O artykule naukowym słów kilka

O artykule naukowym słów kilka

Ewa Bulisz | Wydział Humanistyczny UMCS w Lublinie

Streszczenie

Autorka na podstawie literatury przedmiotu przybliża najważniejsze wyznacz- niki genologiczne artykułu naukowego, przywołując dotychczasowe ustale- nia dotyczące jego struktury, potencjału poznawczego oraz pragmatycznych i stylistycznych uwikłań. Opracowanie ma charakter przeglądowy. Dla młode- go badacza niniejszy szkic może mieć także charakter dydaktyczny.

A Few Words about a Scientifi c Article

Abstract

On the basis of literature, the author gives a broad outline of the most impor- tant genologic indicators of the academic article. There are evoked existing fi ndings, concerning structure, cognitive potential, pragmatic and stylistic en- tanglement of the academic article, in the text. The research paper is of dem- onstration character. For the young researcher the present text may have also didactic value.

NAUKOWE

Słowa kluczowe:

artykuł naukowy, gatunek, genologia, model opisu gatunku, Maria Wojtak

Keywords:

academic article, genre, genology, model of genre description, Maria Wojtak

Progress. Journal of Young Researchers 1/2017 ISSN 2543-8638 DOI 10.4467/25439928PS.17.001.6507

Wprowadzenie

Wśród gatunków mowy przynależnych do dyskursu naukowego szczególnie uprzy- wilejowane miejsce zajmuje artykuł naukowy. Uznaje się go za elementarny¹ sposób komunikacji pomiędzy naukowcami na całym świecie. Służy on utrwalaniu i upo- wszechnianiu nowej i oryginalnej wiedzy, uzyskanej w rezultacie prowadzonych badań.

Bez względu na to, czy artykuł dotyczy nauk medycznych, przyrodniczych, ścisłych lub humanistycznych, musi zostać opracowany pod względem merytorycznym, a ze względu na pisemny charakter – także stylistycznym i edytorskim. Przygotowanie ar- tykułu naukowego wymaga nie tylko specjalistycznej wiedzy z określonej dyscypli- ny, ale także umiejętności jasnego formułowania wypowiedzi, argumentacji i wnio- skowania. Dla młodych badaczy, do których grona siebie także włączam, napisanie artykułu naukowego stanowi poważne wyzwanie. Jednakże pisanie jest działaniem językowym, które kształtujemy poprzez nieustanną praktykę i doskonalenie własne- go warsztatu.

Odpowiednio przygotowany artykuł naukowy powinien mieć wyraźnie wskazany cel, przedmiot badań oraz metodologię. Wybór metody wyznacza określoną dro- gę poznawczo-komunikacyjną i sposób poruszania się po niej. Zastosowanie wybra- nej metodologii pozwala zaprezentować autorowi analizy i wnioski, natomiast innym badaczom (odbiorcom tekstu) pomaga sprawnie przyswoić nową wiedzę, zweryfi ko- wać wyniki lub też podjąć polemikę z autorem tekstu.

W dotychczasowej literaturze przedmiotu znajdziemy wiele opracowań poświęco- nych tekstom naukowym, głównie stylowi naukowemu (Gajda 1982; 1990; 2012), za- gadnieniom warsztatowym (Maćkiewicz 1996; Trzynadlowski 1983; Stępień 2016), edytorskim (Wolański 2008) oraz leksyce wybranych dyscyplin naukowych (Binie- wicz 2002; Dąbkowski 1997, 2010; Podobiński 1997). Dokonując prezentacji najważ- niejszych aspektów artykułu naukowego, chcę zasygnalizować tylko najważniejsze jego wyznaczniki, gdyż szczegóły zostały już wyczerpująco omówione przez wymie- nionych badaczy.

Wykorzystując instrumentarium pojęciowe Marii Wojtak i zaproponowany przez ba- daczkę czteroaspektowy model opisu gatunku (Wojtak 1999: 105–107; 2004), posta- ram się w tym szkicu przybliżyć najważniejsze ustalenia związane z artykułem na- ukowym i jego strukturalnymi, pragmatycznymi, poznawczymi i stylistycznymi wyznacznikami. Niniejsze opracowanie ma charakter przeglądowy.

1 „Odpowiednikiem” artykułu naukowego w mówionej odmianie języka jest referat, najczęściej przygotowy- wany z myślą o wystąpieniu na konferencji naukowej. Referat, chociaż zbliżony do artykułu naukowego, jest tekstem, który powinien uwzględniać inny sposób percepcji przez odbiorcę. Pomiędzy artykułem naukowym a referatem można dostrzec relacje adaptacyjne. Te kwestie pozostawiam jednak na oddzielne omówienie.

Aspekt strukturalny artykułu naukowego

Mówiąc o strukturze artykułu naukowego, należy wyodrębnić jego elementy para- tekstowe, czyli teksty poboczne, do których należą: tytuł, dane autora (imię i nazwi- sko, tytuł naukowy, afi liowana jednostka naukowa, dane kontaktowe, nota personal- na/biogram naukowy), słowa klucze, abstrakt, streszczenie, indeks nazwisk i przypisy.

Streszczenia oraz słowa klucze najczęściej powinny zostać przywołane także w języ- ku angielskim lub innym wskazanym przez redakcję języku kongresowym².

Do każdego artykułu naukowego obligatoryjnie dołącza się bibliografi ę prac nauko- wych, które posłużyły w prezentacji dotychczasowego stanu wiedzy bądź zostały za- cytowane w tekście. Przestrzegając praw autorskich i szanując własność intelektual- ną innych badaczy, należy wyraźnie wyodrębniać segmenty własnych wypowiedzi od segmentów przywołanych (cudzych, obcych wypowiedzi).

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych stwierdza, że wolno przytaczać w utwo- rach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości w zakresie uzasadnionym wyjaśnieniem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości (Wolański 2008: 198).

Cytaty zapisujemy najczęściej w cudzysłowie lub wyróżniamy odpowiednią wielko- ścią czcionki i wcięciem akapitowym. Szczegóły określające sposób sporządzania przypisów i bibliografi i są ustalane przez redakcję i najczęściej zamieszczone na ofi - cjalnej stronie czasopisma. Redaktorzy, biorąc pod uwagę funkcje, jakie ma pełnić bi- bliografi a, decydują o tym, które elementy opisu bibliografi cznego są obligatoryjne, a które należy pominąć (na przykład nazwę wydawnictwa, miejsce wydania, rok wy- dania, numer tomu i/lub zeszytu, rocznika, datę dostępu, liczbę stron i tak dalej). Nie- dostosowanie tekstu do wymogów formalnych może skutkować niedopuszczeniem go do dalszej procedury recenzowania i zostaje on odrzucony już na wstępnym eta- pie. Warto pamiętać, że to na autorze spoczywa obowiązek dołączenia do artykułu wszystkich obligatoryjnych segmentów.

Fakultatywne składniki artykułu naukowego to elementy pomocne w prezentacji wywodu, między innymi: tabele, wykresy, schematy, diagramy, ilustracje, mapy, info- grafi ki, tablice historyczne i genologiczne (Wolański 2008: 210–233).

Przyglądając się architektonice artykułu naukowego, należy dostrzec także jego we- wnętrzne rozczłonkowanie na akapity, punkty lub zbiory akapitów, oddzielone śród- tytułami. Delimitacja tekstu ułatwiać ma odbiorcy tok rozumowania autora. Porządek strukturalny powinien odzwierciedlać proces dochodzenia od hipotezy do konkluzji.

Jak dostrzegł Emanuel Kulczycki, w naukach humanistycznych „proces pisania jest nie- jednokrotnie tożsamy z procesem prowadzenia badań” (Kulczycki 2014: 118).

2 Za języki kongresowe uznano: angielski, rosyjski, francuski, niemiecki, hiszpański i włoski. Liczba opubli- kowanych artykułów we wskazanych językach (choć nie tylko!) świadczy o stopniu umiędzynarodowienia czasopisma.

Przed przystąpieniem do pisania warto przygotować plan artykułu. Zapewni to spój- ność logiczną między poszczególnymi akapitami i rozwijanymi myślami. Jolanta Maćkiewicz wskazuje, że „istnieje pewna prawidłowość: im więcej czasu poświęci się na opracowanie schematu [planu artykułu – przyp. E.B.], tym mniej się go straci przy pisaniu” (Maćkiewicz 1996: 38). Badaczka pisanie artykułu dzieli na trzy zasadnicze fazy: działania przygotowawcze, pisanie tekstu oraz poprawianie i przeredagowywa- nie tekstu (1996: 38). Prace przygotowawcze związane są z gromadzeniem, analizo- waniem oraz porządkowaniem materiałów badawczych i obejmują kilka kroków:

1. Analiza tematu ogólnego.

2. Wybór tematu szczegółowego.

3. Sformułowanie tezy pracy.

4. Zbieranie materiału […].

5. Sporządzanie planu roboczego (Maćkiewicz 1996: 44).

W trosce o ułatwienie czytelnikowi odbioru tekstu kompozycja artykułu naukowe- go powinna zostać przemyślana i starannie opracowana. Podział tekstu na trzy czę- ści  – początek (wstęp, wprowadzenie), środek (analiza, argumentacja, dowodzenie, dedukcja) oraz koniec (podsumowanie, wnioski) – stanowi podstawowy sposób upo- rządkowania treści. Odpowiednie segmentowanie tekstu na akapity pozwala odbior- cy w sposób uporządkowany przyswajać kolejne tezy:

[…] dobry akapit powinien być na tyle długi, aby wyrazić jedną myśl i rozwinąć ją w sposób wystarczający dla celów nadawcy i na tyle krótki, aby ułatwić czytelnikowi odbiór tekstu.

Powinien być to zatem kawałek jednocześnie pożywny i strawny (Maćkiewicz 1996: 77).

Akapit inicjalny pełni szczególnie istotną funkcję. Po pierwsze, wprowadza w przed- miot, problematykę i cel badań. Po drugie, może decydować o pozyskaniu zaintere- sowania odbiorcy. Ważnym elementem kompozycyjnym jest także akapit fi nalny. Nie zawsze wprowadzenie i zakończenie ogranicza się do jednego akapitu. Najczęściej części te mają nieostro zarysowane granice. Do funkcji, które pełnią wprowadzenie i zakończenie, powrócę w dalszej części artykułu.

Aspekt pragmatyczny artykułu naukowego

W szerokim znaczeniu pragmatyka lingwistyczna podejmuje zagadnienia związane z komunikacyjnymi uwikłaniami użycia języka (Polański, red., 2003: 453–454). Biorąc pod uwagę pragmatyczne aspekty artykułu naukowego, należy dookreślić nadaw- cę, odbiorcę, relację między nadawcą i odbiorcą, funkcje i cele komunikatu oraz kon- tekst sytuacyjny.

W artykule naukowym mamy do czynienia z „komunikacją, którą charakteryzuje elitaryzm” (Wojtak 2015: 65), to znaczy artykuł skierowany jest do określonych od- biorców. Łączy ich wspólnota wiedzy i zainteresowań, ujęta przez Wojtak w formule

„swoi mówią do swoich, entuzjaści komunikują się z entuzjastami” (Wojtak 2015: 65).

Pomiędzy nadawcą artykułu a jego odbiorcami istnieje wiedza wspólna, która po- zwala na stosowanie specjalistycznych terminów i pojęć ułatwiających swobodne poruszanie się w obrębie jednej dyscypliny. Każda gałąź nauki wypracowała własne instrumentarium pojęciowe, a posługiwanie się nim służy precyzyjnej i ekonomicz- nej komunikacji pomiędzy naukowcami.

Główną funkcją artykułu naukowego jest funkcja informująca³. Uwzględniając teorię aktów mowy, artykuł naukowy jest aktem asercji, czyli oznajmiania. Inten- cją nadawcy jest zbudowanie tekstu, który w sposób spójny przekazuje materiał myślowy.

Zaproszeniem do lektury jest – wspomniane już – wprowadzenie do artykułu nauko- wego. Można wykorzystać różne sposoby nawiązania komunikacji z odbiorcą. Naj- ważniejsze jest przede wszystkim wyraźne wskazanie, co będzie przedmiotem ba- dań w podjętym artykule naukowym:

Celem mojej (tej) pracy jest…

W artykule (szkicu) będę się zajmować…

Artykuł jest poświęcony…

Jako temat artykułu wybieram…, ponieważ…

W pierwszej części będę mówić o…

Rozpocznę od…, następnie... itp. (Maćkiewicz 1996, 102).

Spójność w artykule zostaje utrzymywana także dzięki wypowiedziom o charakte- rze metatekstowym i porządkującym komunikat, na przykład: „jak już wspomniano”,

„jak była mowa”, „o tym w dalszej części”, „podsumowując”, „konkludując”, „w zakoń- czeniu”, „we wnioskach” i tak dalej. Zwroty te organizują tekst pod względem formal- nym i semantycznym, służąc odbiorcy jako sygnały wyznaczające początek lub ko- niec tekstu. W zakończeniu można przyjmować różne strategie komunikacyjne:

• doprecyzować postawioną na początku tezę,

• podsumować przeprowadzone analizy i wyciągnąć wnioski,

• podjąć dyskusję,

• streścić artykuł,

• uzasadnić argumentację,

• wyjaśnić problem,

• zaproponować autorską tezę,

• zaproponować dalsze badania i kierunki badań.

3 Nie oznacza to, że inne funkcje nie występują w artykule naukowym. Funkcja informacyjna jest jednak dominująca w stosunku do funkcji impresywnych czy estetycznych, których także można doszukiwać się w artykule tego typu..

Zakończenie powinno nawiązywać do zaproponowanych lub zadeklarowanych we wstępie tez i/lub hipotez. Dążeniem autora artykułu naukowego jest skłonienie od- biorcy do refl eksji nad przedstawionym zagadnieniem. Podjęcie przez odbiorcę po- lemiki z postawionymi w artykule tezami nie ujmuje wartości ani artykułowi, ani samemu autorowi artykułu. Nauka bowiem ma charakter kumulatywny, a przyświe- cającym jej celem jest dążenie do poznania wiedzy uniwersalnej i obiektywnej.

Aspekt poznawczy artykułu naukowego

Biorąc pod uwagę liczbę dziedzin naukowych, dyscyplin oraz nurtów, aspekt poznaw- czy artykułu naukowego obejmuje tak szeroki zakres tematyczny, że jestem zmuszo- na zrezygnować ze szczegółowego jego omawiania i skupić uwagę na charakterysty- ce tych problemów, które mieszczą się w rozmiarach niniejszego opracowania.

Świat przedstawiony w naukowym dyskursie zakłada stałe pozyskiwanie nowej wie- dzy i nieustanne dążenie do jej pogłębiania. Twórca artykułu naukowego jest pod- miotem zarówno poznającym świat, jak i prezentującym rezultaty tego poznania (Gajda 2012: 183), sam artykuł naukowy stanowi zaś nośnik tej wiedzy. Problematy- ka artykułu jest zawsze bezpośrednio związana z dyscypliną, w której nurcie zosta- ją podjęte badania. Autor artykułu dobiera temat, zakreśla przedmiot swoich badań oraz wybiera ścieżkę interpretacyjną.

Obecnie w różnych dyscyplinach naukowych można dostrzec wyraźny proces rozła- mu głównych dziedzin na coraz to węższe kierunki, szkoły czy paradygmaty. Młody naukowiec, który dopiero zdobywa praktykę analityczną, powinien starać się spoj- rzeć na przedmiot swoich badań zarówno z dalszej, jak i bliższej perspektywy, szuka- jąc swojego miejsca w wybranym obszarze nauki.

Z aspektem poznawczym wiąże się aspekt aksjologiczny. Naturalnym oczekiwaniem odbiorcy wobec nadawcy artykułu naukowego jest przestrzeganie zasad etyki. War- tości, którymi powinien kierować się autor, to przede wszystkim „prawda, racjona- lizm i obiektywizm” (Gajda 2003: 62). Ważne, aby w praktyce naukowej starać się dą- żyć do ideałów, które przyświecają profesji naukowca:

W praktyce naukowej obserwuje się, że naukowcy mają rozeznanie co do „wartości naczel- nych”, ale nie zawsze są skłonni zachowywać się zgodnie z nimi. W rolę współczesnego na- ukowca wpisane są normy i antynormy dotyczące jego zachowania się jako podmiotu po- znającego (m.in. związane z wyborem profesji badacza, dziedziny i tematu badań, metod) jako członka społeczności naukowej (m.in. odnoszące się do etyki publikacji i dyskusji na- ukowej) oraz jako kierownika i recenzenta (kontrolera) (Gajda 2012: 185).

Artykuł naukowy jest wyjątkowym tworem materialnym o istotnym znaczeniu dla ca- łego społeczeństwa. Jako nośnik wiedzy jest najlepszym świadectwem rozwoju na- uki, dlatego tak ważny jest aksjologiczny charakter tekstów naukowych.

Przyjęty przez nadawcę artykułu naukowego punkt widzenia powinien zakładać obiektywność, która polega na braku emocjonalności, a także dążeniu do ścisłości w ujmowaniu badanej rzeczywistości. Nie zawsze jest jednak to możliwe (Pałucka 2000). Każdy artykuł naukowy (w tym także teoretyczny czy przeglądowy) niesie za sobą wartość dydaktyczną, dlatego badacze często w sposób obrazowy starają się przedstawić rezultaty swoich dociekań. Najczęściej wykorzystują przy tym analogie i porównania, które w obrazowy sposób ujmują naukową płaszczyznę badawczą.

Aspekt stylistyczny artykułu naukowego

Pisząc artykuł naukowy, należy stale mieć na uwadze potencjalnego odbiorcę i uży- wać takich wyrazów i konstrukcji zdaniowych, które rzetelnie przekażą nasze myśli oraz intencje. Poprawne i sprawne komunikowanie, wolne od błędów językowych i zgodne z przyjętymi normami, ma nie mniejsze znaczenie niż wiedza i zaintereso- wania łączące nadawcę i odbiorcę. Zrozumiały i interesujący artykuł naukowy daje szansę na zaangażowanie się odbiorcy oraz podjęcie dyskusji.

Poczucie językowe często sprowadza się do przekonania, że należy mówić i pisać „ucze- nie”, a więc językiem „twardym”. Wynikać ono może z przyjęcia określonej tradycji pisar- stwa naukowego. Czasami o wyborze tej maniery wykładu decyduje chęć stworzenia po- zorów naukowości albo – co gorsza – postawienie bariery uniemożliwiającej kontrolę poprawności rozumowania autora i wówczas nie jest to tylko kwestia kultury języka, ale także kwestia „moralności” (Gajda 2012: 194).

To właśnie język jest podstawowym narzędziem porozumiewania się i nośnikiem wiedzy. Nie sposób zatem zbudować zrozumiałego tekstu naukowego bez umiejęt- ności sprawnego posługiwania się językiem.

Jeżeli nauka dąży racjonalną drogą do poznania świata, do wiedzy prawdziwej, to pytanie o świat jest równocześnie pytaniem o stosunek między światem a ludzkim myśleniem, na- tomiast dociekania nad myślą prowadzą do rozważań nad językiem (Gajda 2003: 63).

Artykuł naukowy należy do tekstów ofi cjalnych i powinien spełniać wyznaczniki ty- powe dla stylu naukowego, co nie oznacza, że należy rezygnować z indywidualnego charakteru pisania. Badaczom o bogatym dorobku naukowym poprzez wieloletnią praktykę pisania udaje się wypracować własny styl. W fazie początkowej szlifowania umiejętności pisania warto szukać wzorcowych realizacji stylistyczno-językowych wśród autorytetów w swojej dyscyplinie naukowej i naukach pokrewnych.

Autor artykułu naukowego powinien starać się obiektywnie powiadamiać o włas- nych wynikach badań i odwoływać się do wiedzy, która już została upowszechniona przez innych badaczy. Przywoływanie cudzych wypowiedzi sprawia, że że w artyku- le naukowym mamy do czynienia z wielogłosowością⁴.

4 Wielogłosowość – termin genologiczny wprowadzony przez Wojtak dla określenia zjawiska występowania w jednym tekście/gatunku głosów różnych osób (Wojtak 2015).

Operacje myślowe – takie jak argumentacja, dowodzenie własnego stanowiska czy wnioskowane – powinny przebiegać w sposób logiczny i uporządkowany. Służy temu używanie terminów i pojęć z określonej dyscypliny. Jak zauważa Gajda, mogą one stanowić około 20–30% użytych leksemów (Gajda 2012: 185). Dla stylu naukowe- go charakterystyczna jest także składnia, która ujawnia preferowanie przez naukow- ców głównie rzeczowników i przymiotników jako słów nośnych informacyjnie. Kon- kretyzacji i ścisłości w przedstawianiu wywodu służyć mogą symbole, skróty, wzory, a także tabele, wykresy czy schematy. Należy unikać abstrakcyjnego i emocjonalne- go argumentowania własnego stanowiska.

Kryteria doboru artykułów, które mogłyby służyć jako wzorcowe, powinny uwzględ- niać autorytet badacza. Osoby będące na początku ścieżki naukowej najczęściej ukry- wają się za formami bezosobowymi. Naukowcy cieszący się uznaniem w środowisku naukowym odważniej stawiają tezy, co wynika także z wieloletniego doświadcze- nia i wypracowania ugruntowanych poglądów. Niewątpliwie najlepszym sposobem uczenia się pisania artykułów jest praktyka i czytanie artykułów swoich mistrzów.

Podsumowanie

Mobilność wiedzy w globalizującym się świecie powoduje, że redakcje czasopism naukowych zaczęły wypracowywać wspólne standardy dotyczące budowy artyku- łu naukowego oraz wymogów edytorskich. W ocenie parametryzacyjnej ważne jest przygotowanie tekstu w jednym z języków kongresowych oraz umiędzynarodowie- nie recenzentów i rady naukowej. W obecnym kształcie ocena parametryzacyjna jest szczególnie krzywdząca dla nauk humanistycznych (Kulczycki 2014: 117–140). W Pol- sce dopiero od kilku lat wypracowywany jest system oceny prac naukowych. Obrany kierunek to – niestety – „proces przesuwania akcentów z «treści naukowej» na «miej- sce opublikowania»” (2014: 120). Ocena jakości artykułu jest zatem obecnie zależna od czasopisma i/lub monografi i, w której został on opublikowany. Redakcje czaso- pism, zabiegając o jak najwyższą ocenę (punkty), muszą spełnić określone kryteria i stosować ustalone procedury kwalifi kacji publikacji do druku.

Ważne, żeby w dobie „punktyzacji” młodzi badacze pamiętali, że funkcją artykułu naukowego jest przede wszystkim utrwalanie i upowszechnianie wiedzy w sposób komunikatywny. Znajomość wyznaczników kanonicznego wzorca artykułu nauko- wego należy do kompetencji niezbędnych w pracy badacza-naukowca, szczególnie dopiero zaczynającego stawiać pierwsze kroki w dyskursie naukowym.

Uwzględniając perspektywę kompozycyjną, pragmatyczną, poznawczą i stylistycz- ną, należy dołożyć starań, aby wszystkie komponenty artykułu naukowego tworzy- ły uporządkowaną i kompletną całość zarówno pod względem formalnym, seman- tycznym, jak i logicznym.

Literatura

Biniewicz J., 2002, Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole:

Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

Dąbkowski G., 1997, Europejska terminologia muzyczna, Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.

Dąbkowski G., 2010, Kształtowanie się polskiej terminologii muzycznej, Warszawa: ASPRA-JR.

Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa–Wrocław: PWN.

Gajda S., 1990, Współczesna polszczyzna naukowa – język czy żargon?, Opole: Wydawnictwo Insty- tutu Śląskiego.

Gajda S., 2003, Styl naukowy [w:] Przewodnik po stylistyce polskiej, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków: Universitas.

Gajda S., 2012, Styl naukowy [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Kulczycki E., 2014, Zasady oceny czasopism humanistycznych i ich rola w parametryzacji jednostek na- ukowych, „Nauka”, nr 3.

Maćkiewicz J., 1996, Jak pisać teksty naukowe?, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Pałucka I., 2000, O bezemocjonalności wybranych tekstów naukowych (rekonesans badawczy) [w:]

Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 1: Mowy piękno wielorakie, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydaw- nictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Podobiński S., 1997, Kształtowanie się polskiej terminologii rolniczej, Częstochowa–Kraków: Wydaw- nictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie.

Polański K. (red.), 2003, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, oprac. M. Jurkowski et al., Wrocław:

Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Stępień B., 2016, Zasady pisania tekstów naukowych. Prace doktorskie i artykuły, Warszawa: Wydaw- nictwo Naukowe PWN.

Trzynadlowski J., 1983, Edytorstwo. Tekst, język, opracowanie, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.

Wojtak M., 1999, Wyznaczniki gatunku wypowiedzi na przykładzie tekstów modlitewnych, „Stylisty- ka”, t. 8.

Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Wojtak M., 2015, Rozłożone gazety. Studia z zakresu prasowego dyskursu języka i stylu, Lublin: Wy- dawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Wolański A., 2008, Edycja tekstów. Praktyczny poradnik. Książka, prasa, www, oprac. red. L. Wiśnia- kowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.