1
S P I S Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I — . J ...
CV.
J . *. 1 % ' , & J . / i.&
&(£>kQ . J 0 .(3. , (■a Jj.. fi
1/1. R e la c ja j ( , . ? Ó ■ A , - W
I/2. Dokumenty (sensu slricld) dotyczące osoby relatora — •
I/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora —
II. Materiały uzupełniające relację kr.
lll/l - Materiały dotyczące rodziny relatora '
111/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —
l.lf/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) —
i
I.H/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. _ _ lłl/5 - inne...-—
V. Nazwiskowe karty informacyjne l . . / &
VI. Fotografie
2
3
1- f t l M k j i ^ l f
. . . W ę < z ? ) d n i* ]•&>$.?#. a
B ie e z k e Teodor s , M arcina i Zuzanny ■-L '
, e e e e e e e # e * e * e e * e # e e e e o © « « ♦ • # # # «
n a zw isk o i Imię L eg. ZBeWiD 5715
K ołeczk ow e, pew. Wejherowo Gd.
• # # # e e e e e e e * e % * . « # e e *- # o • e * .
• d r e s U D C 2 B J f 115
2 .1 2 .1 9 0 3 r . w Ł ężycach b. p a r t y z a n t TOW "Gryf Pomorski"
• » • « • • • • * • * • • • « » • < ? • ¥ © * ♦ ' » « W w § e e e e o e e e e o e e e e e e e o • o e • • e e e e e o o e e
u r . świadom o d p o w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j z a r t . 140 . — __ " _ ,, k«k. za p o d a n ie f a ł s z y w y c h danych p r z e d w ł a -
• ?????•# d * « a i i u r zęd a m i, ośw iadczam c o n a s t ę p u j e i dowód o^ obiw ty k # n ie c p a ź d z i e r n i k a 1942 r . z o s t a łe m zwerbewa-
\ / ny p r z e z Leonarda K u stu sza de TOW "Gryf P om orski", z a p r z y s i ę ż o n y i e r * nac^eny pseudonimem "Byk” . J e s i e n i ą 1942 r . wybudewaliśmy z Antonim Galuhn p ie r w s z y b u n k ier w o d d z i a l e 250 t a k na w s z e l k i wypadek. Od marca
V V \f 1943 r . u k r y w a li s i ę w nim Paweł P ie n k , L ie d t k e A l f r e d , L eep er A l f r e d i i n n i . Meim nadaniem b y łe d o s t a r c z a n i e ż y w n o ś c i, p r z e c i e r a n i e dróg w l e s i e p od czas epadów ś n ie ż n y c h i występowałem jak # ł ą c z n i k - p o m i ę d z y od d zia łem leśnym a p a r ty z a n t a m i ż a ją c y m i w o k u p a c y jn e j l e g a l n o ś c i . U trzj mywałem t e ż b l i s k i e s t e s u n k i z le ś n i c z y m M u llerem , u k tó r e g o byłem p r z e - dewnikiem leśn y m . L e ś n ic z y w i e d z i a ł • p a r t y z a n t a c h , a l e z j e g o s t r e n y im n i e n i e g r o z i ł o . Wiem z epew iadań p a r ty z a n t ó w , ż e zasadzka, p r z y z a g r o d z ie btubów, zorganizow ana w d n iu 2 5 .1 0 .1 9 ^ 3 r . p r z «7 żandarmów k i e - l e ń s k i c h i tz w . " H i l f s p e l i z e i " , bez w ie d z y H e le n y £>tuba n i e megła mieć m i e j s c * . De s t e r t y ze słem ą p e d e s z i i u b e z p i e c z e n i p r z e z k eleg ó w b r a c ia Vl/V s t u b o w i e , A n t e n i i Paweł L i e d t e y e r a 7 A ugustyn R ehde. ś w i a t ł e p a l i ł # s i ę
w umówienym e k n i e , c e e z n a c z a ł # , ż e w szy sk e j e s t w porząd k u . W t e j p e t y - c z c e ranny z # s t a ł w n eg ę A n t e n i L ie d t k e a j e g e b r a t Paweł le k k e w r ę k ę . Jeden z żandarmów z # s t a ł z a b i t y lu b c i ę ż k # r a n n y . P a r t y z a n c i z d # b y l i w t e j p o t y c z c e p i s t e l e t maszyn#wy. W d n iu 2 9 .0 2 .1 9 4 4 - r . żandarm i za b r a l i mnie e g e d z . 4 , 3 e z demu i z związanym i paskiem w t y l e rakam i d e p r e - w a d z i l i mnie de za g r e d y Trederów w K olec z k e w ie . Tam s p r e w a d z i l i Leena
^ P ie ń k a , któremu k a j a l i zabrać k i l e f i ł e p a t ę era^ Barbarę K u stu sz i p r o w a d z i l i nas w k ieru n k u l a s u s z # s ą G -7. s z k o ł ą z a b r a ł n a s samechód de p r z e w e ż e n ia m e b li i p r z e w ió z ł na Wranczkę. K ied y żandarm i p r e w a d z i l i naa de Piekiełka w id n ia łe m na bruku i na l e ś n y c h d reg a ch sam echedy w e jsk ew e.
Na s k r a j u l * s u nad łą k a m i l e ż ą c y m i nad Zagórską b tr u g ą ed s t r e n y s z o s y b y łe p e łn e żandarmów i u s ta w ie n e k a r a b in y maszynewe. P r e w a d z i l i n a s w k ieru n k u e d d z i a ł u 250 z p e le e e n ie m wskazywania bunkrów p a r t y z a n c k i c h .
'J Ja znałem w s z y s t k i e , K u stu sz Barbara t y l k o j e d e n , a P ie n k Leen n i e w i e d z i a ł e bunkrach n i c . Gdy p r e w a d z i l i n as nad Zagórzanką e d e z w a ły s i ę p ie r w s z e s e r i e karabinów maszynewych. Megła t e być g e d z . 9 , 3 e - 9 » e e . Zatrzymane n a s , be s t r z e l a n i n a s i ę wymagała, p# dłuższym c z a s i e z a p r e - wadz#ne n a s w p e b l i ż e bunkra nr 1 i tam zauważyłem na ł ą c e c i a ł a 3 k e - b ie g ó w : Pawła L i e d t k e , Klemensa o tu b y i S t a n i s ł a w a K le b y . s t r z e l a n i n a
p r z e n i e s ł a s i ę na z b e c z e d o l i n y na wschód ed bunkra n r 1 . Za abeezem b y ła n i e w i e l k a k e t l i n a , k tó r ą Niemcy o s t r z e l i w a l i z t r z e c h s t r o n . K a z a l i nam w y n ie ś ć rannego Niemca do l e ś n i c z ó w k i . Gdy w r ó c i l i ś m y k a z a l i nam
i ś ć p rzed n im i w k ie r u n k u świerków w k o t l i n i e , a d a l s z y c h rannych c z y z a b it y c h w y n o s i l i sam i Niemcy. P a r t y z a n c i o s ł a b i l i wówczas o g i e ń , e e wy
k o r z y s t a l i h i t l e r o w c y i p o d c i ą g n ę l i b l i ż e j k a r a b in y maszynowe. N ie m ie c k i o b s t r z a ł t e r a 7 b y ł d o k ł a d n i e j s z y . Po jakim ś c z a s i e p a r t y z a n c i z a p r z e s t a ł s t r z e l a ć . Wtedy Niemcy o s t r o ż n i e w naszym t o w a r z y s t w ie p o d e s z l i do ś w i e cy rków, g d z i e z a s t a l i 2 ranpych k e le g ó w : W iktora L ie d t k e i Jana L ib e n e .
Teraz z a p r z e s t a l i n as m a ltreto w a ć a r z u c i l i s i ę na rannych c h c ą c ed n ic h wymusić w sk a z a n ie bunkrów. Po d łu gim c z a s i e r a n n i z d e c y d o w a li s i ę wska
zać b u n k ier nr 1 , k t ó r y b y ł bunkrem rezerwowym i znajdow ał s i ę poza # b - ław ą. Gdy pomagałem Niemcem u łe ż v ć rannych na n o s z a c h d o w ie d z ia łe m s i ę , że w bunkrze nr 1 s p a l i o s t a t n i e j n o c y i n ik o g o tam n i e może b y ć . Gdy W ła sn o ręczn o ść p o d p is u s t w i e r d z a s i ę j Prawdziwość pow yższych danych p o -
£ / tw ie r d z a ® w ł a s n o r e c z y n ,podpisem :
4
Ni e m c y a t w a r z y l i w ł a 7 de b u n k r a n r 1 p a d ł z w n ę t r z a s t r z a ł , k t ó r y z e r w a ł b r w i ę j e d n e m u z Niemców. Gdy k t ó r y ś z wręgów u b l i ż y ł s i ę de
w ł a z u , p a d a ł y z n i e g a s t r z a ł y r b r a n i k r ó t k i e j . N i e m c y w r z u c a l i da w n ę t r z a r ę c z n e g r a n a t y , k t ó r e u k r y t y p a r t y z a n t w y r z u c a ł n a r e w n ą t r z . B a r d z e
p a f a ł d e w a n y t e r e n c h r e n i ł n a s , r a n n y c h k a l e g ó w i Niemców p r z e d a d - ł a m k a m i p ę k a j ą c y c h n a ^ e w n ą t r z g r a n a t ó w . N i e m c y s p r e w a d z i l i p e d a f i c e - r a , k t ó r y z m e n t a w a ł w i ą z k ę g r a n a t ó w i w r z u c i ł j ą da b u n k r a . Wybuch b y ł b a r d z e s i l n y . W r z u c i l i j e s z c z e s p r e w a d z e n y z wazów g r a n a t z g a zem ł z a w i ą c y m . Pa pewnym c z a s i e k a r a l i m n ie w e j ś ć da ś r a d k a i w y n i e ś ć ży we ga l u b m a r t w e g a p a r t y z a n t a . Gaz m n i e z a d u s i ł i w j s k a c z y ł e m z b u n k r a , za c a a b e r w a ł e m k i l k a k a p n i a k ó w i k * z a n a mi w e j ś ć s p a w r a t e m . N a d l e ś n i c z y v a n P a s c h e n , k t ó r y m n ie z n a ł j a k a p r a c a w n i k a l e ś n e g a , p r z e t ł u m a c z y ł ż a n d a rm a m , ż e t r z e b a a d c z e k a ć , aż g a r s i ę w b u n k r z e r a z r z e d z i . Pa p ó ł g a d z i n i e w y n i o s ł e m z b u n k r a p a s z a r p a n e z w ł e k i p a r . L a e p e r a . M i a ł z a b a n d t ż a w a n e k a l a n a , ^ k r y ł s i ę w b u n k r z e w c e l u z a -
b a n d a i a w a n i a s t r z a s k a n e g a k a l a n a a c z y n n i k t n i e w i e d z i a ł . Ż a n d a r m i k a p a l i Z w ł e k i n a u c z y c i e l a i b u c i a r a a i z e p c h n ę l i ze s k a r p y n » d r ó ż k ę da c i a ł p a l e g ł y c h r a n a 3 p a r t y z a n t ó w . Na z b e e z u d e l i n y a k a ł a 250 m a d b u n k r a l e ż a ł y z w ł e k i z a b i t e g a T e a d a r a & t u b y . , W ś w i e r k a a h w k a t - l i n c e p a l e g l i A u g u s t y n R a h d e i F r a n c i s z e k M i a t k . Nad za r e k i e m h i t l e - r a w c y k a z a l i nam z n i e ś ć c i a ł a p a l e g ł y c h p a r t y z a n t ó w da l e ś n i c z ó w k i w P i e k i e ł k u . C i a ł a L e a n a N i e m c a z n a l e ź l i ś m y n a d d r a g ą p r a w a d z ą c ą
z Gł ad ów ka da P i e k i e ł k a . P r z y Wypal any m B ł a c i e l e ż a ł m a r t w y L e a n a r d K u s t u s z . Był an w c z e ś n i e j r a n n y , ba w i d a ć b y ł a n a ś n i e g u ś l a d y k r w i i m i e j s c e g d z i e b a n d a ż a w a ł r a n ę . Z a b r a l i n a s s a m ac h ad e m meblawym n a ż a n d a r m e r i ę w W e j h e r a w i e i t a m n a s p r z e s ł u c h i w a l i . Gdy w r ó c i ł e m da damu d a w i e d z i a ł e m s i ę a d s y n a J ó z e f a , ż e w m i e j s c u g d z i e o z a c h t e w a D r a g a wpada n a d r a g ę P i e k i e ł k a - Ł ę ż y c e b y ł a m as ę b a n d a ż y p e k r w a w i a - n y c h , b u t e l k i pa j e d y n i e i i n n y c h l e k a r s t w a c h , a z a d a c h p a n i c h
b y ł t a ® c ^ u ć p r z e 7 w i e l e d n i . L e ś n i c z y M u l l e r mów ił m i z a n i m z a b r a l i mn ie da b t u t t h a f u , ż e z t e g a m i e j s c a z a b r a n a 2 s a m a c h a d y c i ę ż a r a - we t r u p ó w n i e m i e c k i c h i w i e l u r a n n y c h . Da t y e h h i t l e r a w c ó w a t w a r z y -
l i a g i e ń p a r t y z a n c i p a d c z a s p r z e m a r s z u z a d d z i a ł u 212 da 2 5 0 . Wg m a j e g # a b l i c z e n i a w a b ł a w i e b r * ł e u d z i a ł c e n * j m n i e j 500 ż a ł n i e r z y i ż a n d a r m ó w , n i e l i c z ą c s ł u ż b y l e ś n e j i i n n y c h c y w i l ó w , i t . p .
5
S y l w e t k i w i e ś n i a k ó w k a s z u b s k i c h
T e o d o r B i e s z k e
Z panem Teodorem z e t k n ą ł e m s i ę w 1946 r o k u . B ył wówczas moj.ą przy^
s ł o w i o w ą prawą r ę k ą i p o d p o r ą p r z y p r z y g o t o w a n i u z r u j n o w a n e g o b u d y ń ku s z k o l n e g o w K o le c z k o w i e do z a j ę ć l e k c y j n y c h . Byłem w t y c h l a t a c h m ł o d z i u t k i m , n i e k w a l i f i k o w a n y m , p o t r z e b u j ą c y m pomocy s z k ó l n y m , a on
j a k o 4 3 - l e t n i d o ś w i a d c z o n y i wpływowy m i e s z k a n i e c t e j w i o s k i o r a z c z ł o n e k k o m i t e t u r o d z i c i e l s k i e g o mi t e j pomocy u d z i e l a ł . . Prz emierzeń li ś m y c a ł y r o z l e g ł y r e j o n s z k o l n y z b i e r a j ą c d a t k i m a t e r i a l n e i p i e n i ę ż n e , a t a k ż e d e k l a r a c j e r o b o c i z n y n a r z e c z t w o r z ą c e j s i ę s z k o ł y * To on d o s t a r c z y ł ze s w o je g o l a s u g r o b u d u l c a , t o on z b r a ć m i P i o n kami p r z e t a r ł w i c h p r o w i z o r y c z n y m t a r t a c z k u o k r ą g l a k i n a t a r c i c ę , t o on d o w o d z i ł z e s p o ł e m s p o ł e c z n i k ó w d ź w i g a j ą c y c h z gruzó w w i e j s k ą s z k ó ł k ę p a m i ę t a j ą c ą d o b r z e c z a s y p r u s k i e j n i e w o l i , ^ c z u w a ł s i ę do
s k o n a l e w moją s y t u a c j ę i d y s k r e t n i e k i e r o w a ł w ie lo m a moimi p o c z y n a n i a m i .
Z a s t a n a w i a ł e m s i ę p ó ź n i e j , j a k i m i pobudkami k i e r o w a ł s i ę pan Te
o d o r u d z i e l a j ą c mi t a k w s z e c h s t r o n n e j pomocy? O pró cz w i e l u i n n y c h p r z y c z y n ' b y ł a zapewne i t a , i ż byłem w j a k i e j ś m i e r z e o d b i c i e m j e g o m ł o d z i e ń c z y c h m a r z e ń i z a m i e r z e ń . O tó ż r o d z i c e j e g o , p o s i a d a j ą c y m n i e j s z e g o s p o d a r s t w o r o l n e n a Głodówku, po s k o ń c z o n e j s z k o l e l u dowej w Ł ę ż y c a c h , o d d a l i go w d n i u 1 k w i e t n i a 1917 r o k u do Semina
r i u m N a u c z y c i e l s k i e g o w w e j h e r o w i e . J e d n a k j e g o s t u d i a p e d a g o g i c z ne p r z e r w a ł y w y d a r z e n i a p a ź d z i e r n i k o w e w R o s j i i j a k o i c h n a s t ę p s t w o w r z e n i e r e w o l u c y j n e w N i e m c z e c h . Na p o c z ą t k u 1918 r o k u z a j ę c i a w s e m i n a r i u m p r z e r w a n o , i t r a c a z a w i e d z i o n y do r o d z i n y , a l e w c i ą ż j e s z c z e marzy o z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m . J e d n a k c i ę ż k i e powojenne k r y z y s o w e l a t a i b a r d z o w y s o k i e o p ł a t y za n a u k ę w ó w c z e s n y c h s z k o ł a c h ś r e d n i c h , n i e p o z w o l i ł y mu p o d j ę c i e p r z e r w a n e j w y d a r z e n i a m i h i s t o r y c z n y m i n a u k i w wybranym z a w o d z i e *
Po o d b y c i u z a s a d n i c z e j s ł u ż b y w o j s k o w e j w l a t a c h 1923 - 1925 p r z e n i e s i o n y z o s t a ł do r e z e r w y w s t o p n i u k a p r a l a . Z n a l a z ł d o ś ć
6
a t r a k c y j n ą p r a c ę w r o z b u d o w u j ą c e j s i ę Gdyni w wę&le k o lejo wym PKP.
/
1927 r o k u ż e n i s i ę z m i e s z k a n k ą Kołeczk owa Anną B r u h n i o b e j m u je j e j n i e w i e l k i e g o s p o d a r s t w o r o l n e p o ł o ż o n e na g ł ę b o k i c h p u s t k a c h t u ż pod l a s e m obok d o l i n y Z a g ó r s k i e j S t r u g i . . Z a g r o d a widokowo p o ł o żona w malowniczym m i e j s c u , a l e z p u n k t u w i d z e n i a g o s p o d a r c z e g o p i a s z c z y s t e wydmuchowie. To t e ż p o d e j m u j e d o r y w c z ą p r a c ę w l a s a c h państwowych n a d z o r o w a n y c h p r z e z N a d l e ś n i c t w o C h y l o n i a .
0 l o s a c h w o je n n y c h pa na T e o d o r a d o w i e d z i a ł e m s i ę p o d c z a s p r z y g o t o w y w a n ia d r a m a t u p a r t y z a n c k i e g o "Magda", k t ó r y c h c i a ł e m d o s t o s o w a ć do w y d a r z e ń i p r z e b i e g u p a r t y z a n t k i k o l e c z k o w s k i e j * N ie o c e n io n y m k o n s u l t a n t e m w t e j m a t e r i i o k a z a ł s i ę w ł a ś n i e p a n B i e s z k e , k t ^ r y c a ł ą o k u p a c j ę s p ę d z i ł t u n a m i e j s c u , p o m i j a j ą c o c z y w i ś c i e r o c z n y p o b y t w o b o z i e k o n c e n t r a c y j n y m . . W w o j n i e o b r o n n e j 1939 r o k u w z i ą ł u d z i a ł j a k o p o d o f i c e r 11 b a o n u Obrony N a r o d o w e j . d n i u 13 w r z e ś n i a p o d c z a s wypadu na l i n i i Z a g ó r z e - Reda z n a l a z ł s i ę z dwoma ż o ł n i e r z a m i w le ś n y m t e r e n i e n a g ł ę b o k i c h t y ł a c h n i e p r z y j a c i e l a , s k ą d n i e b y ł o j u ż p o w r o t u do s z y b k o w y c o f u j ą c e j s i ę na Kępę Oksywską j e d n o s t k i . Po u k r y c i u b r o n i i a m u n i c j i ż o ł n i e r z e n o c ą p r z e d a r l i s i ę w r e j o n la s ó w k - o l e c z k c w s k i c h , a po up a d k u Odyni u d a l i s i ę do s w o i c h domów. T. B i e s z k e p o d j ą ł p r a c ę w l e s i e u n i e m i e c k i e g o l e ś n i c z e g o M t l l l e r a w c h a r a k t e r z e pomocnika / g a j o w e g o / .
J e s i e n i ą 1942 r o k u pan T e o d o r b y ł w s p ó ł o r g a n i z a t o r e m komendy gmin n e j T a j n e j O r g a n i z a c j i v,ojskow ej " G r y f P o m o r s k i" w K o l e c z k o w i e i
o d d z i a ł u p a r t y z a n c k i e g o , na d jctćrym dowództwo p r z e j ą ł n a u c z y c i e l p o r . A l f r e d L o e p e r . T e r a z p r z a a ł a s i ę u k r y t a w 1939 r o k u b r o ń i a m u n i c j a . 2frjąc na s t o p i e o k u p a c y j n e j l e g a l n o ś c i mógł z powodzeniem s p e ł n i a ć f u n k c j e > ą c z n i k a , męża z a u f a n i a i i n f o r m a t o r a * J e g o d z i e łem i d r w a l a A n t o n i e g o Galuhny b y ł y p i e r w s z e s c h r o n y l e ś n e , on t e ż b y ł d o s t a w c ą d u ż y c h i l o ś c i ż y w n o ś c i d l a p a r t y z a n t ó w , a j e g o dom s p e ł n i a ł r o l ę p a r t y z a n c k i e g o p u n k t u k o n t a k t o w e g o , Z i n ą s a n i a m i p r z e c i e r a ł s z l a k i l e ś n e , by u m o ż l i w i ć s w o b o d n i e j s z e p o r u s z a n i e s i ę p a r t y z a n to m . /
7
T r a g i c z n e g o r a n k a d n i a 29 l u t e g o 1944 r o k u z o s t a ł a r e s z t o w a n y p r z e z ż a n d a r m e r i ę i doprowadzony n a m i e j s c e z o r g a n i z o w a n e j p r z e z n i e m i e c k i e j e d n o s t k i wojskowe i p o l i c y j n e obławy n a k o l e c z k o w s k i c h
i
p a r t y z a n t ó w . On i dwoje i n n y c h a r e s z t a n t ó w s t a n ę ł o p r z e d a l t e r n a t y wą: w s k a z a ć s c h r o n y p a r t y z a n c k i e l u b ś m i e r ć . J e d n a k p a r t y z a n c i n i e s p o d z i e w a n i e sam i u j a w n i l i s i ę i p o d j ę l i p r ó b ę p r z e b i c i a a i ę p r z e z s t o k r o ć l i c z n i e j s z e z g r u p o w a n i a n i e p r z y j a c i e l a , co o p ł a c i l i ż y c i e m . D z i e w i ę c i u z g i n ę ł o w w a l c a , a dwóch r a n n y c h d o s t a ł o s i ę do n i e w o l i i tam r ó w n i e ż p o n i e ś l i ś m i e r ć . A r e s z t a n c i t r a f i l i do w e j h e r o w s k i e g o w i ę z i e n i a są d o w e g o , a n a s t ę p n i e pan T e o d o r z n a l a z ł s i ę w k w i e t n i u
1944 r o k u w o b o z i e k o n c e n t r a c y j n y m S t u t t h o f . Zimą 1945 r o k u p r z e s z e d ł tzw * m a r s z ś m i e r c i z S z t u t o w a do m i e j s c o w o ś c i Gęś pod Ł e b ą . wyzwolony z o s t a ł 12 m a r c a 1945 r o k u w V*ejherowie pirzez w o j s k a r a d z i e c k i e . Po p o w r o c i e do domu b y ł o r g a n i z a t o r e m M i l i c j i O b y w a t e l
s k i e j w K o l e c z k o w i e . * j e g o b u d y n k u m i e s z k a l n y m m i e ś c i ł s i ę do chwi- l i p r z e n i e s i e n i a do K i e l n a p o s t e r u n e k MO, k t ó r e g o b y ł komendantem.
Po w y z w o l e n i u pan T e o d o r n i e s t r o ń i ł od r ó ż n o r o d n y c h p r a c s p o ł e c z n y c h , a n i t e ż od ż y c i a k u l t u r a l n e g o . Z a p i 3 a ł s i ę do Ludowego Z e s -
/
p o ł u T e a t r a l n e g o pow o ła n e g o z i n i c j a t y w y ^ s z k o ł y i z a g r a ł c z o ł o w ą r o l ę w w e s e l u k a s z u b s k i m B a r n a r d a S y c h t y "Hanka s ę ż e n i * . , we w s i w e s p ó ł z n a u c z y c i e l e m J ó z e f e m B i e s z k i e m z o r g a n i z o w a ł k o ł o Z j e d n o c z o n e g o S t r o n n i c t w a Ludowego i k o m i t e t g r o m a d z k i t e j p a r t i i , k t ó r e b y ł y głównymi i n i c j a t o r a m i u t w o r z e n i a w K o le c z k o w i e s i e d z i h y Gro
m a d z k i e j Bady N a r o d o w e j , e l e k t r y f i k a c j i w s i , u t w o r z e n i a s i e d z i b y u r z ę d u pocztow eg o i b i b l i o t e k i » D z i a ł a ł t e ż w w i e j s k i m k o l e Związ
k u Bojowników o Wolność i D e m o k r a c j ę o r a z w k ó ł k u r o l n i c z y m * J a k o
^£adny GRN r o z p a l a ł k o r z y s t n e i n i c j a t y w y s ł u ż ą c e w s i i g r o m a d z i e .
^ P o d j ą ł p r a c ę w b i u r z e g ro m adzkim , a po z l i k w i d o w a n i u GRN p r z e s z e d ł na o d p o w i e d z i a l n e s t a n o w i s k o w Powiatowym Z a r z ą d z i e Dróg L o k a l n y c h w . « e j h e r o w i e , g d z i e d o c z e k a ł s i ę e m e r y t u r y . Za o k u p a c y j n ą d z i a ł a l n o ś ć o d z n a c z o n y z o s t a ł Medalem Z w y c i ę s t w a i W o l n o ś c i , Krzyżem P a r t y z a n c k i m , a za d z i a ł a l n o ś ć p o w o je n n ą o d z n a k ą h o n o ro w ą " Z a s łu ż o n y m
8
Ziemi G d a ń s k i e j " i o d z n a k ą O p ie k u n M i e j s c P a m i ę c i N a r o d o w e j ,
Kiedy w p o ło w ie l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h p o d j ą ł e m s i ę z a d a n i a u t r w a l e n i a w w y d a w n i ct w ie zwartym h i s t o r i i 1 8 s o c k i e g o r u c h u o p o r u , pan T e o d o r o k a z a ł s i ę ś w ie tn y m i n f o r m a t o r e m i o r ę d o w n i k i e m t e j s p r a w y . P r z e m i e r z y l i ś m y w s z y s t k i e ś c i e ż k i i 3 z l a k i p a r t y Z 9 n c k i e , p o zn ał em
ś l a d y p r a w i e w s z y s t k i c h bunkrów i ż y j ą c e osoby z w i ą z a n e z k o l e c z k o -
W 3 k i m po d z i e m ie m . B y ł t e ż w s p ó ł i n i c j a t o r e m wybudowania p r z y S z k o l e P o d s t a w o w e j im. P a r t y z a n t ó w K a s z u b s k i c h w K o le c z k o w i e o r g i n a l n e j i z b y p a m i ę c i w p o s t a c i k o p i i b u n k r a dowódczego p o r . L o e p e r a zwana- go "Lwi ą J a m ą " .
B o l e s ł a w B o r k t
9
i
Bieszke Teod o r ps. "Byk" (1903-1985), mąż zaufania i członek K omendy Gminnej T O W GP ^ ^ o T e c z k o w i e .
U r odzony 2.X I 1.1903 r. w Gł o d ó w k u k. Łęży c a p o w . Wejherowo, syn M ar i a n a i Zuzanny z d. Hiotke, właścicieli g o s p odarstwa rolnego.
Po u k o ń c z en iu miejscowej szkoły powszechnej 1.I V . 1917 r. podjął naukę w S e m i n a r iu m N a u c z y ci e ls ki m w Wejherowie. Koniec I w o j n y światowej i wrz e n i a rewolucyjne s p o d wodowały zamknięcie szkoły i powrót Teo d o r a na gospodarstwo rodzinne. W latach 1923-1925 odbył zasadn i c z ą służbę w o j s k ow ą w 62 pp w Bydgoszczy, k tó rą zakończył w stopniu kaprala. Podjął pracę w węźle PKP Gdynia.
Ożenił się z An n ą Bruhn, d z i e d z ic zą cą małe gospodarstwo rolne w
P/Or
Koleczkowie. f ^ d a T k o w ó pracował w lasach p a ń s t w ow yc h jako drwal.
później jako gajowy.
Dnia 24. VIII. 1939 r .Y zmobi 1 izowany do 11 Baonu 0!TT' W dniu 13. IX. 1939 r. został, o k rą ż on sy z ~ ^ r u ż y n a w lasach pod Zagórzem.
Ocalała z okrążenia trójka u kr y ł a broń i k a ż d y z osobna przedzierał się do domu. J e si en ią 1942 r. był w s pó ło rg an iz at or em Kdy Gminnej TOW GP Kielno z siedzibą w Koleczkowie. Zatru d n i o n y w lesie, wybudował pierwsze schrony dla o ddziału partyzanckiego.
Hyjąc na stopie legalnej był ł ącznikieri^C. j ako mąż zaufania p r z y j m o w a ł ^ n ow y c h członków oraz zaopatrywał p ar t y z a n t ó w w żywność, bieliznę, lekarstwa i broń. Przed obławą, która na s t ą p i ł a 29.11.1944 r. został a re s z t o w a n y wraz z - -^Barbarą Kustusz i L e onem Pionkiem. Doprowadzeni pod p i e k i e ł k o mieli ws k a zywać schrony partyzanckie, czego jednak nie uczynili.
Wypchnięci przed tyralierę musieli osłaniać Niem c ó w przed o s t r załem partyzantów. Po bitwie zostali osadzeni w w i ęz ie ni u w Wejherowie. Bieszke w y pu sz cz on y z w i ęz ie ni a 2 0 . IV.i 944 r.
10
sostał osadzony w Stuttłiofie. Brał udział w tzw m a r s z u śmierci
'-J
do w i ę z ienia w Wejherowie, skąd uciekł 12.I V . 1945 r.
Po zakończeniu wojny, stanął na czele m ie j s c o w e g o poste r u n k u MO. Brał czynny udział w organiz o w a n i u powojennego życia będąc m.in. inicjatorem odbudowy szkoły w Koleczkowie, działając w Z S L , będąc r ad n y m GRN i c z ł o nkiem Kółka Rolniczego.
Zmarł 13.11.1986 r. S poczywa na cmentarzu p ar af i al ny m w Kie l n i e .
AP AK: k a rt ot e k a insp. Gdynia; Własne zb i o r y ; a u t o r a ( mat.
b\ c m
przekazane przez T. Bieszkę); Bork B., N ad S-t-ęią, Gdań s k 1978
Pomorskie organizacje konsp. (poza AK) / »•
B ol e s ł a w Bork
4^
11
S I . j o Zli
I
TJODOR, r s . "Byk" / i 903 - 1 9 8 6 /, (ir^ż s a u f a n i a f
__ u m'
Gminn j TO,, G i y r Z y T T - . ^ ^ i . , . . h+v '
|w-t ij *} U^tA/niw-J
Ur. 2 . X I I . 1 903 r . na Głodówku k . Łężyc w - ^ ..©ow. rao r e k i n y s^* M a r ia -
^ „ę(óŁ/04vlA-
na i Zuzanny z d. M io tk e , w ł a ś c i c i e l i gosp< r o l n e g o . Po u k o ń c z e n iu
. . . W J-a/J
m ie js c o w e j s z k o ł y p o w s z e c h n e j W ł W H H h pod j ą ł y ia u l c ę w Semina
riu m N a u c z y c ie ls k im w W ejherow ie. K oniec I wojny ś w ia t o w e j i w rz e -
^ n i a r e w o lu c y j n e spowodowały z a m k n ię c ie s z k o ł y i p o w ró t na g o s p o d a r stwo r o d z i n n e . W l a t a c h 1923 - 1925 o d b y ł z a s a d n i c z ą s ł u ż b ę w ojsko- wą w 62 p . p . w B y d g o s z c z y / p r z e n i e s i o n y do re z e rw y w s t o p n i u k a p r a l a . P o d j ą ł p r a c ę w w ę ź le PKP G dynia. W 1927 r . o ż e n i ł s i ę z Anną Bruhn, d z i e d z i c ^ c ą małe g o s p . r o l n e w K o leczk o w ie Iw..now.^ wnr»|cj_
4«ja,V^51Tatkowo p r a c o w a ł w l a s a c h państw ow ych w c h a r a k t e r z e d r w a la , r ó ż n i e j p i j o we go. 24. V I I I . 1939 r .\/ z m o b iliz o w a n y do JjL Baonu Q
C ^ U ł. W ^ 3 = 0 - 9 3 3 -ć s (z d ru ż y n ą -a&ert^rł okr ą ż a n y w l a s a c h pod Zagórzem. ^ c a l a ł k
± rój-tet ukry&£ b ro n i k a ż d y z o so b n a p r z e d z i e r a ł s i ę do domu.
gyyfaJl Ua
J e s i e n i ą 1942 r . -b jł w s p ó ł o r g a n i z a-t e r em ferm. Gminn&^j TOW GP K ie ln o z s i e d z i b ą w K o le c z k o w ie . Z a t r u d n i o n y w l e s i e wybudował p i e r w s z e s c h r o n y d l a o d d z i a ł u p a r t y z a n c k i e g o . Ż y ją c na stor>ie l e g a l n o ś c i b y ł ł ą c z n i k I e ^ r ~ " j a k o mąż z a u f a n i a p rz y jm o w a ł nowych czło n k ó w , z ao p a
t r y w a ł l e ś n y c h w żyw ność, b i e l i z n ę , l e k a r s t w a , b r o ń . P rz e d obław ą 2 9 . t T . 1944 r . z o s t a ł a r e s z t o w a n y w raz z ( B a r b a r ą K u s tu s z i Leonem P io n k . D oprowadzeni p o d \ T i e k i e ł k o m i e l i wskazywać s c h r o n y Dartyzan-
c k i e , czago n i e u c z y n i l i . W ypchnięci p r z e d t y r a l i e r ę m u s i e l i osłaja n i a ć Niemców p r z e d o s t r z a ł e m p a r t jr z a n t ó w . Po b i t w i e z n a l e ź l i s i ę w
(JkAyCK.
w i ę z i e n i u w W ejherow ie. Wy pu o z Q zo ay ~-z~-w4rę^i-grr±a 20. IV. 1944 r . z o s -
J *
t a ł o s a d z o n y w S t u t t h o f i e . P r z e s z e d ł tz w . m arsz śm iercrftfcT w i ę z i e n i a w W ejherow ie, sk ąd 1 2 . I V . 1945 r . u c i e k ł . Po p o w r o c ie do domu s t a n ą ł n a c z e l e m iejscow ego p o s t e r u n k u MO. I n i c j t e j e odbudowę s z k o ł y w K o leczk o w ie^ j e s t członkiem<Ludowego Z esp o łu T e a t r a l n e g o , Z jed n o -
i, raonym^-^rt^, cz
czonego S t r o n n i c t w a Ludowego, radnym^-Orof, c z ło n k ie m ^ z a rz ą d u k o ł a Związku Kombatantów RP / b y ł y ZBoWiD/ i K ó łk a R o ln i c z e g o , p r a c o w n iiti kiem GRN i Z arządu Dróg L o k a ln y c h . Odznaczony Medalem Zw ycięstw a i W o ln o ś c i, Krzyżem P a r t y z a n c k im , honorową odznaką Zasłużonym Ziemi
12
T u o d L o -i - 2 -
G d a ń s k ie j , o p ie k u n a M i e j s c P a m ię c i N aro d o w ej. Pr z e k a z a ł aut ur&wi marfe^xxaży-erfcupacy-3i^--ti^ra±ałTiCTTŚ^. Zmarł 1 3 .1 1 .1 9 8 6 r .^
na c m e n ta rz u p a r a f i a l n y m w K i e l n i e .
Bork_ - Nad S l e ż ą , Gdańsk 1978, p a s s i m , l e s o c c y p a r t y z a n c i \-^Jan -5.
ta r o w e S z l a k i n r 3 /1 9 8 6 , Koleczkowo, B o ja n 1993, s . 8 2 , p r ywatno -g ir T ct^- -i
z b i o r y rS u f o r a .
B o le s ła w Bork
/
13
14
Bieszke T eodor ps. „Byk” (1903-1986), c z ło n e k /f Kmdy G m innej T O W „G ryf P o m o rsk i” Kielno, pow. W ejherow o.
U rodzony 2 X II 1903 r. na G łodów ku k. Łężyc, pow. W ejherow o; syn M arcina i Z uzanny z d. M io- tke, właścicieli gospodarstw a rolnego. Po u k o ń czeniu szkoły powszechnej w Ł ężycach p o d jął w 1917 r. nau k ę w Sem inarium N auczycielskim w W ejherow ie. K oniec I wojny światowej i w rzenia rewolucyjne spowodowały zam knięcie szkoły i po
w rót T eo d o ra na gospodarstw o ro dzinne. W la tach 1923-1925 odbył zasadniczą służbę w ojskow ą w 62 pp w Bydgoszczy i został p rzeniesiony do rezerwy w stopniu kaprala. N ie m ając możliwości
S ło ic . PO/m. / *3'ó 0 ^ £f;
pi/*f •(A . * Z .
J vrrvyvi A 9) * 3 ^ <*. , 5
finansowych na kontynuow anie nauki zawodu nauczyciela podjął pracę w węźle pKP Gdynia. W 1927 r. ożenił się z A nną B ruhn, dziedziczącą m ałe gospodarstw o rolne w Koleczkowie, pow. W ejherow o. Prowadząc je pracow ał dorywczo w lasach państwowych jak o drwal, później gajowy. 24 V III 1939 r. został zm obilizow any do II Baonu O brony N arodow ej. W czasie walk 13 września okrążony z drużyną w la sach pod Z agórzem , ocalał z dwójką żołnierzy. Po ukryciu broni i am unicji p rz e dzierał się w lasy koleczkowskie, a następnie do dom u. Jesienią 1942 r. został zwerbowany i zaprzysiężony przez L eonarda K ustusza do „G ryfa P o m o rsk ieg o ”.
W spółorganizował K o m endę G m inną T O W „G P ” K ielno z siedzibą w K oleczkowie.
Zatrudniony w lesie jako pom ocnik niem ieckiego gajowego M ullera w ybudow ał wspólnie z drw alem A ntonim G aluhnem pierwsze schrony dla oddziału p arty zan ckiego pod dow ództw em por. A. L oepera. Żyjąc na stopie legalności był łącznikiem Komendy G m innej i jak o m ąż zaufania przyjmował nowych członków, zaopatryw ał leśnych w żywność, bieliznę, lekarstw a, broń. Jego dom był partyzanckim p u n k te m kontaktowym. P rzed obław ą 29 II 1944 r. został aresztow any wraz z B a rb a rą Ku- stusz i L eonem Pionkiem . D oprow adzeni pod m. Piekiełko m ieli wskazywać schro
ny partyzanckie, czego nie uczynili. W ypchnięci przed tyralierę m ieli osłaniać Niemców przed o strzałem partyzantów . Po bitwie znaleźli się w w ięzieniu w W ejh e
rowie. 20 IV 1944 r. Bieszke został osadzony w Stutthofie. Przeszedł tzw. „m arsz śmierci” aż do w ięzienia w W ejherow ie, skąd 12 III 1945 r. uciekł. Po pow rocie do domu stanął na czele miejscowego posterunku M O. Inicjow ał odbudow ę szkoły w Koleczkowie. W alnie przyczynił się do elektryfikacji, pow stania urzęd u pocztow ego i biblioteki w tej wsi. Był członkiem Ludow ego Z espołu T eatraln eg o , Z jed n o czo nego Stronnictw a Ludow ego, radnym i pracow nikiem G m innej R ady N arodow ej, członkiem zarządu K oła Zw iązku K om batantów R P (były Z B oW iD ), K ółka R o ln i
czego i Z arząd u D róg Lokalnych.
Z m arł 13 II 1986 r., pochow any na cm entarzu parafialnym w K ielnie.
O dznaczony M edalem Zwycięstwa i W olności, Krzyżem Partyzanckim , H o n o ro wą O dznaką „Z asłużony Ziem i G dańskiej”, O dznaką „O piekun M iejsc Pam ięci Narodowej”.
Zbiory własne autora (rei. B o r k B„ Koleczkowo, Bojan 1993, s. 82; T e n ż e, Lesóccy partyzanci, Jantarowe Szlaki 1986, nr 3; T e n ż e., Nad Sleżą, Gdańsk 1978, passim.
B olesław B ork
