Romuald Skowronek
Kongregacja Ewangelizowania
Narodów w rozwoju
historyczno-prawnym
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 16/3-4, 191-207
1973
16 (1973) n r 3—4
KS. ROMUALD SKOW RONEK S C J
KONGREGACJA EWANGELIZOWANIA NARODÓW W ROZWOJU HISTORYCZNO-PRAWNYM
T r e ś ć : W stęp. — I. K o ngregacje R ozkrzew ienia W iary -według b u lli erek cy jn ej G rzegorza XV In s c ru ta b ili D ei P r o v id e n t ia z 22 czerw ca 1622 r. — II. D alsze losy i p rze m ian y KRW do ro k u 1917. — III. S y tu a c ja p ra w n a KRW w K odeksie P ra w a K anonicznego. — IV. A k tu aln y sta n p ra w n y K ong reg acji E w angelizow ania N arodów .
Wstęp 1
Myśl o pow ołaniu do życia kongregacji kardynalskiej, k tóra by kierow ała całokształtem działalności m isyjnej Kościoła, nie po w stała nagle. Już pod koniec X III w. w ysunął ją słynny publicysta, filozof i m istyk a przy ty m gorliw y m isjonarz, R a m ó n L u l (1232—1315?) zw any też „doktorem m isji”, w obu sw ych petycjach
1 B i b l i o g r a f i a a) ź r ó d ł a
C o rp u s Iu r is Canonici, R om ae 1948.
S o b ó r W a t y k a ń s k i D ru gi, P ary ż 1967 lub P oznań 1968.
M otu p ro p rio Ecclesiae S anątae z 6 sie rp n ia 1966 r., u sta n a w ia ją c e p rze p isy w ykonaw cze do n ie k tó ry ch d ek re tó w S oboru W a ty k a ń sk ie go II — por. P P K (Posoborow e P ra w o d a w stw o K ościelne) t. I, z. 1, 31—34. P rz ep isy W ykonaw cze do d e k re tu Ad G e n te s D iv in i tu s — P P K t. I, z. 1, 97—109.
M otu p ro p rio P ro c o m p e r to sane z 6 sie rp n ia 1967 — P P K t. II, z. 1, 7—13.
K o n sty tu c ja ap o sto lsk a R e g im in i Ecclesiae U n iv e rs a e o k u rii rz y m skiej z 15 sie rp n ia 1967 r. — P P K t. II, z. 1, 14—92.
R e g u l a m i n O g ó ln y K u r i i R z y m s k i e j (R egolam ento G en e ra le della C u ria R om ana) z 22 lutego 1968 r. — P P K , t. II, z. 1, 113—180.
I n s tr u k c j a K o n g r e g a c j i E w a n g e l iz o w a n i a N a r o d ó w czyli R ozkrzew ienia W iary dotycząca ułożenia m isy jn ej w spółpracy bisk u p ó w z P ap iesk im i D ziełam i M isyjnym i oraz w zak resie in ic ja ty w poszczególnych diecezji n a rzecz m isji — z 24 lutego 1960 — P P K t. II, z. 2, 5—17.
I n s t r u k c j a K o n g r e g a c ji E w a n g e l iz o w a n i a N a r o d ó w czyli R ozkrzew ienia W iary u s ta la ją c a pew ne zasady i n o rm y dotyczące stosunków m iędzy o rd y n a riu sz a m i m ie jsc a a in s ty tu ta m i m isy jn y m i n a te re n a c h m isyjnych z 24 lu teg o 1969 — P P K t. II, z. 2, 18—33.
P o s ta n o w i e n ie P le n a r n e g o P o s ie d z e n ia K o n g r e g a c ji E w a n g e l iz o w a n i a N a r o d ó w (30. 3. — 2. 4. 1971) — Z a p ł a t a F., B iu l e ty n M isjologiczn o- - r e l i g i o z n a w c z y , C o llectanea Theologica 42 (1972) f. II, 139—142.
do papieży Celestyna V w r. 1294 i do Bonifacego VIII )1294—1303) w r. 1295. Z podobną propozycją w ystąpił w XVI w. św. Franciszek Borgiasz, za p o ntyfikatu P iusa V (1566—72).
N ajnow sze badania historyczne u p raw n iają do stw ierdzenia, że kongregacja kardynalska, której zadaniem była troska o rozkrze- w ienie w iary chrześcijańskiej, zakładana była kilkakrotnie, po
dobnie ja k też kilka razy próbow ano ją reaktyw ow ać.
Po raz pierw szy założył ją P ius V, dnia 23 lipca 1568 r. 2. Nie chęć i sprzeciw F ilipa II (1527—98), obaw iającego się ograniczenia dotychczasowych w pływ ów hiszpańskich spraw ił, że żywot nowo utw orzonej kongregacji okazał się kró tk i a w szelkie późniejsze
w ysiłki G rzegorza X III (1572—85) w celu jej reaktyw ow ania spełzły na niczym. Podobny los spotkał założoną po raz drugi w r. 1599 przez K lem ensa V III (1592—1605) K ongregację dla Roz- krzew ienia W iary (Congregatio de fide p ro p a g an d a)3. Po n ieu da nych próbach jej reaktyw ow ania, podjętych przez P aw ła V (1605—
b) l i t e r a t u r a
Sacrae C ongregationis de P ropaganda Fide M em oria R e ru m (1622—
1972) c u ra e t studio J. M e t z l e r edita, vol. т/1, 1622—1700, F re ib u rg im Br. 1971 p ra c a zbiorow a).
W ykorzystano n a stę p u ją c e a rty k u ły z n iej:
A n t o n a z z i G., La Sede della Sacra C ongregazione e dei Collegio
U rbano, 306—334.
C h i o c h e t t a P., „II contesto storico nel quale sorse la S. C ongrega
zione de P ropagande F ide”, 3—37.
H e n k e l W., T h e P olyglot P rin tin g -o ffic e of th e C ongregation, 335—350.
T i n g P o n g L e e I., L a a ctitu d de la Sagrada Congregación fre n te
al Regio P atronato, 353—438.
M e t z l e r J., W eg b ereiter u n d Vorl<Ę$,fer der K ongregation, 38—78. M e t z l e r J., F oundation o f th e C ongregation de Propaganda Fide by
G regory X V , 79—111.
M e t z l e r J., O rientation, program m e e t p rem ières décisions (1622— 1649), 146—196.
M e t z l e r J., Francesco Ingoli, der erste S e k re tä r der K ongregation (1578—1649), 197—243.
M e t z l e r J., Die K ongregation in der zw e ite n H ä lfte des 17. J a h r
hu n d erts, 244—305.
R e u t e r A., De iu rib u s e t officiis Sacrae C ongregationis „de P ro
paganda Fide n o v ite r co n stitu ta e seu de indole eiusdem propria, 112—145.
J a c q u e l i n e B., L ’organisation de la cooperation m issionaire après
le Concile O ecum énique V atican I I — D ocum ents O m nis T e rra L X X X IX -5-M ai-1972, 303—314.
L a u t e s c h l a g e r , P résen t e t a ve n ir des religieuses m issionaires — D ocum ents O m nis T e rra L X X X IX -8-M ai-1972, 345—352.
R о s s i A., A ctu a lité des rąissions de l’Eglise dans le m onde, — D ocu m e n ts O m nis T e rra LX X X IX -3-M ai-1972, 297—299.
2 M e t z l e r J., W eg b ereiter u n d V o rlä u fe r der K ongregation, art. W: S acra e C ongregationis de P ro p a g an d a F ide M em oria R eru m (SCPF M em oria R erum ), vol. 1/1 F re ib u rg im Br. 1971, 38—78.
21), now ym bodźcem w tym kierunku było słynne dzieło karm elity Tom asza od Jezusa pt. De procuranda salute om nium gentium z r. 1613.
Ja k z tego w ynika, mimo rozum ienia potrzeby i nie m ałych w ysiłków papieży oraz zaangażow ania w ybitnych osobistości, na skutek trudności zew nętrznych a częściowo także i w ew nętrznych, pow oływ ana kongregacja nie zdołała się utrzym ać przy życiu przed rokiem 1622.
I. Kongregacja R ozkrzewienia wiary na podstawie bulli erekcyjnej Grzegorza XV Inscrutabili D ei Providentia z 22 czerwca 1622 r.
Rok 1622 stanow i datę przełom ową w histori m isji i ukoronow a nie ty lu dotąd bezowocnych wysiłków. W dniu 6 stycznia Grzegorz XV (1621—23) pow ołuje do życia nową kongregację, składającą się z 13 kardynałów , 2 prałató w i sek retarza Francesco Ingoli, k tóra swoje pierw sze posiedzenie odbyw a już w dniu 14 stycznia tegoż roku, w pałacu k ardynała dziekana Antoniego M arii Sauli. Po spraw ozdaniu kard. Ludovica Ludovisi, energicznego pełnom ocnika starego i schorowanego papieża oraz po przedłożeniu racji założe nia nowej kongregacji, postanowiono:
— wysłać listy apostolskie do nuncjuszy, ażeby przesłali spraw o zdania ze stan u religijnego na pow ierzonych im terenach oraz ze b ra li przy pomocy biegłych inform acje, w skazując kongkregacji odpowiednie środki i propozycje dla rozkrzew ienia w iary w ich nuncjaturach,
— przygotow ać bullę erekcyjną nowej kongregacji z określeniem jej upraw nień i przyw ilejów .
Podczas, gdy w spom niane listy apostolskie do nuncjuszy w ysłano następnego dnia tj. 15 stycznia 1622 r., przygotow aną w m iędzy czasie bullę apostolską pod nazw ą Inscrutabili Dei Providentia
arcano mógł G rzegorz XV ogłosić już 22 czerwca 1622 r.
W arto podkreślić, że bulla erekcyjna jest dokum entem , u trzy m anym w tonie pozytyw nym , bez akcentów po lem icznych4. Na pierw szy p lan w ysuw a ona — jako palące zadanie dla papieża — obowiązek prow adzenia dusz do Kościoła Chrystusow ego (opus adductionis anim arum ad Ecclesiam Christi). Papież jest bow iem świadom tego, że „zadanie powierzone przez P ana w szystkim Apostołom, by głosili Ew angelię w szelkiem u stw orzeniu, odnosi się w sposób zasadniczy do P iotra, któ ry z racji p ry m atu stoi na czele w szystkim i jem u sam em u nakazał Pan, aby pasł jego owce” 5 — głosi bulla erekcyjna.
4 M u e l l e r Κ., G łów ne w y ty c z n e działalności m isy jn e j, Concilium I, 214.
5 Iu s P o n tific iu m I, 1. 13 — P ra w o k a n o n ic zn e
P rzez ustanow ienie specjalnej kongregacji k ardynalskiej, pragnie papież poświęcić tem u zadaniu więcej uw agi i troski o jego p lano wość i znaczenie 6.
C ytow ana bulla, w yjaśniając m otyw y ustanow ienia nowej dykas- terii, precyzuje rów nież jej szerokie zadania i kom petencje a przede w szystkim praw o zakładania m isji na całym świecie oraz dyspono w ania osobami i u rz ę d a m i7. W zw iązku z tym papież udziela nowej kongregacji bardzo szerokiej jury sd y k cji do rozpatryw ania, załatw iania i egzekw ow ania wszelkich spraw dotyczących m isji 8.
W arto zwrócić uw agę ,że początkowo KRW m iała również w ła dzę sądową (potestas iudiciaria), którą mogła w ykonyw ać we w szystkich spraw ach m isjonarzy oraz sw ych podw ładnych, za równo cyw ilnych ja k i karnych, także w pierw szej instancji. Udzie lił jej tych up raw n ień Grzegorz XV na mocy konstytucji Cum
n uper z 13 czerwca 1623 postanaw iając, by w szelkie spraw y spor
ne, jakiegokolw iek były by rodzaju, jeśli dotyczą w jakikolw iek sposób tejże kongregacji, jej urzędników i podw ładnych, rozstrzyg nął specjalny sędzia, w y bieralny z kardynałów tejże kongregacji. Z tego w ynika, że KRW była całkowicie niezależna od innych kongregacji a naw et trybunałów ku rii rzym skiej. Jednakże ta do tąd niczym nieograniczona w ładza sądow a KRW uszczuplona zo stała podczas reform y k u rii rzym skiej, dokonanej za p on tyfik atu Innocentego X II na mocy konstytucji Rom anus P o n tifex curae z 17 w rześnia 1692 r. — jedy nie do sp raw spornych, zw iązanych z jej adm inistracją. Poza tym sam a KRW zw ykła by ła dla łatw iej szego znalezienia w łaściw ych rozw iązań odsyłać spraw y zgodnie z kom petencjam i do św. Oficjum, do P eniten cjarii Apost., K ongre gacji Soboru itp.
6 M e t z l e r J., F oundation of th e Congregatio de P ro p a g a n d a Fide” b y G r e g o r y X V , a rt. W: S C PF M em oria R erum , 1/1, 79—111.
P e с o r a i o E., P r o p a g a n d a Fide, D ictio n ariu m m orale e t canonicum , III, R om ae 1966, 871—873: „E tsi a felicis rec o rd a tio n is R om anis P o n ti ficib u s p raed ecesso rib u s n o stris p a s to ra li v ig ilan tiae ope, stu d io et in d u s tria e la b o ra tu m fu e rit, ne ta m m u ltae m essi d eesen t o p era rii, et n egotiatio haec sa n c ta non n eg lig etu r, n ihilom inus nos, u t m aio ri cum v igilan tia, c u ra e t fe rv o re opus pro seq u i possim us, e t in p o ste ru m succesores n o stri possint, n o n n u lo ru m v e n e ra b iliu m f ra tr u m n o stro ru m S.R.E. C a rd in aliu m p ecu liari sollocitudini negotium com m itendum d u x i m us, p ro u t te n o re p ra e se n tiu m com m ittim us e t d em an d a m u s”.
7 „...m issionibus om nibus ad p rae d ica n d u m e t docendum evangelium e t catholicam fidem su p e rin te n d a n t, m in istro s necessarios in stitu e n t, m u te n t” — COLL. 3.
8 „Nos en im eis ta m p rae m issa q u am o m nia e t sin g u la a lia d esuper n ec essaria e t o p p o rtu n a etian l si ta lia fu e rin t, q u ae specialem , specificam e t ex p re ssam re q u ir a n t m entionem , faciendi, g erendi, tra c ta n d i, agendi e t ex eq u en d i plen am , lib e ra m e t am p lam fa c u lta te m , a u c to rita te m et p o te sta tem , A postolica a u c to rita te , e a ru n d em te n o re m p ra e se n tiu m con cedim us e t im p e rtim u r” — COLL. 3.
Mimo, że KRW m iała w prost nieograniczone kom petencje w sp ra w ach m isyjnych oraz że stanow iła teoretycznie jed yn y i w yłączny organ, zajm ujący się m isjam i n a całym świecie, to jedn ak d e facto upraw nienia jej by ły w niem ałym stopniu ograniczone.
I tak np. ogrom ne przyw ileje papieskie zakonów m isyjnych na pow ierzanych im teren ach oraz tzw. praw o p atro n a tu królew skiego H iszpanii i P o rtu g alii w ykluczały w prak ty ce możliwość ingerencji KRW na wielu, tylko teoretycznie podległych jej, terenach. Dalsze ograniczenia kom petencji KRW dokonyw ane zostały na rzecz ob rządków wschodnich, co będzie przedm iotem kolejnej refleksji.
II. Dalsze losy i przemiany KRW do roku 1917 9
W XVI w. Stolica A postolska żywiej in teresu je się obrządkam i wschodnim i w zw iązku z licznym i naw róceniam i do jedności ko ścielnej chrześcijan wschodnich, którym i zajm ow ała się pow ołana do życia przez G rzegorza X III w. r. 1573 K ongregacja do S p raw G reckich (Congregatio pro rebus Graecorum ), przem ianow ana póź niej przez K lem ensa V III (1592—1605) na K ogregację do S p raw W iary i Religii K atolickiej (Congregatio super negotiis Fidei et
Religionis Catholicae). J a k wadomo, G rzegorz XV w cielił w. w.
K ongregację do S praw W iary i Religii K atolickiej do erygow anej przez siebie KRW z tym , że dla załatw iania w ażniejszych sp raw wschodnich, pow oływ ano w ram ach tejże kongregacji specjalne kom isje 10.
Dalszych zm ian organizacyjnych dokonuje P ius IX w oparciu o konstytucję Rom ani Pontifices z 6 stycznia 1862, pow ołując do życia now ą d yk asterię rzym ską pod nazw ą K ongregacji R ozkrze w ienia W iary dla S praw O brządku W schodniego (Congregatio de
Propaganda Fide pro negotiis ritus orientalis), której zlecił całko
w itą troskę o chrześcijan tego o b rz ą d k u n . S tanow iła ona część składow ą G eneralnej K ongregacji R ozkrzew ienia W iary, z k tó rą łączył ją w spólny k ard ynał prefekt, lecz z w łasnym sekretarzem , w łasnym i konsultoram i i urzędnikam i. W praw dzie podczas P ie rw szego Soboru W atykańskiego (1869—70) w ysunięto propozycję
peł-9 T i n g P o n g L e e I., P raelectiones Iu ris M issionarii C anonici,
Romae (b.r.w.) I, 59 nn.
P a ł k a P., K o n m p e te n c je K ongregacji dla K ościołów W schodnich w św ietle o sta tn iej re fo rm y K u r ii R z y m s k ie j, Roczniki Teologiczno-Ka- noniczne 5 (1969) 25—36.
P e t r a n i A., De Sacra C ongregatione pro Ecclesiae O rientali eiu s- que fa c u lta tib u s, Apollinaris 10 (1937) 26—46.
S e u m o i s A., P roblem te ry to ria ln e j reorganizacji K ongregacji R o z krze w ie n ia W ia ry, Kościół na drodze Spotkania z Trzecim Światem, W arszawa 1971, 25—48.
10 P e t r a n i A., dz. c., s. 26—46. 11 P a ł к a P., dz. c., s. 28.
nego uniezależnienia obu tych dykasterii, lecz zawieszenie soboru udarem niło w szelkie w ysiłki na rzecz misji, m imo że schem at 0 m isjach apostolskich w ysłany był na czas do ojców soborowych. Toteż ten stan rzeczy p rzetrw ał aż do r. 1917.
Podczas reform y kurii rzym skiej, dokonanej na podstaw ie kon stytucji apostolskiej Sapienti Cansilio z dnia 26. 6. 1908 r., św. P ius X ponowił w ysiłki w celu rzeczywistego przekazania pełnej jurysd y k cji nad w szystkim i praw dziw ym i m isjam i K ongregacji RW. W zw iązku z ty m wyłączono spod kom petencji tej kongre gacji te tereny, k tóre już wyszły ze stadium m isyjnego 12 a jedno cześnie ustanowiono zasadę, że „w szystkie tery to ria rzeczywiście m isyjne, łącznie z należącym i do daw nego „padroado” p o rtu g al skiego, znajdujące się pod zarządem K ongregacji do S praw N ad zw yczajnych, muszą przejść pod KRW 13. N iestety i ta zasada, zbyt ogólnie sform ułow ana, nie przyniosła spodziew anych zmian.
Do ostatecznego rozdziału i pełnego usam odzielnienia się obu kongregacji w autonom iczne dykasterie, doszło dopiero za pontyfi katu B enedykta XV, k tó ry na mocy m otu proprio Dei providentis
z 1 m aja 1917 r., zniósł K ongregację Rozkrzew ienia W iary dla
S praw O brządku W schodniego i ustanow ił niezależnie od KRW, K ongregację dla Kościoła Wschodniego (Congregatio pro Ecclesia
Orientali), której p re fek tu rę zastrzegł dla siebie i sw ych następ
ców. B yły to ostatnie chw ile przed prom ulgacją Kodeksu P raw a Kanonicznego z 17 m aja 1917 r.
Powodem ty ch zm ian była nie ty le tro ska o sam e misje, ile raczej chęć położenia kresu niezadow oleniu i narzek aniu chrześcijan wschodnich, że są trak to w an i na rów ni z heretykam i i poganam i a ponadto, że Rzym m niej ich ceni niż łacininków, którym muszą podlegać 14.
Nowej kongregacji zastrzeżone zostały w szelkie spraw y dotyczące obrządków wschodnich, zarów no co do osób jak i co do karności 1 obrzędów, nie w yłączając tzw. spraw m ieszanych (negotia mixta), które odnosiły się rów nież do łacinników.
Nie ulega wątpliw ości, że w te n sposób ju rysdyk cja KRW uległa dużem u ograniczeniu. M iało to jed nak i dobre strony, gdyż odtąd mogła się ona zająć z większą troską swoimi m isjam i, o charakterze bardziej jednolitym .
By już nie w racać do tego zagadnienia dodać należy, że nowe zm iany i ustępstw a na rzecz K ongregacji Kościoła Wschodniego — już po w ejściu w życie K odeksu P raw a Kanonicznego — w prow a dził Pius XI w oparciu o Motu proprio Sancta Dei Ecclesia z 25
12 S e u m o i s A., dz. с., s. 27. 13 tam że.
m arca 1938 r. w tym znaczeniu, że n aw et personel i m isje łacińskie, znajdujące się na terenach podległych K ongregacji Kościoła Wschodniego, poddane zostały pod jej ju ry sdy kcję dla uniknięcia podw ójnej ju rysdykcji nad tym sam ym personelem i dziełami.
Z tego wszystkiego w ynika, że w brew pierw otnem u założeniu Grzegorza XV z r. 1622 i mimo w ysiłków P iusa X, KRW nie m iała nigdy pełnej i w yłącznej w ładzy nad całą działalnością m isyjną Kościoła. Zaznacza to w yraźnie sam a KRW, w w ydaw anych przez siebie statystykach stw ierdzając, że są także praw dziw e m isje za leżne od innych dykasteri, podobnie ja k i do jej kom petencji nale żą tereny, któ re już dawno wyszły ze stadium m isyjnego 15.
Toteż w celu zachow ania w tych okolicznościach ja k najdalej idącej jedności działania, Pius X II w liście z dnia 12 kw ietnia 1958 r. skierow anym przez K ongregację do S praw N adzw yczaj nych Kościoła do k ard y n ała p refek ta KRW dom aga się, by w skład R ady Najwyższej Papieskich Dzieł M isyjnych wchodzili również oficjalni reprezentanci K ongregacji: K onsystorialnej, Kościoła Wschodniego i dla S praw N adzw yczajnych — ze względu na poży tek podległych im terenów , które w istocie swej są terenam i m i syjnym i 16. J a k wiadomo, Papieskie Dzieła M isyjne, podległe KRW, finansują w szystkie m isje a więc i te, które zależą od innych dy- k asterii rzym skich.
III. Sytuacja prawna KRW według Kodeksu Prawa Kanonicznego
S ytuację praw n ą KRW w edług obowiązującego od roku 1918 K PK określa kan. 252, naw iązujący do konstytucji P iusa X Sapienti
Consilio oraz do M otu proprio B enedykta XV Dei P ro videntis:
„K ongregacja R ozkrzew ienia W iary k ieruje m isjam i do głoszenia Ew angelii i nauki katolickiej, ustanaw ia i zm ienia niezbędnych m isjonarzy, ma w ładzę rozpatryw ania, działania i w ykonyw ania wszystkiego, co w tej spraw ie jest konieczne i pożyteczne” (§ 1).
Ta ogólnie pow ierzona jej tro ska i w ładza nad m isjam i zaw iera bardzo szeroki w achlarz upraw nień i zadań, zwłaszcza że sam te r m in „m isje’ ’może być ujm ow any pod aspektem terytorialnym , personalnym i rzeczowym 17.
A. K o m p e t e n c j a t e r y t o r i a l n a
odnosi się zarów no do k rajó w gdzie h ierarch ia kościelna jeszcze nie jest ustanow iona z powodu trw a n ia stadium m isyjnego jak i do tych terenów , gdzie h ierarchia w praw dzie już istnieje, ale
15 S e u m o i s A., dz. c., s. 28. 18 S e u m o i s A., dz. c., s. 30.
17 K o e s t l e r R., W ö rterb u ch z u m C odex Iu ris C anonici, R egensburg 1927, 225.
jeszcze trw a stan m isyjny np. z pow odu zależności personalnej lub finansow ej itp. W zw iązku z tym należy podkreślić, że do terenów m isyjnych zaliczam y nie tylko te, które m ają typow ą h ierarch ię m isyjną w postaci w ikariuszy i prefektów apostolskich, ale także określone diecezje a n aw et m etropolie, ja k długo nie osiągnęły one pełnej autonom ii lub też z innych w ażnych powodów podległe są opiece KRW.
Dla zilustrow ania kom petencji tery to rialn ej KRW w ystarczy rzu t oka n a m apę podległych jej te re n ó w 18. I ta k podlegają jej:
cała A z j a z w yjątk iem ZSSR i Bliskiego Wschodu,
cała A f r y k a z w yjątkiem A lgeru, Tunezji, Angoli i M ozambiku oraz częściowo E giptu i Etiopii (KKW),
cała O c e a n i a z w yjątkiem Filipin,
w E u r o p i e — k ra je skandynaw skie i częściowo Jugosław ia, w A m e r y c e — K anada oraz k ilk a krajów A m eryki Poł., ja k np.
częściowo Kolum bia, W enezuela, P eru , Boliwia, P aragw aj itd. Globalnie rzecz biorąc, na podstaw ie danych statystcznych z października 1967 r., K ongregację R ozkrzew ienia W iary podle gało: 121 archidiecezji, 527 diecezji, 6 opactw niezależnych, 73 wi-
k a ria ty apostolskie, 70 p re fek tu r, 2 m isje sui iu ris i 1 adm in istra tu ra apost., czyli w sum ie: 800 jednostek adm inistracyjnych, z czego n a Azję przypada 354 a na A frykę 286.
Z konferencji prasow ej aktualnego p re fek ta KEN kard. A gnellusa R o s s i, odbytej w m aju br., pod ty tu łe m A ctu alité des Missions
de l’Eglise dans le m onde w ynika, że ak tu aln ie podlega reprezen
tow anej przez niego dykasterii.
840 diecezji ze 103 narodowości w szystkich 5 kontynentów , z 57.350.000 w iernych, 38.611 księży, 15.000 braci zakonnych, 85.000 sió str zakonnych, 250.000 katechistów 19.
B. K o m p e t e n c j a o s o b o w a
„...Podlegają jej rów nież stow arzyszenia osób duchow nych i se m inaria, które założone zostały w yłącznie w tym celu, żeby w ycho w yw ać m isjonarzy dla m isji zagranicznych, zwłaszcza gdyby cho dziło o ich reguły, ad m in istrację i zw olnienia potrzebne do w yż szych św ięceń alum nów ” (kan. 252 § 2).
Zazwyczaj w ym ienia się następujące stow arzyszenia m isyjne i sem inaria:
Soc. P arisie n sis m issionum ad ext. gentes (МЕР) Societas M issionum ad A fros (SMA)
C ongregatio M issio n ario ru m de M a ria n n h il (CMM) 18 E m e r i c h H., A tla s H ierarchicus, M ödling 1968, 2—3.
19 R о s s i A., A c tu a lité des m issions de l’Eglise dans le m onde, W : D ocum ents O m nis T e rra , L X X X IX , M ai 1972.
M issionarii A fricae (PA)
C ocietas Miss. ext. de B etleh em in H e lv e tia (SMB) P ia Soc. S. F ra n cisc i X a v e rii pro ex t. m iss. (SX) Societas de M a ry k n o ll p ro m iss e x te ris (MM) Soc. S. C olum bani p ro m iss, ap u d S inenses (SSC) Soc. S carb o ren sis p ro m iss, ad ex t. gentes (SFM) Soc. pro m iss ext. P ro v in c ia e Q uebecensis (MEQ) In st. Y aru m alen se pro m iss, ad ext. gentes (MXY) M issionarii a S p iritu S ancto (Mexico) (MSPS)
P o n tificiu m In s titu tu m pro M issionibus E x te ris (PIME)
Należałoby tu rów nież zaliczyć C ollegium U rbanum de P ropaganda Fide w raz z In sty tu tem M isyjnym ja k i C ollegium S. P e t r i 20. P odlegają jej rów nież następujące P apieskie Dzieła M isyjne:
Papieskie Dzieło R ozkrzew ienia W iary (P ontificale Opus a Pro
pagatione Fidei)
Papieskie Dzieło św. P io tra Apostoła dla K leru Tubylczego (Pon
tificale Opus a Sancto Petro Apostolo pro clero indigena)
Papieskie Dzieło św. D ziecięctwa (Pontificale Opus a Sancta
In fa n tia )
Papieskie Stow arzyszenie M isyjne K leru (Pontificia Cleri Conso
ciatio M issionalis) 21.
„Gdy chodzi o zakonników , kongregacja ta opiekuje się w szyst kim, co dotyczy ich jak o m isjonarzy, w ziętych pojedynczo bądź zbiorowo. W szystko natom iast, co odnosi się do zakonników jako takich, pojedynczo bądź w ziętych razem , odsyła lub zostaw ia K on gregacji do S praw Z akonnych” (kan. 252 § 5).
C. K o m p e t e n c j a r z e c z o w a 22
Do roku 1908 można było powiedzieć, że „S acra C ongregatio de P ropaganda Fide hab et omnes alias congregationes in v en tre” i nie bez słuszności nazyw ano stojącego n a jej czele k ard y n ała p refek ta „czerw onym papieżem ”. Nic dziwnego, w szak u praw nienia m usiały być w jakim ś stopniu proporcjonalne w stosunku do ogrom u ciążą cych na niej zadań, szczególnie w okresie niedostatecznego uczule nia na dobro kościołów lokalnych.
Niem niej i Kodeks P raw a K anonicznego udziela jej szerokiej jurysdykcji, a m ianowicie:
1. upraw nień, k tó re skądinąd przy sług ują K ongregacji Konsysto- rialn ej n a jej teren ach a więc praw o u stanaw iania i podziału te re
20 E m m e r l i c h H., dz. c., s. 4. O h m T., M ach et z u J ü n g e rn alle V ö lk e r , F re ib u rg u n Br. 1962, 782.
21 I n s t r u k c j a K o n g r e g a c ji E w a n g e l iz o w a n i a N a r o d ó w czyli R ozkrze w ien ia W iary dotycząca ułożenia m isy jn ej w sp ó łp racy bisk u p ó w z P a piesk im i D ziełam i M isyjnym i oraz w zak resie in ic ja ty w poszczególnych decezji n a rzecz m isji, P P K t. II, z. 2, 5— 17.
22 F u n к J., E in führung in das M issionsrecht, K ald e n k irc h e n 1958, 41 nn.
nów m isyjnych, zm iany ich granic, m ianow ania przełożonych m i syjnych, czuw ania nad ich działalnością i badania raportów po w izytacyjnych,
2. upraw nień, przysługujących skądinąd K ongregacji S ak ram en tów, z w y jątkiem sakram entu m ałżeństw a. Na swoim teren ie może ona regulow ać dyscyplinę w szystkich sakram entów z w yjątkiem m ałżeństw a, nie w yłączając spraw ważności i w arunków święceń kapłańskich, udzielania dyspens do święceń,
3. upraw nień, posiadanych przez K ongregację Soboru. Do niej więc należy troska o m isjonarzy jako duszpasterzy, o życie re lig ij ne w iernych. Ona udziela w iernym potrzebnych dyspens, jest kom peten tn a w spraw ach legatów, dzieł pobożności, intencji m szal nych, ustalania taks diecezjalnych ja k i w kw estiach dochodów i m ajątków kościelnych. Do niej należy rów nież piecza nad w szyst kim co dotyczy odbyw ania synodów na terenach m isyjnych oraz praw o zatw ierdzenia ich uchw ał (kan. 252 § 2).
KRW nie jest natom iast kom petentna w spraw ach odnoszących się do w iary, m ałżeństw a, w ydaw ania względnie interp retow ania ogólnych zasad liturgicznych, zakonników jako takich, które to spraw y zobowiązana jest odsyłać do kom petentnych kongregacji (kan. 252 § 4). Jej upraw ienia są rów nież ograniczone na rzecz K ongregacji Sem inariów i U niw ersytetów , K onsystorialnej oraz na rzecz T rybunałów i Urzędów K urii Rzymskiej.
IV. Aktualny stan prawny Kongregacji Ewangelizowania Narodów
Odczuwana już w okresie przedsoborow ym potrzeba reorganizacji k u rii rzym skiej znalazła swój oficjalny w yraz w przem ów ieniu P aw ła VI do przełożonych i urzędników k urii rzym skiej z dnia 21 w rześnia 1963 r. oraz w jego Motu proprio Integrae servandae z 7 g ru dn ia a także w w ydanym w międzyczasie dekrecie soboro w ym C hristus Dom inus — o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele, z dnia 28 października 1965 r. W ysunięto wówczas trzy zasadnicze postulaty w tej spraw ie:
w iększe niż dotąd przystosow anie d ykasterii rzym skich „do w y m agań czasu, k rajó w i obrządków, zwłaszcza gdy chodzi o ich liczbę, nazwę, up raw n ien ia i w łasny try b postępow ania oraz w za jem ne uzgadnianie p ra c” (DB 9),
większe um iędzynarodow ienie ich członków, funkcjonariuszy i doradców, zgodnie z pow szechnym charakterem Kościoła (DB 10), w iększy udział biskupów zwłaszcza diecezjalnych dla zapew nie nia papieżowi pełnych i autentycznych spraw ozdań „z nastaw ień, pragnień i potrzeb w szystkich kościołów” (DB 10).
Dalszym aktem norm atyw nym , orientującym zarazem o k ieru n kach reform y — ty m razem dotyczącym już bezpośrednio sam ej KRW — jest soborowy d ek ret m isyjny AD G EN TES D IV IN ITU S
(DM) z dnia 7 g ru d n ia 1965 r. ja k i w ydane do niego P R Z E P ISY
W Y K O N A W C Z E (PWDM), ogłoszone na podstaw ie Motu proprio
P aw ła VI EC C LESIAE S A N C T A E z dnia 6 sierpnia 1966 r.
Nie tru d n o zauważyć, że cytow ane P rzepisy wykonaw cze o cały rok w yprzedzają te dyrektyw y, które zaw arte będą w Motu proprio P ro com perto sane (MPPCS) a dotyczyć będą sam ych zasad reorga nizacji pozostałych kongregacji, a które w sposób ostateczny u san k cjonuje konstytucja apostolska REG IM IN I EC C LESIAE U N IV E R
S A E (REU) 23 z 15 sierpnia 1967 r., mocą której papież pragnie do
konać dzieła reform y k u rii rzym skiej. K onstytucja ta jak i w ydany 22 lutego 1968 r. RE G U LA M IN O G Ö LN Y K U R II R Z Y M S K IE J (R O K R )24 stanow ią podstaw ę zasadniczą niniejszego opracowania. Dla większej przejrzystości om awianego tem atu a także w celu uniknięcia pow tórek, w ydaje się rzeczą bardziej celową system a tyczne a nie chronologiczne przedstaw ienie aktualnego stanu p ra w nego om aw ianej dykasterii.
A. N a z w a
P ełna jej nazw a brzm i: „K ongregacja Ew angelizow ania N arodów (KEN) czyli R ozkrzew ienia W iary” (Congregatio pro G entium Ευαη-
gelizatione seu de Propaganda Fide) ■— (REU 81) 23. В. Z a d a n i a i k o m p e t e n c j e
Nie bez słuszności zauw aża się 26, że soborowe pojęcie m isji głów ny akcent kładzie nie na aspekt geograficzno-terytoriałny, lecz na technologiczno-antropologiczny. M isje skierow ane są nie do k rajó w i terenów , ale do ludzi i narodów.
Działalność m isyjna będąca najw ażniejszym i najśw iętszym za daniem Kościoła, należy niew ątpliw ie i na pierw szym m iejscu do całego kolegium biskupów (DM 29). Niem niej jed n ak jedyną kom peten tn ą dykasterią „dla w szystkich m isji i dla całej działalności m isyjn ej” jest KEN, k tóra w całym świecie prow adzi i koordynuje zarów no dzieło m isyjne ja k i w spółpracę m isyjną, nie naruszając jed n ak praw Kościołów W schodnich (DM 29). Tenże sobór stw ier dza dalej, że „...konieczną jest rzeczą, aby kongregacja ta była n a rzędziem adm inistracji, ja k i organem dynam icznego kierow nictw a, k tó ry posługuje się naukow ym i m etodam i i współczesnym i n arzę dziam i pracy, uw zględniając m ianowicie dzisiejsze badania w dzie dzinie teologii, metodologii i duszpasterstw a m isyjnego (DM 29).
23 P P K , t. II, z. 1, 14—92. 24 P P K , t. II, z. 1, 113— 180.
25 P P K , t. II, z. 1, 69 (nr m arginesow y 1624).
B r e c h t e r S., E in leitu n g u n d K o m m en ta r, LT H K , Das zw eite V atik an isch e K onzil, III, 37 n.
S e u m o i s X., N ow a ko ncepcja m isji. W: N o w y O braz Kościoła, W arszaw a 1968, 381 n.
D o K o n g r e g a c j i E w a n g e l i z o w a n i a N a r o d ó w n a l e ż y :
1. w zakresie zadań ogólnych
— kierow anie i koordynow anie wszelkiej działalności m isyjnej Kościoła n a całym świecie (REU 82), ta k co do sam ych zw iastunów Ew angelii jak i co do w spółpracy m isyjnej w iernych oraz ce n tral ne i całościowe planow anie pracy (DM 29),
— posługiw anie się naukow ym i m etodam i i współczesnym i n a rzędziam i pracy (DM 29),
— w ydaw anie ogólnych w skazów ek i zasad w dziele ew angeli zacji (DM),
— podaw anie obiektyw nych i dokładnych inform acji o m isjach (tamże),
— troska o zainteresow anie się m isjam i w szystkich w iernych oraz o m odlitw y w ich intencjach (REU 84) 27.
2. w zakresie zadań personalnych
— trosk a o m isjonarzy, przydzielanie ich w edług pilniejszych potrzeb terenów oraz przeprow adzanie zm ian personalnych (DM 29; REU 82),
— trosk a o skuteczne zw iększanie liczby miejscowego duchow ień stw a, którem u pow ierzałoby się z czasem ważniejsze funkcje i kie row nictw o (REU 82),
— tro sk a o w ychow anie młodzieży i alum nów w duchu m isyj nym oraz należyte jej przygotow anie do ew entualnego podjęcia p racy m isyjnej, tak że „ad vitam (DM 29, 34; REU 84; PWDM 150) 28,
— popieranie wszelkiej inicjaty w y m isyjnej na podległych sobie teren ach oraz w stosunku do podległych jej osób (REU 84),
— tro ska o in sty tu ty zakonne erygow ane na m isjach i tam głów nie pracujące, o stow arzyszenia mężczyzn i kobiet bez ślubów oraz o sem inaria, które n a podstaw ie statu tó w są założone w yłącznie w celu przygotow yw ania m isjonarzy dla m isji zew nętrznych — w zakresie ich przepisów, adm inistracji oraz odpowiednich zezwo leń w ym aganych do wyższych św ięceń alum nów, z zachowaniem jed n ak norm w ydanych przez K ongregację Zakonów ja k rów nież gdy chodzi o studia czyli form ację teoretyczną, przez K ongregację
N auczania K atolickiego (REU 86),
— tro ska o zakonników oraz członków in sty tu tó w św ieckich jako m isjonarzy oraz w spraw ach dotyczących ich działalności m isyj nej (REU 88).
27 P P K , t. II, z. 171 (nr m arg. 1620). 28 P P K , t. I, z. 1, 97 (nr m arg. 150).
3. w zakresie zadań rzeczow ych
— ustanaw ianie i zm iana granic tery to rialn y ch m isji (REU 82), — przeprow adzanie w izytacji apostolskich dla poznania potrzeb oraz w ażniejszych problem ów tych teren ów (REU 84),
— troska i piecza nad odbyw ającym i się synodam i czy konfe rencjam i biskupów oraz zatw ierdzenie ich statu tó w lub dekretów
(REU 84),
— tro ska o pow iększanie liczby insty tu tó w naukow ych na m i sjach oraz o w spółpracę m iędzy nim i zgodnie z ekonom ią sił i n a kładów (PWDM 22),
—· organizow anie i zarządzanie finansam i czyli dobram i m ate rialny m i kongregacji poprzez U rząd A dm inistracyjny, podległy k a r dynałow i prefektow i KEN (REU 91) oraz rozdzielanie zasiłków w edług faktycznych potrzeb terenu, jego wielkości, liczby w iernych i dzieł (DM 29),
—· troska o w spółpracę z m isjam i i na m isjach: naukow ą (PWDM 22), duszpasterską (PWDM 18, 2°), ekum eniczną (DM 29) itp.
Należałoby jeszcze podkreślić, że KEN m usi respektow ać n ie k tó re kom petencje K ongregacji: Kościołów W schodnich, Zakonów i Instytutów Świeckich, N auczania Katolickiego, S akram entów i dla S praw K u ltu Bożego oraz R oty Rzym skiej.
C. O r g a n i z a c j a KEN
K ongregacji tej przew odniczy k a rd y n a ł p re fe k t (aktualnie: k ard. A gnellus R o s s i ) , którego m ian u je papież, po dokonaniu przez S e k re ta ria t S ta n u w szystkich czynności zw iązanych z nom inacjam i papieskim i (ROKR, a rt. 6 §§ 1 i 2 )29. Do k a rd y n ała p re fek ta należy obowiązek „efektyw nego kierow nictw a d y k asterią”, k tó re spełnia w stosunku do całej działalności dykasterii zgodnie z regulam inem w ew nętrznym (ROKR, art. 26). Ponadto przew odniczy on z zasady kongregacjom plen arn y m (ROKR, a rt. 115), kongresom (ROKR, art. 123) oraz re fe ru je O jcu św. decyzje pow zięte na zebraniach zw y czajnych i ko ngregacjach p lenarnych (ROKR, a rt. 122).
Pomocą k ard ynałow i p refekto w i służy sek retarz k o n g re g a c ji30, zaliczany do pierw szej g ru p y p rałató w przełożonych (P relati sup er- riori), „który bezpośrednio k ie ru je urzędem oraz w yższym i i niż szymi u rzędn ikam i” (officiali m aggiori e m inori) — (ROKR, a rt. 2). Do zadań sek retarz a kongregacji, k tó re podejm uje on n a w łasną
29 P P K , t. II, z. 1, 119—120 (nr m arg. 1756, 1757).
30 A k tu a ln ie u rz ę d u je w K EN 2 se k re ta rz y : A bp S ergio P ignedoli, a b p D u ra isa m y Sim on L o u rd u sam y , d aw n iejszy a rb p z B an g alo re w In d iac h oraz a rb p B e rn a rd in G an tin , d aw niejszy a rb p C ontonou w D ahom eju.
odpowiedzialność i w edług dyspozycji k ard y n ała p refekta, należy między innym i:
— w yznaczanie i koordynow anie zadań poszczególnych urzędni ków, studiow anie w ażniejszych kw estii, troska o stara n n e załatw ia nie spraw i przestrzeganie dyscypliny i regulam inów : ogólnego (ROKR) i w ew nętrznego oraz przegląd pism i reskryptów w y da w anych przez kongregację;
— pow ierzanie konsultorom przestudiow anie relacji, odnośnie k tórych konieczna jest ich opinia; zw oływ anie i przewodniczenie konsulcie;
— udział w kongregacjach zw ykłych i plenarnych, sporządzanie protokołu, postanow ień i spraw ozdań (m. in. dla papieża). Jeżeli posiada sak rę biskupią, bierze udział w posiedzeniach zw ykłych i plenarnych z praw em głosu. W tak im w ypadku funkcję sek re ta rz a pełni podsekretarz;
— przew odniczenie kongresom pod nieobecność kard y n ała p re fekta;
— podpisyw anie w raz z kardynałem prefek tem ak t kongregacji; — zaw iadam ianie ordynariuszów o dekretach interesujących odpow iednie diecezje, jeszcze przed ich opublikow aniem ;
— przesyłanie do D yrekcji A k t Stolicy Apostolskiej odpisu de kretów , k tó re m ają być opublikow ane;
— relacjonow anie kardynałow i prefektow i spraw , w ym agających specjalnego rozpatrzenia względnie przekazania innym dykasteriom .
Poza sek retarzem kongregacji do pomocy kardynałow i p refek to w i dany jest rów nież podsekretarz, zaliczany do wyższych urzędni ków pierw szej grupy, lecz nie do p rałatów przełożonych (ROKR, a rt. 3, § 2, 1°. P odobnie jak sekretarz (z racji przynależności do g rupy prałatów przełożonych) tak i p odsekretarzy jako urzędników wyższych m ian uje papież za pośrednictw em S e k re ta ria tu Stanu. P o dsek retarz kongregacji ma szersze upraw nienia, gdy sekretarz posiada sakrę biskupią (ROKR, art. 27, 3°). Wyżsi urzędnicy p ierw szej grupy, do któ rych należy i podsekretarz, w spom agają i zastę pu ją p ra ła ta przełożonego w edług obow iązujących w danej dyka- steri norm . Do nich należy ponadto bezpośredni nadzór nad urzę dem lub sekcją zgodnie z d yrektyw am i p ra ła ta przełożonego lub przepisów w ew nętrznych d y kasterii oraz podpisyw anie a k t m n iej szej wagi, na podstaw ie uprzedniego, n aw et ogólnego upow ażnienia. K ażda kongregacja zatru d n ia rów nież cały szereg niższych urzęd ników (officiali minori), których m ianuje k ard y n ał prefek t, po w y słuchaniu opinii p ra ła ta przełożonego i otrzym aniu zatw ierdzena papieża. Dzielą się cni na trzy stopnie: 1° m inutanci lub zrównani z nim i asystenci, 2° archiw iści .adepci adm inistracji, 3° pisarze i zrów nani z nim i protokolanci, pracow nicy ekspedycji i d y stry butorzy.
M inutanci i asystenci stu d iu ją przeydzielone im spraw y oraz biorą ew entualny udział w kongresach zgodnie z art. 123 ROKR, przygotow yw ują p ro jek ty listów i odpowiedzi w pow ierzonych im spraw ach oraz w ykazy i streszczenia a k t i dokum entów , w raz ze swoimi uw agam i praw nym i i faktycznym i w spraw ach, m ających być przedm iotem zebrań.
K ongregacja Ew angelizow ania Narodów, podobnie jak i inne kongregacje K u rii Rzymskiej jest kongregacją k ard yn alsk ą, gdyż z zasady składa się z kardynałów , m ianow anych przez papieża (REU 2) oraz zachow uje zw ykłe zebrania kardy nałów (REU 2 § 2). W zw iązku z tym należy zauważyć, że ipso iu re a więc na mocy samego u rzędu członkam i K ongregacji Ew angelizow ania Narodów są: przew odniczący sekretariató w : Jedności C hrześcijan (REU 93), dla S praw N iechrześcijan (tamże) oraz dla S praw N iew ierzących (tamże) i to na zasadzie wzajem ności ,tzn. że także k ard y n ał p re fek t KEN jest ipso iu re członkiem w ym ienionych sek retariató w (REU 92, § 2; 97).
Poza tym „W zarządzie św. KRW bierze udział 24 przedstaw icieli z głosem decydującym , o ile w poszczególnych w ypadkach papież inaczej nie postanow i, a m ianowicie: 12 prałató w m isyjnych, 4 p ra łatów z innych k rajó w (reprezentacja całego kolegium biskupów), 4 przełożonych Instytutów , 4 z Dzieł P apieskich PWDM 15).
W szystkich członków kongregacji m ianuje papież (REU 15, oraz M P PCS IV )31, spośród kand yd ató w przedstaw ionych m u przez k ard y n ała p re fek ta za pośrednictw em konferencji biskupów — na okres 5 lat, tak by praw ie p iąta ich część zm ieniała się co roku (PWDM 15), co nie w yklucza możliwości dalszych kadencji. P od staw ą i k ry te riu m do prezentow ania papieżowi kandydatów na członków kongregacji w inna być przede w szystkim szczególna biegłoś ćw spraw ach, o k tóre chodzi (MP PCS VI) 32. Niem niej jed n ak na uw adze pow inno się mieć rów nież troskę o tery to ria ln ą reprezen tację całego Kościoła 33.
D. P r o c e d u r a w KEN
W yrazem kolegialnej działalności kongregacji rzym skiej są róż nego rodzaju zebrania, kongresy i konsulty. ROKR, om aw iający procedurę obow iązującą w dykasteriach adm inistracyjnych (art.
105— 130) rozróżnia:
31 M otu p ro p rio Pro coperto sane (M P PCS) z 6 sie rp n ia 1967 r. P P K , t. II, z. 1, 11 (nr m arg. 1464).
32 tam że.
1. zebrania m ieszane
Zwoływane są zgodnie z decyzją kard y n ała sek retarza stanu (REU 18 i 20) dla przeanalizow ania i rozstrzygnięcia tzw. spraw m ieszanych tzn. w kraczających w kom petencje dwóch lub kilku dykasterii. Udział w nich biorą przedstaw iciele w szystkich zain te resow anych kongregacji z tym , że mogą one być albo zw yczajne (kardynałow ie i sek retarze przełożeni — art. 13, 16, 18 ROKR) albo p lenarn e (po m yśli art. 110 ROKR). Ogłaszanie decyzji podję tych na zebraniu m ieszanym należy do sek retarza d ykasterii zwo łującej zebranie (ROKR, art. 109).
2. zebranie plenarne i zw yczajne
Zebrania p len arne KEN odbyw ają się dw a razy w roku z udzia łem w szystkich członków: kardynałów , biskupów i przełożonych w celu rozw ażania i rozstrzygnięcia sp raw większej wagi, m ającej n atu rę ogólnej zasady lub program u norm atyw nego (ROKR, art. 110, 111). Zw yczajne natom iast zebrania odbyw ają się w zależności od potrzeb i to w obecności sam ych tylko k ardynałów albo też z udziałem biskupów członków tej kongregacji, jeśli są w tedy w Rzymie.
W szelkie spraw y, m ające być przedm iotem rozw ażań na zeb ra niach plenarnych czy zw yczajnych, muszą być przedtem dokładnie i sum iennie przestudiow ane, streszczone, zaopinow ane przez b ie głych oraz w ydrukow ane w raz zodpowiednią dokum entacją.
Z ebraniom plen arn y m przewodniczy k ard y n ał p re fek t z tym , że pierw szy zabiera głos w danej spraw ie k ard y n ał ponens czyli re fe ren t a po nim inni zgodnie z precedencją a na końcu dopiero k ard y n ał prepozyt. K ongregacja plen arn a m a praw o przedkładania Ojcu św. problem ów, mogących być przedm iotem obrad synodu biskupów (ROKR, art. 116). Wszystko, co było przedm iotem dysku sji na zebraniach powinno być zaprotokółow ane i załączone do akt, w ynik i zaś obrad ogłasza p ra ła t przełożony. Istnieje też możli wość ponownego rozpatry w an ia jakiejś spraw y z tym , że jeżeli decyzja zaopatrzona b y ła w klauzulę „ponownie nie p rzedkładać” („am plius non p ro p o n a n tu r”), wówczas może to nastąpić tylko za zgodą zebrania zwyczajnego względnie plenarnego (ROKR, art. 119).
3. kongresy
Obok k ard y n ała prefek ta uczestniczą w nich: p ra ła t przełożony, podsekretarz, ew entualni kierow nicy sekcji, dyrekto rzy urzędów, asystenci, którym powierzono spraw y do rozpatrzenia lub wszyscy
asystenci danej sekcji, w spraw ach w ażniejszych i o pow szechnym znaczeniu.
Do zadań kongresu należy:
— decydować co m a być bezpośrednio przedstaw ione Ojcu św. do zatw ierdzenia, a co powinno być jeszcze przedm iotem badań przez zebranie,
— pow ierzać kosultorom spraw y w ym agające specjalnego stu dium,
-— udzielać upraw nień, łask, indultów ,
— załatw iać spraw y zw ykłe w ram ach kom petencji. 4. konsu lty
S kładają się z kom petentnych konsultorów , którzy w w ażniej szych spraw ach w y rażają swoje opinie, odpowiednio udokum ento wane, także na piśmie. Mogą być powołani rów nież z poza stałego grona konsultorów . Z ebraniom konsultorów przew odniczy i k ieru je ich dyskusjam i p ra ła t przełożony.
ZUSAM M ENFASSU NG
Die Propagandakongregation in historisch-rechtlicher Entwicklung D er G edanke, um eine K a rd in a ls-M issio n s-Z e n tra le in Rom a zu b e ru fe n , fü r die K o o rd in ieru n g d er g an zen M issio n stä tig k e it d er K irch e, d e r schon a m E nde des X II I J a h rh u n d e rts den P ä p ste n v o rg e ste llt w u r de, k o n n te e r s t d u rch G reg o r den XV re a liz ie rt w erden. S eine S tiftu n g s b u lle In scd u ta b ili Dei P ro vid en tia von 22 J u n i 1622 äb e rz e u g t uns ü b er das p äp stlic h e B e d e u tu n g s-V e rstä n tn iss d er M issionsproblem atik u n d se in er P la n u n g sn ö tig k eit.
N ach den G rü n d u n g sin te n tio n e n des P ap ste s, sollte die P ro p a g a n d a - K o n g reg atio n die einzige k o m p e ten te M issionsbehörde sein. Sie w u rd e au c h m it fa s t u n b eg re n zte n F a k u ltä te n u n d sogar zeitlich m it d e r G eric h tsg ew a lt a u s g e sta tte t, so das m an von ih r sagen k o n n te „S acra C ongregatio de P ro p a g a n d a F ide h a b e t om nes alias congregationes in v e n tre ” . In p ra x i a b e r w a re n die P ro p a g an d a -K o m p e ten z en im m er b eg ren zt, z. B. d u rc h die P ap stp riv ile g ie n d er M issionsorden u n d die königliche P a tro n a ts re c h te u n d beso n d ers geg en ü b er den östlichen K ir chen u n d R iten. D iese le tz te S itu a tio n w u rd e d u rch den C odex Iu ris C anonici u n d teilw eise au c h d u rch das V atican u m I I sa n k tio n ie rt.
E ine b eso n d ere A u fm e rk sa m k e it w u rd e dem a k tü a lle n R e ch tstan d d er K o n g reg atio n sene A ufgaben. O rg an isatio n u n d P ro z ed u r gew idm et.
D ieser k u rz e Ü berblick a u f die G eschichte u n d E n tw ick lu n g dieses D icasteriu m s e rla u b t u ns ih re 350 — jä h rig e A rb e it im D ienste der M issionen d er K irch e, b esser zu v erste h en .
