Kazimierz Kloskowski, Dariusz
Sobkowicz
Sprawozdanie z działalności Koła
Naukowego Studentów Filozofii
Przyrody ATK w roku akademickim
1979/80
Studia Philosophiae Christianae 17/1, 252-254
K A ZIM IE R Z K LO SK O W SK I D A R IU SZ SOBKO W ICZ
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOŁA NAUKOWEGO STUDENTÓW FILOZOFII PRZYRODY ATK
W ROKU AKADEMICKIM 1979/80
S p o tk a n ia K oła N aukow ego F ilozofii P rz y ro d y w ro k u ak. 1979/80 m iały n a celu pogłębienie p ro b le m a ty k i z z a k re su filozofii p rzy ro d o z n a w stw a i filozofii przy ro d y . P o d ejm o w a n e zag ad n ien ia dotyczyły n ajn o w szy c h osiągnięć w ty c h d ziedzinach w iedzy oraz z p o g ranicza n a u k szczegółow ych i filozofii.
K oło rozpoczęło sw ą działalność d n ia 15.10.1979 r. W czasie z e b ra n ia in au g u ra cy jn e g o , w obecności op iek u n a K oła x. doc. d ra hab. Sz. Ś 1 a g i, p rze d staw io n o r e f e r a t sp raw ozdaw czy za ro k 1978/79 oraz d o k onano w y b o ru now ego zarząd u . F u n k c ję p rezesa p o now nie po w ierzono D. S o b k o w i c z o w i . N astęp n ie u chw alono p la n p rac y K oła. W ty m d n iu ta k ż e o d p ra w io n a została M sza św. żało b n a za trag iczn ie zm arłego podczas w a k a c ji A n d r z e j a M a r u s z e w s k i e - g o , stu d e n ta filozofii przyrody.
W d n iu 17.12.1979 r. ks. d r T. R u t o w s k i w ygłosił r e f e r a t nt. C z y W szec h św ia t jest sk o ń c zo n y p rze strze nnie i czasowo? N a w stę p ie p rzy p o m n iał p rele g e n t zw iązki przestrzen n o czaso w e w te o rii w zględ ności E in ste in a oraz w sk az ał n a w y p ły w a ją c e z te j te o rii k o n se k w e n cje, dotyczące w szczególności niem ożliw ości w y stę p o w a n ia je d n ej w ielkości skończonej, a d ru g ie j nieskończonej. N astęp n ie om ów ił z n a czenie te rm in ó w : W szechśw iat skończony, nieskończony, n ie o g ra n icz o n y oraz te m a ty k ę g eo m etrii W szechśw iata. N a p rz e strz e n i w ieków po gląd y w ty c h k w estiac h zm ieniały się, n ie ra z ra d y k a ln ie , w sk u te k tego ich zrozum ienie je st niezw ykle u tru d n io n e . D zisiejsza fizy k a m ów i 0 W szechśw iecie ja k o skończonym , z a m k n ię ty m i jednocześnie n ie ograniczonym . W końcow ej części w y k ła d u ks. R u to w sk i p o d ją ł m e todologiczny a s p e k t re la c ji n a u k przy ro d n iczy ch do filozofii, a ta k że konieczność u w zg lę d n ia n ia w y n ik ó w b a d a ń fizy k a ln y ch w docieka n ia c h filozoficznych.
W d n ia ch 12—14.01.1980 r. odbyło się s y m p o z j u m n a u k o w e K N S F P w P odlesicach k/Z aw iercia. W p ew n y m sto p n iu stan o w iło ono k o n ty n u a c ję p ro b le m a ty k i p o d ję te j podczas ubiegłorocznego pięcio d n io w ego sp o tk a n ia d y skusyjnego n a P o lan ie C hochołow skiej. Ś w iad ec tw e m tego b y ł p ierw szy dzień p o b y tu w Podlesicach, podczas któ reg o m ia ła m iejsce w y m ia n a re fle k sji, p o d y k to w an a now ym sp o jrzen iem n a różne te o rie n au k o w e i sam ą filozofię przy ro d y . W d ru g im i tr z e cim d n iu p o b y tu p rze d y sk u to w an o p ew n e zag ad n ien ia przy ro d n icze 1 filozoficzne w o p arc iu o w y g łaszan e ko lejn o re fe ra ty .
R e fe ra t P a w ł a S z c z e p k o w s k i e g o , W y b ra n e zagadnienia is to ty i g ene zy życia, sk ła d ał się z dw óch części. W p ierw szej om ów io no d efin icję isto ty życia zam ieszczoną w książce W. K u n ick ieg o -G o ld - fin g e ra Dziedzictwo i przyszłość. A u to r te n isto tę rozum ie em p irio lo - gicznie i posłu g u je się opisem fenom enologicznym . Jego d e fin ic ja je st p o lia try b u ty w n a , u jm u ją c a a s p e k t zarów no fu n k c jo n a ln y ja k i su b - stra to w o -m o le k u la rn y definiensu. T en sposób o k re śla n ia życia je st c e n ny, lecz n ie pozbaw iony w ad, k tó ry c h a u to r n ie zdołał się ustrzec. W d ru g ie j części re f e ra tu om ów iono p ro b lem y zw iązane z w łaści
w ościam i fizyko-chem icznym i w ody ja k o podstaw ow ego sie d lisk a życia. Z ajęto się szczególnie ta k im i za g ad n ien ia m i ja k : b u d o w a k ry s ta lo g ra ficznej sia tk i w ody, z jaw isk a fazow e, n ap ięc ie pow ierzchniow e, a d - so rb cja, k a ta liz a w ielofazow a, lepkość w ody. W szystkie te w łaściw ości i z jaw isk a m ogły m ieć w p ły w n a p ro cesy abiogennego p o w sta n ia życia.
R o b e r t G r a b o w s k i w ygłosił r e fe ra t pt. K o n cep cja czło wie k a w e w s p ó łc z e s n y m m a rks izm ie. O m ów ienie te m a tu o p a rto głów nie n a książce Hom o creator, J. K uczyńskiego, b ęd ą ce j w p ro w a d ze n iem do d ia le k ty k i człow ieka. W ra m a c h sw ojej k o n ce p cji a u to r sk ry ty k o w a ł dotychczasow e, rów n ież i m a rk sisto w sk ie u ję c ia p ro b lem u człow ieka. T ra d y c y jn y m u ję cio m zarzucił je dnoaspektow ość i p rze ak ce n to w an ie je d n e j spośród w ielu w a rs tw złożonego b y tu , ja k im je st człow iek, a m a rk sisto w sk im —■ jed n o stro n n o ść in te rp re ta c ji tezy o istn ie n iu człow ieka ja k o „ c ało k szta łtu sto su n k ó w społecznych”. D la K u czy ń skiego p ełn e zro zu m ien ie człow ieka, jego bytow ości (ontologii) je st m ożliw e w p e rsp e k ty w ie w a rs tw ontycznych: a) ciała, b) re la c ji spo łecznych, cjpsychiki. P oszczególne w a rstw y m a ją ró żn y sta tu s m a te ria ln y , re la c y jn y i id e aln y . M a to d ec y d u ją cy w p ły w n a m ożliw ości w y tłu m a cz en ia w ew n ętrz n eg o dyn am izm u człow ieka, jego bytow ości. P o n ad to w re fe ra c ie zw rócono u w ag ę n a zakres p ojęcia „ isto ty ” czło w ieka, sa m o id e n ty fik ac ji, tra n sp e rso n a liz a c ji oraz re la c ji człow ieka ze św iatem .
W ypow iedź J ó z e f a K a p a o n a n t. Ujęcie człow ie ka w g R o m a na Ingardena m ia ła c h a r a k te r w p ro w a d ze n ia do filozofii człow ieka w pism ach R. In g a rd e n a . S k o n cen tro w a n o się głów nie n a z a p reze n to w a n iu w y n ik ó w b a d a ń tego filozofa n a d s tr u k tu r ą człow ieka. Nieco m n ie j u w ag i zw rócono n a m etody, ja k im i posłu g iw ał się In g a rd e n w fi
lozofow aniu. S w oje d o ciek a n ia o p a rł n a an a liz ie fenom enologicznej z szerokim w y k o rz y sta n iem d an y c h dośw iadczenia w ew nętrznego. W s tru k tu rz e człow ieka d o strzega dw a zasadnicze „ s k ła d n ik i” : ciało i św iadom ość. Św iadom ość to „pew ien b y t in d y w id u a ln y ”, w k tó ry m d a je się w y ró żn ić szereg k o n sty tu u ją c y c h go elem entów , ta k ic h jak : czysty podm iot, duszę, stru m ie ń św iadom ości. P om iędzy ty m i trz e m a e le m e n ta m i i w y ra s ta ją c ą n a ich podłożu osobą lu d z k ą zachodzą zw iąz k i niesam odzielności b y to w ej i fu n k c jo n a ln e j zależności. T ak ie z a ry sow anie poglądów In g a rd e n a pozw oliło n a w y ra źn iejsz e uśw iad o m ien ie sobie złożoności s tr u k tu r y człow ieka i w ażności ro zstrzy g n ięć p ew n y ch pro b lem ó w d la b u d o w an ia filozofii człow ieka.
22.01.1980 ks. m g r J. B a l b u s w ygłosił r e f e r a t pt. Teoria czasu w u ję ciu Z. A u g u s ty n k a . P ro f. A u g u sty n e k zbud o w ał sw o ją k o n ce p cję czasu w o p arc iu o te o rię m nogości i szczególną te o rię w zględności. C h a ra k te ry sty c z n y m i założeniam i p rz y ję ty m i przez a u to ra są: 1) is t n ie n ie zbioru i p rz e d m io tu in d y w id u a ln eg o , 2) ontologia ew entyzm u, 3) istn ien ie re la c ji (czasow ej, p rze trz en n e j, cz aso w o -p rzestrzen n ej i fi zycznej), 4) fizyczna różnica pom iędzy poszczególnym i re la cja m i. N a stę p n ie p o ru szo n e zo stały n ie k tó re re la c y jn e d efin icje czasu, zależ ności czasu od ontologii, od sposobu istn ie n ia zbiorów i p rzedm iotów in d y w id u a ln y ch , a ta k ż e d efin icje czasu fizykalnego. Czas d la A u g u sty n k a w ta k im k o n te k ście je st zbiorem m om en tó w czasow ych, n a k tó ry c h są określo n e rela cje . To sta n o w i bazę d la specyficznej koncep cji p rz e szłości, tera źn ie jsz o ści i przyszłości. P odczas d y sk u sji zw rócono u w ag ę n a b ra k je d n o ro d n o śc i epistem ologicznej d efin icji czasu (tzn. m iesza n ia pojęć fizycznych z ontologicznym i) oraz n a tru d n o śc i pow iązan ia
czasu ze s tr u k tu r ą św ia ta m a teria ln eg o i ro zró żn ien ia m om en tó w od zdarzeń.
N a sp o tk a n iu K oła w d n iu 4.03.1980 r. ks. doc. d r hab. Sz. S l a g a w re fe ra c ie pt. W o k ó ł b io e lek tro n ik i polskiej dok o n ał re k a p itu la c ji d o ro b k u n aukow ego ks. prof. W. S edlaka, a szczególnie w z a k resie b io elek tro n ik i. Ks. W. S edlak je st polsk im tw ó rc ą n a u k i b ęd ą ce j ogól n ą sy n te z ą ró żn o ro d n y ch dziedzin w iedzy, jeszcze bez jasn eg o i w y raźn eg o s ta tu s u m etodologicznego i epistem ologicznego. R óżnorodność zjaw isk biologicznych i fizjologicznych w edług ks. S ed la k a m ożna dziś w y ja śn ić n a poziom ie k w an to w o -fa lo w y m , co p o zw ala sprow adzić w ielość złożonych zjaw isk do elem e n ta rn y c h p raw idłow ości. D ecyduje to o m ożliw ości now ego sp o jrze n ia n a procesy życiowe. R e fe ra e n t w sk a za ł na n ie k tó re tru d n o śc i m etodologiczne i filozoficzne zw iązan e z b io - e le k tro n ik ą i jej zastosow aniam i, zw łaszcza do u jm o w a n ia n a tu ry człow ieka i jego św iadom ości. D y sk u sja sk o n c en tro w ała się w okół za g ad n ień b a rd z iej ram o w y ch : m iejsce b io e le k tro n ik i w śró d inn y ch n a u k , jej doniosłość i p ersp e k ty w y ro zw o ju oraz n ie k tó ry c h szczegó łow ych: pochodzenie życia, kon cep cja człow ieka, hipnoza, te le p a tia i inne.
K o lejn e z e b ran ie K oła odbyło się 25.03.1980 r. M gr E. G o d z i ń s k a (PAN) p rze d sta w iła p ro b lem Z achow anie a e w oluc ja w k o n tek ście w spółzależności o rg an izm u ze środow iskiem . R e fe re n tk a uw zg lęd n iła w sw o jej w ypow iedzi ew o lu cję zach o w ań oraz ro lę zach o w ań jako czyn n ik a ew olucji. W b a d a n ia c h dotyczących pierw szego za g ad n ien ia p o ja w ia ją się tru d n o śc i zw iązane z n ie m al c a łk o w itą niem ożliw ością k o rz y sta n ia z em briologii i paleontologii, gdyż k aż d y g a tu n e k ew oluo w a ł ja k o całość. N ato m iast w zak resie p ro b le m a ty k i m ech an izm u ew o lu c ji p. G odzińska om ów iła m echanizm re g u la c ji p ro g u re a k c ji w po w iąz an iu z k u m u la c ją zm ian cząstkow ych, zm ian m orfologicznych, p e r- fek ejo n izm em (bardzo ścisłym p rzy sto so w an iem do środow iska), oraz zasadę b ila n su energetycznego i zasadę k o m p ro m isu ew olucyjnego. N iezw ykle ch a ra k te ry sty c z n y w zach o w an iu jako cz ynniku ew olucji je st fa k t zachodzenia n a s tę p u ją c e j praw idłow ości: m ałe zm ian y za chow ań m ogą w yw ołać duże zm iany ew olucyjne. P o re fe ra c ie p rz e dy sk u to w a n o za g ad n ien ie podłoża genetycznego zach o w ań oraz pro b lem ro li ew o lu cy jn ej czynników zarów no zachow aniow ych ja k i m o rfo lo gicznych.
W d n iu 29.04.1980 r. d r R. N i t e c k i podzielił się sw oim i r e fle k sja m i n a te m a t re la c ji m iędzy fizy k ą k w a n to w ą a filozofią „ J e d n eg o ”. S w oje sp o strz eż en ia o p a rte o p ra c ę W eizsäckera J ed n o ś ć p r z y r o d y rozpoczął re fe re n t od w sk az an ia tru d n o śc i zastosow ania po jęć klasy czn y ch w fizyce w spółczesnej. O m ów ił dośw iadczenia z elek tro n am i. P roces p o zn a w an ia ele k tro n ó w p o w o d u je zm iany w ich zachow aniu. P rz y o b se rw ac ji o b ie k tu fizycznego p o ja w ia się n ie p rz e k ra c z a ln a g ran ic a; za b u rzen ie o b ie k tu podczas o b se rw ac ji sta n o w i p ra w o p rzy ro d y a n ie ja k ą ś fo rm ę błędu. P o n ad to re f e r e n t w sp o m n ia ł o k o ncepcji Jednego w g P a rm e n id e sa i P lato n a . Z n a su w a ją c y c h się w ątp liw o ści sfo rm u ło w ał w n io sek o niem ożliw ości sto so w a n ia zw y k ły c h pojęć do o k reśla n ia rzeczyw istości w y k ra c z a ją c e j poza k la sy cz n e ujęcia. R zeczyw istość bow iem je st o w iele bogatsza, niż d e fin iu ją ce ją pojęcia. W iem y, że o b ie k ty w n ie istn ie ją cząstk i e lem e n ta rn e , ale d o k ła d n e i pełne ich pozn an ie je st n iem ożliw e ze w zględu n a zm iany spow odow ane procesem obserw acji.
