Index Lectionum in Lyceo Regio Hosiano Brunsbergensi per aestatem anni MDCCLV a die XVI Aprilis

PER AESTATEM

ANNI MDCCCLV a die XVI APRILIS

INSTITUE N DARUM.

PRAECEDIT DR. FRANCI Տ -C՛.I R.E * 0ÍOí * A N N

tt

UAESTIONUM PTTHAGOMCARIM

Й

.

SSrunsbergae, i mp r e s s i t C. A. Heyne.

Л85Т

LÝCEÍ REGII HŐSI ANI RECTOR

DR. LAUR. FELÜT,

PROF. PURL. ORDIN. ET NONNULLARUM SOCIETATUM LITTERARIARUM SODALIS.

KSIĄŻNICA MIEJSKA IM. KOPERNIKA

W TORUNIU

a & U72-

RECTOR et SENATES CIVIBLS SUIS

s.

In indice leclionum hibęrnarum 1852 — 53 argumenta illa recensere instituimus, quibus Gruppius, unus criticorum novissimorum, efficere studuit, Pythagoreorum quae feruntur fragmenta, Pliilolaicis exceptis, cuneta fere ab hornine Judaeo, Philonis Judaei discípulo, paullo post Christum naturo esse supposita1).

Non ingratum Vobis, Commilitones humanissimi, facturus mihi videor, si nunc iteruro in hune campum, ad artis criticae cognoscenda pericula non inutilero, deducere Vos conor.

*) Cf. commentatio eins quae inscripta est: Ueber die Fragmente des Archytas und der älteren Py ­ thagoreer. Eine Preisschrift von Dr. 0. F. Gruppe. Berlin 1840. Item: die kosmologischen Systeme der Griechen, von Gruppe. Berlin 1850. p. 129. Accedunt aut certe auctoritate Gruppii utuntur Stahr Hall. Jahrbb. 1841., Ahrens de dialecto Dorica. Gotting. 1843., item Mullach, Zeller, alii.

2 ) Cf. Ind. lect. Lyc. Hos. 1852 — 53. §. 1. et 2.

Dueta sunt Gruppii argumenta maximam partem ex fragmentorum illorum de deo, de hornine, de lege, de regia dignitate, de pietatis officio sententiis et aliquot, quae aut Veteris Testament! aut Philo ­ nis Judaei propriae esse dicuntur, locutionibus et vocabulis. Sed de deo placita, quae hue pertinent, iam salis illustrasse et ah omni Judaicae originis suspicione vindicasse nobis videmur 2). Quare nunc aliquot de hornine et quidem de naturae humanae dignitate et excellentia sententias, quae critico illi Judaicum, sive Veteris Testament! sive doctrinae Philonianae, colorem referre visae sunt, perlustrated et a criminationibus eins vindicaturi sumus.

3. Non paullum igilur moment! ad Judaicam fragmentorum illorum ex officina Alexandrina origi­

nem probandam Gruppius Diotogenis, Euryphami, Ecphanti aliquot de hominis cum deo similitudine

sententiis tribuit, quod ex Alexandrina Veteris Testament! interpretatione derivatae ipsi videntur. Etenim

tarn Diotogenis quae exstant apud Stob. Flor. 43, 130: ¿т^'аѵты (sc. Հ>£ս>) eouev zett zszoivcovtfza[iEv

T

> ■O

),

E

S

. F

. 103, 27 :

/

&Q

X

-

Хгататоѵ "Qtñpv lç тоѵ y.óauov EOOjztOEv áviiutuov z<í'y z«ç lôiaç qvffioç, et Ecphanti Pythagorei

4

verba apud՜ Stob. Flor. 48, 64: етеуѵітеѵоеѵ аѵтоѵ аууетѵлсг) хдицеѵо^ еаѵтг^ (sc. ô Teyvrtaç Iqia-roty), respondere dielt biblicis versionis Alexandrinae verbis quae leguntur Gen. 1, 27: ха! ело lrr aev o dsòç тоѵ аѵ&уылоѵ, хат * * eíxóva &еоѵ елоіуаеѵ аѵтоѵ (addere etiam polerat Gen. 5, 1. Act.

Apost. 17, 28. I. Cor. 11, 7.), пес dubitat, quin pauca illa płaciła sufficient ad nexiim, qui Pythago- reoruni illorum fragmentis cum Alexandrina Veteris Testamenti interpretalione intercédât, demonstrandum 3).

3 ) Gruppius 1. c. p. 135 coll. p. 132.

*) Cf. Justin, de monarch, p. 109. ed. Colon. 1686, Menandri fragm. ed. Mcinekc p. 5.

s ) Praeter 11. cc. cf. Zeno Stoic, ap. Diog. Laert. VII. 119., Cleanth. hymn, in Jov. 4. Muson. Ruf.

ap. Stob. flor. 117, 8., Demophil. sent. 38., Epictet. ap. Arrian, diss. I. 9. II. 8. Marc. Antonin.

II. 1. V. 27. XII. 26., Oppian. Hal. V. 4., Cic. de Off. III. 10. 44. Tuse. I. 26. de fin. IL 13,40., Herat, sat. II. 2, 79., Virg. Aen. VI. 728. Georg. IV. 221., Ovid, de art. am. III. 549., Senec.

ep. 31. 92. de ot. sap. 32, 5., Juvenal, sat. XV. 146. al.

«) Tim. p. 29. E: лііѵта оті [іакіота yeveoöai èßovkiföi] лауалкпоіа eavTcß sc. о лйѵ тоде ‘ Çvvi'aiaç.

i) Plat. Tim. p. 37. c: ահ de xivij&èv аѵто xai Լմր evevÓTjOe тыѵ аідішѵ íkecõv ysyovòç äyak^ia o ysvvijoaç латца, f¡yáoOr] те x.ai ev Q avd-e էհ en ԺՀ ^iăkkov ő /лоіоѵ лрод то лауадеіу^іа enevór¡6ev алеууііаааЭаі. Cf. Epinom. p. 984. A. Ruhnk. ad Tim. Soph. lex. Plat. s. v. ауакца p. 4.

s) Tim. p. 92. c: dvrytà yàg xal ăddvUTa 'Qâia kaßtov xai оде o xóouoç, оѵты 'Çwov оуато'ѵ та дуата леуіеуоѵ, еіхшѵ тоѵ ѵогутоѵ Հ/so'ç ata-3łjTÓę. Cf. Tim. p. 34. А: діа таѵта еѵдаі[лоѵа deòv аѵтоѵ еуеѵѵі^аато, sc. тоѵ ovyavóv.

Sed divina hominis similitude antiquitus a reliquia non minus, quam a bibliorum sacrorum et fragmentorum illorum Pylhagoricorum scriptoribus celebrata est, ñeque unam omnes sententiam repeti- verunt tanquam uno ex fonte duetám, sed suo quisque modo et alibi aliter rem exposuerunt. Nunc enim de diis bomini similibus loquuntur, ut Ovidius Metam. I. 83: „Finxit in effigiem moderantum cuneta de orum (sc. hominem Prometheus),“ nunc ex consuetudine non minus antiqua dedeo, ut Cicero de legg. I, 8: „Est igitur homini cum deo similitude “ ; nunc similitudinea) illám in corporis specie ponunt, ut Cicero de nat. deor. I. 18: „Hominis esse specie dees confitendum est“, nunc in mente, rationc, animo, ut idem de legg. I. 7: „Prima homini cum deo rationis sociétés “, Tuse. V. 13: „Humá ­ nus animus decerptus ex mente divina cum nulle alio, nisi cum deo, si hoc fas est dictu, comparar!

potest“ ; nunc satis habent, genus vel animum humánum divino si mile m vel cognatum praedicare, ut idem de divin. I. 49: „Cognatione divinorum animorum animus humánus commovelur “ , Aratus phaen.

5. „rov yày zai yévog eoliÉv (sc. z/zóç)“ , nunc mentem humanam adeo deum vel particulam dei nuncupare audent, ut Menander apud Plutarchum quaest. Platon. I. p. 999. E: „o vovg yà$> țiu v о

■9êóç 4), Ovidius Fast. VI. 5: „Est deus in nobis, agitante calescimus illo“, et ipse Cicero Rep. VI. 24:

„Deum igitur te seile esse, siquidem deus est, qui viget, qui sentit, qui meminit. “

Noque ex co demum tempore, ex quo Alexandrina Veteris Testamenti interpretatio in lucern prodiit, laies sententiae inter veteres scriptorcs emerserunt'), sed iam inde ab antiquissimis temporibus in Graecia pervulgatae fuerunt. Miror enim, Gruppium Platonis plane immemorem fuisse, qui cum cuneta in rerum natura ad supremi numinis similitudinem creata existimet6 ) et mundum, xoapov, deorum aeter- norum imaginem 7) et quasi alterum esse deum doceat8), turn hominem ceteris animantibus diviniorem

praedical

(T

.

. 69. C. P

.

. 322. A.

. V.

. 726. A:

¡- рдхтіоѵ /лета Эеоі'д ipvyf¡ -Этіотатоѵ), et mentem eins ex ipsa mente supremi numinis decerptam

<■

innumeris locis vel divinae naturae similem (Phaedon. p. 80. A: r¡ filv ipvyy ту Osly, то ôs аыіла ту Оѵтуw sc. soix.sv, ib. p. 95. C: layygôv ті sariv Հ ipvylj xal Ososiôsç. Alcibiad. I. p. 133. C:

T(

) O

’

.

/

) vel cognatam (Rep. X. p. 611. E: '^vyysvr¡í ovca ту те Osly xal âOaváry 7. al ту asi оѵтс, sc.

Հ ipvyý. Protag. p. 322. A: insiór¡ ôs ô ávOgtanoç Oslac, fisTsays fcolgaç, пдытоѵ fj.lv ôcá тт.ѵ rov Osov '^vyytvscav 'Qiótov fióvov Osovç Ivó utas) aut etiam daemonem et plantam coelestem dicit (Tim. p.90. А: то ôs negi тот хѵдссотатоѵ nag’ r¡fñv ’vßvyry sc'ôovç ôcavoečoOac ôsč Tfîôs, wç ада аѵто ôaluova Osó; ¿xa ату ôlôcoxs тоѵто, ô ór¡ y aut v ocxečv fisv rycóiv sic’ axgy ту aciuat i , ngòç ôs Try sv ovgavÿ "§v y y sv s c av ánò yÿ; rffiãç aľgscv coç оѵтас, уѵг òv ovx syyscov, aXX’ ovgávcov, одОотата кеуоѵте ç), et anim um esse immórtalem inde colligit Phaedon p. 80. A. sqq. 9 * * 12 * * ), quemadmo- dum etiam Xenocrates, ipsius discipulus, mentem daemonem dixit teste Aristotele top. II. 8. et Aristo­

teles de partib. animal. IV. 10: ogOòv, inquit, ôgOòv fisv yág еатс fióvov тыѵ Çcócov ôtà то тгуѵ yvaiv аітоѵ x al rr¡v ovalav slvai Oslav, sc. o ávOgconoç.

9) Praeter 11. cc. cf. etiam Tim. p. 41. 69. C. 72. D. Resp. IX. p. 589. D. VI. p. 501. B. Politic.

p. 271. C. 309. C. Phaedr. p. 246. sqq. legg. IX. 899. D. al.

*°) Cf. Xenoph. Mem. I. 4, 8. Cyri instit. VIII. 7.

։1) De Heraclito cf. etiam Aristól, de part. an. 1.5: ixéksvs yàg avrovç ("§évovç) elaitvac Oaggovv- тас, (sc. o cHgáxksiTo$)՛ slvac yág xal ьѵтаѵОа Osoví. Brandis Gesch. d. gr. Philos. I.p. 172.

12 ) Cf. Schol. Find. Nem. VI. 7. Eurip. fr. ed. Matth, p. 144.

* 3 ) Item Cic. de nat. deor. I. 11-

” ) Cf. Empedocl. ap. Plut, de ex síl. p. 607. Karsten Emped. rel. p. 84. 163. 508.

ls ) Aur. carra. 63: áXXà av Oágoei, insi Oswv yévoç, sari ß g ото čo ev.

16 ) Sext. Emp. adv. math. IX. 127.

") Drag. Laert. VIII. 27.

1S ) Plut. plac, ph il. IV. 7. Stob. ecl. I. p. 790. Anon. vit. Pyth. 15. p. 114. ed. Kiessl. Demophil.

sent. Pyth. 38. 45. Hieron. ad Ctes. cont. Pelag. p. 547. al.

Sed, quod ipse Plato iam indicat Gorg. p. 507. E. (yaol ô’ oc aoyol хтк. Osovç xal avOgoinovç ггу хосѵыѵіаѵ ovvsysiv), altius etiam doctrina illa repetenda est, siquidem et Socrati, Heraclito, Alc- maeoni, Empedocli, aliis, et ipsis veteribus Pythagoreis iam probata fuit. Socrates cniin apud Xe-

nophontem

M

. IV. 3, 14:

J.

,

,

О

,

¡

ávOgconlvcov той Oslov fisrsysc, от t filv ßaacksvsc sv ryicv yavsgóv, ôgärac ôs ovô՝ аѵттд,0 ).

Heraclitus homines déos esse mortales docuit teste Heraclide alleg. Hom. 24: аѵОдыпос Osol Ovryol, Osol т՛ аѵОдыпос аОаѵатос łl ). Euripides, Anaxagorae discipulus, aeque ac Menander 1. c.

meutern deum nuncupavit ex Ciceronis testimonio Tuse. I. 26: „Animus, ut ego dico, divinus est, ut Euripides audet diccre, deus * 2)“. Alcmaeoni Aristoteles de an. I. 2. dicit placuisse, ipvyry áOáva- Tov slvac ôcà то socxsvac тосд aOavÛTotç'S), Empedocli item Sextus Empiricus adv. math. IX. 127:

¿¡filv ngòç àkktfXovç xal ngòç tovç Osovç sival тсѵа xo ev cav l av՝ * ), et Py thagoreorum eandem fuisse doctrinara non solum Aurei Carminis 15) et Sexti Empirici16 ) et Biogenis Laertii 17 ) aliorumque scriptorum recentiorum18 ) fide et aucloritate nititur, qui iam fragmentis a discípulo Philonis Judaei composais decepti videri possint, sed etiam, si non ex Platonis Phaedro coniicere licet ad Pythagoreorum

2

6

doctrinan։ adúmbralo’9 ), at certe Ciceronis testimoniis comprobalur, qui Pytbagoram Pylbagoreosque nunquam débitasse refert, quin ex universa mente divina delibatos animos beberemos (Cal. mai. 21.), et Pytbagoram censuisse dicit, animuin esse per naturam rerum omnem in tentom et commeantem, ex quo noștri animi carperentur (de nat. deor. I. 11). Nec repugnat Philolaus, qui, quamquam alias deum a ceteris omnibus rebus diversum, «те 9 ov тыѵ aXXcov, esse indicat ’0 ), tarnen, ut et divini nu- minis cognitionem homini patere et simile simili percipi docuit ”), ita apud Stobaeum Ecl. I. p. 420: օճ$

o z ó а {іо ç,, inquit, аіыѵод 7. al žs аіыѵа öiu{iÉvei, sic, inò evoç, ты îvs'w zal zçariaTCO 7.al (хѵѵзтЕдгсіты xvßsovufisvoc, et ibid. p. 8: {isyáXa y«¡> (Հ ôé/.aç,) zal tc«vt$Xt¡9 zal navTosy-yòç zal ÿ -ЕІы zal оѵуаѵі'ы ßiio zal иѵ&^ытсіѵы cžp /ժ zal tiytuatv zoiviovovoa ztX.* 21 22 * * * ). Quid? quod ex communi Graecorum sensu iam ipse Gomeros non solum Jovem d e օրս m hominumque patrem prae- dicat ’3 ), sed etiam hominibus, quos celebrat, non minus SeoeízeXov aliquid ’* ), quam diis humanos mores et humanam speciem tribuere sólet’ 5).

*9 ) Cf. Stallbaum ad Plat. Phaedr. p. 246. E. Boeckh Philol. p. 104.

2 °) Boeckh. Philol. p. 151. Cf. Jes. 40, 18. 25. 46, 5.

21 ) Boeckh. 1. c. p. 191. coll. p. 148. 151.

”) Id. ibid. p. 8. 139. 141. 165.

13) 11. 1, 544.

. O

. I, 28.

. C

. P

,

. P

.

. 1001. C:

S

С

Л

)

’*) Horu. II. 1, 131. 3, 16. al. Cf. Plat, de rep. VI. p. 501. В : o ԺՀ " Օլւր^օ^ Ixákeasv sv toi'g ay&QcÓTtoig tyyiyvó

/.

$

\>

X

\.

,s) Jacobs vermischte Schriften III. p. 93. Müller Proleg. z. Mythoi, p. 256. sqq. Idem clamant deorum statuae innumcraeque fabulae.

De hominis igitur cum deo similitudine Graecis iam mullís saeculis ante persuasum fuit, quam Alexandrina V. T. interpretatio in lucern emitteretur, et vix quidquam sententiis, quibus celebratur, fre- quentius est. Quare Diotogenis, Euryphami, Ecpbanti ex eo genere sententiae nequáquam, ut Gruppio visum est, ex ipsa doctrinae suae ratione pro Judaicis habendae sunt.

Non magis vero ex verborum quibus vestitae sunt colore in suspicionem veniunt.

Immo Dio to gen is verba apud Stob. Flor. 43, 130: ân' av ты sa^tv v.ai хіхоіѵшѵухщиѵ ты 9т ¿q>, manifesto propios ad Platonis loquendi consuetudinein accedunt (cf. 11. cc. Gorg. p. 507. E.

Protag. p. 322. A. et Plutarch, quaest. Platon, p. 1001. C: f¡ մտ' грг՝/í] vov ¡.іетаоуоѵаа r.al /.оуіа/лоѵ xaï ¿g/.iov ia s ovx $g՝/ov žatí тоѵ &eov /lóvov, aXXà xai /.isgoç,, ovó’ vrt аѵтоѵ, «2.2.’ art av v ov

•/.ai e'ś аѵтоѵ yéyovev, sc. хата тоѵ ПХатсоѵа), quam ad bibliorum sacrorum locum, quern Gruppius contulit, хат ’ eix.óva Dsov lnoir¡otv аѵтоѵ (Gen. 1, 27) ; el prior eiusdem sentenliae pars, ап ’ аѵты ifffisv, non solum verba ilia, quae Act. Apóst. 17, 28. in Pauli apostoli oralione leguntur, Tov yuQ x al yévoç, la t u¿v, in memoriam nobis revocat, sed eliam quum Pindari fragmentum X. 2:

то yÚQ lovi (lóvov ex -ílecõv (sc. то Ttjç, ipvyijç ÇíSov), tum Cleanthis sententiam hymn, in Jov. 4:

ex (jov yàg "/evos s a (.is v 1Հտ (ii(iT¡(ia XayóvTSí, et Ara ti verba Phaen. 5 :

т օն у cig nai ysvoz ea/.i¿v (se. diói),

quorum ipse Paulus apostolus non obscure indicat rationem se habuisse; ait enim L c. Alhenienses alloqucns: tv аѵты y«p '¿cõptv xal xtvovpt&a xal top. tv, cos zai rivtg тыѵ za О ’ v pãg noit]- Ttõv eÎQTjzaot" rov у « p za t ytvog sapév.

Ecphantus autem Pythagoreus loco a Gruppio citato apud Stob. Flor. 48, 64. non humanam, sed regiam dignitatem cum divina comparat: et e yv ír tv o tv avròv (sc. ßaatXfja) ¿pytvvnq) ygioptvos savrqi՝ xaraaztvaapa di) iov o ßaaiXtvg tv z ai pávov zal մտ тѵттос. ты àvioztçco ßaoiXÉiog 36 ) : itaque verba eius hic silentio praetermittere liceret, si non aliud exstaret fragmentum Eurysi nomine inscriptum, in quo iisdem laudibus humana dignitas in universum celebratur, a Clemente Alexandrino servato m Strom. V. 29. p. 662: ațiov yyovpac zal tt¡v Evqvoov rov TlvOayoqtlov naçaOtoO-ai ірыѵі)ѵ ovtcoç t/ovoav, oç tv ты Tltyl Tv/aç 21 ՝) rov ôrpuovyyòv yijaaç аѵто> ZQoípsvov rcayaő t іу par i noifjoai тоѵ avOçionov етгт, у ay tv * Tó ժտ ozãvoç2 տ ) rotę XoinoTç öpoiov, oía y ty ovóç žz rãç avrãç vXaç, viró rs/víra őt tlyyaaptvov X oi ort to, oç ttsyvltEvOtv avròv açyt- TV710) -/qwuevoç t а ѵт (¡i. Sed ñeque hoc loco quidquam reperitur, quod a Graecorum consuetudinc loquendi recedat. Immo loculio illa O tip Z Q ptv o ç nayadtiypari manifesto Platonica est. In Timaeo enim p.28. A. ôypiovçyòs тсуод то zara таѵта і'уоѵ ßXtncov Hei тоіоѵтор tivi nyoazycóptvog naçaÕEÍypan opponitur artifici ytwyriß nayaőslypati nyoazQioptvop, itemque in Rep. VI. p. 500. E.

S

:

,

,

XX

E

,

¡

> &

І

>

natjaŐEiypaTi /Çióptvot 'Çcoyyárpot, et ibid. VII. p. 540. A. civitatis custodes monentur, tic, аѵто anoßktipai то nãoi q>ws nay¿Z.ov v.al lőovrag то aya&òv аѵто naqaôtíypari zywptvovg Iztivfo zal nóXiv zal láicórag zal tavrovs zarazoaptľv.

26) Item idem ap. Stob. Flor. 47, 22.

” ) Ex eodem Eurysi libro fragmentum exstat apud Stob. Ecl. I. p. 210.

28 J De uxãvog voce Gruppio suspecta iam in indice lect. Lyc. Hos. 1852 —53. p. 11. disputavimus.

Altera autem quae suspecta videri possit loquendi formula, â^yETvntÿ z.çoiptvog tavroi, non magis a Graecorum ante Philonem Judaeum loquendi consuetudine recedit. Nam ày ytrvnog voca- bulum, quamquam, inscio ut videtur Gruppio, a Dionysio Halicarnassensi veteribus rerum scriptoribus et oratoribus et poetis abiudicatum esse traditur (Hellad. Chrestom. p. 12. ed. Meurs: то ay/tivnáv ipaffiv ovőtvl тыѵ á o z a io v avyyyaipécov ov őt p qròocov ov ô t тыѵ IVI ovijáig zaióyiov tïyijvai, մտ Jtovvaioç o ՞ЛкіхауѵааоЕѵг loroytl), tarnen antiquius est, quam quod Philoni auctori vindican possit, siquidem non solum ab ipso Dionysio Halicarnassensi (Anliqq. Rom. I. 69., de Isaeo 11., de Dinarch 7.), sed etiam a Cicerone et Varróne iarn usurpatum in patriamque linguam receptum est. Cicero enim ad Att. XII. 5: „Mihi, inquit, etsi Calendae vitandae Nicasionumque ауу.ітѵпа fugienda conficiendaeque tabulae, nihil tarnen tanti, ut a te abessem, fuit;“ et ibid. XVI. 3. „Idem аѵѵтаура misi ad te relracta- tius et quidem <? p z.Érvnov ipsum crebris locis inculcatum et refectum.“ Varro item de R. R. III. 5:

„Diceris longe vicisse archetypon inventons noștri.“ Praeterea Dionysius apud Helladium 1. c. non

de philosophis, sed de rerum scriptoribus (historieis) et oratoribus et poetis loquitur; hi vero si voca-

bulum illud repudiarunt, non sequilar, etiam philosophes vet ere s eo plane abstinuisse, qui, ut wp уЁтѵло? 26 * 28

vo ce m formaren!, vocabulis similiter composilis satis commendalam 39 ), ipsius Plalonis exemplo induci poterant, qui non modo тѵпос, voce (Cratyl. p. 432. E. Theaet. p. 192 A.), sed etiam ay /Հ те zat тѵлоі locutione ad exemplar significandum uses est Rep. IV. p. 443. C: si>&vs àyyô^evoi -րՀշ Ttóletoç, oixi'Qsiv хата űsóv тіѵа etc, àyyrjv zat тѵпоѵ riva ттс, ôtxaioavvtjç ztvôvvsvousv s/ißsßrt xsvat. Accedí!, quod ipsum аууетѵпос, vocabulum etiam in Aristotelis libris exstare dici- tur 30 31 32 ), quamquam locum reperire non potuimus.

") Cf. ay/śzazoę Hom. II. V. 63., àyzsôíztjç Find. Pyth. IV. 110. al.

30) C

. H

. S

. T

.

. G

.

.

. ¿

/

.

31) Cic. de fin. III. 22: „Sunt velera praecepta sapientium, qui iubent tempori părere et sequi deum et se noscere et nihil nimis. “

32) Cf. Muson. Ruf. ap. Stob. Flor. 117, 8., Epictet. ap. Arrian, diss. I. 2., Senec. de vit. beat. 15.

ibiq. Lips., Cic. de Sen. 21. Wyttenb. ad Plut, de S. N. V. p. 28.

33) Stob. Ecl. II. 7. p. ¡64: ScozyuTTjc, TlXáwv, таѵта та> Ilv&ayóyqt, теХоч ороіыаіѵ -»еогі- aatpšoTSQov ô’ av то ôtcóy-Dcoos II Хат. div, nyooDeię то хата ôvvatòv хтХ. Пѵ&ауо уаѵ ös sit’ аѵто sine tv ' snov Уеіу хтХ.

3«) Jambl. V. P. 137. Aur. Carm. 70. ibiq. Hierocl., Demophil. sent. Pytli. 16. 38. al.

33) Phaedr. p. 248. A. -IXecß sito/revy (грѵхч). 248. C: tpv/r¡ &eÿ ^vvoitaöó9. 249. C: avpto- fn.vOsïaa &st¡) (Лрѵ Х*7).

Minus etiam Euryphami sententia a Gruppio citata : то -örfiov поХѵтеХеататоѵ Çcõov 2-6 тоѵ xóö(.iov eàt/íxtaev аѵттіщіоѵ (isv tõç, tôiaç, tpvaioç, осрЗ-сЛ/лоѵ ôt rãç, тйѵ оѵгчоѵ ôtaxoa/.iáoio~, ex singulis verbis et Iocutionibus in suspicionem vocari potest; de dvTt'fj.i/.io? enim voce cf. Aristopli.

Thesm. 14. ibique Schol, et Alcidamas apud Aristól. Rh e t. IU. 3; de осрИаХр-оц voeis usu metaphorico Pin d. 01. II. 18. ibiq. interpp. et Aeschyl. Pers. 925.

At alia hie quaestio oritur. Euryphamus enim 1. c. non, ut Gruppio videlur, de hominis cum deo similitudine disputat, sed hominem тт^ ІУеіач ерѵаеыг аѵтіілціоѵ h.е. ad divini nu minis imitatio­

nen), ad deum aemulandum, in hunc mundum constitutum esse docet; itemque Hippodamus Pythagoreus in fragmento a Gruppio inter dubia relato apud Stob. Flor. 103, 26: c O ftsv snó/.isvoę Tote, íl^otc, à-ya-O-òs evôatftovsï' o ôs sn6/.isvoę то tę Ovaron хаходаціоѵеі хтХ. Hiñe vero nova oriri difficultas vider! possit; nam similis rursus bibliorum sacrorum doctrina est Leyit. 11,44.19, 2. Matth. 5, 58. al. Sed philosophes, qui hominem deo esse similem docuerunt, etiam de imitatione dei disputasse, non est, quod miremur ; et vere, ut ait Cicero 3*), velus illud est praeceptum sapientium „seqúi deum“, quod non solum Plato (Theaet. p. 176. A., de Legg. IV. p. 716. R. cf. .Civ. VI. p. 500. C. VII. p. 540. A. X. p.

613. A., Phaedr. p. 248. sqq. Tim. p. 47. C. 68. E. 90. A ), alii 33 ), sed baud dubie etiam ipsi veleros Pythagorei iam probaverunt; nam quod a Stobaeo33) aliisque scriptoribus recentioribus34 ) Pythagorae tribuitur placitum snov ■9st{i, non solum in Plalonis Phaedro siringilor ad Pythagoreorum doctrinam adúmbralo33), sed etiam tale est, ut ex alio plácito, quod Theophrastus Pythagoreis iam vindicavit (Metaph. 9. p. 322, 14: ПХатсоѵ ôs zat ot Пѵ&ауоуеіоі /.tazyàv tt¡v апоотабіѵ епі(.иц£іа&аі ye

&¿Xst-v апаѵта ztX.J, facile possit derivări (cf. Brandis L c. I. p. 485. k.). De dci igitur imitatione

non magis quam de divina hominis similitudine in Pythagoreorum fragmentis dubiis quidquam repetitor,

quo Grupp ii de scriptorc eoruin Judaeo Alexandrino invenții m comprobetur.

Reliquas vero fragmentorum de hominis dignitate sententias ad Judaicam eorum originem demon- strandam magis idóneas fore, vix sperandum est.- Quid enim magni atque excels! de hominis natura praedicari potest, quin ex vetere illo Pythagoreorum ac Platonis de divina hominis similitudine plácito ас dei sequendi praecepto deduci possit?

4. At prosequenda sunt ipsa Gruppii argumenta. Archytas i git ur in fragmento heçc oocpiac, apud Jamblichum Protr. IV. p. 52., postquam de divino mentis et orationis et sensuum dono di sputa vit, honiinem natum d icit ad contemplandam rationem naturae univers!, et sapientiae esse inde colligit com ­ parare sibi et contemplări intelligentiam in rerum natura conspicuam : yéyovs xai аѵѵе'ата o av&çconoç

потто ösco

^

X

Х

,

.

&

&

tùv tcõv tóvTiov cpçovaoiv՝'). Qua quidein sententia alii ferlasse Pythagoreo et Platonis amico naturae contemplandae admodum studioso, quads Archytas fuit* 2 ), vix quidquam convenientius existimabunt. Nam rationem naturae univers! contemplări, quid est aliud, quam ordinem ilium considerare, ex quo Pythagorei veteres universum rerum náturám xòopiov nuncuparunl 3 * )? et intclligentiam in rerum natura conspicuam sibi comparare, quid est aliud, quam deuin sequi, id quod ex II. cc. tam Pythagorei veteres, quam Plato praeceperunt?

*) A

G

T

.

. S

. F

. 1, 68:

ЕѴЕ

cpQÓvaoiv (se. o vóoç) xai тоѵт’ sqjov evtI аѵтср хата срѵасѵ хтХ.

2 ) Cf. de Pythagoreorum reliq. commentait a nobis edita. Béről. 1850. p. 12. not. 52. sqo et ո

26. not. 149. ť

*) Bentleii opuse, philol. p. 347. A. v. Humboldt Kosmos I. p. 76.

») Grupp. 1. c. p. 21. sq.: „Ein schönes Fragment des Philolaus giebt uns von der auch sonst be ­ kannten Bescheidenheit der Pythagoreer Zeugniss etc. (cf. not. sq.). Wie sehr weicht nun von dieser altpythagoreischen Ansicht und Sinnesart die Sprache ab, welche in dem Fragmente bei Jamblichus (sc. in Archytae fr. 1. c.) herrscht. Es heisst darin : ГЁуоѵе xai аѵѵіота хтХ. Das ist doch wahrlich für jede Ansicht, sie sei auch, welche sie wolle, zu viel gesagt, und so kann sich wohl niemals ein Philosoph ausdrücken, am wenigsten ein Pythagoreer.“

*) Philol. ap. Stob. Ed. I. p. 458. (Bocckh. p. 62.), Alcmaeo ap. Diog. Laert. VIII. 83. Cf. Grupp,

p

. 22. S

A

;

.

.

. S

. F

. 1, 73 (

É

E

S

Уч-ò; àv&çánw %րձ.), 1, 77. 81. 3, 76.

՞ 1 ) Dielt таѵ tcõv e о ѵт to v eppdvaoev et тоѵ коуоѵ та; ты оксо cpvocoç, quemadmodum Euclides Megaricus teste Diogene Laerlio II. 106: то иуа-Эоѵ noXXoîç ¿tnscpai'vsTo ovó^iaoi xakovfiEvov' ote fièv yÙQ cpQÓvTjaiv, ote ÔÈ xXsòv xai аХХотЕ vovv хт.Х.

՛) Grupp.- p. 142. „Diese Worte (des Archytas) nämlich setzen ein besonderes Vermögen für die Erkenntniss des Idealen und Absoluten voraus, mit welchem eben so unmittelbar angeschaut wird, wie mit dem sinnlichen Auge.“

1 Grupp, p. 142. coli. p. 22. 89. 141. Citat Gruppius p. 141. locum pauli о post proferendum Pinion.

Jud. de Mundo 5. p. 507 : ovtoq ÔÈ s'šuÍqetov sXa/E хтХ.

Sed Gruppio eadem sententia, quod homini maiorem, quam pro Philolai reliquorumque veterum Pythagoreorum modestia, intelligentiam»), et quidem, subíalo eorum inter divinám et humanam intelligentiam discrimine 5 ), peculiarem id ipsum quod absolu tum est 6 * ) cernendi facullatem tribual 2 ), i taque prorsus ad Philonis Judaei doctrinan։ accédai, non aliunde quam ex ipsius Philonis doctrina derivanda videtür8).

3

ІО

Ac sane, quin apud Philonem Judaeum, in veterum philosophorum scriptis bene volutaluni, sím ilia Archyteo illi placita reperiantur, non dubitamus, quamquam quod a Gruppio citatur: ovtoç ôs

yepcíç sXa/s ôtávoiav, алаѵтыѵ cpvffEtç аы/.кітыѵ te y.ai n^ay^ávcov si'io&s r.aTaXapßâvsiv, ei non tam simile est, quam ovum ovo. Ñeque enim Archytas, ut Philo, de omnium corporum et rerum naturis mente percipiendis loquitur, sed de rerum natura in universum contemplanda et de sa- pientia inde colligenda.

Sed quidquid simililudinis inter utrumque intercedit, nequáquam eiusmodi sententiae qualem Ar­

chytas 1. c. proposait ante Philonem Judaeum inter philosophes inaudilae fuerunt; immo Cicero mani­

festo iarn idem docuit Cat. mai. 21, ubi: „Credo, inquit, déos ¡inmortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent, qui terras tuerentur quique coelestium ordinem contemplantes irnitarentur eum vitae modo atque constantini Ñeque desant, qui etiam verbis iam propias ad Archytae sentenliam acces- serint, quam Philo. Sic Posidonius Stoicus, tanquam si commune illud Stoicorum placitum: yeyovévai гшо rîjç (pvasiaç inlTTjSsz то Xoyty.òv 'Qiõov tiqÒç ■3-EioQÍav y.ai nçà'^iv9 ), accuratius definire voluis-

,

C

A

S

. II.

. 497.

'Q

■9'

оХыѵ áXŕ^siav y.ai таііѵ y.ai оѵуу.атаахЕѵаСоѵта avrýv. Et Chry sippus Stoicus apud Ciceronem de nat. deor. II. 14: „Ipse autem homo, inquit, ortus est ad mundum contemplandum et imitandum.“ 10)

®) Diog. Laert. VII. 130. Idem Pcripalelicis piacúit; Cic. de Fin. II. 13, 40.

’ °) Epictetus, recentior Stoicus, ap. Arrian, diss. I. 6: Tòv аѵУуытсоѵ ■Osaif/V tiar¡yaytv (¿ í>sòç) аітоѵ те xal тыѵ і'ууыѵ тыѵ аѵтоѵ ѵ.аі оѵ /.lóvov risatt¡v, аXXà y.ai Г^пуіртр аѵтыѵ.

” ) Diog. Laert. VIII. 85. Verum tarnen Philolai exordium Boeckhio p. 47. apud Stob. Ecl. I. p. 454.

latere videtur.

Accedit, quod tota Archytae de intelligentia humana sentent# non aliunde, quam ex Socratis et Anaxagorae et reliquorum ante Platonem philosophorum doctrina apta est.

Nam divinám in rerum natura sapientiam, tt,v ev т<Г> o vti tpQÓvTjoiv (Xenophon Mem. I. 4, 17), homini cognoscendam esse, Socrates iam docuit (Xenophon. 1. c. I. 4, 4. sqq.); item aliis verbis et minus perspicuo etiam Anaxagoras (Plat. Phaedon. p. 97. ß, sqq.); in contemplanda vero et explicanda ratione naturae univers! (то> 2. о у у tãç ты oXm ipvaioç) reliquorum omnium philosophorum versata est industria et ipsius P h i 101 a i modestia, qui, quamquam humanam a divina intelligentia probe seiunxit, tarnen non solum de rerum natura, íieqi cpvffEioç, tres libros scripsit, ipso exordio iam statim totius univers! explicationem pollicentes (nam <pvaiç ds, inquit, ev To> xocr/íç? uheÍqcov te xai лЕцаіѵоѵт iov y.ai oXoą xóa[.ioę хаі та Èv аѵтоі лаѵта) sed etiam, quam idoneam ad hoc studium hominis intelligentiam existimaverit, et eo indicat, quod har­

monia rebus informata rerum náturám humanae naturae patefactam dicit (ap. Stob. Ecl. I. p. 458.

Boeckh. p. 62—64), et eo, quod mentem contemplativam (yovv xXecoq^tixov) naturae quadam cogna-

tione tener! docuit (Sext. Emp. adv. Math. VII. 92. Boeckh. p. 191). Item ipse Pythagoras, quum

ex eo quaereretur, quinam essent philosophi, teste Heraclide Pontico respondiese fertur, esse quosdam

(in vitae mercatu), qui ceteris omnibus pro nihilo hab it is rerum naturam stúdiósé intuerentur, hos

łut ív őaov aiofhjTÓv іаті coönsQ Еілориѵ, iv.avàç, se appellare sapienliae studiosos, philosophos, et, ut illic (in mercatu) liberalissimum esset spectare nihil sibi acquirentem, sic in vita omnibus studiis contemplation em rerum cognitionemque praestare. Cic. 1 use. V. 3, 8. Sosicrat. ap. Diog. Laert. A III, 8. Jambl. V. P. 58. De Anaxagora porro Aristoteles Eth. Eud. I. 5: тоѵ /¿ev ovv Դ Ava'layógav (paoiv алохдіѵао&аі лдос, riva ôia- лодоѵѵта тоіаѵт' атта хаі disgamővTa, tÍvoq Svex ’ Sv tic, "ÈXoito ysvÉirtai цйХХоѵ t¡ լւէյ ysvÉa&ai,

„тоѵ * * (pávai, „ÖEugijaac тоѵ ovgavòv xai tt¡v лЕді тоѵ Slov xóopiov záliv. * Et Clemens Alexan­

drinus de eodem, Cortasse minus accurate, Strom. II.p. 497: ’ Av ațay óg av puv yàg тоѵ Klațopuviov rr¡v Հհ -aigiav (pávai тоѵ ßiov téXoç eivai хаі tt¡v ало таѵт /jç EXEvOsgíav Xíyovoiv.” ) Sed omnino ante Socratem omnes fere philosophi, quod librorum suorum ЛЕді (pvoeioç, nsgl лаѵто;, лтді oXov titulis iam indicant, in contemplatione et explicatione rerum naturae опте studium posuerunt et praeterea nullum aliud philosophiae genus coluerunt. Cf. Xenoph. Mem. I. 1, 11: oiôè yàg лтді zfję тйѵ návTiov (pSatuç, ¿лед та.ѵ SXXwv oí лХеіотоі, діекЕувто, sc. ձ ^ыхдатт^. Galen, in Hippocr.

de elem. I. 9: та тыѵ лаХаійѵ апаѵта лтді cpvaewç Еліуіудалтаі. Et Pythagoreos inter illos rerum naturae perscrutatores nequáquam modestiae laude flóru isse, quum aliunde ” ), tum Aristotelis constat testimoniis Melaph. 1.8: діаХвуоѵтаі /. iÉvtoi xai лдауріатЕѵоѵтаі лвді (pvata.ç л^ѵта (sc. ot ПѵУауодЕіоі) * yswuai ts yàg тоѵ ovgavóv, xai лтді та тоѵтоѵ /.иду хаі та nd&r¡ хаі та ¿'дуа diazíjgovai то

’ ) Cf. Brandis I. c. I p. 267. Aristól. Elh. Eud. I. 4. p. 1215, 6. Novit sentenliam illám inter alios etiani Pinio Judaeus de Incorrupt. Mundi p. 488.

*3) Pythagoras de studio suo rerum arcana perscrutandi ab antiquissimis scriptoribus modo acerrime vituperatur (cf. Xenophan. ap. Diog. Laert. VIII. 36. Heraclit. ib. IX. 1. Ѵ1Ц. 6. Socrat. ap. Plut, de Gen. Socr. 9. p. 312. Timon ap. Plut. vit. Num. 8. cf. Lobeck. Aglaoph. p. 893.), modo su minis laudibus cumulatur (Empedocl. ap. Jambl. V. P. 67. Porphyr. V. p. շ 0. Diog. Laert. VIII. 54) Non sine ironia h. 1. аѵухоацеіѵ tieiqw^voi dicuntur Pythagorei tanquam ipsius dei in cre- anda rerum natura adiutores, quo sensu Pythagoras Panthoides in Horatii carmine I. 28 14 non

sordidus auctor naturae* vocatur. Cf. not. 13. ’ »

Grupp, j. c . p. 89

xovffiv, iòç ofioXoyovvtEÇ toZç, áXXoiç, (pvaioXóyoiç , оті хаі ПЕдіЕІХтуірЕѴ o xaXovpiEvo? ovgavó? ’ та? ô’ аіті'а?

XÉyoveiv Ènavaßfjvat хаі елі та аѵытЕды тыѵ Xóyoi? адріоттоѵоа?.

gsioi), Tip ôÈ yijv ¿v таіѵ аатдыѵ оѵоаѵ xvxlg. (pEgopiévvjv ЛЕді лоіеіѵ éti д' ßvavTiav uXXr¡v таѵтг, хатаахЕѴііиоѵаі yijv л gòç та qaivópifva тоѵд Xoyov? хаі та? аіті'а? "Ç

avT alv та (paivopisva лдоовкхоѵтЕ? хаі ЛЕіда.риѵоі оѵухоаріЕіѵ* ’ ).

’pßaivov, хаі tuç ug/àç «ai та аі'тіа eiç таѵта хатаѵаХіа- tó ye ov tovt’ e

хаі tuç cigyàç,

оѵт w v, хаі pãXXov íj toïç, лед i срѵаеіоs

tò /.leaov ѵѵхта те хаі тц.іедаѵ , íjv йѵтіу&оѵа ovocia xaXovaiv, ov '&jTovvres, áXXci лро; тіѵас, Xóyovs хаі öoiaz

Post Socratem vero quamquam ctiam de monbus quaeri coeptum est, naturae tarnen contemplație

a philosophis non submota, sed, quum a Socrate neglecta esset, a Plalone revocata est, qui, quidquid

Gruppio de mentis humanae imbecillitate statuisse videtur"), non solum ipse subtilissime Pythagoreo-

rum modo de rerum origine et natura quaesivit (totus Timaeus documento est), sed etiam hoc philo ­

sophie genus omnium praestantissimum et maxime necessarium esse dicit Tim. p. 46. D. sq.: тоѵ ôs

13

vov zai tTtiOTihiijg epaoifv dvdyzr¡ tág tije, epitppovos <p voe to s air tas nptóras tier adud zeiv хтк * ѵѵѵ Ժ’ f¡]i¿pa те хаі vvț òtp&eiaai /.ir¿v¿s те хаі eviavrtõv nepiodoi (_ie]i7¡xáví]vrai piev dpiŕkiitóv, y pdvov de evvoiav nepi те rfs тоѵ navròs <рг'oeios Լրլրրլօ iv i'dooav, eț ыѵ en opioàpie&a tpikooo- tpias y¿vos, ov [leiÇov àyaikòv ovx fk&ev оѵУ ffței поте Teri övijrcí) y¿vei dtopijikev ex &etöv.

Et pariter algue Archytas, non solum totius univers! contemplationem eo comprehendit de Rep. VI. p.

486. A: еѵаѵтіытатоѵ yáp nov Ofuzpokoyia ipv/fi f.iekk¿op] rov okov za i navròs dei enopețeo&ai Уеіоѵ, те хаі аѵ&рыпіѵоѵ хтк. о> оѵѵ vnâpyei diavoias ¡л. eyakonp¿neia xat Netopia navròs ^ièv /pdvov, náor¡s dè ovoias, oTóv те oiei тоѵто) pt¿ya ti ô oxe tv eivai тоѵ dv&piónivov ßiov, sed etiam sapienliam in rerum natura conspicuam homini imitandam esse indicat Tim. p. 47. В : dXkd т5то keyécä-to пар ’ rjpidív, av Tf] ent гаѵтт] alritp Pkeòv t] и tv ãvevpetv dwpr¡oao&ai те dip tv, tva та =, ev ovpavtõ тоѵ vov xaridòvves nepiódovs ypT]Oaipie&a ent та g nepirpopàs та'g tíjs пар ’ rßiiv âia- vor¡oetos, "țvyyeveis exeivais oiíoas, атарахтогд тетадауцеѵад, ez^ia&óvres de хас koyiopitõv хата tpvoiv ÒQÍ>ÓT7]Tog /.іетаа/оѵтед, ptipiovpievoi rds тоѵ &еоѵ návrtos ânkaveïs oiíoas гад ev fjptčv пепкаѵтц.іеѵ ад хатаатт]Оallied- а. Cf. Tim. p. 90. B. sqq. Si vero Plato in eo potissimum dei imitationen։

posuit, ut ordinem, quern quum in universa rerum natura, turn in siderum motu admiramur, vitae modo exprimamos: quidni item etiam Archytas, Platonis amicus, et reliqui extremorum Pythagoreorum 18 ), quibuscum Plato versales est?

5. At vero a Scylla incidimos in Charybdim. Archytas enim in eodein fragmento nepi ootpiag ap. .Iambi. Protr. IV., póstquam sapientiam cum visu et sole comparavit (тоаоѵтоѵ diatpipei aotpia ev nãdt točí dv&ptonivois, doov òipis [ièv aîoüaoitov Oui pt ат о; , vóos de՝ ipv/ã g, a'Azog de а от p tov) et quidquid existat, ea comprehend! docuit, sicut visu res visibiles ( оѵты yàp eyet o otpia nepi поіѵта та еоѵта, tos dtp is nepi navra та ората), p. 58. adco de specula philosophiae studio assequenda loquitur, unde vir sapiens ipsum de um conspicere possit: oortg tdv dvakvoai aids ť еѵті navra та yevea vnò piiav те zai ràv avrdv apyàv хаі niikiv ovv&ečvai те xat ovvapiQpifoa- o&ai, oíros dozei pioi хаі ooiptoraros rțpiev хаі nav aka& ¿oraros, еті de xaXdv Ozoniàv evp r¡z¿- vai, dtp’ as dvvarò g еаоеттаі тоѵ Oeòv хатохр ečodai хаі поіѵта та ev րդ ovoroiyeitp хаі raței rd ezeivto zaraxe/topiopiéva хаі таѵтаѵ таѵ ар [Հ ат Հ Хат о ѵ òdòv exnopioápievos тіо vám­

zár ’ evxkečav dppiaOr^iev хаі rekeodpoțiăoai гад apyàs rois népaai оѵѵаграѵта zai entyvóvra։ ), dri о &eò g dpyol те zai reXos zai piéoov еѵті návrtov rcõv zara dizav те zai тоѵ ôp&òv kdyov rtepatvopiévtov1՝), Item Onatas apud Slob. Ecl. I. p. 92: deum a sensibus quidem remotum esse

1G ) Cf. Slob. Ecl. II. p. 64. 2tozpÚT7]c, ПХатюѵ таѵта rój Bvxkayóptp, r ¿kos dpioitooiv &eov‘

oatpiorepov ď аѵто diidp&tooe Лкатсоѵ, npoo&eis то хата dovar о'ѵ хтк. ПѵУауо'раѵ d ел ’ аѵто einečv՝ ¿nov deep՝ drjkov id g ovy, оратір zai npor¡yovpi¿vp) , voTjrip de хаі rf zoo ii iz f ev r ați a ap piov iztîi (1. zai rfjs xoopiizfs evrația g dp piovixif). Wytten- bach. ad Plut, de S. N. V. p. 28.)

’) De verborum collocatione cf. Hartenstein, Arch yta e fragm. philos, p. 32. not. m.

2) De postremis hisce verbis cf. Ind. lect. Lyc. Hos. 1852 — 53. not. 18. et not. 27.

docet, sed mente eura cerni posse affirmât: cO /.isv ■ÿ-soç та тыѵ céXXtov Çaitov Inaï'ei ovre

porro apud Stob. Ecl. IL p. 350 homo ad deum conspiciendum erectus et excelsus constitute

•/.ai огр tv artÿ evéyvoe toiavtav, tòv nçoaayoçevó[isvov v ó ov, o> ròv &sòv öiprjrai' ovts yú¡>

etiam Timaeus L o c r u s p. 104. B., Theages ap. Stob. Flor. 1, 68, Euryphamus ib. 103, 27.

homini ipsius dei c e r n e n d i vel contemplând! fanul tatom tribuunt.

Gruppius autem eiusmodi fragmentorum locis, quum aliorum philosophorum recentiorum, qui totos se in contemplatione divina abdiderunt3 * 5), tum Philonis Judaei doctrinara in memoriam sibi revocări dicit, et Onatae quidera fragmento simillima Philonis Judaei verba, quae leguntur in sermone, quem scripsit in Gen. 4., ab Auchero ex Armeniaca lingua sic Latine reddita: „Quod autora dicit: elevavit oculos, non corporis inquit; a sensibus enim deus videri non polest, sed ab anima “6). Praeterea etiam oxonia et адратукатод oôòç et уѵыаід et та sçya аѵтоѵ et ôvvaptg аѵты xaï äktfösta locutio- nibus et vocabulis, quae in illis Archytae et Onatae fragmentis reperiuntur, ofi'enditur 7) ; item sapi- entiae et mentis cura visu et sole comparatione Archytea, quam e .Philonis Judaei locis de Special.

Legg. p. 332 (dozei ¿iot pr¡dsv оѵтыд o ՀՒտօց sptpavsg ãcpávovg sçyáaao&at píprjpa, ыд огріѵ

3) De hoc vocábulo praeter Orel!. Opuse. Gr. sent. II. p. 705. cf. Hom. IL 13, 140.

ł) Jacobs in Epist. criL ad Heeren, pro xai аѵтоѵ ѵоатіхоѵ substituit xal та ¿ívm oQarixóv.

5 ) Ritter Gesch. d. Philos. IV. p. 456.

6) Grupp. L c. p. 140. 142. 91. 136.

7 ) Id. ibid. p. 91. 89. 134. 136.

՞) Id. ibid. p. 140. sq. Conferee etiam potcrat Phil. Jud. de M. Opif. I. p. 12, 2., de Sacrif. II. p.

9) Grupp. 1. c. p, 141.

koyiapov), Serra, p. 18. ed. Aucher, („quoniam sicut se habet oculus in corpore, ila mens et sapientia in anima “ ), de Mundo 5. p. 607, 2. (у.аЗсітіед tv pèv rcíl am (tart то цуероѵіу.ытатоѵ огрід tar ív, sv ôs Ttj) TtavTt Հ тоѵ срытод tpvGtg, rév аѵтоѵ tqotiov xat тыѵ tv rjptv то хдатіатеѵоѵ o vovg' xpvyJjgyaQ о гр tę оѵтод та tg oîxslatg nsçikapnópsvog auyatç, ô ť w v o nokvg v. aï ßa&vg Çócpog, öv xavsyssv ăyvota, тыѵ п^ауратыѵ аѵаохідѵатаі) manasse pulat8 ) ; et Cr i է on is fragmentum etiam ideo in suspicione habuisse videtur, quod in eo de recto hominis incessu, tanquam cognilionis consequendae signo, senno est9 ), quaniquam simillimum Philonis Judaei locum de Mundo p. 605, 33 (s'țaiQSTOV ás rijg xaTaffxsvijg skaysv avíkgcoTtog * тыѵ pív yág аккыѵ тад öipsig TtsQirpyays хаты y.vipag (o íísóg), ôtò v ¿V ev xs teço g /sftoov ’ àv&çmnov ôs spnakiv avcoQ-tkcoOsv , Iva тоѵ ovçavòv хата&ватаі) cum eo non comparavit.

Sed caveamus, ne somnia nobis tingamos.

14

Principio enim Pythagorei noștri non ex Platonicoruin recentiorum consuetudine de contemplatione dei divinitus subito excitata loquuntur, sed omnes ad deum contemplandum aut cocli naturaeque consi- deratione aut sapientiae studio opus esse consent: et ea via hominem ad dei contemplationem posse pervenire, quid obștat, quominus revera vetores philosophi ante Philonem Judaeum iam statuerint? Cer- nendi quidem et contemplând! facultatem menti, si non omnes philosophi, at certe Empedocles et Plato iam tribuerunt, qui, ut omnino duo rerum genera distinxerunt, alterum sensibus subiectum, aiffrhjto'v, alterum mente percipiendum, votjtov, ita de altero rerum genere non raro vtp Հհ to q siv et ѵф fhão&ai et vót¡) dsQxsctåai dicendi formális et similibus usi sunt, ut Empedocles apud Plutarch. Amat. p. 756.

de divina mundi harmonia:

tt¡v fív vó(¡> ösffxsv, цфТ oiittafítv Ts&r¡nwz 10 ).

Cf. Karsten Eiripedocl. reliq. vs. 108. coll. p. 308. sqq.

Cf. Philol. ap. Sext. Emp. adv. Math. VII. 92 (Boeckh. p. 191). Plat. Tim.

de An. 1. 2. Empedocl. ap. Aristól. Met. II. 4. Demotrit. ap. Sext. Emp.

ap. Jam bl. in Villoison. Anecd. T. II. p. 199.

Grupp, p. 34. Cf. Brandis 1. c. I. p. 377. not. 1.

Aur. Carin. 49. sqq. — тоѵтыѵ ôs хратт/огкд

yv<j.íor¡ uítavd'rшѵ те ■Э-еыѵ, OvTjTiõv т ’ аѵЭ-дсолсоѵ оѵотаоіѵ, fi те sv.aOT«. ôisgxETaí ’ те хдатеітаі՛

у v wat] ô ’, fi -Otu/ç, sffTi, (țvoiv ireçfii лаѵтос, ô/ioifiv, (S ff те os ¡.սիտ аеХлт ’ eXniQsiv, ՛Արտ XfiÀJstv.

Karsten Empedocl. reliq. L c.

Plat. Tim. p. 28. C. Sophist, p. 254. A. Cf. de Legg. VII. p. 821. A.

Boni idea in mente divina insidens diversa quidem est ab ipso deo Universum rerum náturám ad earn fingente et componențe; sed „universam divini numinis náturám ila conlinet et prope exhau- rit, ut, quidquid ipsa per se est, boni idea exprimatur. “ Trendelenburg de Platonis Philebi consilio p. 17 not. 42. Cf. Brandis 1. c. II. 1 p. 323. sqq.

։ ’ ) Platon. Phaedon. p. 66. E. 82. C. Phaedr. p. 249. A. Cf. 246. C. V. Heusde Philos. Plat. init. II. 1. p. 49.

Plato Phaedr. p. 247. C: y.ai avatpr^ ovala оѵтсоь оѵва tpvyjjç, ¡tvfteçvrjTfl /lóvoi fhaifj ѵф. De Rep. VIL p. 529. B. xivôvvsihiç yàp r^eio&ac av аѵтоѵ voýasi, aXX ’ ovx opipiaai fhcoQSÏv. Ñeque aliud quidquam metaphoris illis significant, quam ѵф sive ôiayoíq՛, Xapißdvsiv , mente sive cogitalione percipere (cf. Plat. de Rcp. VII. p. 529. D.J. Philosophie autem, qui mentem divinitus derivarunt et simile simili percipiendum censuerunt11 ), et summum vitae humanae finem in dei imitatione posuerunt (cf. §. 3.), deum simul talem esse visum, qui percipi a nobis aliquo modo posset, non est, quod mire- mur. Quis enim sequi et imitări potest deum nullo modo percipiendum?

Sed idem, quod coniectura iam assequi possumus Pythagoreis et Platoni placuisse, etiam locis, quibus aperte de contemplatione dei serme est, confirmatur. De Pythagora enim, ut Aureum Car ­ men, quamquam Grupp io satis antiquum visum est 12), miltamus 13 * * ), Ovidius Metam. XV. 62, Empedoclem seculus1 * ):

— Isque licet çoeli regióne remotos

Mente déos adiit et, quae natura negabat Visibus humanis, oculis ea pectoris hausit.

Et Plato, quamquam deum invenire difficile esse dicit1 ®) et passim affirmai, non posse sapientem nisi post mortem ad plenam summi boni, h. e. numinis divini 16 ), contemplationem pervenire17 ), non

p. 47, D. coll. Aristól.

I. c. VII. 116. Archy!- 10 )

։1 )

Ո)

,3 )

raro tarnen, id quod ab Aristocle iam animadversum est, quo teste docuit, pervideri a nobis humana non posse, nisi divina prius perspecta haberemus 18 ), ctiam de tali contemplatione dei disputat, ad quam in hac vita iam procederé valeamus et sapientem procederé etiam oporteat. In Republica enim VII. p.

517. B. boni ideám longe praestantissimam non sine multo quidein labore conspici, sed semel conspectam omnis bonitatis ас pulcritudinis fontem ас principium videri dicit: та ô ’ ovv s/.iol tpaivófisva оѵтш tpaivsTai, tv тш уѵшатф теХеѵтаіа f¡ тоѵ ауа&оѵ idta xal pióyis òçãa&at, òcp&Efáa ds ovXXo- yitJTsa stvat, ատ aça лйоі лаѵтшѵ avrrj òçOtõv ts xal хаХшѵ аітіа, sv ts dçaTO~i գատ xas тоѵ тоіітоѵ xvçtov техоѵаа, sv ts ѵоцтф avvr¡ xvçia akr¡&siav xal voíív л açaa/o/xsvt], xal í>ti ,dst tаѵтуѵ tdstv тоѵ /.isXXovra siafçóvws л çaÇstv Հ idicf. Հ ôtjuoaiçc. Nec solum monet civitatis custo­

des, ceteris institutionis gradibus absolutis, dvaxXivavTas ттуѵ viys фѵ/fjs avyrjv sts аѵто алорХЁіраі то лйаі (f ատ naçt/ov xal íôóvtus to ayaOòv аѵто, л aç ad styvast yjtwiiévovs sxsťvo), xal лоХіѵ xal tôt шт as xal ¿avTovs хатахоаріЕіѵ тоѵ ІліХоілоѵ ßi'ov (de Rep. VII. p. 540. A.), sed etiam eos, qui divinos radios ferre nequeant, reprehendí! Sophist, p. 254. A: 6 dt ye tptXóaotpos, тц тоѵ

Х

/

,

X

(

/

,

^

S

dtp&îjvat’ та ydç тг^ тшѵ лоХХшѵ грѵ /Հտ опиата xaçTsçsïv rcçòs то ■Эеіоѵ dtpoçtõvTa ádvvava.

Item Plato etiam aliis loéis de summi boni sive dei contemplatione loquitur (de Rep. VII. p. 519. C. D.

532. A. C. Phaedr. p. 249. C. Symp. p. 211. E. coll, de Rep. VI. 506. VII. 518. de Legg. 897. D.

Brandis 1. c. II. 1. p. 281. sqq. 342. sqq.). Et, si non Megarici et Eretriaci, qui omne bonum in mente posuerunt et mentis acie, qua verum cerneretur19), et bonum ipsum modo deum, modo mentem, modo intelligentiam nominarunt 20 ), at certe Cicero et Varro exemplum eins imitati sunt21 ). Ñeque defuerunt, qui ipsam ôsoiçsïv vocem, qua Plato ceterique omnes phiíosophi innumeris locis utuntur, idem esse censurent, quod èçãv rd &sla (Alexand. Aphrod. ad Anal. pr. fol. 2. B. Trendelenburg Elem. log.

Aristól, annot. §. 16.).

Revera igitur ante Philonem Judaeum iam fuerunt, qui divini exemplaris cernendi et contemplând!

facultatem homini tribuerent, et, quod maximi moment! est, ad Plalonis doctrinara Archytas ceterique Pythagorei, qui de dei contemplatione loquuntur, mullo propios accedunt, quara ad Philonianam. Philo enim, ut ceteri Platonici recentiorcs, nullo alio adiumento, nisi divino quodara mentis instinctu opus esse censet, quo ad deum contemplandum in coelestes regiones evolemus22); Crito autem et Timaeus Locrus sapientiae studio et mentis exercitatione, Ouatas operum divinorum considcralione, et Archytas 1. c. expresse dicit, eum deraum speculam opportunam nacturum, unde deum et divinum rerum naturae ordinera contemplări possit, qui omnia rerum genera sub unum idemque principium dissolvere iterum- que componere et ad numerorum rationem construere didicerit.

JS ) Aristocles ap. Euseb. Pr. ev. XI. 3: föiov ydç (¿ ЛХсІтшѵ) dvvaaOai та dv&çióuiva хат ids tv /¡¡.ids, « та &eía nçórsçov òtp&sírj. Eandem sententiam Aristoxenus Indorum philosophis tribuit eodera teste Aristocle. Cf. Mahne de Aristoxeno p. 87.

,9) Cic. Acad. II. 42.

î0 ) Diog. Laert. II. 106. Deycks de Megaricorum doctr. p. 26.87.

’ *) Cic. Tuse. I. 20. Varro ap. Augustin, de Civ. Dei VII. 5.

”) Ritter Gesch. d. Philos. IV. p. 456.

16

Ñeque specula illa (a x о тг i à) пес via illa curribus frequentata ¿¿р/іат^'Хатод d do g), quae in Arcliytae fragmento commemorantur, ñeque yvwaig vox, quae in varus fragments reperilur, ex Judaica sive Philoniana consuetudine loquendLductae sunt, quae Gruppii fuisse sententia videtur 23).

Nam yywffis vox, ut Philolaum (cf. Stob. Ecl. I. p. 458. Bkh. p. 62), alios mittamus, eadem potestate etiam а Ріа tone usurpatur de Rep. V. p. 477. A. sqq. Crat. p. 440. A. al.); idemque etiam specu ­ lam, unde mente prospiciamus, iam novit (de Rep. IV. p. 445. C: waneç anco oxoniãs MOi сраіѵетаі, Ineiôrj ІѵтаѵОа âvaßsßr/xdnsv тоѵ lóyov, '¿v ptv slvai sidos «perÿs). Et via illa аццатті- Хатод, nisi quis ăva/.iaQT^ios odd; legere malit, non dubito, quin aut ex Platonis Phaedio p. 246.

sqq., ubi ad rerum naturam contemplandam dii animaeque omnes curribus vehuntur, aut ex Parmenidis carmine dueta sit, in cuius exordio philosophic curru se sublime in viam celebrem ad sapientiae domum elatum esse finxit 24 ); адост^'Хатод autem vox ne in suspicionem vocetur, vêtant Euripidis verba Hercul. fur. 1268:

— zac то v адратп karov

1 r^tov ’ ev őeff/rocacv ezuiiirjOoț-iai֊

Ñeque magis reliquae Gruppii de Archytae fragmento suspiciones veritate fundatae sunt. Nam sapientiae et mentis illám cum visu et sole comparationęm non, ut Gruppio videtur»), ex Philonis Judaei scriptis esse derivandam, partim inde iam sequilar , quod ex loéis supra citatis menti antiquitus iam omnium, quae oculorum obtutum elfugiunt, et ipsius dei cernendi facultas tributa est.

Accedit, quod Aristoteles iam lisdem fere "verbis, quibus Philo et Archylas 11. cc., mentem cum visu comparai Top. I. 17: մտ Iv ècpOaX^, vovs iv et Plato non solum eadcm compara- tione utitur (de Legg. XII. p. 961. D.), sed etiam directe mentem animi oculum, ipv/ijc, oiąia, animique visum, ipvtfi õ^v, dicit (de Rep. VII. p. 519. B. 533. D. coll. p. 527. E. Sophist, p. 254. A.

Legg. XII. p. 961.), Epicharmus autem eo processif, ut praeter mentem omnia coeca esse diceret, teste Theodoreto de Fid. I. p. 15. ed. Sylb.:

vovs оед zac vov s àzovec, таХХа zwcpà v.aï тѵсрХа. 27) M)

” ) 2ł )

” ) 26 )

eine Zeit, welche überspannte Begriffe von geheimer Erkenntniss hat, sich so aussern, wie <es in den Fragmenten geschieht — und nun begegnet in diesen zum öfteren das Wort fvwoic,. CL Archyt. ap. Stob. Ecl. I. p. 722: ãç/à tõç гыѵ еоѵтыѵ уѵшосоь та avrodev срасѵоцеѵа.

Karsten Parmenid. reliqq. p. 51.

ВВ/ճճճ ւճճճճճճՀՀՃ- Հճճ

ияви®

(coll. A ris է ox. ap. Athen. XII. 64. 1 lut. V. Cat. mai. 2.)-