Beata KÊPIÑSKA
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN
Zak³ad Energii Odnawialnej, Laboratorium Geotermalne ul. Jana Paw³a II 2c, 34-425 Bia³y Dunajec
labgeo_bk@interia.pl
Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa¿ony Rozwój nr 1–2/2010
ŒWIATOWY KONGRES GEOTERMALNY 2010 BALI, INDONEZJA
WORLD GEOTHERMAL CONGRESS 2010 BALI, INDONESIA
1. ORGANIZACJA
Œwiatowy Kongres Geotermalny 2010 odby³ siê w dniach 25–30 kwietnia 2010 na Bali (Indonezja). Has³o przewodnie Kongresu brzmia³o „Energia geotermalna mo¿e zmieniæ œwiat” (ang. Geothermal: the Energy to Change the World).
Kongres by³ zwo³any przez Miêdzynarodow¹ Asocjacjê Geotermaln¹ (IGA) przy wspó³- pracy organizacyjnej Indonezyjskiej Asocjacji Geotermalnej (INAGA) i wsparciu Mini- sterstwa Energii i Zasobów Mineralnych Republiki Indonezji. Pracom Komitetu Steruj¹cego IGA przewodniczy³ prof. Gordon Bloomquist (USA), a pracom Indonezyjskiego Komitetu Organizacyjnego – dr Herman Darnel Ibrahim (Indonezja).
Obrady Kongresu toczy³y siê w Bali International Convention Centre – jednym z naj- nowoczeœniejszych i najwiêkszych centrów kongresowych na œwiecie. W 2007 r. by³o ono m.in. miejscem obrad 13. Konferencji stron Protoko³u z Kioto (COP13).
W Kongresie wziê³o udzia³ ponad 2500 uczestników z ponad 80 krajów (w Kongresie w Turcji w 2005 r. uczestniczy³o oko³o 1500 osób). Udzia³ wielu z nich by³ mo¿liwy dziêki stypendiom ufundowanym przez Komitet Organizacyjny, Bank Œwiatowy, inne firmy, a prze- de wszystkim przez Uniwersytet ONZ – Program Szkolenia Geotermalnego.
W uroczystej sesji otwieraj¹cej Kongres uczestniczyli prezydenci Republiki Indonezji – pan Susilo Bambang Yudhoyono i Islandii – pan Olafur Ragnar Grimsson, ministrowie i przedstawiciele rz¹du Indonezji oraz kilku innych pañstw, prezydent Miêdzynarodowej Asocjacji Geotermalnej, przedstawiciele organizacji miêdzynarodowych. Spoœród przemó- wieñ otwieraj¹cych Kongres szczególne zainteresowanie i uznanie wzbudzi³y wyst¹pienia prezydentów Indonezji i Islandii, którzy z du¿¹ znajomoœci¹ rzeczy i zaanga¿owaniem mówili o aktualnej i planowanej zwiêkszonej roli energii geotermalnej w polityce energety- cznej zarówno ich krajów, jak i jej znaczeniu dla przezwyciê¿ania problemów w dostêpnoœci energii w skali miêdzynarodowej, ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych, zrównowa-
¿onym i trwa³ym rozwoju gospodarczym ludzkoœci w wieloletniej perspektywie. Ich prze-
mówienia zosta³y odebrane równie¿ jako potwierdzenie wsparcia dla rozwoju wykorzystania energii geotermalnej ze strony w³adz tych krajów.
2. PROGRAM I TEMATYKA
Program Kongresu obejmowa³ dwie sesje plenarne, trzy panele dyskusyjne, 130 sesji technicznych, sesjê posterow¹ oraz krótkie kursy.
Podczas sesji plenarnych podsumowano stan wykorzystania energii geotermalnej na œwiecie (wed³ug informacji zawartych w blisko 80 indywidualnych artyku³ach nades³anych na Kongres), perspektywy, kierunki i uwarunkowania rozwoju w nadchodz¹cych latach na tle innych Ÿróde³ energii (tradycyjnych i odnawialnych). Pierwszy z paneli dyskusyjnych dotyczy³ globalnego rozwoju wykorzystania energii geotermalnej w celu sprostania ro- sn¹cemu œwiatowemu zapotrzebowaniu na energiê i wk³adu w rozwi¹zywanie problemów zmian klimatu, drugi z paneli poœwiêcony by³ miêdzynarodowym perspektywom wsparcia rozwoju wykorzystania energii geotermalnej w Indonezji (posiadaj¹cej oko³o 40% poten- cjalnych zasobów energii geotermalnej na œwiecie), natomiast tematem przewodnim trze- ciego panelu by³a „symfonia OZE”, a wziêli w nim udzia³ zaproszeni przedstawiciele g³ównych miêdzynarodowych stowarzyszeñ tego sektora skupionych w œwiatowym poro- zumieniu REN Alliance (do którego nale¿y m.in. IGA).
Na Kongres nades³ano rekordow¹ iloœæ – blisko 1000 – referatów z ponad 80 krajów (w 2005 r. by³o to 705 artyku³ów z 86 krajów). Referaty by³y oceniane zwykle przez dwóch recenzentów (w ich licznej grupie by³o dwóch recenzentów z Polski). Spoœród nich 650 zosta³o wyg³oszonych podczas 130 sesji technicznych (równolegle odbywa³o siê 10 sesji tematycznych), a 350 zosta³o zaprezentowanych podczas sesji posterowej. Sesje techniczne toczy³y siê w 39 grupach tematycznych, obejmuj¹cych bardzo szerokie spektrum proble- matyki geotermalnej: Stan wykorzystania energii geotermalnej w poszczególnych krajach;
Zagadnienia œrodowiskowe i socjologiczne; Zagadnienia ustawodawcze i prawne; Ekono- mia i finansowanie; Zrównowa¿enie; Studia przypadków; Zagadnienia cen i polityki energe- tycznej; Strategie biznesowe; Edukacja geotermalna; Eksploracja; Geologia; Geofizyka;
Geochemia; Hydrogeologia; Ocena zasobów; Technologia wierceñ i udostêpniania z³ó¿;
In¿ynieria z³o¿owa; Technologia zat³aczania; Zarz¹dzanie z³o¿em; In¿ynieria systemów przygotowania i eksploatacji par geotermalnych; Generacja pr¹du elektrycznego; Korozja i wytr¹canie; Bezpoœrednie wykorzystanie; Pompy ciep³a; EGS – wspomagane systemy geotermalne (HDR); Programy komputerowe w geotermii; Zdrowie, turystyka i balneote- rapia; Integrowane systemy energetyczne; Wykorzystanie kaskadowe; Technologie zaawan- sowane; Centralne ogrzewanie i rolnictwo; Mechanizm czystego rozwoju; Zaawansowane technologie i wodór; Systemy zintegrowane i kaskadowe; Projekt g³êbokiego wiercenia na Islandii (IDDP).
Elektroniczne wersje wszystkich referatów zamieszczono na p³ytkach CD dostarczonych uczestnikom Kongresu. Bêdzie je mo¿na zamówiæ w sekretariacie Miêdzynarodowej Aso- cjacji Geotermalnej, ponadto bêd¹ one dostêpne po pewnym czasie na stronie internetowej IGA (iga.geothermal-energy.org).
Odby³o siê tak¿e piêæ dwudniowych tzw.krótkich kursów przedkongresowych: Wier- cenie, wyposa¿anie, opróbowanie i eksploatacja odwiertów geotermalnych; Generacja pr¹du elektrycznego; Geotermalne pompy ciep³a; Finansowanie projektów geotermalnych, Wpro- wadzenie do energii geotermalnej (ten ostatni kurs w jêzyku Bahasa Indonesia). W kursach – oferuj¹cych bardzo interesuj¹c¹ i aktualn¹ tematykê, prowadzonych przez uznanych eks- pertów miêdzynarodowych – wziê³a udzia³ rekordowa liczba blisko 200 uczestników z kilkunastu krajów.
Obradom Kongresu towarzyszy³a wystawa z udzia³em ponad 80 wystawców, m.in.
z Australii, Chin, Filipin, Holandii, Indonezji, Islandii, Japonii, Niemiec, Nowej Zelandii, Rosji, Turcji, USA i wielu firm miêdzynarodowych.
Zorganizowano trzy przed- i pokongresowe wycieczki techniczne do kilku elektrowni geotermalnych na Jawie, z bardzo interesuj¹cym i atrakcyjnym programem technicznym, krajoznawczym i kulturalnym. Warto by³o m.in. zobaczyæ du¿¹ i bardzo nowoczesn¹ elek- trowniê geotermaln¹ Wayang Windu w zachodniej Jawie, otoczon¹ bogat¹ tropikaln¹ roœlin- noœci¹ i plantacjami herbaty, pracuj¹c¹ w synergii z natur¹, w zgodzie i we wspó³pracy z miejscow¹ spo³ecznoœci¹. Elektrownia dysponuje zasobami par o znakomitych parame- trach – temperatury par dochodz¹ do 350°C na ujœciu z otworów, przy wydajnoœci do 80 kg/s z pojedynczego otworu, st¹d te¿ moc elektryczna mo¿liwa do uzyskania dziêki jednemu otworowi osi¹ga do 30–40 MWe (!).
Wydawana by³a codzienna gazeta kongresowa, przekazuj¹ca wiele informacji na temat Kongresu i jego g³ównych wydarzeñ, omawiaj¹ca najwa¿niejsze aktualne tematy, opinie i trendy w geotermii, zawieraj¹ca wywiady z wieloma goœæmi i uczestnikami (do pobrania ze strony www.wgc2010.org).
Przygotowano równie¿ atrakcyjny program kulturalny prezentuj¹cy najbardziej charak- terystyczne elementy ¿ywej i wyj¹tkowej kultury Bali – muzyki, sztuki tanecznej, strojów, wierzeñ i obrzêdów. I tak m.in. podczas wieczoru indonezyjskiego z udzia³em niemal wszystkich uczestników Kongresu ponad 200 tancerzy przedstawi³o widowisko taneczne
„Energia geotermalna”, którego choreografia i muzyka zosta³y opracowane specjalnie na Kongres przez zawodowych artystów specjalizuj¹cych siê w tradycyjnych tañcach i muzyce ludów Bali. Krótk¹ lekcjê podstaw gry na anklungu – lokalnym instrumencie muzycznym – przeszli uczestnicy tego wieczoru, a uwieñczeniem nauki by³o wspólna gra kilku popu- larnych melodii na prawie 2000 anklungach (!). Wspania³ej atmosfery nie zak³óci³ nawet obfity tropikalny deszcz, który sta³ siê niejako aktorem widowiska potwierdzaj¹c, ¿e – na razie – zasoby hydrotermalne odgrywaj¹ w geotermii o wiele bardziej istotn¹ rolê ni¿ „suche ska³y” (których szerszy rozwój technologii i wykorzystania przewiduje siê w perspektywie lat 2030.). Wieczór indonezyjski i inne spotkania towarzysko-kulturalne, mieszkañcy, sztuka i przyroda „rajskiej wyspy” Bali pozostan¹ na d³ugo w pamiêci uczestników, przyczy- niaj¹c siê do ugruntowania bardzo dobrej opinii o organizacji Kongresu, jego znaczeniu pod wzglêdem naukowym, roli dla dalszej integracji miêdzynarodowej spo³ecznoœci geoter- malnej, promowania samej Indonezji – tak¿e w aspekcie posiadanych przez ten kraj boga- tych wysokotemperaturowych zasobów energii geotermalnej i obiecuj¹cych perspektyw ich wykorzystania.
3. UCZESTNICY Z POLSKI
W Kongresie uczestniczy³o dziewiêtnaœcie osób z AGH, IGSMiE PAN, Uniwersytetu Œl¹skiego, Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technicznego. Z Polski nades³ano na Kon- gres 17 referatów autorstwa lub wspó³autorstwa 21 osób. Trzy referaty by³y przedstawione podczas sesji technicznych, natomiast pozosta³e podczas sesji posterowej. Udzia³ polskich uczestników nie by³ tak liczny, jak w przypadku kilku innych krajów europejskich, których delegacje liczy³y nawet kilkadziesi¹t osób, a firmy mia³y swoje stoiska na wystawie, zaznaczaj¹c sw¹ aktywnoœæ w sektorze geotermii, oferuj¹c specjalistyczne us³ugi i wspó³- pracê.
4. WYDARZENIA TOWARZYSZ¥CE
Podczas Kongresu odby³o siê wiele spotkañ i imprez towarzysz¹cych. Jednym ze zna- cz¹cych akcentów by³o spotkanie ponad 150 osób – absolwentów, dyrekcji i wyk³adowców Szkolenia Geotermalnego Uniwersytetu ONZ na Islandii (UNU/GTP), w którym udzia³ wzi¹³ m.in. prezydent Islandii, cz³onkowie rady naukowej, wyk³adowcy i wyk³adowcy goœcinni UNU/GTP, przedstawiciele Komitetu Organizacyjnego Kongresu, prezydent IGA.
Firmy z sektora geotermalnego organizowa³y tak¿e spotkania promuj¹ce nowoczesne tech- nologie i przedstawiaj¹ce mo¿liwoœci nawi¹zania miêdzynarodowej wspó³pracy i uczest- nictwa w projektach. Kongres by³ tak¿e okazj¹ do zorganizowania dorocznego zebrania cz³onków IGA, a tak¿e wielu spotkañ roboczych partnerów uczestnicz¹cych w miêdzyna- rodowych inicjatywach i projektach.
5. DEKLARACJA Z BALI
Podczas sesji zamykaj¹cej Kongres odczytano, przyjêto i uroczyœcie podpisano „De- klaracjê z Bali” (pe³ny tekst zamieszczono na koñcu niniejszej informacji).
Podpisany zosta³ równie¿ list intencyjny pomiêdzy Miêdzynarodow¹ Asocjacj¹ Geo- termaln¹ i Asocjacjami: Nowej Zelandii i Przemys³u Geotermalnego Australii w sprawie organizacji nastêpnego Œwiatowego Kongresu Geotermalnego 2015 w Australii (Melbo- urne) i Nowej Zelandii.
6. GEOTERMIA NA ŒWIECIE – ROZWÓJ WYKORZYSTANIA W LATACH 2009–2010
Wed³ug informacji przedstawionych podczas Kongresu w Indonezji, bezpoœrednie wy- korzystanie energii geotermalnej w 2009–2010 ma miejsce przynajmniej w 78 krajach (w 2005 r. by³o to 72 krajów), natomiast produkcja pr¹du elektrycznego odbywa siê w 24 krajach. W 2009 r. ca³kowita moc zainstalowana dla wykorzystania bezpoœredniego wyno-
si³a 50 583 MWt (w porównaniu z 27 825 MWt w 2005 r.; tab. 1), a produkcja ciep³a wynios³a 438 071 TJ w 2009 r. (261 418 TJ w 2005 r.) (121 696 GWh) i by³a o oko³o 60%
wy¿sza ni¿ podawana podczas Kongresu w 2005 r. Znaczny udzia³ w tym wzroœcie maj¹ pompy ciep³a – nadal najbardziej dynamicznie rozwijaj¹ca siê technologia geotermalna (Lund et al. 2010). W przypadku generacji pr¹du elektrycznego ca³kowita moc zainstalo- wana wynosi³a w koñcu 2009 r. 10 715 MWe natomiast generacja pr¹du wynios³a 67 246 (w porównaniu do 8933 MWe i 55 709 GWh w 2005 r.; Bertani 2005, 2010; tab. 2). By³o to blisko 20% wzrostu zainstalowanej mocy elektrycznej od 2005 r. Dane te dowodz¹ sta³ego wzrostu wykorzystania energii geotermalnej w skali œwiata i wielu pañstw.
W przypadku Polski, dziêki oddaniu do u¿ytku w latach 2005–2009 nowej ciep³owni geotermalnej w Stargardzie Szczeciñskim, zwiêkszeniu produkcji ciep³a w innych istnie- j¹cych zak³adach, otwarciu kilku geotermalnych oœrodków rekreacyjnych oraz stopniowemu rozwojowi sektora pomp ciep³a, wzros³a nieco zainstalowana moc i produkcja ciep³a geo- termalnego: w koñcu 2008 r. wynios³y one odpowiednio ok. 281 MWt (w tym ok. 180 MWt sprê¿arkowe pompy ciep³a) i oko³o 1501 TJ (w 2004 r. by³o to odpowiednio 170, MWt i 838,3 TJ (Kêpiñska 2005, 2010).
Tabela 1 Œwiat – bezpoœrednie wykorzystanie energii geotermalnej w 2009 r. i porównanie ze stanem
w 2004 r. (wg Lund J. et al. 2010 i Lund et al. 2005)
Table 1 World – geothermal direct uses in 2009 and comparison with 2004 state (acc. to Lund et al. 2010
and Lund et al. 2005)
Rodzaj zastosowania
2009 2005
zainstalo- wana moc [MWt]
produkcja ciep³a [TJ/r]
wspó³- czynnik wykorzy-
stania
zainstalo- wana moc [MWt]
produkcja ciep³a [TJ/r]
wspó³- czynnik wykorzy-
stania
Pompy ciep³a 35 236 214 782 0,19 15 723 86 673 0,17
Ogrzewanie pomieszczeñ 5 391 62 984 0,37 4 158 52 868 0,40
Ogrzewanie szklarni 1 544 23 264 0,48 1 348 19 607 0,46
Ogrzewanie stawów
hodowlanych 653 11 521 0,56 616 10 969 0,56
Suszenie produktów rolnych 127 1 662 0,42 157 2 013 0,41
Zastosowania przemys³owe 533 11 746 0,70 489 11 068 0,72
Balneoterapia i p³ywalnie 6 689 83 018 0,52 4 911 75 289 0,49
Ch³odzenie/topienie œniegu 368 2 216 0,18 338 1 885 0,18
Inne 86 956 0,73 86 1 045 0,39
Razem 50 583 273 372 0,27 27 825 261 418 0,30
LITERATURA
BERTANI R., 2005 — World geothermal generation 2001–2005: state of the art. Proceedings of the World Geothermal Congress, Turkey, 2005. Paper No. 0008 (CD). 19 pp.
BERTANI R., 2010 — Geothermal power generation in the world 2005–2010 update report. Proceedings of the World Geothermal Congress, Bali, Indonesia, 2010. Paper No. 0008 (CD). 41 pp.
KÊPIÑSKA B., 2005 — Geothermal energy country update report from Poland, 2000–2004. Proceedings of the World Geothermal Congress, Turkey, 2005. Paper 0135 (CD). 10 pp.
KÊPIÑSKA B., 2010 — Geothermal energy country update report from Poland, 2005–2009. Proceedings of the World Geothermal Congress, Bali, 2010. Paper 0108 (CD). 8 pp.
LUND J., FREESTON D.H., BOYD T., 2005 — World – wide direct uses of geothermal energy 2005. Proceedings of the World Geothermal Congress, Turkey, 2005. Paper No. 0007 (CD). 20 pp.
LUND J., FREESTON D.H., BOYD T., 2010 — Direct utilization of geothermal energy 2010 world review.
Proceedings of the World Geothermal Congress, Bali, Indonesia, 2010. Paper No. 0007 (CD). 23 pp.
www.wgc2010.org www.geothermal-energy.org
Tabela 2 Œwiat – generacja pr¹du elektrycznego z wykorzystaniem energii geotermalnej w 2009 r.
i porównanie ze stanem w 2004 r. (wg Bertani 2010 i Bertani 2005)
Table 2 World – geothermal electricity generation in 2009 and comparison with 2004 state (acc. to Bertani
2010 and Bertani 2005)
Rok Zainstalowana moc [MWe] Produkcja ciep³a [GWh]
1995 10 715 67 246
2000 8 933 55 709
2005 7 972 49 261
2009 6 833 38 035
