OCENA rozprawy doktors

Prof. dr hab. inż. Jerzy Merkisz Profesor zwyczajny

Politechnika Poznańska

Instytut Silników Spalinowych i Transportu

Poznań, 12.10.2017 r.

O C E N A

rozprawy doktorskiej mgr. inż. Pawła Kaczalskiego

pt. „Symulacja obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego autobusu miejskiego w aspekcie badania jego trwałości”

podstawa opracowania: pismo Dziekana Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej z dnia 10.08.2017 r., nr DR-63/490/01/2017, do którego dołączono egzemplarz rozprawy doktorskiej.

1. AKTUALNOŚĆ ROZPRAWY

Wśród licznego zbioru determinant oddziałujących współcześnie na sukces rynkowy

pojazdu typu HDV (ang. Heavy-Duty Vehicle) w pierwszej kolejności wymienia się

te związane z właściwościami konstrukcyjnymi i charakterystykami eksploatacyjnymi, które

w konsekwencji decydują również o pożądanej i wymaganej przepisami niskiej szkodliwości

obiektu w całym okresie jego użytkowania, w kontekście generowanych składników

szkodliwych i toksycznych spalin (z uwzględnieniem zagadnienia recyklingu pojazdów

i odzysku energetycznego) oraz hałasu. Powyższe dążenia oznaczają w istocie poszukiwanie

pojazdów charakteryzujących się uzyskaniem możliwie jak największej wartości sprawności

ogólnej dla określonych rzeczywistych trakcyjnych warunków użytkowania obiektu, z którą

musi być dodatkowo związane zapewnienie maksymalnej trwałości i niezawodności obiektu

(aspekt techniczny, ekonomiczny i społeczny użytkowania pojazdu). Coraz większe

wymagania ze strony odbiorców i użytkowników pojazdów, instytucji prawnych i innych

podmiotów wpływających na transport drogowy, w tym na systemy w nim występujące,

przyczyniają się do określonego rodzaju zmian jakie są obecnie obserwowane w obszarze

konstrukcji nowych i będących w eksploatacji pojazdów HDV oraz warunków ich

użytkowania. Niewątpliwie czynniki te będą miały również istotne znaczenie dla przyszłych

konstrukcji pojazdów i uzyskiwane charakterystyki eksploatacyjne. W grupie tych pojazdów

szczególnie istotną rolę odgrywają autobusy miejskie, zarówno ze względu na właściwości

konstrukcyjne układów napędowych, jak i warunki ich pracy w obszarze aglomeracji

miejskiej. To właśnie, między innymi, trudne warunki użytkowania i obciążenia układu

napędowego w codziennym transporcie miejskim determinują konieczność badań nad oceną

rzeczywistych obciążeń eksploatacyjnych powyższych podzespołów tej grupy systemów

transportu. Kryterium oceny musi być w tym przypadku wymagana i jak największa trwałość

i niezawodność obiektu technicznego, względem danego okresu, warunków i intensywności jego użytkowania. Obszar badawczy wyznaczony powyższymi rozważaniami jest niewątpliwie ważny naukowo i istotny na gruncie aplikacji wyników tychże studiów. Takie zależności dostrzegł Autor pracy, dzięki którym możliwym stało się sformułowanie określonych celów, tezy i zadań szczegółowych postępowania w kierunku rozwiązania problemów badawczych. Logiczną konsekwencją właściwego wyboru tematu rozprawy i jej struktury tematycznej w poszczególnych rozdziałach było dostrzeżenie przez Autora możliwości aplikacji badań symulacyjnych i empirycznych do tego obszaru naukowego, co pozwoliło na dogłębną analizę problemów cząstkowych i ich właściwe rozpoznanie naukowe. Właściwe podejście naukowe i inżynierskie do zagadnienia, troska o rzetelność badawczą i dogłębną analizę czynników i ich charakteru oddziaływania, poprawność metodyczna i należyte rozwiązanie zadań badawczych to niewątpliwie jedne z wielu zalet niniejszego dzieła naukowego. Dostrzega się ciekawe i oryginalne ujęcie problemu i jego rozwiązanie oraz troska o utylitarność otrzymanych wyników, czego konsekwencją są określone analizy, wnioski i narzędzia metodyczne, badawcze oraz programowe, będące oryginalnymi dokonaniami Doktoranta. Pozostaje jeszcze kwestia pytania o aktualność rozprawy w kontekście stanu wiedzy i badań w tymże obszarze tematycznym. Ocena obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego autobusów użytkowanych w warunkach miejskich w aspekcie badania ich trwałości jest zagadnieniem, które nie jest w pełni poznane naukowo (mimo intensywnych badań na świecie), zwłaszcza gdy uwzględni się zmienne obciążenia obiektu znamienne dla warunków trakcyjnych. Praca jest uzupełnieniem wiedzy w tym obszarze naukowym, wnosząc jednocześnie nowe elementy do nauki, a jej osiągnięcia mogą znaleźć swoje przeznaczenie w obszarze konkretnych zastosowań inżynierskich (konstrukcyjnych, eksploatacyjnych, w tym narzędzi informatycznych, również w dziedzinie diagnostyki eksploatacyjnej procesów i obiektów).

2. OCENA MERYTORYCZNA

Opiniowana rozprawa doktorska składa się z 9 merytorycznych rozdziałów zamieszczonych na 150 stronach maszynopisu, w którym uwzględniono streszczenie pracy (2 strony), spis źródeł literaturowych (4 strony) i załączniki do pracy – 19 stron (pliki programu symulacyjnego, macierz warunków eksploatacji i strukturę arkusza

„jazda_rozpedzanie_zwalnianie_zestawienie”). Praca zawiera 108 ponumerowanych rysunków i 21 tabel. Liczba rysunków w poszczególnych rozdziałach jest następująca: 28, 5, 0, 2, 19, 15, 13, 26, a tabel odpowiednio: 7, 1, 0, 2, 3, 3, 1, 4. Układ pracy zawiera następującą liczbę podrozdziałów: 5, 5, 2, 3, 5, 6, 5, 4, 0.

Rozprawa doktorska mgr. inż. Pawła Kaczalskiego jest znaczącym osiągnięciem

Autora w zakresie objętym tytułem i zawiera wiele elementów, które można uznać za Jego

oryginalny dorobek, stanowiący wkład w dziedzinę nauki o obciążeniach eksploatacyjnych

układów napędowych autobusów i ocenie ich trwałości. Praca dotyczy zagadnień analizy

i symulacji obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego autobusu miejskiego. W pracy

postawiono tezę, że obciążenia eksploatacyjne oszacować można, wykorzystując

symulację procesów eksploatacyjnych bazujących na danych o obciążeniach układu

napędowego z drogowych badań eksploatacyjnych zrealizowanych dla wybranych

reprezentatywnych fragmentów eksploatacji. Założono, że umożliwi to przyspieszenie

oceny trwałości układu napędowego autobusu i uzyskanie korzyści ekonomicznych w tym

procesie. Celem naukowym pracy było opracowanie metody szacowania widma obciążeń

układu napędowego autobusu miejskiego (w oparciu o cząstkowe badania i bazującą na

nich symulację procesów eksploatacyjnych i ich wpływu na powyższe obciążenia) wraz

z egzemplifikacją wykorzystania tej metody. Dla tego celu głównego Autor rozprawy

zdefiniował następujące cele pośrednie:

– opracowanie metodyki pozyskiwania danych na temat warunków eksploatacji autobusów miejskich,

– poznanie ilościowej i jakościowej specyfiki eksploatacji autobusu miejskiego,

– opracowanie metodyki i narzędzi prowadzenia badań eksperymentalnych obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego autobusu miejskiego,

– opracowanie metody symulacji przebiegów czasowych obciążeń wału napędowego na bazie rejestracji profilu prędkości autobusu,

– opracowanie programu symulacyjnego do realizacji symulacji procesów eksploatacyjnych wraz z opracowaniem macierzy warunków eksploatacji i zbioru danych z tych badań.

W rozdziale 1 rozprawy Doktorant przedstawił konstrukcję autobusów miejskich, ze szczególnym zwróceniem uwagi na specyfikę konstrukcji układu napędowego przy niskopodłogowej konstrukcji nadwozia. Przeanalizował charakterystyki i parametry podzespołów takiego układu napędowego, na podstawie czego oszacował zakresy zmienności obciążeń układów napędowych. Na podstawie powyższej analizy Autor rozprawy wytypował najważniejsze problemy konstrukcyjne układów napędowych ze zwróceniem uwagi na zagadnienia trwałości.

W rozdziale 2 Autor rozprawy przedstawił wyniki analizy zagadnienia trwałości autobusów i ich układów napędowych. Zwrócił uwagę na praktyczne aspekty wykorzystania wałów napędowych jako gotowych podzespołów. Omówił metody szacowania i badania trwałości z możliwością ich przyspieszania. Wskazał na konieczność znajomości obciążeń układu napędowego, w szczególności na etapie projektowania nowego pojazdu lub na etapie testów laboratoryjnych, gdy planuje się program testów trwałościowych, a jednocześnie nie jest jeszcze znane rzeczywiste widmo obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego. Obszar pracy i jej cele Autor sprecyzował w rozdziale 3.

Rozdział 4 pracy poświęcono przedstawieniu szczegółowych założeń do metody szacowania obciążeń eksploatacyjnych autobusu miejskiego. Przedstawiono koncepcję łączącą badania eksploatacyjne z symulacją komputerową składającą sygnał obciążenia układu napędowego z próbek zarejestrowanych w różnych warunkach eksploatacji, zgodnie z sterującą procesem składania macierzą warunków eksploatacji. Pozwoliło to wykorzystać bezpośrednio zarejestrowany w badaniach drogowych sygnał momentu napędowego obciążającego wał napędowy.

W rozdziale 5 rozprawy Autor przedstawił opracowanie źródeł i sposobów pozyskania informacji o zmiennych warunkujących obciążenie układu napędowego dla wytypowanych faz i warunków użytkowania autobusu. Zmienne te posłużyły do opracowania macierzy warunków eksploatacji. Były to takie zmienne jak: ciężar autobusu zmienny wraz z liczbą pasażerów, nachylenie wzdłużne drogi zmienne zgodnie z topografią trasy, prędkość autobusu zależna od charakterystyk ruchu drogowego, zależnych od topografii tras i pory dnia.

Rozdział 6 rozprawy dotyczy empirycznych badań eksploatacyjnych obciążeń układu napędowego. W wyniku tego pozyskano sygnały pomiarowe o obciążeniach układu napędowego dla wytypowanych faz i warunków użytkowania autobusu. W rozdziale tym omówiono także szczegółowo obiekt badawczy oraz zastosowane metody pomiaru momentu obrotowego z wykorzystaniem telemetrii, a także warunki przeprowadzenia badań.

Przedstawiono i przeanalizowano uzyskane wyniki, aby ocenić specyfikę faz rozpędzania, zwalniania i jazdy autobusu miejskiego w warunkach typowej eksploatacji miejskiej.

Przeanalizowano cząstkowe rozkłady obciążeń i porównano je z rozkładem dla całościowych obciążeń eksploatacyjnych pozyskanym w wyniku niezależnych badań drogowych.

W rozdziale 7 pracy przedstawiono metodę oszacowania momentu napędowego na

podstawie symulacji komputerowej z wykorzystaniem profilu prędkości (pozyskanego

z badań drogowych). Metoda ta, alternatywna wobec pomiarów drogowych momentu

obrotowego, pozwala ograniczyć pomiary w badaniach drogowych wyłącznie do rejestracji profilu prędkości. W rozdziale wykazano, że przy dodatkowym uwzględnieniu informacji o topografii oraz zmienności zapełnienia autobusu możliwe jest symulowanie obciążeń wału napędowego.

W rozdziale 8 opisano procedurę symulacji obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego. Omówiono metodykę uporządkowania i przygotowania sygnałów pomiarowych do wykorzystania w symulacji oraz źródła danych do stworzenia macierzy warunków eksploatacji sterującej doborem plików do symulacji. Są to dane dotyczące zmienności obciążenia, charakterystyk ruchu drogowego oraz topografii trasy. W dalszej części rozdziału omówiono procedurę symulacji sygnałów zmienności prędkości oraz momentu obrotowego charakteryzujących proces eksploatacji autobusu. Przedstawiono sposób sterowania losowym doborem fragmentów pliku ze zdefiniowanych podzbiorów sygnałów odpowiadających zróżnicowanym warunkom eksploatacji. Dla uzyskanego oszacowanego sygnału zmienności momentu obrotowego dla całodziennej eksploatacji na trasie 172 w Warszawie obliczono udziały procentowe poszczególnych wartości momentu obrotowego. Uzyskany wynik porównano z rozkładem udziałów procentowych uzyskanym dla obciążeń zarejestrowanych w ramach niezależnych badań drogowych na tej samej trasie.

W rozdziale 9, w podsumowaniu pracy, Doktorant odniósł się do uzyskanych wyników, podsumowując pracę w wymiarze osiągniętych celów naukowych oraz utylitarnych i wskazując potwierdzenie przedstawionej w rozdziale trzecim tezy. Podkreślono opracowanie metodyki oraz procedury symulacji procesu eksploatacji wykorzystującą zbiór wyodrębnionych fragmentów plików oraz dane sterujące w postaci macierzy warunków eksploatacji. Podsumowano wyniki porównania uzyskanych szacowanych wartości momentu i ich rozkładu z wynikami z niezależnych badań. W zakresie utylitarnym podkreślono przeprowadzenie kompletnej egzemplifikacji zaproponowanej i opracowanej metody przez budowę programu symulacyjny jak i procedur przetwarzania danych.

Zalety pracy

Do osiągnięć naukowych pracy zaliczyłbym:

1. opracowanie oryginalnej metody symulacji eksploatacyjnych obciążeń układu napędowego łączącej zalety symulacji oraz badań eksperymentalnych, wraz z opracowaniem procedur automatycznej analizy statystycznej otrzymanych wybranych wartości parametrów układu napędowego (momentu i prędkości obrotowych wału napędowego),

2. przeanalizowanie i przebadanie możliwości wykorzystania nowoczesnych źródeł danych do wspomagania procesu symulacji obciążeń eksploatacyjnych i zdobywania wiedzy o tych procesach,

3. dokonanie weryfikacji uzyskanych wyników rozkładu obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego w porównaniu z wynikami badań niezależnych – innego Autorstwa, innymi metodami ale na tej samej trasie i na tym samym obiekcie,

4. praca wpisuje się w aktualne tendencje badania obiektów w ich naturalnych warunkach użytkowania i dostarcza źródłowej wiedzy o pracy układu napędowego autobusu miejskiego w takich warunkach,

5. układ pracy odzwierciedla kolejność postępowania przy realizacji celów rozprawy i tworzy spójną, systematyczną całość,

6. metodyka realizacji pracy jest poprawna i umożliwia stwierdzenie faktu zbieżności

uzyskanych wyników symulacji oraz niezależnych badań eksperymentalnych. Pozwala

potwierdzić, że zaproponowane rozwiązania szczegółowe dotyczące zbierania danych,

wykorzystywania różnych źródeł danych (systemy informacji geograficznej, mapy

topograficzne, dane o średnich czasach przejazdów) pozwalają na potwierdzenie tezy

o możliwości realizacji symulacji obciążeń eksploatacyjnych zgodnie z przedstawioną

tezą,

7. rozprawa pogłębia szczegółową wiedzę o budowie i funkcjonowaniu współczesnych autobusów miejskich w rzeczywistych warunkach ich użytkowania.

Do osiągnięć utylitarnych pracy zaliczyłbym:

1. opracowanie metody, która pozwala na przyspieszone i mniej kosztowne oszacowanie obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego w porównaniu z pełnymi badaniami eksploatacyjnymi, jest jednocześnie bardziej wiarygodna niż tylko wynik symulacji,

2. opracowanie metody, która pozwala na prognozowanie obciążeń eksploatacyjnych dla podobnych konstrukcji w nowych miejscach eksploatacji przy znajomości publicznie dostępnych danych o warunkach użytkowania – dostęp do danych od użytkowników autobusów w danych lokalizacjach może wpłynąć na zwiększenie dokładności wyników symulacji,

3. Autor rozwiązał szereg zagadnień narzędziowych związanych z realizacją swojej pracy – od aspektów pomiarowych, przez automatyzację opracowania danych oraz przygotowanie procedur symulacji, zarówno przebiegu momentu w czasie jak i symulacji rozkładu obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego, co pozwala wykorzystać wyniki pracy jako gotowe narzędzia pracy konstruktora,

4. uzyskane w pracy wyniki oraz zaproponowane narzędzia mogą być motywacją do rozwoju metod gromadzenia danych o warunkach użytkowania i metod ich analizy – uzyskane dane mogą być cenne w ocenach intensywności użytkowania w różnych lokalizacjach.

Zaproponowana w rozprawie metoda a w szczególności procedury symulacyjne są autorskim, oryginalnym opracowaniem, dla którego w pracy przeprowadzono dyskusję oraz przetestowano je, uzyskując wyniki, które poddano ocenie oraz weryfikacji. Część składowych procedur, czy też metod korzysta z ogólnie znanych zależności, jednak ich łączne zastosowanie lub uwzględnienie specyficznych cech układu napędowego stosowanego w autobusie miejskim (ograniczenia symulowanych wartości momentu na wale napędowym charakterystyką zwalniacza oraz stosowaniem hamulca roboczego) jest w pełni oryginalne.

Do oryginalnych, a przy okazji nowoczesnych elementów rozprawy zaliczyć można też wykorzystanie nowoczesnych źródeł danych (niedostępnych jeszcze kilka lat temu), takich jak Systemy Informacji Geograficznej wraz z narzędziami odczytu danych topograficznych dla zapisanych śladów GPS lub wyznaczonych w planerach podróży tras przejazdu. Podobny charakter ma zaproponowanie i wykorzystanie w opracowanej metodzie danych o rzeczywistych średnich prędkościach na wybranych fragmentach tras autobusu miejskiego (dostępnych publicznie w Internecie), co pozwoliło Doktorantowi decydować o wyborze odpowiednich plików z fragmentami sygnałów dotyczących obciążeń układu napędowego.

Oryginalnym elementem pracy są również badania drogowe w rzeczywistych warunkach użytkowania pojazdu oraz uogólnienie uzyskanych wyników, po analizie przebiegu typowych faz ruchu autobusu, co pozwala zdefiniować z jednej strony specyfikę tych faz, a z drugiej ich losowy charakter. Oryginalne są również propozycje wykorzystania systemów zliczania pasażerów lub elektronicznego biletu do otrzymania pełnej informacji o zmienności obciążenia eksploatacyjnego autobusu. Minusem rozprawy jest to, że nie pokazano bezpośrednio aplikacji tych źródeł w egzemplifikacji opracowanej metody, a jedynie dyskusję możliwości ich wykorzystania. Wśród zalet rozprawy doktorskiej należy również wymienić uwzględnienie wyodrębnionych podrozdziałów podsumowujących zasadnicze rozdziały (etapy) pracy oraz staranny i bogaty materiał ilustracyjny, który w znacznej mierze jest autorski.

Merytoryczne niedoskonałości pracy

Wśród merytorycznych niedoskonałości pracy o charakterze naukowym i utylitarnym wyróżnić należy to, iż:

– opracowana metoda symulacji umożliwia oszacowanie rozkładu obciążeń, nie ma jednak

pewności czy gwarantuje uzyskanie w pełni poprawnych fizycznie przebiegów sygnałów w miejscach łączenia symulowanych sygnałów dla faz rozpędzania, jazdy i zwalniania (niejednakowe poziomy prędkości, momentu obrotowego),

– w pracy przedstawiono weryfikację dla rozkładów wartości momentu, zabrakło jednak omówienia innych możliwych aspektów uzyskanych wyników, które mogłyby posłużyć weryfikacji, np. porównanie czasów przejazdu w rzeczywistym procesie użytkowania i tych uzyskanych w wyniku symulacji (przez sklejanie fragmentów faz użytkowania), wykazanych w Tab. 8.2 na str. 116,

– ujęty w tytule aspekt badania trwałości jest w rozprawie ujęty bardziej jako geneza szacowania obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego niż jako integralny element zasadniczej części pracy,

– za zaletę pracy uznano zmniejszenie kosztów badań eksperymentalnych, jednak sama metoda zakłada konieczność ich realizacji dla uzyskania zbioru danych z fragmentami przebiegów obciążeń eksploatacyjnych, co powoduje, że wskazana zaleta jest dyskusyjna, – pomimo potencjału systemów zliczania pasażerów czy też biletu elektronicznego ich

użycie nie jest jeszcze powszechne, a uzyskiwane dane nie są udostępniane publicznie, co utrudnia praktyczne zastosowanie zaproponowanej metody,

– w strukturze pracy występują podrozdziały drugiego i dalszego stopnia, które nie są uwzględnione w spisie treści rozprawy,

– mimo starań o zachowanie wierności przekazu studiów, dostrzega się niekiedy nieścisłości wynikające z braku znajomości terminologii dla obszarów wiedzy, którymi autor się nie zajmuje bezpośrednio (np. wiedzy z zakresu teorii i badań silników spalinowych).

Celowym byłoby zweryfikowanie poprawności zastosowanej terminologii zanim się ją przedstawia w treści rozprawy. W tym kontekście autor stosuje często skróty myślowe do wielkości fizycznych, które należy formułować w sposób dokładny, np. moc, sprawność, moment,

– nadmierne rozbudowanie rozdziału 1 opisującego od podstaw definicje i kryteria klasyfikacji autobusów i autobusów miejskich w szczególności – część ta nie jest istotna dla właściwej treści pracy, w nieznacznym tylko stopniu ułatwia jej zrozumienie,

– brak streszczenia pracy w j. obcym,

– brak spisu oznaczeń stosowanych w pracy oraz wyodrębnionego spisu rysunków i tabel.

Pozostałe uwagi krytyczne:

 w pracy dostrzega się błędy edycyjne, związane zarówno z poprawnością językową jak i formatowaniem tekstów prac naukowych. Również język techniczny opracowania zawiera niekiedy nieścisłości, uogólnienia, a zastosowana terminologia nie zawsze jest stosowana poprawnie (np. proces eksploatacji a proces użytkowania, silnik Diesla a silnik o zapłonie samoczynnym czy też silnik wysokoprężny, czujnik a przetwornik i sensor);

 Autor stosuje już na początku pracy (np. punkt 5.3 w spisie treści) określenie „parametry procesu”, jednak nie definiuje czym jest i jakie jest znaczenie tego zwrotu;

 błędne posługiwanie się określeniem „ilość” w odniesieniu do rzeczy policzalnych (np. ilość pasażerów);

 na Rys. 1.1 przedstawiono razem schemat autobusu typu „mini” oraz widok autobusu typu

„mega”. Celowym jest stosowanie równorzędnych rodzajów materiałów graficznych, które mają być porównywane względem cech geometrycznych;

 jakość niektórych materiałów graficznych jest niewystarczająca (np. Rys. 1.1), Autor stosuje ponadto skanowanie do treści, które można wyrazić w postaci grafik zapewniających odpowiednią jakość i spójność względem tekstu głównego;

 brak źródeł literaturowych odnoszących się do danych zaczerpniętych z regulacji

prawnych, np. co do wymaganej maksymalnej długości autobusów (str. 10);

 liczne błędy związane z przypisywaniem rzeczom nieożywionym cech istot żywych, np. „rysunek przedstawia”, „tabela przedstawia” oraz ze stosowaniem formy osobowej, np. „wyróżniamy”;

 błędne opisy podpisów pod materiałami graficznymi, np. „Rys. 1.5. Autobus…”, w istocie stanowiący widok powyższego pojazdu;

 niefortunne określenia „pojazd o napędzie gazowym” i „hybryda” zamieszczone na str. 14;

 błędny zapis „”w latach 70 XX wieku” zamieszczony na str. 14 pracy (punkt 1.2.1);

 stosowanie niefortunnych wyrażeń, jak np.: „eksploatatorów” w odniesieniu do użytkowników i „cechy” w odniesieniu do materii nieożywionej (str. 14), „najbardziej wierny” (str. 15) oraz „sporej grupy wyrobów” (str. 18); podobne wyrażenie zastosowano w odniesieniu do prędkości obrotowej silnika, określając powyższy parametr jako „obroty”

(Tab. 1.4, Rys. 1.21);

 stosowanie skrótów myślowych w odniesieniu do pojemności skokowej silnika, wyrażanej przez Autora jako pojemność lub pojemność skokowa (str. 15);

 nie zawsze konsekwentne stosowanie jednostek układu SI (np. Tab. 1.2: l zamiast dm

);

 brak określenia czego dotyczą wartości 1050 Nm, 1275 Nm i 1450 Nm zamieszczone na str. 22 oraz brak jednostki dla zakresu prędkości obrotowej 11001700, przy opisie silników spalinowych stosowanych w autobusach miejskich;

 w pracy dostrzega się niekiedy materiały graficzne, które są nieczytelne, co utrudnia ich interpretację (np. Rys. 1.11);

 stosowanie nie zawsze tych samych wartości wcięć akapitu dla nowego problemu poddawanego rozważaniom naukowym (np. str. 25, pierwszy akapit w punkcie 1.3.1.4);

ponadto stosowanie wcięć akapitu do treści, które są wyrażone tylko jednym zdaniem (np. str. 28);

 stosowanie określeń w języku angielskim w materiałach graficznych, np. na Rys. 1.17 (str. 26);

 tabele nie zawsze są zawarte w obszarze roboczym strony (np. Tab. 1.7, str. 27);

 Autor nie stosuje oznaczeń wzorów, na jakie powołuje się, prezentując kolejne problemy badawcze i ich rozwiązania (np. na 

i T

na str. 32);

 w punkcie 2.1 (pierwsze zdanie) zdefiniowano pojęcie trwałości w sensie opisowym, jednak nie wskazano źródła tej definicji;

 niefortunne określenie „500600.000 km” w odniesieniu do trwałości skrzyni biegów wyrażonej przebiegiem pojazdu, zawarte w punkcie 2.2 pracy (str. 40);

 niepotrzebnie zamieszczono w Tab. 2.1 minimalną trwałość autobusów wyrażoną zarówno w km jak i milach przebiegu pojazdu  wystarczy przedstawienie przebiegu pojazdu w km;

 Autor stosuje niekiedy określenia żargonowe i zaczerpnięte z języków obcych, posiadające swoje odpowiedniki w języku polskim, np. „spektrum informacji” (str. 57);

 właściwym byłoby wyrażenie na Rys. 4.2 kosztów określonych badań w złotych a nie w euro, tym bardziej, iż Autor nie wskazuje wartości kursu powyższej waluty dla okresu aktualności wyceny realizowanej pracy badawczej;

 na Rys. 5.8 i Rys. 5.9 niepotrzebnie zamieszczono nad materiałami graficznymi tytuły, które są w istocie powtórzeniem tego, co jest zapisane w podpisach pod rysunkami (również na Rys. 5.16); brakuje natomiast jednoznacznego wskazania, który z nich dotyczy godzin szczytu, a który okresu poza nimi; błędnie jest również wyrażony podpis osi Y na powyższych rysunkach;

 tytuł punktu 5.3.2 zawiera odniesienie do wału silnika, jednak nie wskazano, jakiego rodzaju wału dotyczy zagadnienie;

 błędny zapis magistrali CAN jako CAM w podpisie Rys. 5.15;

 opis obiektu badań powinien zawierać w pierwszej kolejności widok obiektu, a następnie jego dane techniczne, a nie odwrotnie, jak zamieszczono na str. 78 pracy;

 obiektem badań był autobus Neoplan N4020, który jest pojazdem produkowanym w latach 19931999. Celowym byłoby uwzględnienie w badaniach również nowoczesnych konstrukcji autobusów, w tym autobusów o napędach alternatywnych, które są konstrukcjami obecnie stosowanymi;

 błędne wskazanie nazwy producenta dla zastosowanych czujników przyspieszeń (Analog Devices, str. 79);

 błędne zapisy podpisów dla Rys. 6.5 i Rys. 6.6 („czujnik” zamiast „widok czujnika”);

 brak tytułów osi współrzędnych na wybranych materiałach graficznych zawartych na Rys. 6.14 i Rys. 6.15;

 niefortunny zapis ostatniego zdania punktu 6.5 (str. 91) i jego sposób przedstawienia (wyśrodkowanie i pogrubienie);

 błędny zapis zdania między punktem 7.2 a 7.2.1 (str. 94);

 niefortunne wyrażenie „w funkcji” (Rys. 8.1) na określenie „w zależności od”;

 praca zawiera źródła literaturowe starsze niż 15 lat (np. [7, 11, 12, 14, 20, 24, 43]);

niewielki jest ponadto udział literatury zagranicznej z ostatnich 10 lat;

Omawiane uwagi nie umniejszają pozytywnej oceny rozprawy, a studia nad zagadnieniami ujętymi tematyką pracy i sposób ich przedstawienia świadczą o wiedzy i doświadczeniu, jakie Doktorant posiada w rozważanym obszarze naukowym. Mimo dostrzeżonych niedociągnięć należy zauważyć, iż omawiana rozprawa stanowi dojrzałe dzieło naukowe, charakteryzujące się dążeniem do szczegółowego rozwiązania problemu naukowego w kontekście poznawczym i aplikacyjnym.

3. PODSUMOWANIE I KONKLUZJA

Mimo powyższych uwag krytycznych, niektórych dyskusyjnych, realizację postawionego zadania należy ocenić wysoko ze względu na:

 prawidłowe określenie i zdefiniowanie przedmiotu badań,

 rzeczowy sposób prezentacji wyników,

 sumienność wykonania poszczególnych etapów pracy, dzięki czemu praca zawiera wiele elementów świadczących o nowatorskim wkładzie Autora w rozważaną dziedzinę,

 wykazane przez Autora bardzo dobre rozeznanie w prezentowanych dziedzinach wiedzy,

 wymierne osiągnięcia teoretyczno-aplikacyjne, pozwalające na szereg spostrzeżeń i wyciągnięcie interesujących wniosków.

Autor podjął się w dysertacji trudnego zadania, które z oczywistych względów nie wyczerpuje całości zagadnień związanych z problemami oceny obciążeń eksploatacyjnych układu napędowego autobusów miejskich w aspekcie badania ich trwałości. Liczba czynników wpływających na te zjawiska jest znaczna, co bardzo komplikuje zagadnienie.

Trudne jest zdecydowane wydzielenie wpływu jednego czynnika, ponieważ należy liczyć się z interakcją innych. Wynika z tego konieczność dalszych badań, które pozwolą w sposób jednoznaczny określić rzeczywiste obciążenia eksploatacyjne układów napędowych dla powyższego rodzaju pojazdów i ich zmienność wraz ze zmiennością rzeczywistych warunków ich użytkowania. Autor podał w niej szereg wyników swoich rozważań i badań, które mają dużą wartość także dla praktyki technicznej.

Powyższe fakty świadczą o kompetencjach Kandydata w zakresie samodzielnego

prowadzenia badań naukowych oraz wskazują na Jego dużą wiedzę ogólną i umiejętności