przetkana korzeniami, przechodzi stopniowo w

4— 9 cm czarną próchnicę o sypkiej, drobnogruzelkowatej strukturze, bardzo zasobną w żywe korzenie roślin;

9— 60 cm glina jasnobrunatna, ciężkopylasta, średnioszkieletowa, na głębo­

kości ok.

60—100 cm ta sama glina, lecz cętkowo oglejona i bardzo zasobna w drobne, zwietrzałe okruszki piaskowców. ч

Zdj. 54.

0— 5 cm Butwina z opadłych igieł Pinus silvestris, dołem od 3 do 5 cm silnie rozłożona w ciemnoszarą próchnicę;

5—17 cm jasnobrunatna spłaszczona glina;

17 cm w głąb do kilku metrów — szarobunatna, spieszczona glina z niewielką do­

mieszką małych okruszków zwietrzałego piaskowca.

Tab. 2. Niektóre własności fizyczne i chemiczne gleby w lasach sosnowych Some physical and chemical soil properties in pine forests

Кшмг

Number of Procentowa zawartość

frakcji o średnicy w om

Per cent of fractions /diameter in mm/

s §

Zawartość w Content in

mg/100 g gleby mg/100 g

of вoil

PH

3 §

3-9 ! 5,0 13 10 27 27 10 13 i 2,97 9.6 0,7 ! 5,5 4,2 I 2 6 1; 25-30 J 9,0 10 6 30 26 12 16 ! - 5,5 0,1 1 5,3 4,2 60-70 : 27,0 9 5 14 24 17

^{31: -}

7,5 0,1 ! 5,9 4,9

3-6 J - 1 64,72 57,7 14,1 : 5,3 4,8

II 2 23

^2*.

15-20 J 7.0 11 9 13 25 21 21 5 5,20. 15.7 0,« i 4,6 3,7 35-40 ' 11,0 10 3 8 23 20 36 . - 12,7 0,1 '4,3 3,1 90-98 1 15,0 14 4 13 25 21 23 j - ... 9,2 0,7 ! 6,0

3-7 ' 1 5.0 26 13 27 19 9 6 ! 11,97 11,1 2,6 ! 5,9 5,3 III1 41 3! 20-30! 6,0 24 9 25 24 10 8 5 1,70 5,5 0,1 I 5,1 3,8 40-50 J 28,0 3o 7 20 19 9 15 : - 10,6 0,1 J 4,9 3,6

•- ... —— -r -'5:rT ---— — ____

-3 65,11 32,5 5.3 1,4,6 3,7 1O-15 5 4.0 9 8 16 24 21 22 J 4,62 10,7 0,5 } 4,2 3,1 1 43 л; 35-40' 16,0 6 4 15 28 22

25 J -

10,6 0,1 ' 4,1 3,2 9Ć-98! 24,0 8 3 10 24 22 33! - 12,1 3.2 ! 5,8 5,1

TV i -' 22,91 43,2 7,8 • 4,2 3,4

10-20i 18,4 64 9 10 7 5 5l 0,39 7,2 0,3 ! 5,4 4,5

2 54

5' 40-50} 21,0 65 12 8 6 4 5: 0,15 0,2 5,2 [ 5,7 4,6

80-90 5 53,0 61 10 10 8 6 51 - 8,8 0,1 1 5,1 1---

4,3

244

Z badań terenowych i laboratoryjnych (tab. 2) wynika, że gleby pod lasami sosnowymi są najbardziej zakwaszone, zwłaszcza pod poziomem akumulacyjnym. Świadczy to o zachodzącym procesie bielieowania. Nie­

wątpliwie sprzyja temu rozkładająca się kwaśna ściółka z igieł sosny.

Zawierają one jednak więcej od gleb podobnych zbiorowisk jedlin K2O i P2O5. Podobnie jak w większości zbiorowisk leśnych badanego obszaru, nie wykryto w glebach sośnin obecności CaCO3; nie stwierdzono też po­

między zbiorowiskami sośnin większych różnic w fizyczno-chemicznych właściwościach gleb (4). Facje z Pteridium aguilinum i Rubus hirtus oraz z Vaccinium myrtillus wyróżniają się akumulacyjnym poziomem, najbardziej zasobnym w K2O i P2O5.

PIŚMIENNICTWO

1. Matuszkiewicz W.: Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Polski.

[w:] S c a m o n i A.: Wstęp do fitosocjologii praktycznej. PWRiL, Warszawa 1967, 175—229.

2. Obmiński Z.: Ważniejsze zespoły borów sosnowych w Polsce, [w:] Sosna zwyczajna — Pinus silvestris L., pod red. S. Białoboka. PWN, Warszawa—

Poznań 1970, 211—231.

3. Schram W.: Wdziary sosnowe. Sylwan 4, 11—23, (1913).

4. Swięs F.: Geobotaniczna chrakterystyka lasów na obszarze dorzecza gór­

nego biegu Białej Dunajcowej w Beskidzie Niskim. Praca doktorska, Zakład Systematyki i Geografii Roślin. Lublin 1968 (maszynopis).

5. Swięs F.: Geobotaniczna charakterystyka lasów na obszarze dorzecza górne­

go biegu Białej Dunajcowej w Beskidzie Niskim. Część I. Lasy olchowe, je- sionowo-jaworowe i grabowe. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C, 25, 224—273 (1970).

РЕЗЮМЕ

В работе представлены: геоботаническая дифференциация, хозяй­

ственное значение, а также сукцессия самосевов и посаженных сосно­

вых лесов в бассейне верхнего течения Вялой Дунайцовой в Бескиде Низком.

В зависимости от состава и преобладающих видов, а также усло­

вий местообитания выделено в сосновых лесах 4 группы местообита­

ний: 1) Nardo-Fragario-Pinetum, 2) Galio-Myceli-Pinetum, 3) Filici-Rubi- -Pinetum, 4) Vaccinio-Dicrani-Pinetum. Эти сообщества, за исключением первого, представляющего собой инциальные сообщества на лугах и т. п., включают сосновые леса, которые в флористическом и экологи­

ческом отношениях очень похожи на пихтовые леса (4). Большинство сообществ пихты представляет собой последнее звено сукцессии с ме­

нее или более измененным растительным покровом. Такие сообщества,

за исключением лесов Vaccinio-Dicrani-Pinetum и Vaccinio-Dicrani-Abie- tetum, не были до сих пор описаны.

SUMMARY

The present paper deals with geobotanical differentiation and suc­

cession of self-sown and planted pine forests in the area of upper course of the Biała Dunajcowa river basin in the Low Beskid.

According to the composition, predominating species and habitat conditions, four groups of communities were distinguished: 1) Nardo- -Fragario-Pinetum, 2) Galio-Myceli-Pinetum, 3) Filici-Rubi-Pinetum, 4) Vaccinio-Dicrani-Pinetum,. These communities, excluding the first one which represents pioneer young pine forests in woodless areas, are similar to fir forests with regard to their floristic composition and ecological conditions. Most of the communities of fir forests are a final link of the succession of pine forests of more or less changed under­

growth. Such communities, excluding Vaccinio-Dicrani-Pinetum, have not been described until now.

Stron druku: 13 + 3 zał.

Zam. nr 82 z 8 III 1972 Druk ukończono: IX 1972 r.

Pap. druk. sat. Ill kl. 80 g Format B5 (70X100)

Annales UMCS, Lublin 1972 Drukarnia Uniwersytecka w Lublinie

Nakład 950+50 egz. B-8 Maszynopis otrzymano 8 III 1972 r.

u> * 2 Й ж» м

о \О 2 - 2 чп - S

. • 1 40 95 r.k 30 к 80 15 — 5 —

• ". 2 50 90 г 10 г — 80 — 25 4 13

Z Г 3 5 100 к *20 к — 60 — 30 20

* : 4 30 90 г 5 г 20 90 10 30 6 13

• 5 6 80 г 15 г 9В — 20 5 5 *■“

• 6 7 80 г 15 г 90 — 12 — 6 ””

: ? 7 5 70 г 9 г 95 — 15 — 5 ~~

• » 8 30 80 г 5 г 90 — 16 -- 4

: : 9 8 90 г 20 г 90 12

зп 7 14

- 1/2 2 1/3 1 10 e ś - - 1 3 30 p ś

1/2 3/43/4 3/4 3/4 3/4

12 : u• 14 I 5 15 i /о16

! ?17

! ie i • 19 ' : го j • 21 : 22 ' C-23

• 24 : 25• 26

• 27

! 28.

ХзоJ 29

! 31■ 32 : 33 : 34: 35 : 36

! : 37 i • 38 : 39 : 40• 41 : 42

5 98 4 100 4 +100 5 95

70 90 70

r.k - r.k 20 r,k 5 r.k 7 r.k 15 к 15 r.k 20 r.k 60

9590 6060

32 24 45 15 20 30

— 80 — 35

— eo — 40

18 1/2 4 16 1/2 3 17 1/2 3 14 1/2 4 - 13 1/2 3 16 1/2 4 15 1/2 4

6 100 2 +100 2 +100 10 100 3 +100 8 70 2 . 90

•2 90 9 90 10 100 2 80 - +100 2 +100 - +100 - +100 - +100 - +100 2 +100 1 +100 2 +100 1 100 2 100 40 +100

r.k 25 r.k 40 k.r 10 r.kk.r 10 7 40 r.k 20 r.k 10 r.k 8 г 9 r.k 40 r.k 7 г 8 r.k 8 k.r 8 r 9 г 8 r.k 40 r 10 r 60

r.k k.rk.r

— 80 -- 20 50 10 35 5 30 10 34 6

r.k — 80 — 25 30 30

— 3035

— 25 40

17 1/2 10 3/4 13 1/2 10 1/2 12 3/4 18 1/2 14 1/2 12 1/2 13 1/2

80 20 10 30 90 60 — 35 40 10 40 25 40 45 9Ó 20 40

" 12 35 60 50 15

k.r 40 40 8 40

J 46 -47 ' 48

! 49 ' 50

• 52 51

•. 53 I : 54 3 • 55

? ?56 . • 57 : : 58 j :i I 60 J Ć.61 I > 62 : o i Iй i : 66

10 r.k 50 k.r 30 ,vw r.k 70 95 r.k 40 98 r.k 20 80 r.k 70

70 90 90 15 70

20 1C0 r.k

90 9090

30 20 ж 70 r г 60 г 40 г,к 50 r.k 50 г 30 k.r 10 г,к 20

70 90 90 90 90 9070 10 30 80 30 12 2860

— 25

— 40

— 30 10 35 36

- 18 1/2 6 17 1/2 - 12 1/2 10 40 1/3 - 17 1/3 7 25 1/2 - 20 1/2 10 20 1/3 6 15 1/2 5 28 1/3 - 18 1/2 - 13 1/2 6 20 1/2 - 30 1/3 - 12 1/2 - 20 1/2

17 1/3 18 1/2 19 1/2 15 1/2

— 70 — 30 — 60 — 30 - 40 50 10 35 5

— 90 — 37 -

— 70 — 40 r.k

r.k r.kr.k 10 r.k 30 r.k 15 r.k 30

— 90 — 40

— 80 — 35

— 90 — 30 10 80--10 35

— 70 — 30

— 80 — 25

10 1/2 14 1/2 16 1/3 19 1/2

- 22 1/3 4 40 7 25 1/2 4

13 1/2 18 1/2 13 1/2 26 1/3

IS в 0-2 2-3 a 0-1 ś в ś 0-1 в ś 0-1 a ś 0-2 p 2-4 0-3 p 0-5 0-4 p 1-4 ś-3 p 1-6 ś-3 p 2-5 0-4 в 3-5 0-3 a 2-4 0-3 p 2-5 0-4 в 2-4 0-3 p 2-7 2-6 p 2-4 0-4 в 2-6 ś-7 в 2-5 2-7 s 2-5 3-6 p 2-5 3-5 e 2-5 3-7 e 2-4 0-6 s 2-3 0-4 s 1-3 0-3 s 1-4 ś-3 e 2-3 ś-2 e 2-5 ś-2 s 0-4 ś-3 8 1-9 3-5 s 18 1-5 p 3-7 0-3 e 3-8 0-5 p 3-6 0-9 83-4 0-8 e2-4 ś-7 a 2-8 ś-6 82-6 ś-4 e 2-4 ś-8 e 2-6 3-5 e 1-3 0-4 e 1-5 2-5 8 1-4 2-6 p 2-4 3-5 p 1-2 2-4 p 1-2 Ś-3 e 1-3 ś-3 e 2-4 2-4 e 1-3 ś-3 e 1-3 ś-2 в 1-3 ś-3 в 1-4 ś-3 e 1-2 Ś-3 e2-5 ś-2 a 2-4 4-5 82-3 4-4 8 2-3 4-1 a2-4 6 p 2-3 6 p 2-4 4 p 2-3 4 в 1-4 4-3 .1.9 4

8 SW 5 W2 S 3 N 20 E 30 E 2 N 3 SW 3

s

2 SW4 W 7 W2 E 4 W4 S 2 W 3 W 20 S3 W

4 W

2 W 2 E 4 E 2 SW 2 W 2 NW

1 W 3 W2 W 15 W 4 S 2 S

3 W 2 W 3 В 2 SW5 S 2 N 5 W 4 3 3 N 4 H 4 W 5 и

480 600 500450 500 470 530750 400 600 615690 570 450 500520 500 650 5Ю 816 450 410 500 540 430 440 405400 402 410401 5Ю 460 620 560 530 640 420 370 490 370 506 507 520 521 520 810 500 490 600 750 360 330 340 380 384 457 370 520 500 385 650 540 620 380 370

11.8.66. Kąclowa 15.8.66. Binczarowa

2.8.66. Gródek 22.8.66. Wawrzka 20.6.65. Kąclowa 20.8.66. Wawrzka 15.8.66. Brunary 20.8.66. Czercizne 16.8.65. Polany 15.7.67. Polany 15.7.67. Polany 14.7.67. Czarna 15.7.67. Śnietnica 16.7.67. Brunary 16.7.63. Brunary 15.7.65. Bir.czarowa 15.7.67. Binczarowa 15.7.67. Binctarowa 16.7.67. Brunary 23.9.65. g. Jaworze 20.8.66. Wawrzka 12.8.64. Kąclowa 20.8.65. Kąclowa 11.9.65. Brunary 20.8.66. Wawrzka 20.8.66. Wawrzka Kąclowa Kąclowa 12.8.64.

11.5.65.

11.5.65. Kąclowa 17.6.65. Plcrynka 10.7.63. Kąclowa 16.6.65. Kąclowa 20.6.65. kąclowa 17.7.67. Śnietnica 17.7.67.

18.8.67.

17.8.64.

18.8.64.

5.8.65.

28.7.65.

inletnica Biała Wyż.

Jaazkowa Gródek Polany Biała Niż.

20.7.64. Kąclowa 8.9.65. Kotów 10.8.65. Kąclowa 17.7.64 17.8.67.

17.8.67.

24.8.65.

Biała Niż.

Biała Wyż.

Biała Wyż.

Kamienna 24.8.65. Kamienna 25.8.65. Kamienna 27.6.65. Izby

Izby Chódorowa ________ Stróże 29.7.65. Stróże 29.7.65. Stróże 21.8.64. Biała Niż.

21.8.64. Siołkowa 21.8.64. Stróże 15.7.65. Biała Niż.

14.8.65. Gródek 17.6.64. Plorynka

5.8.65. Polany 11.9.65. Bruaary 17.9.65. Śnietnica 11.6.65. Plorynka 29.7.65. Biała N1».

27.6.65 29.7.65 29.7.65

Objaśnienia: 1 —miejsce zdjęcia geobotanicznego, 2 —data, 3 — wzniesienie n.p.m. w m, 4 — nachylenie i ekspozycja, 5 — grubość ściółki w cm (ś = ślady), 6 — grubość próchnicy w cm (ś = ślady), 7— las samosiewny (s), podsadzony (p), 8 —maksymalny wiek lasu, 9 — powierzchnia lasu (1 —do V, ha, 2 —ok. 1 ha, 3 — powyżej 1 ha, 4 —powyżej 3 ha), 10 —miejsce zdjęcia w lesie (1 —na skraju, 2 — przy skraju, 3 —w głębi), 11 — oczyszczenie pni drzew z gałęzi (2 —me zachodzi, 3 —słabe, 4 —dobre, 5 —bardzo dobre), 12 —proporcja zasięgu koron do wyso­

kości drzewa, 13 — wysokość maks, drzew w m w warstwie a, 14 — wysokość maks, drzew w m w warstwie a„ 15 —średnica maks, drzew w cm w warstwie, a, 16 — średnica maks, drzew w cm w warstwie a„ 17 — pokrycie drzew w procentach w warstwie a, 18 — pokrycie drzew w procentach w warstwie a„ 19 — rozmieszcze­

nie krzewów (r = równomierne, k —kępkami), 20 —pokrycie warstwy krzewów w procentach, 21 — rozmieszczenie runa (r = równomierne, к — kępkami), 22 po­

krycie warstwy runa w procentach, 23 —pokrycie warstwy mchów w procentach, 24 — numer zdjęcia, 25 — numer zbiorowiska.

Explanation: 1—locality of geobotanical record, 2 — date, 3 altitude above sea level, 4 — inclination and exposition, 5 — depth of litter in cm (ś = trace), 6 depth of humus in cm (Ś = trace), 7 — self-sown (s) and planted (p) forest, 8 maximum forest age, 9 — forest area (1 = to Vs ha, 2 = about 1 ha, 3 = above 1 ha, 4 = more than 1 ha), 10 — location of records in the forest (1 = on the border, 2 = near the border, 3 = far into the forest), 11—removal of dry branches (2 = none, 3 = little, 4 = high, 5 = very high), 12 —crown range in proportion to the height of a tree, 13 — maximum height of trees in m in the layer a, 14 max.

height of trees in m in the layer aJt 15 —max. diameter of trees in cm in the layer a, 16 — max. diameter of trees in cm in the layer a,, 17 — cover of trees in

% in the layer a, 18 — cover of trees in % in the layer alt 19 — distribution of shrubs (r = equal, к = in clusters), 20 —cover of srub-layer in %, 21 — distribution of herbs (r = equal, к = in clusters), 22 — cover of herb-layer in %, 23 — cover of moss-layer in %, 24 — number of record, 25 — number of community.

Annales UMCS, sectio C, vol. XXVII, 21 Florian Swięs

«о 5 □юИ«0»й?5й ,о ИиИ и’Н45 0м И”Ою0в’Я ’®

Ryc. 4. Diagram 66 zdjęć geobotanicznych lasów;

Diagram of 66 geobotanical records of the forests;

Nardo-Fragari-Pinetum (1—8), Galio-Myceli-Pinetum (9—32), Filici-Rubi-Pinetum (33—42), Vaccinio-Dicrani-Pinetum (43—66)

Annales UMCS, sectio C, vol. XXVII, 21 Florian Swięs

Floristic composition of pine forest communities

Numer zdjęcia

No. of record

10 20 30 40 50 60

123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456

АЫез alba a

Ceraeua avium b C c Sorbue aucuparia b Fagus silvatlca a.

Quercus robur

:869....:99986798999985879789865546589948996969997 9747759?52 988938 82.:99999. 2:...: . .2 : x x x x s 1... +.♦...♦....x... +...+1+2.+1+++ j : . . ... ...r.. ...+ . .+.:+++++.♦+++....+

• • t x :1.Ixx.x.xx..1x2x.xx...xx.214...xxx...x.x1...4:

s » : •’ 1..x11.xxxx1x42.3.7.4.4s:7..x.1.1:1...3x:x8...xx:

: +s....+.1+++111X+2111.,x1x..11.+X1+16161133741411611.1111111x211 +..S+...+++X++++++++++X+++++X+++++.++++++++++++X+X+1X+X+.++++♦.++♦ x♦+:+...:x..♦+♦..xx...+.,+x+...♦+..,++.x+x+...x....X.:.+....♦! : ++rr.x.r.xxrr.+...r+..++.+rx+... ++..:..+...,+x...x++...r++ :++:.+. ... + . .++++x:+x+. ,+.++♦+. .♦+.+.:+♦.+. ++...x :

: :++..1.++..+..x++x+:+...♦♦.♦+.x+..♦♦♦

s s s : : x...2:x : x : a...++xs..xsss:. + .s.+++:++x,1....x.s... + . + . + . + .1... :...sx : ♦..:+...x....:.r.x+.... 1. ,.x1: Salix caprea b Be tula verrucosa a.c .x:+xx+.+x++.x++++++++.,x.x.x+x++.+... ++.2+2+++.. ... .x:...:.r....r++.+rx+... + .:.+x. ..+.-:.+x+.++x++... . .♦++.,♦... +.+... .x+.,+x... r.s..rl...:....:... ... ... • ...♦+....:X...x:. + .♦+..":i ++ i"1 ♦++. ♦.. Flrus communis b Carpinus betulus b Rosa canina b c Corylus evellana b c Crataegus monogyna b Frangula alnus b c Juniperus communis b Prunus communis b c c Cornue sanguines b Viburnum opulue b c Sambucus nigra b Lonicera xyloateum b Vlcie cracca Briza media Lsthyrue prater.se Succiea pratensis Euphrasia Rostkoviana Cynosurus cristatuF Ceraatluib vulgetum Lotus corniculatus Plentsgo media Polygala vulgaris Thymus polugioidea Genista tinctoria Euphorbia cypariseias Prunella vulgaris Ranunculus repens Primula elatior Rumex acetosa I.ysimachia vulgaris Dryopteris filix-mas Alchemilla sp. Spipactis latifolia Viola canina Achillea millefolium Ranunculus sp. Hypericum quedrangulum Veronica chemaedrys Calamintha vulgaris Asarum europaeum Plantego lanceolate Antenaria dioica Sanicula europeea Galium verum Knautie ervensis Pimpinella saxifrage Trifolium medium Athyrium filix-femina Galium rotundifolium Viola silvestrie Festuca heterophylla Leontodon eutumnalis Hiercium auricula Centaurea jacea Galium mollugo Epilobium montanum Hypericum perforatum Pirola rotundifolia Ranunculus acer Equisetum pretense Cirsium palustre Lycopodium clavetum Euphorbia enygdaloides Anthoxanthum odoretum Chamaenerion angustifolium Rubus sp. Calluna vulgaris Nardus stricte Deschampsia caeepitcss Hierecium Lachenalii Agrostis vulgaris Potentilla erecta Sieglingia decumbens Fragaria vesca Chrysanthemum leucenthemum Carex pilullfera Carex glauca Luzula multifloro Luzula piloaa Hierecium murorum Rubue hirtus Ajuga reptans Veronica officinalis Carex pallescens Oxalis acetosella Msjanthemum bifolium Pirola uniflora Hieracium pilosella Dryopteris spinulosa : Ssnecio Fucheii : Mycelis muralis : Carlina vulgaris : Gnsphslium silvaticum : Moshringia trinervia : Campanule patula : Melica nutans s Vacciniua myrtillus : Asperula odorata : Platanthera bifolla : Carex silvatlca s Sencio silvaticus : Solidsgo virga-aurea : Carlina acauiie : Betonlca officinalis : Poa nemoralia s Salvia glutinosa : Festuca glgantea : Holcus lanatus s Orchis latifolia : Geranium Robertlanura : Acteea BDicate : Dryopteria auetriaca : Dectylis glomerate : Rumex acetosella : Galeopala speciosa : Rubus idaeus : Lysimachia nemorum : Pirola aecunda : Pirola chlorantha : Carex digitata : Ptsridium aquilinum : Hieracium Sabaudum :: Chlmaphllla umbellate : Anemone nemoroaa : Galeobdolon luteum : Phegopteria dryopteris : Paris quadrifolia : Vaccinium vitis-idaea : Rhytldladelpnus aquarrosus 22. Hypnum cupressiforme : +' Hylocomium splendens +.. Dicranum scoparium : Polytrichum attenuatum : Entodon Schreberi 23+ Mnium affine : Mnium undulatum : Fiasidena taxifolius : Catharinea undulata : Brachythecium Salebrosum : Plagiothecium Roeseanum : Dicranella heteromalla : Pohlia nutans s Cladonia chlorophaea : Blepharoatoma trichophyllum: Thuidium tameriscifolium : Leucobryum glaucum : Polytrichum juniperinum : ...x.:x....4.1:.1..1.i... 1 j ..+..x++..++3+:+43+.+1+.++.+x+ ...xr... r...+r ••••xx : : : ♦:.x..:.+r.i ♦:+++++♦,+++.. .x... x++x- .rr.. ,r.. .r....:...: 2..+.x++..:j : +x+x..*....++..x..1+1+++:.1++xx.+...♦.♦:..♦...• ++.:.++.r...♦+...:..+r..rr:++r+x... x..:++++..

3++x1©€.:в. + .:+++++111.++++xxrx:... +++:. + .. + 1-

++.x....♦.+.,x...r. .+ .x... .. ... :....x...♦

:♦+:+...s+.x.+.+.x...X+.+++.+1..+...:..+..x.+:....

: : r..x....:+.,:...x.:+.+x+... : + : •++..X++..♦ .+♦♦♦♦♦.. + : ♦.+.♦1+1.♦: +♦.:+++++x...+..• ++++X+++:+++++.. ++.:+.+♦:..x.:..

++x:.. : x: .. ++♦:+. +SX+.+++X.+.1+++X++..+♦.-► .x..+x+:...

.+1..X++1X1- • 1r :. .1 .r+.x+.. + .++.X.:x ;...:xx+++.r: :. + .++. + .xx268531.x..+x++++.xx.x.xx... :..+ : +++♦++++++++.:+++:+++++++++++++X+...+♦++...♦.+x++... :..r. + ..x

+++s+++.++++x:+♦.:♦++♦.++. : + .x.:... +... ♦♦++... :...♦♦..: ++++++++++++X: +++:++++.x+++++...x. + :... .X++++...: ..♦+♦♦.: ♦♦♦♦♦x..x.+X.x.♦.:+.+++++xx*»+xx... xr....x+++:..

: xx.+xrr.x.r1+X.+... r.+x.+1+:17x1+++x+xx..x....x..

♦♦.s..2.Х+2474++22+».♦.1..:1♦1+xxx+1.♦♦+!♦♦.+1+1++».. ♦. .♦. :+1 ..*♦. .♦. .♦♦♦♦♦♦♦111 .>♦<;♦. ♦♦♦♦♦ir+.x+. ..♦♦.. : ♦:♦.♦.♦♦♦♦♦:♦.♦♦♦♦ + +x++.: + ...:... x+++x....♦♦♦♦:.. 2+++++1♦♦♦♦+♦♦♦♦+♦♦♦.♦♦♦♦♦♦♦•.. x... :....♦♦♦♦:..

♦ .♦♦♦♦♦.: ... .. ... ♦♦♦♦.:... :..♦♦♦♦♦♦:.. ♦♦♦s..♦♦:.♦♦• j.♦♦:♦..x.. + .:.r..s... :....x + .x:.. +.++r.r+:+xx.:x+.x... r. ...:... x...++x..

r.+:.x++r..x+++x+x+...:....:.++x.++x+r...x....♦..

♦ ♦♦♦♦r. .:♦...♦♦♦• ... ♦♦♦....:♦...+ :X... X.. +..:♦.♦.+x... :♦♦..♦.. .x+xxx+... + xx +...:..

:++x + ...xx++x:..x....

...++++XX++...XX. ...+..++.... + ...: .x+x: +...+x+x+.+xxx+. ... + .:♦...♦ ..++1.11..111x 1xx2.x++....1.1+:111+...++.+xx+.+x++.x.xx .... + .♦+... +1:... ... ♦. 1++++1++X . + .x: :.2+'' 6348+ :.++X. + . + ....xx+++..++x++++x+x.ir... x.xx+. + .♦.♦♦♦...+xxx++++.+x 1442.++.+.X+++++.J.+...+++:....:..+... x+....++♦.:...♦+..♦+++.+

++++1+++++++.♦++.+1+1+++1++++X.:..x...+++++X.++++++X....♦♦..+++♦+♦ ++++♦++.+..+♦;..++ГХ+++.++++X+X:... XX+XX++++++:+♦++♦♦+♦♦♦+♦♦♦+ +++X34451+11+111211+1++++++11♦*++..+..++2+++X1+++1+X... :.++♦++++ ++X+X. + .:++..:.++: + .+x+... +..r.x..♦... :... x.x:.»....:....♦ : xx. ++++♦+++++: ++++++X. + .+X+++X+: +... .+x..: +X+++++++++++♦++'.'?x+++x1 ++.++++.:....x+++r+++++x++:+++x:... X++XX++++++:...+..:.++...♦: ♦++1+++.:..+.++++:.♦..X+X++X+X+++....x..♦++♦+♦++♦+:+++x++++++++++1 :++++++.++++++++++ +♦+++♦++++++++♦++♦.+++++++++++++++X+++++.♦+♦♦+++ : x++.+x+.++++++++♦.+++Г++1+♦♦•»+X.+.++++2*+.+♦+++♦+...++++++x+1x+ : ++.ХП:.t+.232222+1347.++41++59399999Э8976422++1+.Х++1Х+++Г+++++ :x. :♦+.. + .♦.♦... + : + . 1+++++++++X+. +...+ .... + . .++x...:.. + ... + :

• ++T+++++1++1++:+++++++++++X+:1..x..+♦+++.+1++♦+♦+.,x++:x+++11+1 .:....346.411+.:. + ..+2.1:...++2242113+1Г++...12.. .. + .+♦.*.+

:+x.♦+++.+:++2:♦..++x+++++31+4++++++*+++1+++++x+1...1+1.+x :+r+.:..x+:..x:..++...+:+...:...♦.♦♦♦♦.+x++:....xx:+x.+.' : ♦.♦.. S++.X++X.. + ..:++x.:... ... ♦:...X:.. .+♦ : r+.x..x+sr..».r...+..:.+..:.♦..x+x..:+x....x.r....x.:

: +. ... ... .. 14551x+.+7.. .xx..x:... :... :

: +.:61321++♦++....♦. + :.+++:x+++. + .x+++.x1.♦+++...:.♦+.+ :x+..++...:... ++rxx....+ ....:... .... .. .xx.. +... :...+

: xr.x.x:x.+r... .. ...’... +...:г..++.+X+... • XX. : + .x.++..:... ... ... S. :+..+6...:... +..♦....:+143+xx.+x...♦....+. :+...x.+++..+....x:x...x+++..x.♦.++...x..xx.

:x : : +♦♦++..++.+++...+ :x++++...+.

: : : +x..+++++x.s...x:++... :.

:957799967-ł-...4X..S.1»... : . ...+ .++....! +... j +:.+xx:...:..♦... 4

.:+3++184.x+.+:++11s...x.-

:.+.♦..+♦:1+4+331111+••1s ++... .. .. + .+3... +

++3++3+8++342+11+54588871 r. л ....:. ,:...:.r.x., :. .xx..♦ .X.x. : X 1.

Gatunki sporadyczne (sporadic species): Fraxinus excelsior b 9/+, 23/X, Po­ pulus tremula a! 5/1, c 5/+, 27/+, Salix caprea a 47/1, at 23/1, S. aurita b 52/X, Alnus incana ax 19/X, b 4/X, 32/X, Tilza cordata b 9/+, c 52/r, Cerasus avium ax 28/4, Acer pseudoplatanus ax 32/1, Malus silvestris b 25/+, 44/X, Larix europaea a 37/X, Fagus silvatica a 19/X, 51/X, Betula obscura ax 27/1, b 40/+, Ribes grossu- laria b 35/X, Rosa alpina b 23/r, Sambucus racemosa b 35/+, 36/X, Lonicera xylo- steum c 46/r, L. nigra 34/+, 48/X, Daucus carota 1/+, 2/+, Myosotis palustris 3/X, Agrostis alba 1/+, 2/X, Selinum carvifolia 2/+, 41/+, Vicia sepium 2/+, Festuca pratensis 3/4, Parnasia palustris 1/+, 2/+, Juncus conglomeratus 2/+, 4/+, Spergula arvensis 2/+, Trifolium repens 1/+, 2/+, Cirsium pratense 2/+, Carex flava 1/+, Hypericum humifusum 4/+, Poa compressa 4/+; Lysimachia nummularia 7/+, Gen- tiana asclepiadea 8/X, Equisetum maximum 6/+, 25/X, Brachypodium silvaticum 6/+, 32/+, Geum urbanum 6/+, Hypochoeris sp. 9/+ ,Phyteuma spicatum 8/+, Cepha- lanthera alba 2/+, 50/X, Orchis mascuta 5/+, 26/+: Veronica montana 11/+, 34/+, Scrophularia nodosa 11/X, 37/X, Valeriana simplicifolia 14/+, Taraxacum officinale 10/+.27/+, Phleum pratense 14/+, 42/+, Atropa belladonna 13/r: Polygonatum mul- tiflorum 27/X, 32/X, Stachys alpina 19/r, Angelica silvestris 22/+, 27/X, Equisetum silvaticum, 26/+, 31/+, Lycopodium complanatum 26/+, Carex hirta 19/+, 33/+, Cirsium arvense 26/+, Listera ovata 27/+: Euphorbia dulcis 31/+, Heracleum sphon- dylium 32/r, Aquilegia vulgaris 32/+, Senecio nemorensis 39/+, Glechoma hirsusta 41/X, Hedera helix 38/1, Petasites albus 37/+, Mercurialis perennis 37/+, Stachys silvatica 37/+, Dentaria glandulosa 34/+, D. bulbifera 34/X, Impatiens noli-tangere 34/X, Urtica dioica 35/X, 37/X, Circaea lutetiana 34/+, Aegopodium podagr aria 37/+, Stellaria nemorum 34/+, Cardamine impatiens 36/+, Luzula nemorosa 42/X, 47/z, Lapsana communis 38/+, Galium aparine 35/X; Lycopodium annotinum 43/+, Viola odorata 46/+; Blechnum spicant 58/+, Juncus effusus 57/+; Lolium temulen- tum 59/+, 66/+, Calamagróstis epigeios 6QI+, Medicago falcata 62/X, Pleuridium alternifolium 10/+, 1Ц+, * Dicraizum morftanum 10/+, 11/X Rhytidiadelphus tri- quetrus 22/+, Brachythecium velutinum 22/+, Eurhynćhium Swartzii 34/+, Ptilium crista-castrensis 47/+, Plagiochila asplenioides 61/+, Mnium punctatum 64/+, M. cuspidatum 60/ + , 61/+, Sphagnum palustre 58/+, Sph. squarrosum 57/+, Cladonia caespitosa 25/+x Cl. coniocrea 21/+, Cl. furcata var. foliosa 21/+. Objaśnienia znaków: Tab. За — 1—-25. Tab. 3b — +—26, r — 27, z — 28, 0 — 29, Ф—30, s—31, 1, 2, 3,...—32.

Objaśnienia: 26 — gatunek o pokryciu mniej niż 5%, 27 — gatunek rosnący w 1—3 okazach, 28 — gatunek występujący poza zdjęciem, lecz w podobnym zbioro­

wisku i siedlisku, 29 — okazy uschłe, 30 — okazy uschłe i żyjące, 31 — okazy drzew podsadzone, 32 — gatunek pokrywa 10—100% podłoża. W obliczeniach statystycz­

nych przyjęto: dla 26—28 jako 2% pokrycia, zaś dla 29—30 — 5% pokrycia. Roślin podsadzonych (31) nie brano w obliczeniach pod uwagę.

Explanation: 26 — species of cover less than 5%, 27 — species growing in 1—3 specimens, 28 — species not on the record but occurring in similar community and habitat, 29 — withered specimens, 30 — withered and living specimens, 31 — planted tree specimens, 32 — a species covers from 10—100% of substratum. In statistical calculations, 2% of cover was accepted for 26—28 and 5% for 29—30. Planted plants were not taken into consideration.

Annales UMCS, sectio C, vol. XXVII, 21 Florian Swięs