Przegląd Komunikacyjny : miesięcznik poświęcony sprawom komunikacji kolejowej, drogowej, wodnej i powietrznej, 1946.04 nr 4

(1)

W y ła d u n e k s a m o ch o d ó w w G d yn i.

K W IE C IE Ń

Z a rc h iw u m fo to g ra f. W - tu Turystyki M . K.

1946 ROKU

Nr 4 (10)

CENA 40 ZŁ.

PIffEflAD

KOMMACM M IE S IĘ C Z N I K-POSWIĘCONY-SPRAWOM-KOMUNIKACJI

KOLEJOWEJ • DROGOWEJ - W O DNEJ -l-P O W IE T R Z N E J

(2)

PRENUMERATA

„PRZEGLĄDU KOMUNIKACYJNEGO"

n a d r u g i e p ó ł r c c z e 1 9 4 6 r. w y n o s i Z ł 2 4 0

Z g ło s z e n ia p r o s im y k ie r o w a ć do" A d m in is t r a c ji ’m ie s ię c z  n ik a w Ł o d z i, P io tr k o w s k a 1 2 1 , m . 10 , te le fo n 2 6 5 -2 2 .

WPŁATY NA KONTO Nr VII — 127 P. K. O. W ŁODZI.

B IU R O INŻYNIERSKIE

ik ż . J. BERENT

GDYNIA. - GDAŃSK

WYKONUJE WSZELKI E ROBOTY BUDOWLANE

G d a ń sk , 3 M a ja 25

I « ► ■ H * B U M ¡◄►■■◄►I

AT

*

AT

▲▼

▼A

I

*

L

STALBETON

B U D O W N IC TW O NAD i PO D ZIE M N E

Spółka z ogr. odp.

S O P O T , u l . P r e z y d e n t a B i e r u t a 2 0

WYKONUJE WSZELKI E ROBOTY BUDOWLANE

-4M

1 1

0

H

$

♦ I

i

♦

J

PRZEDSIĘBIORSTWO BUDOWLANE

Rudolf Fryszowski

Gdańsk—W rzeszcz, ul. Kossaka Nr 7

W y k o n u je w s z e lk ie r o b o ty w c h o d z ą c e w z a k re s b u d o w n ic tw a lą d o w e g o

i w o d n e g o

(3)

P R Z E G L Ą D ---

KOM UNIKACYJNY

**M I E S I Ę C Z N I K * POŚWIĘCONY* SPRAWOM • KOMUNIKACJ I KOLEJOWEJ • DROGOWEJ • WODNEJ • I • P O W IE T R Z N E J**

NR 4 (10) KWIECIEŃ 1946 R.

R e d a k c ja w W a rs z a w ie : u l. C h a łu b iń s k ie g o 4, p o k . 158. P r z y ję c ia in te re s a n tó w od g o d z in y 1 5 -e j d o 1 7 -e j, A d m in is tr a c ja w Ł o d z i: u l. P io trk o w s k a 121, m . 10. te le fo n 265-22. K o n to P .K .O . Ł ó d ź N r . V I I — 127.

T R E Ś Ć

■ Dr Teofil Bissaga — W p ł y w r o z w o ju h is t o r y c z n e g o k o le i n a u k ła d s ie c i P . K . P .

Inż. Zygmunt Dunin-Marcinkiewicz — W s p ó łp r a c a k o le i z p o r t a m i.

Bohdan Cywiński — Z a g a d n ie n ia g o s p o d a r k i k o le jo w e j (c. d .).

Inż. Włodzimierz Larouy — G o s p o d a r k a i z a d a n ia k o le i w ą s k o t o r o w y c h w P o ls c e .

Roman Lewowski — O c h r o n a d r e w n a b u d o w la n e g o . Władysław Ońko — Z a g a d n ie n ie f u n d u s z u o b r o t o w e g o P .' K . P . T a r y f y .

Mgr Mieczysław Połafewski —- P r z e w o z y n a r z e k a c h .

Mgr Irena Radzymińska — P o ls k a w m ię d z y n a ro d o  w y c h u m o w a c h k o m u n ik a c y jn y c h .

Nr 4 (10)

Inż. Tadeusz Tydelski Z a s a d y e k s p lo a t a c ji b o c z n ic k o le jo w y c h u ż y t k u p r y w a t n e g o .

Inż. Zenon Wiłun ;— N a s z e p r z y s z łe a u t o s t r a d y . Alfa — R a c h u n k o w o ś ć P . K . P . ( P r z e p is y n r F . 10).

r. a- — M o t o r y z a c ja w r a m a c h w ła ś c iw e j o r g a n iz a c ji w ła d z k o m u n ik a c y jn y c h .

Głosy czytelników.

Przegląd prasy zagranicznej.

Wiadomości ciekawe i pożyteczne.

Wykaz przybytków Biblioteki Ministerstwa Komu

nikacji.

Komunikaty.

Komitet Redakcyjny podkreśla, że „Przegląd Komunikacyjny“, wydawany przez Ministerstwo

Komunikacji, nie jest w ścisłym znaczeniu słowa czasopismem urzędowym. W związku z tym treści artykułów nie należy uważać za opinię tego Ministerstwa.

Dr Teofil Bissaga

Wpływ rozwoju sieci P.K.P.

historycznego kolei na układ

B a d a ją c uiwaiżniile ąlkłald stad) P . K . P . ła t w o m o że m y d o strze c s ze re g Jiiniij ik,olejow ych, b ie g n ą c y c h w k ie ru n k a c h g o s p o d a rc z o n ie p o ż ą d a n y c h d la p ań stw a) pofakilagio. W id z im y też znaczne O b sza ry z u p elfa,i e p o z b a w ia n ie kiam uniikaeji k o le jo w e j Z a u w a ż y ć w re s z c ie możwai Okrężnie p rz e p ro w a d z e n ie

•nie któ rych linilj., eto mam, w s p ó łc z e s n y m , c z ę s to w y d a je się n ie z ro z u m ia ły m .

R ozb u d o w a ł ikioHe®, ma z ie m ia c h pofelkildh do 1018 r. o d b y w a ła się p o d ikąłem p o trz e b b y ły c h p a ń s tw zaiboircizyah; spo łe c z e ń s tw o pofcikiile n ie posiadaCio ma n ią p ra w ie żad ne go

w p ły w u . v

Rosja carska kierow ała' silę następującym# względami:

1) z w ią z a n ie z ie m p o ls k ic h p rz e z W a rs z a w ę z L e n in g ra dem , M o s k w ą , K ijo w e m i O de ssą ;

2 ) u tru d n ie n ite p o łą c z e ń w tóeruimku n a za ch ó d i p o łu d n ie z k o le ja m i P ru s i A u s tr ii;

3) w p ro w a d z e n ie tónój sze ro k o to n o w y c h na le w y b rz e g W is ły dla p rz e w o z ó w do i z R o s ji przez o b s z a r P o ls k i;

4 ) w ylkuip k o le i p ry w a tn y c h w celu ru s y fik a c ji personelu i u su n ię c ia z niich ż y w io łu p o ls k ie g o ;

5 ) o g ra n ic z a n ie ro z b u d o w y sieci k o le jo w e j, łączącej g o s p o d a rc z e ośrodku k ra ju z o b a w y p odniesienia, k u ltu ry , k tó ra była. o w ie le w y ż s z a n iż na p o z o s ta ły c h teren ach cesa r

s tw a ro s y js k ie g o ;

(4)

170 1946 PRZEGLĄD KOMUNIKACYJNY

6 ) n ie .dopuszczanie- d o b u d o w y lini-j k o le jo w y c h w p o b li

żu b y ły c h g ra n ic p ru s k ic h ii a u s tria c k ic h , co na dlugi-e d z ie s ią tk i la t p o z b a w iło k o m u n ik a c ji k o le jo w e j żyzn e O bszary K u ja w i S g/ndom lerazcizyznę;

7 ) u trz y m a n ie ma n is k im p o z io m ie te c h n ic z n y m p o sia d a nej sieci.

P ru s y :

1) z w ią z a n ie s ło w ia ń s k ic h o b s z a ró w Śląska-, P o m o r/n , Pazn-ań-siki-ego, i P ru s W s c h o d n ic h z B e rlin o m i po-rtam i b a ł

ty c k im i. W s z y s tk ie te o-bsz-airy d o s ta ły się p od w ła d z ę P ru s W d ro d ze -ni/em oralnego p o d b o ju (Ś lą s k w w o jn ie 7-1-etniej), p rz e w ro tn e j p o lity k i' (P o m o rz e Z a c h .), ro z b io ró w (P o z n a ń skie — G d a ń s k ), d z ia ła ń o sz u ka ń c z yc h i z d ra d y (P ru s y W sc h o d n ie — K rz y ż a c y );

2 ) dążenie d o z u p e łn e j g-ermaniiziacji i unic-tstw feinie c a ł

k o w ite ż y w io łu p o ls k ie g o p o d w z g lę d e m g o s p o d a rc z ym na ty c h ob-szaraich;

3 ) ro z b u d o w a sieci k o le jo w e j dla- -celów -przyszłej w o jn y , m a ją ce j ko s z te m n a ro d u -polskiego s tw o rz y ć „-obszar ż y c io w y “ - dla n ie m c z y z n y w je j d a ls z y m p o c h o d z ie n a w sc h ó d (p ie rw s z a -i dru-gai w o jn y ś w ia to w e );

4 ) o tw a rc ie do-godnych i- mo-żliwiiłe n a jta ń s z y c h d ró g p rze w o z o w y c h d la p e n e tra c ji -przem ysłu -niem ieckiego na pozosta-- te z ie m ie p o ls kie , k tó re je d n o c z e ś n ie m ia ły s ta n o w ić re z e r

w u a r ż y w n o ś c io w y i -su ro w có w w w o ż o n y c h ikolejaim i do N ie

m iec • 4

A u s tria : '

p ro w a d z iła p o d o b n ą , -lecz m n ie j d ra s ty c z n ą ja k P ru s y i R osja, - -p o litykę k o le jo w ą n a z ie m ia c h p o ls k ic h .

1) B u d o w a k o le i m ia ła n-a celu związanć-e M a ło p o ls k i z W ie d n ie m przez B ra m ę M o ra w s k ą i z B u d a p e szte m przez p rzełę cze K a rp a c k ie , a w d a ls zy m zasięg u z p o rta m i A d r ia ty k u — T rie s te m i Rjelką.

2) Uważan-o M ałopo-lskę -za k o lo n ię ro ln ic z ą d la kra b ó w z a c h o d n io -a u s tria c k ic h , będącą bli-sk-im i w y g o d n y m ry n k ie m z b y tu dla -przem ysłu a u s tria c k o -c z e s k ie g o , a je d n o c z e ś n ie sp ich rze m ta n ie j ż y w n o ś c i i terene-m c e n n y c h za p a s ó w d rze w a , -nafty ii s o li

3 ) L in ie k a rp a c k ie m ia ły je d n o cze śn ie c h a ra k te r s tra te g ic z n y , p o d w z g lę d e m g o s p o d a rc z y m m a ło u za s a d n io n y (d w u to r o w a lin ia P rz e m yś l — Ł u p k ó w ) ;

P o n a d to z a ró w n o ro s y js k a , ja k i a u s tria c k a p o lity k a ta ry fo w a , z m ie rz a ły do ¿-celowego u p o śle d ze n ia p o ls k ic h o bsza-

ró w .

T a k w ię c w ; sp a d ku p o trz e c h by-ly-ch zatoora-ch p rz e ję liś m y tr z y s w o iś c ie ro z b u d o w a n e sie-cć-e kolejo-w-e, w z a je m n ie ze sobą nie p o w ią z a n e , c zę ś cio w o o różine-j szerokości:- tc iró w i b a rd z o n ie k o rz y s tn e j j g ę sto ści w s to s u n k u do zalu dn ien ia!

i o bszaru .

N a p rz e s trz e n i -800 k m , m ię d z y b. d z ie ln ic ą a u s tria c k ą i ro s y js k ą , d o ro k u 1914 is tn ia ły ty lk o dwa, p-uinkty w ią ż ą c e k o le je ty c h d z ie ln ic : S z cz a ko w a — M aczki- i B ro d y — R a d z i

w iłłó w . M ię d z y b y łą d z ie ln ic ą -pruską i ro s y js k ą , do 1914 r.

na p rz e s trz e n i 700 k m is tn ia ły trz y p u n k ty s ty c z n e : S zop ie n ic e — S o s n o w ie c , T o ru ń — A le k s a n d ró w n M ła w a — I ło w o . C z w a rte p o łą cz e n ie S k a lm ie rz y c e — K a lis z s tw a rz a ło p o w a ż n e tru d n o ś c i ze w z g lę d u na p o trz e b ę przes-Jadama-, w z g lę d n ie p rz e ła d u n k u z to ru -norm atoego n a szeroki- i o d w ro tn ie 1 o sam o n a le ży p o w ie d z ie ć o s z e ro k o to ro w e j KOi-ei H erby — K ie lce , w y b u d o w a n e j w -roku 19-11.

Już p ie rw s z a wo-j-na św.iato-wa d o w io d ła , iż is tn ia ła n ie . zbędna -potrz-eba budow y,, -p rz y n a jm n ie j n a jk o n ie c z n ie js z y c h p o łą cz e ń , m ię-dzy trz e m a o d rę b n y m i u k ła d a m i s ie c i k o le jo w e j na z ie m ia c h p o ls k ic h . W a lc z ą c e s tro n y b ucjn ją w b a rd z o n ie k o rz y s tn y c h w a ru n k a c h n a s tę p u ją ce p o łą c z e n ia :

L u b lin — R o z w a d ó w O s tro w ie c — N adbrzez.ie

S u w a łk i — R a czki B ą-kow iec — K ozie nice B ąko-w iec — W y s o k ie K o lo .R e jo w ie c — B ełże c

O s tro łę k a — M y s z y n ie c T o m a s z ó w — S pala

W o kresie m ię d z y w o je n n e g o d w u d z ie s to le c ia w y b u d o w a no n a stę p u ją ce w ażniej-sze liini-e k o le jo w e :

K u tn o — S trz a łk ó w K o k o s z k i — Gdy-nia P u c k — H el

N a sie lsk — S ierpc M aiko-szow y — M iz e ró w H ajduki- — K o c h lo w io e P a w ło w ic e — C h y b ie B rze ść — Blusze-rów C h o rz ó w — Szarl-ej K u tn o — P ło c k (R adz-iw ie) K uitn o — Z g ie rz

Kadety — P od zam cze ; C h y b ie — S k o c z ó w U s tro ń — P o la n a — W is ta S a n d o m ie rz — G rę b ó w W id z e w — Z g ie rz S trzeb iiń — W o ź n ik i

W is ła — G lę b ce P łocik — S ie rp c

Cieszy-n — .Z e b rz y d o w ic e K ra k ó w — M ie c h ó w W a rs z a w a — Rado-m R e m b e rtó w — Z ie lo n k a Z e g rz e — T łu s z c z , R y b 'n !k -2 a ry T o ru ń -S ie rp c Z a w ie rc ie -P o -rę b a S ie rp c -B ro d n lc a

K-ole-j F ra n c u s k o -P o ls k a

(H -e rb y -G d y n ia z o dnogą C zęs-tochow -a-S iem ko- w ic e )

Linda ś re d n ic o w a W -w a G L O s.— W -w a W s c li.

S z c z a k o w a -B u k o w n o

P o d s ta w o w y m celem b u d o w y ty c h k o le i b y ło z w ią z a n ie , w g ra n ic a c h k ró tk ie g o czasu i is tn ie ją c y c h m o ż liw o ś c i fin a n s o w y c h , trzech -odrębnych poza-borczych s y s te m ó w sie c i kolejo w e j w je d n ą c a ło ś ć ; u zy s ka n ie m o ż liw ie n a jk ró ts z y c h p o łą czeń m ię d z y w a ż n ie js z y m i o ś ro d k a m i w p a ń -s tw ie (W a rs z a w a . P ozn ań , W a r s z a w a — K ra k ó w przez R adom , Ś ląsk— G d y n ia );

o-nlunięcie Łipuj n ie m ie c k ic h (H e rb y — K a le ty — P o d za m cze ), p o łą cz e n ie g ó rn o ś lą s k ie j sieci k o le jo w e j, p rz e c ię te j g ra n ic ą m ię d z y p a ń s tw o w ą , -połączenie Ł o d z i i W a rs z a w y z ro ln ic z y m i obszaram i- -K u ja w , zh-lżenie ty c h o ś ro d k ó w d o m o rza z om anięcicm -Prus W s c h o d n ic h , i w k o ń c u g o s p o d a rc z o uza

s a d n io n e zgęszczem ie sieci k o le jo w e j ze w z g lę d u na p o trz e b y -przem ysłu, -o tw a rc ia -now ych -reg ion ów tu ry s ty c z n y c h i u z d ro w is k o w y c h .

D ziś , po d ru g ie j w o jn ie ś w ia to w e j, -koleje p o ls k ie w d a l

s z y m c ią g u o-czieikuje o g ro m n y tru d ze sp o le n ia bardz-o g ę s te j sie c i na z ie m ia c h o d z y s k a n y c h , prz-edie w s z y s tk im z siecią K o

le jo w ą w P olsce C entralnej,, k tó ra z k o le i w y m a g a ze w z g lę d ó w g o s p o d a rc z o u z a s a d n io n y c h , o d p o w ie d n ie g o zagęszcze

n ia . N a s tę p n ie t n a le ży d ą ż y ć do p ołą cze n ia poludn-io-wej czę ści w o je w ó d z tw a -kieleckiego (S a n d o m ie rz — O p a tó w — S ta rz o w

— P iń c z ó w ) z G ó rn y m Ś ląskiem , ja k o n a tu ra ln y m li n a jb liż s zy m ry n k ie m z b y tu _ d la p ło d ó w ro ln ic z y c h o k rę g u s a n d o m ie r

skie g o . N ie m a b e z p o ś re d n ie g o p o łą c z e n ia W a rs z a w y z W ro c ła w ie m . B ra k p o łą cz e n ia Ł o d z i z L u b lin e m . T o sam o d a je się o d c z u w a ć w o k rę g u ło m ż y ń s k im w p o łą cz e n ia ch k o le jo w y c h

(5)

1946 PRZEGLĄD KOMUNIKACYJNY 171

z w o je w ó d z tw e m Tnazursfldm. S zereg _ lim i j b ęd zie p rz e c ię ty c h n o w ą g ra n ic ą w oikofecach nad Samiem i B ug e m . T o sam o z ja w is k o d a je się z a u w a ż y ć n a d N ys ą i O d rą . Z a jd z ie k o n ie c z n a p o trz e b a b u d o w y n o w y c h p ołą cze ń . W ie le LimĄj na z ie m ia c h o d z y s k a n y c h ro z e b ra n o dla p o trz e b w o je n n y c h i n a le ży je o d b u d o w a ć . W n a s tę p s tw ie z m ia n p o w o je n n y c h n ie k tó re lin ie u tra c ą d a w n e zna cze nie p ierw szorzędnie, in n e n a to m ia s t, p rz e d te m 'm a ło o ż y w io n ą n a b io rą tegjo znaczenia.

H is to ry c z n y w p ły w ro z w o ju sieci1 (k o le jo w e j z a c ią ż y ł r ó w nież na a d m in is tra c y jn y m p o d zia le k o le i na D y re k c je O k r..

K. P. Z n ie z n a c z n y m i w y ją tk a m i, sieć k o le jo w a p o d le g ła p o s z c z e g ó ln y m D y re k c jo m , m e w y b ie g a ła p o za g ra n ic e d a w n yc h z a b o ró w . D y re k c ja P oz n a ń s ka d o p ie ro w 1926 r. o b ję ła Linię H e rb y — K a le ty — P od zam cze w ra z z o d c in k ie m w ą s k o to ro w y m W ie lu ń — P ra s zk a na obszarze b. _ za b o ru ro s y js k ie go, D y re k c ja K ra k o w s k a lin ię K ra ik ó w — M ie c h ó w w 1934 r.

i S z c z a k o w a — _ B u k o w in o w 1938 r., c zę ś cio w o n a obszarze tegoiż za b o ru . D y re k c ja T o ru ń s k a o b ję ła n,a obszarze b. z a b o ru ros. lin ie T o ru ń — S ie rp c — P ło c k i B ro d n ic a — S ie rp c R aciąż w la ta c h 1934 ii 1937. W ty m te ż o k re s ie b. D y re k c ja R ad om ska p rz e ję ła k ró tk ie o d c in k i R o z w a d ó w — G rę b ó w — S p b ó w __ S an d om ie rz, n a obszarze b. z a b o ru a u s tria c k ie g o .

D o o s ta tn ie j w o jn y n ie ś m ia ło ś ć w p rz e k ra c z a n iu g ra n ic b. p a ń s tw z a b o rc z y c h w d z ie d z in ie a d m in is tra c y jn e g o p o d z ia łu sieci k o le jo w e j na o k rę g i dyrefccyjine je s t u de rz a ją ca . J e d y

n y m w y ją tk ie m b y ła 1 k o le j F ra n c u s k o -P o ls k a , H e rb y N o w e — G d y n ia , k tó ra n a 3 /4 s w e j d łu g o ś c i b ie g ła przez te re n b. za

b o ru ro s y js k ie g o , a w p o z o s ta łe j części p rz e z b. z a b ó r p ru s k i.

P o s ia d a ła ona wferany z a rzą d z s ie d z ib ą w B y d g o s z c z y . P o m i

ja ją c p o d a n e w y ją t k i n a le ż y s tw ie rd z ić , iż w o g ó ln y m za rysie sie ć p o s z c z e g ó ln y c h o k rę g ó w dyireikcyjinyich, z n a jd u ją c y c h się o b e cn ie w Polsce, nie w y k ra c z a ła p o z a o b sza r b. p a ń s tw z a b o rc z y c h . Z ja w is k o to w z n a c z n y m s to p n iu u tru d n ia ło c a łk o w itą u n ifik a c ję k ole i.

Is tn ia ły je d n a k k u te m u w a ż n e p o w o d y , ja k ró ż n y stąp.

te c h n ic z n y b. k o le i z a b o rc z y c h , b ra k p o łą cz e ń , n p . m ię d z y K ra k o w e m i S a n d o m ie rz e m nie b y ło a n i je d n e g o m o stu k o le jo w e g o na W iś le , (n ie w c h o d z i1 w ra c h u b ę m o s t w S zczeci

n ie ), ja z d a w b. za b o rze a u s tria c k im p o le w y m ta rze , w p o z o s ta ły c h p o p ra w y m na szla ku d w u to ro w y m , ró ż n e u s ta w o d a w s tw o , o b o w ią z u ją c e w p o s z cz e g ó ln y ch d zie ln ic a c h , w k o ń cu b a rd z o s iln ie z a k o rz e n io n e w ie lo le tn ie tra d y c je , k tó re tr u d n o b y ło z lik w id o w a ć . W te j d z ie d z in ie d o s k o n a ły m p rz y - kła d e m b ę d zie D y re k c ja W a rs z a w s k a , k tó r e j sieć na le w y m b rz e g u W is ły o d p o w ia d a ła , z n ie lic z n y m i w y ją tk a m i, d a w n e j s ie c i b. k o le i W -s k o — W ie d e ń s k ie j i F a b ry c z n o — Ł ó d z k ie j.

y,

N ie z a p o m in a jm y też, że zad an ie zesp ole nia w o rg a n i

czn ą całość p a z a b a rc z a j s ie c i k o le jo w e j spa dło na je d n o p a k o - i * ; _ i. • _ i i _ -i eide i o b ię lo z a le d w ie 2 0 -le tn i o k re s czasu do o s ta tn ió j w o jn y . i „z— :

Ini. Zygmunt Dunin-Marcinkiewicz

S k o ro m o w a o d y re k c ja c h o k rę g o w y c h , n ie m o żn a p o m i

n ą ć z a g a d n ie n ia p o w s ta n ia i o rg a n iz a c ji s a m ych d y re k c y j.

D y re k c ja K ra k o w s k a b y ła zesp ole nie m d w u o d rę b n y c h c z !o- n ó w o rg a n iz a c y jn y c h : d a w n ie j K o le i P ó łn o c n e j i w ła ś c iw e j D y re k c ji K ra k o w s k ie j. D y re k c je : K a to w ic e , P ozn ań i G d a ńsk (p ó ź n ie j T o ru ń ) w n io s ły ze sobą o rg a n iz a c ję p o p ru sk ą . D y re k c je : W a rs z a w a i R adom b y ły z le p kie m d a w n y c h k o le i:

W -s k o -W łe d ., Ł ó d z k ie j, H e r b s t» — K ie le o k e j, N a d w iś la ń s k ie j, W -s k o P e te rs b u rs k ie j, P o le s k ie j i szeregu lśnij k o le jo w y c h , w szc z e g ó ln o śc i w ą s k o to ro w y c h , w y b u d o w a n y c h przez a rm ie w a lc z ą c e n a ziem dach p o ls k ic h w cza sie p ie rw s z e j w o jn y ś w ia to w e j. N a o b sza rze ty c h d y r e k c y j is tn ia ły w czasie p ie r.

w sz e j w o jn y ś w ia to w e j w o js k o w e d y re k c je (n ie m . w W a rs z a w ie i a u s tr. w R a d o m iu ), k tó re b y iy z a w ią z k ie m o rg a n iz a c y jn y m p ó ź n ie js z y c h D y r e k c y j O .K .P . w W a rs z a w ie i R a d o . m iu . T e n o g ó ln y p rz e g lą d tłum a czy, i u sp ra iw ie d B w ia w ie le p o c z y n a ń w d z ie d z in ie p o lity k i k o le jo w o -k o m u n ik a c y jn e j w P o lsce do 1939 r. Jednocześnie n a s u w a w ie le u w a g i s p o s t m r żeń, n a k ła d a ją c y c h n a nais p o w a ż n e o b o w ią z k i na p rz ys z ło ś ć . G ra n ic e p o lity c z n e p a ń s tw a p o ls k ie g o u le g ły w y ra ź n e m u p rz e . s un ięciu na p ó łn o c i zachód. Ilo ść p o rtó w p o ls k ie g o obszaru Celnego z w ię k s z y ła się. S ą znaczne m o ż liw o ś c i d la ro z w o ju w ła s n e g o p rz e m y s łu o k rę to w e g o . U z y s k a liś m y p ie rw s z o rz ę d n ą d ro g ę d la k o m u n ik a c ji w o d m e j-ś ró d lą d o w e j, O d rę . Z n a cze n ie W a rty , N o te c i i . K a n a łu B y d g o s k ie g o zna czn ie p o d n io s ło się.

W s p ó łp ra c a k o le i z k o m u n ik a c ją rz e c z n ą n a b ie rz e w ię k s z y c h w a rto ś c i. P o z y s k a liś m y na p o łu d n iu b o g a te za so b y w ę g ła i na e u ro p e js k ą m ia rę ro z w in ię ty p rz e m y s ł. O b s z a ry ro ln ic z e D o ln e g o Ś ląska, P o z n a ń s kie g o , P o m o rza , P ru s W s c h o d n ic h , L u b e ls z c z y z n y i S an d om łe rszczyzin y w y m a g a ć będą ta n ie j, d o g o d n e j i s z y b k ie j .k o m u n ik a c ji. W ie lk ie w id o k i p o s ja d a na p rz y s z ło ś ć ro z w ó j p rz e m y s łu s p o ż y w c z e g o , ja k : m iy n y , g o . rzeknie, k ro c h m a ln ie , w y tw ó r n ie k o n s e rw , s e ró w , p rz e tw ó rn ie ' o w o c ó w itp .

D łu g ie w y b rz e ż e m o rs k ie , je z io ra p o m o rs k ie i m a zu rs k ie s tw a rz a ją znaczne m o ż tó w ą k i d la p rz e tw ó rc z e g o p rze m ystu ry b n e g o i ro z w o ju tu r y s ty k i w o d n e j. T o sam o d o ty c z y p rz e m y s łu lio te la rs k e g o , le tn is k i u z d ro w is k w pasie k a rp a c k o , su d e c k im .

W c h o d z im y w o k re s in te n s y w n e j i p la n o w e j p o lity k i k o m u n ik a c y jn e j. N ie w o ln o n a m m a rn o w a ć a n i czasu, a ni p ie n ię dzy. K a ż d y w y s iłe k m u si b y ć p rz e m y ś la n y , g o s p o d a rc z o u za

s a d n io n y i c e lo w y . W d z ie ja c h P o ls k i d o p ie ro o be cn ie zaist- n ia ła rz e c z y w is ta z b ie żn o ść o sią g n ię ć p o lity c z n y c h , e tn o g ra fi

czn y ch , g o s p o d a rc z y c h i k u ltu ra ln y c h , k tó re s ta n o w ią p o d ło , że d la p ra w id ło w e g o ro z w o ju k o m u n ik a c y j, a w n a szych w a ru n k a c h p rz e d e w s z y s tk im k o le i z u w z g lę d n ie n ie m w s p ó ł, d z ia ła n ia in n y c h m d z a jó w k o m u n ik a c ji^ ja k : rz e cz n e j, m o r.

s k ie j, d ro g o w e j i p o w ie trz n e j.

Współpraca kolei z portami

S p ra w n o ś ć ż e g lu g i m o rs k ie j, a w szcze g ó ln o ści U n ii r e g u la rn y c h z n a jd u je się w ś c is łe j z a le ż n o ś c i od s p ra w n o ś c i p ra c y p o r tu w c a ło k s z ta łc ie . S p ra w n o ś ć zaś p ra c y p o r tu z a le ż y o d sze re g u c z y n n ik ó w , ta k w e w n ę trz n y c h w s a m y m p o rc ie , ja k i z e w n ę trz n y c h __p o z a p o rto w y c h . D o z e w n ę trz n y c h i g łó w n ie j

szy c h c z y n n ik ó w n a le ż y o rg a n iz a c ja p la n o w e g o , t e r m in o w e g o d o p ły w u tra n s p o r tó w z z a p le cza do p o r tó w . D o ty c z y to w r ó w n e j m ie rz e tra n s p o r tó w m a s o w y c h , g d y c a ły s ta te k ła d u je się je d n o lity m to w a re m ( ja k w ę g ie l, d rz e w o i tp .) , ja k i tra n s p o r t ó w d r o b n ic o w y c h w p o ję c iu ż e g lu g o w y m , d o k t ó

r y c h z a lic z a ją się tr a n s p o r ty w ilo ś c ia c h n ie t y lk o d ro b n y c h , a le i p o k ilk a d z ie s ią t w a g o n ó w , n p : ja ja , b e k o n y , m a s ło , d y k ta i in n e .

D ą ż e n ie m k a ż d e g o p o r tu je s t, a b y o p ła ty p o r to w e b y ły m o ż liw ie n is k ie , a to ze w z g lę d u n a k o n k u r e n c ję z in n y m i p o rta m i.

D o n a jg łó w n ie js z y c h k o s z tó w p o rto w y c h , o b c ią ż a ją c y c h b e z p o ś re d n io k lie n ta , n a le ż ą k o s z ta p rz e ła d u n k u n a s ta te k z w a g o n ó w , z m a g a z y n ó w lu b o d w r o tn ie . D o ty c h k o s z tó w p o ś re d n io p rz y c z y n a k o le j, o d k tó r e j z a le ż y : 1) te rm in o w e d o s ta rc z e n ie ła d u n k ó w d o p o r tu : 2) s p ra w n a o rg a n iz a c ja t e r m r

(6)

1946 PRZEGLĄD KOMUNIKACYJNY 1 79

n o w e g o p o d s ta w ia n ia w a g o n ó w , z a m ó w io n y c h p o d s ta te k ; 3 )' sp ra w n e i b y s tre z a ła tw ia n ie czyn n o ści e k s p e d y c y jn y c h o ra z c e ln y c h .

W s z y s tk ie w y ż e j w y m ie n io n e czyn n o ści, zda

w a ło b y się p o w in n y b y ć w y k o n y w a n e n o rm a ln ie , /w e d łu g is tn ie ją c y c h p rz e p is ó w i ro z p o rz ą d z e ń . L e cz ż y c ie n ie k c n te n tu je się t y lk o p is e m n y m i re g u la m i

n a m i i in s tr u k c ja m i, a le r ó w n ie ż w y m a g a ta k ie g o z o rg a n iz o w a n ia sa m e j p ra c y , ż e b y w y k o n a n ie p rz e p is ó w b y ło ła tw ie js z e i s k u te c z n ie js z e .

- S p ra w n o ś ć o rg a n iz a c ji p ra c y w s a m y c h p o rta c h je s t u z a le ż n io n a o d b a rd z o w ie lu czyn n ikó w ", p rz e d e w s z y s tk im zaś od sam ego in te re s a n ta , a w ię c p rz y w y w o z ie to w a r u od e k s p o rte ra .

1) E k s p o rte r w in ie n d o k ła d n ie w ie d z ie ć , k ie d y m a z a ła d o w a ć to w a r do w a g o n ó w , ż e b y k o le j m o g ła z a ła d o w a n e w a g o n y w y s ła ć o d p o w ie d n im p o c ią g ie m i d o s ta rc z y ć ła d u n e k do p o r tu n a czas ła d o w a n ia s ta tk u , d la k tó re g o d a n y to w a r je s t p rz e z n a c z o n y .

2) K o le j p o d a je do p u b lic z n e j w ia d o m o ś c i ta k i p la n p rz e w o z ó w do p o r tó w , w e d łu g , k tó re g o p rz e w o z y b y ły b y w y k o n y w a n e s p ra w n ie , ściśle i w t e r

m in ie u s ta lo n y m w e d łu g p la n u .

3) P o rt, p r z y jm u ją c w a g o n y z ła d u n k ie m n a e k s p o rt, w in ie n ta k z o rg a n iz o w a ć ro z m ie s z c z a n ie ty c h w a g o n ó w n a to ra c h p o rto w y c h , ż e b y p e rs o n e l k o le jo w y m ó g ł p r z y z a m a w ia n iu w a g o n ó w p o d s ta te k n ie z w ło c z n ie o d n a le ź ć d a n y w a g o n i d o s ta rc z y ć go n a t o r y n a d b rz e ż a w n a jk ró ts z y m te rm in ie , ściś

le n a g o d z in ę w s k a z a n ą w z a m ó w ie n iu .

4) O b o w ią z k ie m e k s p o rte ra i f ir m y e k s p e d y c y j

n e j je s t z a w cza su p rz y g o to w a ć w s z y s tk ie d o k u m e n ty , z a ła tw ić w u rz ę d z ie c e ln y m n ie z b ę d n e fo r m a ln o ści i d o s ta rc z y ć d o k u m e n ty do p o r tu n a m ie js c e n a - ła d u n k u to w a r u n a s ta te k , u n ik a ją c z a trz y m a n ia p rz e ła d u n k u z p r z y c z y n y n ie p rz y g o to w a n ia p a p ie ró w ’.

5) A p a r a t p r z e ła d u n k o w y , ta k n a lą d z ie ja k i na s ta tk u , w in ie n b y ć ta k z o rg a n iz o w a n y , ż e b y w y ła d u n e k z w a g o n ó w t r w a ł m o ż liw ie k r ó tk o i n ie p o w o d o w a ł p r z e trz y m y w a n ia w a g o n ó w , w y ła d o w a n e zaś w a g o n y w in n y b y ć n ie z w ło c z n ie zg ło szo n e k o le i w c e lu z a b ra n ia ic h z to r ó w n a b rze ża .

N a s p e c ja ln ą u w a g ę z a s łu g u je o b s łu g a w p o r ta c h l i n i i r e g u la rn y c h , to je s t ta k ic h , na k tó r y c h s ta t k i re g u la rn ie o d ch o d zą i p rz y c h o d z ą z i do dan ego p o r tu . O b s łu g a ty c h lin ii, szcze g ó ln ie , g d y w c h o d zą s ta tk i, m a ją c e lu k i c h ło d z o n e d la to w a r ó w p rę d k o p s u ją c y c h się, ja k n p . b e k o n y , ja ja , m a s ło i tp ., je s t b a rd z o s k o m p lik o w a n a i w in n a b y ć d o b rz e z o r

g a n iz o w a n a .

D la l i n i i re g u la rn y c h n a jg łó w n ie js z e zn a cz e n ie m a p la n o w e i te rm in o w e d o s ta rc z a n ie ła d u n k ó w do p o rtu , w e d łu g ro d z a ju i w k o le jn o ś c i p r z e ła d u n k u ’ n a s ta te k , p rz e w id z ia n e g o w p la n ie . W a g o n y w in n y n a d c h o d z ić w k o le jn o ś c i u z g o d n io n e j z p la n e m ła d o w a n ia ty c h to w a r ó w na s ta te k , n a p r z y k ła d n a j

p ie r w w in n y n a d c h o d z ić to w a r y c ię ż k ie , k tó r e ła d u je się n a d n o lu k i, d a le j id ą lż e js z e i n a k o n ie c to w a r y , k tó re m o g ą b y ć ła d o w a n e t y lk o n a w ie rz c h lu k i. P r z y ty c h p ik o w a ru n k a c h e k s p o rte r u n ik a z b ę d n y c h w y d a tk ó w w p o rc ie , ja k o p ła ty za p o s tó j w a g o n ó w , je ż e li to w a r n a d e jd z ie w c z e ś n ie j, n iż w y znaczono w p la n ie , lu b z o p ó ź n ie n ie m i n ie zd ą ży n a s ta te k ; w ó w c z a s e k s p o rte r je s t z m u s z o n y m a g a z y n o w a ć to w a r i p o n o s ić z w ią z a n e z ty m ko szta .

Z p o w y ż s z e g o w id a ć , że o rg a n iz a c ja p ra c y p o r tu w z w ią z k u z d ą żn o ścią do p o ta n ie n ia k o s z tó w p o r to w y c h o ra z do u n ik n ię c ia zb ę d n e g o p o s to ju ą ta tk ó w w p o rc ie , z a trz y m y w a n y c h w o c z e k iw a n iu p rz e in a c z o n y c h ła d u n k ó w , je s t b a rd z o s k o m p lik o w a n a , w y m a g a ścisłe g o u z g o d n ie n ia i n a le ż y te j o rg a n iz a c ji, ta k pe s tro n y k o le i, d o s ta rc z a ją c e j do p o rtu ła d u n k i, ja k i p o s z c z e g ó ln y c h c z y n n ik ó w sam ego p o r tu , z w ią z a n y c h z o b s łu g ą l i n i i o k rę to w y c h p rz y o d p ra w ie s t a tk ó w . / "

P rz y k ła d e m w z o ro w e j w s p ó łp ra c y k o le i ze w s z y s tk im i c z y n n ik a m i p o r to w y m i p rz e d w o jn ą b y ł nasz p o r t G d y n ia , k t ó r y z a jm o w a ł p o d ty m w z g lę dem je d n o z p ie rw s z y c h m ie js c n a B a łty k u .

Jeszcze w ro k u 1931 p ra c a w p o rc ie G d y n ia w y g lą d a ła c h a o ty c z n ie : ła d u n k i do p o rtu b y ły d o s ta r

czane n ie a k u ra tm e , z w in y s a m y c h e k s p o rte ró w , w y s y ła ją c y c h to w a r bez ża d n e g o p la n u , k o le j dos

ta rc z a ła ła d u n k i te ż bez p la n u , w w y n ik u czego to w a ry in aide L o d z iły a lb a z,a w cze śnie , n ie k ie d y o do'-

bę, d w ie lu b w ię c e j p rz e d p rz y b y c ie m s ta tk u , a lb o o p ó ź n ia ły się. W . p ie rw s z y m p r z y p a d k u e k s p o rte r o p ła c a ł d uże s u m y za p o s tó j w a g o n ó w , a w d ru g im p rz y p a d k u , k ie d y to w a r p r z y c h o d z ił z w ie lk im o p ó ź n ie n ie m i n ie t r a f ia ł n a s ta te k , e k s p o rte r p o n o s ił jeszcze w ię k s z e k o s z ta s k ła d a n ia to w a r u do m a g a z y

n u łu b c h ło d n i. Je d n o c z e ś n ie o k rę to w e to w a rz y s tw o ró w n ie ż m ia ło zn a cz n e w y d a tk i d o d a tk o w e ,, p rz e trz y m u ją c s ta te k w p o rc ie w o c z e k iw a n iu n a ła d u n e k , zaś lin ie r e g u la rn e p rz e s ta w a ły b yć re g u la rn y m i, g d y ic h s ta tk i o d c h o d z iły i p r z y c h o d z iły z o p ó ź n ie n ie m , d o c h o d z ą c y m do k ilk u d n i. K o le j, p o b ie ra ją c s to s u n k o w o n ie z n a c z n e o p ła t y za p o s tó j w a g o n ó w , w ię c e j t r a c iła n a ty m , że p r z e w le k a ł się ic h o b ró t.

S łu s z n e b y ły n a rz e k a n ia n a t a k i s ta n rz e c z y ;:e s tro n y , ta k o k rę to w y c h to w a r z y s tw , ja k i e k s p o rte ró w ora z in n y c h in te re s a n tó w p o r tu ./S p r a w a u s p ra w n ie n ia p ra c y p o r tu b y ła o m a w ia n a n a n ie z lic z o n y c h k o n fe re n c ja c h w R a d z ie P o rtu , szu ka n o w in o w a j

c ó w i zaw szę za g łó w n e g o w in o w a jc ę u w a ż a n o k o le j. F a k ty c z n y m i zaś w in o w a jc a m i b y li w s z y s c y r a zem , a to z p rz y c z y n y b r a k u u z g o d n io n e j o r g a n iz a c ji p ra c y k o le i z in n y m i c z y n n ik a m i p o r to w y m i.

T e g o ro d z a ju s ta n rz e c z y w p o rc ie G d y ń s k im z m u s ił w k o ń c u rz e c z o w o i p o w a ż n ie z a ją ć się u s p ra w n ie n ie m p ra c w p o rc ie i u re g u lo w a n ie m w s p ó łp ra c y z k o le ją .

S z c z e g ó ln ie z a ję ło się tą s p ra w ą P o ls k o - B r y ty js k ie T o w a rz y s tw o O k rę to w e , k tó re n a jw ię c e j b y ło z a in te re s o w a n e w te r m in o w y m o d e jś c iu s ta tk ó w re g u la rn e j l i n i i G d y n a — L o n d y n — H u ll w z w ią z k u z w y w o z e m z G d y n i ta k w a rto ś c io w y c h to w a r ó w ja k : b e k o n y , ja ja , m a s ło i in n e . W ty m c e lu w s p o m n ia n e to w a rz y s tw o o k rę to w e , w s p ó ln ie z O k rę to w y m T o w a rz y s tw e m Ż e g lu g a P o ls k a , s t w o r z y ły w r. 1935 p r z y s w o ic h z a rz ą d a c h o s o b n y d z ia ł, k tó r e go z a d a n ie m b y ło u s p ra w n ie n ie p ra c y w p o rc ie G d y ń s k im .

S y s te m a ty c z n e b a d a n ia n ie d o m a g a ń w p ra c a c h p o r tu i w p ro w a d z e n ie w ż y c ie o d p o w ie d n ic h z a rz ą d z e ń i re g u la m in ó w , u z g o d n io n y c h z k o le ją , b a rd z o d o d a tn io w p ły n ę ły n a p o p ra w ę p ra c y i ju ż w r. r939 s p ra w n o ś ć p ra c y w p o rc ie b y ła d o p ro w a d z o n a do ta k ie g o s to p n ia d o s k o n a ło ś c i, że G d y n ia m o g ła b y ć ś m ia ło z a lic z o n a do n a js p ra w n ie js z y c h , w z o ro w y c h p o r tó w n a B a łty k u .

(7)

1946 PRZEGLĄD KOMUNIKACYJNY

Bohdan Cyw iński

Zagadnienia gospodarki kolejowej

(c ią g d a lszy) 2. S T O S U N E K K O L E I D O P A Ń S T W A 1 W Ł A D Z

P A Ń S T W O W Y C H .

S tosunek k o le i do p a ń s tw a nie u le g a ł w ię k s z y m zm ian om w u b ie g ły m , p ie rw s z y m w ie ku ich istn ie n ia , ta k samo. ja k p o z o s ta w a ł bez z m ia n y ich c h a ra k te r g o spod arczy.

B y ły one w s w e j is to c ie h a n d lo w o -p rz e m y s ło w y m p rz e d s ię b io rs tw e m p rz e w o z o w y m , któ re bądź to s ta n o w iło w ła sn o ść p a ń s tw a i przez p a ń s tw o b y ło e ks p lo ato w a n e , bądź też — na m ocy komcesyj w y d a w a n y c h przez p a ń s tw o — b y ło w ła s n o ś c ią je d n o s te k p r y w a t

nych, p rze w a żn ie osób p ra w n y c h — sp ó łe k a k c y jn y c h — i b y ło przez w ła ś c ic ie li e ksp lo a to w a n e .

P o m ię d z y obu ty m i za sa d n iczym i ty p a m i is tn ia ły p o śre d n ie : w id z ie liś m y k o le je p a ń s tw o w e , oddane w za

rząd i e k s p lo a ta c ję je d n o s tk o m p ry w a tn y m , a lb o też ko leje p ry w a tn e , e ks p lo a to w a n e p rze z p ań stw o.

S tw ie rd z ić należy, że te n d e n cja ro z w o jo w a k ie ro w a ła się ¡ku u p a ń s tw o w ie n iu k o le i, lu b też p rz y n a jm n ie j ku p o d d a n iu ich coraz ściś le jsze j k o n tro li p a ń s tw a , c o raz s iln ie js z e m u w p ły w o w i w ła d z p a ń s tw o w y c h w sp ra w a ch fin a n s o w y c h , g o s p o d a rc z y c h , te ch n iczn ych i in nych.

W ś ró d w ie lk ic h , p rz o d u ją c y c h p a ń s tw ty lk o A n g lia ł S ta n y Z je d n o c z o n e Am- Pół. p o z o s ta ły w ie rn e sy s te m o w i ko le i p ry w a tn y c h , p o d cza s g.dy N ie m c y i R osja — n a w e t ca rska — szyb ko u p a ń s tw o w ia ły swe ko le je . P rze d obecną w o jn ą u c z y n iła p o w a ż n y k ro k w tym k ie ru n k u F ra n c ja .

W Polsce o g ro m n a w ię k s z o ś ć k o le i -należała do p a ń stw a , a p ra w ie w s z y s tk ie — z w y ją tk ie m m a g is tra li G ó rn y Śląsk — G d y n ia i n ie k tó ry c h k o le i d o ja z d o w y c h - - b y ły e k s p lo a to w a n e w zarzą d zie p a ń s tw o w y m .

D y s k u s ja o w ła ś c iw o ś c ia c h , o zaleta ch tego lu b innego ro d z a ju k o le i, d a w n o ju ż p rz e b rz m ia ła , p rz e s ta ła n a w e t z a jm o w a ć s z e ro k i o g ó ł społeczeństw a.

N a to m ia s t— i je s t to zdaniem w s z y s tk ic h z n a w c ó w za g a d n ie n ia — nale ży ro z lu ź n ić z w ią z e k p o m ię d z y k ie ro w n ic tw e m g o is p o d d fk i k o le jo w e j, a w ła d z a m i p a ń s tw o w y m i, tw o rz y ć rz e c z y w is te , a nie fo rm a ln e p rz e d s ię b io rs tw a k o le i p a ń s tw o w y c h , n a le ż y je p ro w a d z ić w e d łu g zasad h a n d lo w y c h .

Jakie są g łó w n e n ie d o m a g a n ia naszego k o le jn ic tw a p o d tym w zg lę d e m ? W y m h n ie je w n a jw ię k s z y m skró cie .

W p ie rw s z y m , q u a s i .m o n o p o lo w ym okresie, ko le je m o g ły g o s p o d a ro w a ć z w ię k s z ą sw o b o d ą , n a w e t ro z rz u tn ie , m o g ły nieść na s w y c h b a rk a c h liczne ś w ia d czenia na rzecz p a ń s tw a i ró w n o w a ż y ć sw ó j bu d że t p rz y p o m o c y d o w o ln ie w y s o k ic h ta ry f, m o g ły ty m i ta ry fa m i p o p ie ra ć je d n e p rz e w o z y ko szte m d ru g ich -

O becnie, p o d cza s k o n k u re n c y jn e j w a lk i, oszczęd

na g o s p o d a rk a je s t w a ru n k ie m is tn ie n ia ko le i. T a ry fy k o le jo w e m uszą się k s z ta łto w a ć w śc is łe j zale żn o ści od o p ła t p rz e w o z o w y c h in n y c h ś ro d k ó w k o m u n ik a c ji- W p rz e c iw n y m w y p a d k u n a s tę p u je ucie czka z ko le i znacznej części p rz e w o z ó w -

Jeżeli z a c h o w a m y n ie o d p ła tn e św ia d c z e n ia kolei na rzecz -p a ń stw a lu b p e w n y c h g ru p g o sp o d a rc z y c h czy

społecznych , w ó w c z a s .albo m u sim y o d p o w ie d n io p o d nieść Oigółną ta ry fę , a lb o p o w s ta n ie ko n ie czn o ść u c ią ż liw y c h d o p ła t skarbu na rzecz ko le i, a lb o w re s z c ie d o p ro w a d z im y k o le je do w yn iszcze n ia .

P ro stszym , p rz e jrz y s ts z y m i z p u n k tu w id z e n ia k o n tro li, d o g o d n ie js z y m sposobem b y ło b y czyn ić d o p ła ty bezp o śre d n io ' ze ska rb u p a ń s tw a do kas p o p ie ra nych -przez nie g ru p lu b z b io ro w o ś c i. '

U z d ro w ie n ie g o s p o d a rk i k o le jo w i] w y m a g a p rze to o p a rc ia ta ry f na rz e c z y w is ty m k/u.zcte w ła s n y m p rze w o zu i z w o ln ie n ia k o > i od n ie o d p ła tn y c h ś w ia d czeń p rz e w o z o w y c h .

K o le je żelazne, a d m in is tro w a n e przez p a ń stw o , b y ły p ie rw o tn ie tra k to w a n e p rze z me pod w zg lęde m fin a n s o w y m , s k a rb o w y m -na ró w n i'' z u rz ę d a m i in n ych d z ia łó w a d m in is tra c ji p a ń stw o w e j-

B u d ż e t p a ń s tw o w y o b e jm o w a ł w y d a tk ' i d o ch o d y k o le i ta k s a m o ,-ja k o b e jm u je ko s z ty u trz y m a n ia urzę d ó w i p o b ie ra n e przez nie o p ła ty .

W szczeg ólno ści, o b o k k o s z tó w m a te ria łó w , prze w id y w a n o u s ta n o w ie n ie p e w n e j ilo ś c i e ta tó w , o b sa d ze nie ic h p ra c o w n ik a m i i o p ła ca n ie ich p rz e z ska rb p a ń stw a ta k sam o, ja k się o p ła c a sę d zió w , p o lic ja n tó w , na

u c z y c ie li itd .

A p rze cie ż w a ru n k i p ra c y k o le i są w rę c z o d m ie n ne. P odczas g d y przestępczość, p rz y ro s t lu d n o ś c i i in ne z ja w is k a życia p a ń s tw o w e g o , n o rm u ją c e d z ia ła ln o ść u rzę d ó w , są w z g lę d n ie u sta lo n e i p o d le g a ją z ro k u na ro k ty lk o nie zn a czn ym , ła tw y m do p rz e w id z e n ia z m ia nom , zaś w cią gu ro k u p ra w ie żadn ym , w n a sile n iu p rz e w o z ó w k o le jo w y c h zachodzą z ro ku na ro k, z se

zonu na sezon ro zle g łe zm ia n y, do k tó ry c h p o w in n a się d o s to s o w y w a ć pra ca a p a ra tu k o le jo w e g o . Podczas g d y s p ra w y sądo w e, p rz e k ra c z a ją c e s iły try b u n a łu , m o g ą (n ie s te ty ta k b y ło ) m ie sią ca m i, lu b n a w e t la ta m i w y c z e k iw a ć p o s ta w ie n ia na w o k a n d z ie , podczas g d y m adw yżka ¡ka n d yd a tó w do s zkó ł n a p o ty k a ła p o p ro stu za m knięte d rz w i i m u s ia ła u d a w a ć się do s z k ó ł p r y w a tn y c h — k o le je m ia ły o b o w ią z e k n ie z w ło c z n e g o w y k o n a n ia zg ło s z o n y c h p rze w o zó w -

Z d ru g ie j s tro n y , p rz e w id z ia n e w b u d że cie d o c h o dy k o le jo w e zależą od ilo ś c i d o k o n a n y c h p rz e w o z ó w i — g d y te za w o d zą — m oże b y ć naruszona r ó w n o w a g a całego b u d że tu p a ń s tw o w e g o .

D u żo -czasu u p ły n ę ło , nim p ra w d a ta zo stała u zna

na i b u d ż e t k o le i w y o d rę b n io n y z b u d ż e tu p a ń s tw a , u s a m o d z ie ln io n y , n im p o m ię d z y d o c h o d a m i i ro z c h o dam i ko le i u s ta n o w io n o n ie zb ę d n y zw iązek- W d o d a t

ku, a n i wyodrębntiemda, ani u s a m o d z ie ln ie n ia , ani. itym- b a rd z ie j s k o o rd y n o w a n ia nie p rz e p ro w a d z o n o konse

k w e n tn ie do k o ń c a i p rze sta rz a łe p o g lą d y 1 m e to d y m ają d o ty c h c z a s sze ro kie za stosow anie-

N a d a l u trz y m u je się n a d m ie rn a in g e re n cja o d p o w ie d zia ln e g o . za budieet p a ń s tw a M in is te rs tw a S karbu, k tó re p rze k ra c z a ją c swe w ła ś c iw e zadania, w c h o d z i n ie p o trz e b n ie w szcze g ó ły b ud żetu k o le jo w e g o , u tru d n ia ją c p ra c ę z a rz ą d o w i ko le i.

T a k mp. w r. 1939, w okre sie p o w a ż n e g o w z ro s tu p rz e w o z ó w , na.s:ze M in is te rs tw o S ka rbu zakazało po-

(8)

174

w ię k s z a n ia persone lu w urzędach p a ń s tw o w y c h , ro z c ią g a ją c ten zakaz ró w n ie ż na koleje.

B u dżet k o le i nale ży n a p ra w d ę o d se p a ro w a ć od b u dżetu p a ń s tw a , je g o z a tw ie rd z e n ie i d o k o n y w a n ie w nim zm ian u p ro ś c ić i u ła tw ić , u s ta n o w ić w s p ó łz a leżność p o m ię d z y p rz e w o za m i i d o ch o d a m i z je d n e j, zaś ro zch o d a m i z d ru g ie j s tro n y , in g e re n cję ska rb u p a ń s tw a znacznie o g ra n ic z y ć .

P o ję cie s w ych o b o w ią z k ó w i n a s ta w ie n ie słu żb o w e p e rsone lu k o le i p a ń s tw o w y c h są w yso ce n ie ko rzystn e w p o ró w n a n iu z k o le jn ic tw e m p ry w a tn y m .

Z ad anie m p ry w a tn e g o p ra c o w n ik a je s t p rz y s p o rz e nie, ja k n a jw ię k s z y c h k o rz y ś c i p rz e d s ię b io rs tw u , w k tó ry m p ra cu je .

Z a d a n ie u rzę d n ika p a ń s tw o w e g o je s t w te o rii ta k ie same- W p ra k ty c e n a to m ia s t w id z im y p rz e w a ż nie k u rc z o w e trz y m a n ie się lite ry p rz e p isu , ch o c ia ż b y je g o b rzm ie n ie k o lid o w a ło ze szcze g ó ln ym i o k o lic z n o ś c ia m i danego m om e ntu ż y w e j i zm ie n n e j p ra c y k o c o w e j.

P o dobne z ja w is k o , chociaż w y s o c e s z k o d liw e d la s p ra w y , m a zu p e łn ie realne u zasa dnienie życio w e - W słu żb ie p a ń s tw o w e j ro z s trz y g a ją c e znaczenie ma ścisłe b rzm ie n ie p rze p isu , j. s ta n o w is k o p ra c o w n ik a , k tó ry p rz e p is u d o k ła d n ie się trzym a , je s t m u ro w a n e ; n a to m ia s t o d stę p u ją c od je g o lite ry , u rz ę d n ik naraża się na p o w a ż n e ry z y k o , zw ła szcza je ż e li czasem p o p e łn i om yłkę .

Z u p e łn ie in a c z e j re a g u je na za ch o w a n ie się p o d - le g łe g o persone lu k ie ro w n ic tw o p rz e d s ię b io rs tw a p ry w a tn e g o . O c e n ia ono p ra c o w n ik a , nie ty le w e d łu g je g o s łu ż b is to ś c i, co w e d łu g re a ln ych w y n ik ó w p ra c y . N ie s ą d z i o nim w zależności od p o je d y ń c z y c h je g o k ro k ó w , n a w e t je ż e li n ie k tó re z n ich są dla p rz e d s ię b io r.

s tw a n ie k o rz y s tn e , ty lk o na p o d s ta w ie c a ło k s z ta łtu jt g o d z ia ła ln o ś c i. Z a k u ty s łu ż b is ta będzie w p r y w a t”

nym in te re sie z a le d w ie to le ro w a n y — w urzędzie docze ka się aw ansu i w y s o k ie g o s ta n o w is k a .

L a ta tre s u ry w e w rę cz p rz e c iw n y c h k ie ru n k a c h u ra b ia ją o d m ie nne ty p y p ra c o w n ik ó w . A nie m oże być ża d n ych w ą tp liw o ś c i co do tego, k tó ry ty p b a rd z ie j się n ad aje d o ż y w e j p ra c y k o le jo w e j. J

n ‘,e m o'§3 p rz e w id z ie ć i o g a rn ą ć w s z y s t

e k -m o żliw ych o k o lic z n o ś c i, n a jró ż n ie js z y c h w y p a d k ó w , ja k ie w g o sp o d a rce z d a rz y ć się m ogą. P rz e p is y s ta n o w ią ra m y , w o b rę b ie k tó ry c h in ic ja ty w a , ro zsą d e k i p o m y s ło w o ś ć p ra c o w n ik a p o w in n y się ro z w i ja c sw o b o d n ie . R a m y te są szersze lu b węższe, w za-

eznosci od s ta n o w is k a -p ra co w n ika i s to p n ia zaufania k tó ry m g o m ożna o b d a rz y ć , ale n a w e t n iższy -perso

nel n ie p o w in ie n b yć zu p e łn ie p o z b a w io n y zaufania i s k rę p o w a n y d ro b ia z g o w y m i s z ty w n y m przepisem . Z a u fa n ie je s t p o d s ta w o w ą zasadą h a n d lo w ą , a -prze

cież ta k zw a ne -p rze d się b io rstw o P -K P . m ia ło b yć p ro w a d z o n e na „za s a d a c h h a n d lo w y c h “ . Z o b a c z y m y r ijt lt j, ja k ten s a k ra m e n ta ln y z w ro t s ta tu tó w w s z y s t

k ic h naszych p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h w y g lą d a ł w ż yciu , w p ra k ty c e P.K-P. i ja k na tym w y c h o d z iły in te re s y p a ń s tw a .

N a w ia se m m ó w ią c , je ż e li uznać, że u s ta w a o utw-o rże n iu p rz e d s ię b io rs tw a P.K-P. m ia ła ja k ie ś realne znaczenie, a „z a s a d y handlo-w-e“ zo-stały p rz y w o ła n e na se rio , w ó w c z a s szereg m in is tró w k o m u n ik a c ji w ra z z ich b liż s z y m o to cze n ie m n a le ż a ło b y p o c ią g n ą ć d o o d

1946 PRZEGLĄD KOMUNIKACYJNY p o w ie d z ia ln o ś c i za syste m a tyczn e za n ie d b y w a n ie tych w a ż n y c h zasad.

Jeżeli chcemy,^ p o s ia d a ją c 'koleje w zarządzie pań

s tw o w y m , ciąg-nąć z nich dla sp o łe cze ń stw a w iększe k o rz y ś c i, je że li m ają one p ra c o w a ć n o rm a ln ie , bez w ie lk ic h tru d n o ś c i i s tra t, je ż e li m a ją ch ociaż częścio

w o u p o d o b n ić się do p rz e d s ię b io rs tw h a n d lo w y c h , p rz e ją ć .ch z a le ty — w ó w cza s m u sim y z a p e w n ić na

le żn y szacunek dla zasad h a n d lo w y c h , w ó w c z a s m u s im y o b d a rz y ć p ra c o w n ik a zaufaniem , zd ją ć zeń pęty z b y t d ro b ia z g o w y c h p rz e p is ó w -i po p ro s tu w y c h o w a ć n o w y , le p s z y ty p p ra c o w n ik a .

P rz e d s ię b io rs tw o P K P. m ia ło b yć p ro w a d z o n e „z e szcze g ó ln ym u w zg lę d n ie n ie m in te re s ó w pań-stw a“ .

-Znaczy to, że w w y p a d k u sprze czn o ści in te re s ó w p a ń s tw a , mus-i in te re s p rz e d s ię b io rs tw a u s tą p ić — teza

n a jz u p e łn ie j słuszna.

N a le ż y je d n a k p a m ię ta ć , że in te g ra ln y interes p a ń s tw a je s t w y p a d k o w ą in te re s ó w w s z y s tk ic h d z ia łó w a d m in is tra c ji i g o s p o d a rk i, w te j lic z b ie i d zia łu k o m u n ik a c ji, w k tó ry m k o le jn ic tw o z a jm u je poczesne m iejsce.

W ra z ie w ię c g d y in te re s P.K.-P. k o lid u je z in n ym ele m e n ta rn ym interesem p a ń s tw o w y m , ni-e należy przesądzać z g ó ry , że P.K-P. m a -ustąpić. T rz e b a ro z w a żyć, czy w dan ym p rz y p a d k u in teres P -K .P . nie m a is to tn ie js z e g o d la p a ń s tw a znaczenia, n iż ten d ru g i, sp rze czn y z nim .

-P orów nanie in te re s ó w i ic h znaczenia nie je s t ła tw e . Często mó-wi się o in te re sa ch n a d rzę d n ych , o to . czony-ch z g ó ry p e w n y m tabu — n ie ty k a ln o ś c ią . Czę

sto zal-icza się d o -nich nip. in te re s y o b ro n y na ro d o w e j.

N ie w ą tp liw ie ; n a d rzę d n o ść m oże b y ć czasem o c z y w is ta . G d y b y ś m y w -p rze d się b io rstw ie z a tru d n ili c z ło w ie k a o w ie lk ie j w a rto ś c i z a w o d o w e j, ale nie d a ją ce g o rę k o jm i d b a ło ś c i o b e z p ie c z e ń s tw o p a ń s tw a , g d y b y ś m y p o p ro s tu d a li nasze ta je m n ice o b ro n y na

ro d o w e j w ręce agenta obcego w y w ia d u , w ó w c z a s na

ra z ilib y ś m y n a d rzę d n y in te re s p a ń stw a , a k o rz y ś c i m a te ria ln e , pły-nące z z a w o d o w e j -pracy w ie lk ie g o fa c h o w c a , nie w y ró w n a ły b y p o n ie s io n e g o uszcze rbku .

N a to m ia s t są inne p rz y p a d k i, g d y w a rto ś ć in te re s ó w o b ro n y n a ro d o w e j d a je się o b lic z y ć w z ło tó w k a ch . W ó w c z a s sprzeczne ze sobą in te re s y m ogą b yć s p o k o jn ie p o s ta w io n e w tym sam ym rzędzie, k o le jn o ś ć zaś -m iejsc z a jm o w a n y c h p rze z ni-e w je d n y m szeregu p o w in n a b y ć d ro g ą -dalszej a n a liz y okre ślo n a .

-Często m ó w i się z p o w ą tp ie w a n ie m o p ro b ie rz u m a te ria ln y m , o w a rto ś c i in te re s u w y ra ż o n e j w -pie

niądzu -i z p o zo rną w z g a rd ą dla mam-o-ny -p rze ciw sta w ia się je j w a rto ś c i d u ch o w e , np. k u ltu ry n a ro d o w e j.

A -p rz e c ie ż ten w z g a rd z o n y p ie n ią d z -jest ty lk o m ie rn ik ie m w a rto ś c i, któ-rej is to ta tk w i niem a l w y łą c z nie w e -w ło żonej w d a n y -przedm iot p ra c y lu d z k ie j.

W y o b ra ź m y sobie, że in te re s p rz e d s ię b io rs tw a je s t w a rt -n-ie d w u s tu z ło ty c h , lecz d w u s tu g o d z in p ra c y ro b o tn ik a , że zaś sp rze czn y z nim , a rzekom o n a d rzę d n y in te re s o b ro n y n a ro d o w e j — ty lk o stu g o d zin , że czas nie n a g li. W ó w c z a s , o d d a ją c p ie rw s z e ń s tw o in te re s o w i k o le i, u ra tu je m y d la sp o łe cze ń stw a sto g o d z in -pracy, k tó rą m o żem y zużyć dla d a ls z e j korzyśc-i

c h o c ia ż b y tej sam-ej o b ro n y . Rzecz p ro sta , p o m o c — p o trz e b n a o b ro n ie n a ro d o w e j n a ty c h m ia s t — m u s i b yć n ie z w ło c z n ie dana b ez w z g lę d u n a ko szt, ta k sam o

(9)

1946 PRZEGLĄD KOMUNIKACYJNY 175 jaik — w b ra k u ta n ie g o 1 k a m ie n ia — .rzuca się na ro z

m y tą tam ę w o rk i z k o s z to w n y m cem entem — b y le b y n ie dać w y rw ie rozszerzyć się.

W zasadzie je d n a k w a rto ś c i sprzecznych in te re sów m ogą b yć p o ró w n y w a n e , a m :e rm kle m w a rto ś c i m oże b y ć najczęściej p ie n ią d z , s y m b o l tw ó rc z e j' p ra c y lu d z k ie j-

T e g o sam ego w y m a g a zasada h a n d lo w a , p o le g a ją c a na w y m ia n ie d ó b r o w a rto ś c i n a w z a je m ró w n e j-

! Z asa dzie tej p rz e c z y ła na 'każdym k ro k u p ra k ty k a P -K .P ., k tó re d o k o n y w a ły św ia d cze ń na d o b ro in n ych in te re s ó w p a ń s tw o w y c h n ;e ty lk o bez o p ła ty , ale zgoła bez o b lic z e n ia ich w a rto ś c i.

C z y nasz zarząd k o le jo w y o b lic z y ł k ie d y , ja k ie s tra ty p o n ió s ł p rze z s k a rb o w e tra n z a k c ie w a lu to w e , k tó ry m i b y ły : k o n ce sja F ra n cu sk o - P o ls k ie g o T o w a

rz y s tw a K o le jo w e g o , u m o w a z W e s tin g h o u s e ‘ m na za o p a trze n ie w ham ulce w a g o n ó w to w a ro w y c h , um o w a n a e le k try fik a c ję W ę z ła W a rs z a w s k ie g o , któ re to s tra ty b y ły w zupe łnie n ie o k re ś lo n e j m ie rz e p o k ry te k o rz y ś c ia m i o s ią g n ię ty m i przez s k a rb p a ń stw a ?

C z y w ie k to k o lw ie k , ile k o s z to w a ły nasze k o le je u lg o w e ta ry fy p o d m ie js k ie , tu ry s ty c z n e , w o js k o w e , urzę d n icze , u lg o w y p rz e w ó z p o c z ty , obniżone to w a ro

w e ta ry fy e k s p o rto w e i in ne?

C z y o b liczo n o s tra ty , w y n ik a ją c e z zakup u p rze z k o le je w ę g la p o w y g ó ro w a n e j cenie, z lic z n y c h za ku p ó w in te rw e n c y jn y c h , z p rz e p ła t za d re w n o d o s ta rc z a ne p rze z Z a rzą d L a só w P a ń s tw o w y c h , ze sztucznego p o d z ia łu za m ó w ie ń p o m ię d z y z b y t liczne w y tw ó rn ie ? K to w ie , ile k o s z to w a ło u trz y m y w a n ie p o d p o z o rem z w a lc z a n ia b e z ro b o c ia c a ły m i la ta m i n a d m ie rn e j

ilo ś c i p ra c o w n ik ó w ?

Z a p y ta ń ta kich m ożna b y p o s ta w ić b a rd zo w iele- N a u s p ra w ie d liw ie n ie ( ? ) zarządu k o le jo w e g o trzeb a p o w ie d z ie ć , że g d y b y n a w e t c h c ia ł, nie p o tr a fił

b y o b lic z y ć p o w y ż s z y c h k o s z tó w i s tra t, p o n ie w a ż nie p r o w a d z i p ra w id ło w e j ra c h u n k o w o ś c i h a n d lo w e j-

A je d n a k, k to w ie , c z y za in te re s o w a n e re s o rty , g d y b y je obcią żo n o k o s z ta m i d o k o n a n y c h przez k o - eje św ia d cze ń nie z n a la z ły b y , in n ych , ta ń szych sp o so b ó w o b ro n y w a lu ty , b ila n s u h a n d lo w e g o , p o p ie ra nia tu ry s ty k i, zw a lcza m a g ło d u m ie s z k a n io w e g o , ro z b u d o w y sie ci szko ln e j it-d- C zy d o k ła d n y ro z ra c h u n e k nie b y łb y p u n k te m w y jś c ia oszczędnej g o s p o d a rk i i nie b y łb y dla in te g ra ln y c h in te re s ó w p a ń s tw a k o rz y s tn y .

T o też w y ty c z n ą p r a w id ło w e j g o s p o d a rk i k o le jo w e j m u si b y ć teza, że w za je m n e św ia d cze n a p o m ię d z y .(oleja m i, a in n y m i d z ia ła m i a d m in is tra c ji i g o s p o d a r

k i p a ń s tw o w e j p o w in n y b y ć o d p ła tn e ,,^, p rz y n a jm n ie j m uszą b yć u jm o w a n e w ro z ra c h u n k u ' .;mi^dzyń’ą rb d o -' w y m . P o d s ta w ą ro z ra c h u n k u — ze s tro n y zarządu k o le jo w e g o — m usi b y ć k o s z t w ła s n y św ia d cze ń k o le i, o k re ś lo n y z p ra k ty c z n ie m o ż liw ą , n ie z b y t k o s z to w n ą d o kła d n o ścią .

R o zra ch u n e k z ty tu łu w z a je m n y c h św ia d cze ń b ę d zie re a ln y i p r a w id ło w y ty lk o w ó w c z a s , k ie d y zarząd

■kolejowy b ę d zie u n ie z a le ż n io n y od in n y c h re s o rtó w p a ń s tw o w y c h .

W p rz e c iw n y m razie p o k u s y p o k ry c ia tego lu b in n e g o p o su n ię cia , te j lu b in n e j p o trz e b y p a ń s tw o w e j

kosztem w ie lk ie g o p rz e d s ię b io rs tw a , o b ra ca ją ce g o o g ro m n y m i fu n d u s z a m i, są z b y t silne, zaś o p ó r je d n e go' p rz e c iw w ie lu z b y t sła b y. W tej lu b in n e j p o s ta c i ś w ia d c z e n ia będ ą narzucane, będą o b c ią ż a ły k o le j-

n ic tw o , c h o c ia ż b y ta k ie p o s tę p o w a n ie b y ło połączon e ze szkodą, z d e w a s to w a n ie m w a żn e g o d z ia łu gosp o

d a rk i p a ń s tw o w e j, is to tn e g o c z y n n ik a o b ro n y n a ro d o - w e j.

R esort k o m u n ik a c ji nie p o s ia d a ł w R adzie M in i

s tró w ta k u g ru n to w a n e g o p o ło że n ia , aby m ó g ł prze c iw s ta w ić s'ę zakusom tego lu b in nego m in is tra , nie

d o c h o d z ił do g łosu w o b e c tego lu b in nego m a rsza łka , k tó ry s p ra w y gosp odarcze p o z o s ta w ia ł p oza krę g ie m s w y c h z a in te re s o w a ń ; re so rt nie p o tra fił z o rg a n iz o w a ć s w e j o b ro n y i oprzeć je i na tw a rd y m g ru n cie c y fr,

■resort b y ł z w y k le n ie fa c h o w o re p re ze n to w a n y-

O b y w a te l p o ls k i, poza n ie lic z n y m i w y ją tk a m i, m y

ś la ł w zakresie g o sp o d a rczym k a te g o ria m i n ie zm ie rn ie p ry m ity w n y m i- S zko ła nie d a w a ła mu pod tym w z g lę dem ża d n e g o p rz y g o to w a n ia , w ie lk i p rz e m y s ł b y ł w rę

kach o b cyc h , h an del w znacznej części' także. O b y w a te l p o ls k i b a rd zo źle o rie n to w a ł się w za g a d n ie n ia ch g o s p o d a rc z y c h , a zresztą n ie m ó g ł p rz y jś ć do głosu, będąc p o z b a w io n y o d p o w ie d n ie j re p re z e n ta c ji p a rla m entarnej- N a jp ie rw w o d z ili go za nos ró żn e j b a rw y d em ago dzy, w końcu p o z b a w io n o go p ra w a n ie z a le ż neg o w y b o ru d e p u to w a n y c h . - -

O b y w a te l p o ls k i, k o rz y s ta ją c y ta k szeroko z u słu g k o le jn c tw a i p o n o s z ą c y b e zp o śre d n io cię ża r w y k o - s z la w io n e j g o s p o d a rk i, b y ł od p o c z ą tk u d-o końca

„n ie o b e c n y “ , ta k sam o ja k b y ł n ie o b e c n y w rzą dzeniu p a ń s tw e m .

P ra w id ło w e g o s p o d a ro w a n ie k o le ja m i, ja k o p rz e d s ię b io rs tw e m . p a ń s tw o w y m , i o b ro n a ich in te re s ó w w y m a g a ją n ie zależnego w o b e c in n y c h re s o rtó w sta n o w is k a ic h za rzą d cy, cze rp ią ce g o swą. siłę w a u to ry tecie fa c h o w y m , oraz zn a jd u ją c e g o rze czo w ą k o n tro lę j opa rcie p ra w id ło w o , z o rg a n iz o w a n e j re p re z e n ta c ji n a ro d o w e j.

P rzecho dząc do sto su n ku p o m ię d z y zarządem k o le jo w y m , a ró ż n y m i re s o rta m i w ła d z y p a ń s tw o w e j, n a le ż y ro zp o czą ć od M i n i s t e r s t w a S k a r b u .

M in is te rs tw o S ka rbu g ro m a d z i ś ro d k i p ie n ię żn e na p o k rv c 'e w s z y s tk ic h p o trz e b p a ń s tw o w y c h , w y s z u k u ją c źró d e ł tych ś ro d k ó w . N a stę p n ie o p ra c o w u je p o .

dz; ał ic h p o m ię d z y różne p o trz e b y w e w n ę trz n e i ze w nętrzne, b :eżące i in w e s ty c y jn e , w re s z c ie , p o za

tw ie rd z e n iu p o d z ia łu p rze z iz b y u s ta w o d a w c z e , k o n tro lu je w y k o n a n ie z a tw ie rd z o n e g o p lanu-

O d p o w :e d z ia ln c za b la h s p ła tm c z y i za b u d że t p a ń s tw a , M in is te rs tw o S ka rb u m usi dbać o s tw o rz e

nie d la n ic h z d ro w y c h p o d s ta w , m u s: p o p ie ra ć w y w ó z , z w a lc z a ć zb ę d n y p rz y w ó z , z a w ie ra ć k o rz y s tn e m ię d z y n a ro d o w e tra n z a k c je fin a n s o w o -g o s p o d a rc z e , o ż y w ia ć in n e czynn e s k ła d n ik i b ila n s u , w zakresie zaś b u d że tu d ą żyć . d-o> ro z w o ju tw ó rc z y c h s ił n a ro d u , a l

b o w ie m z p ro d u k c ji społeczne j cze rp ie swe ś ro d k i b u d żet p a ń s tw a ; m usi za p o b ie g a ć m a rn o tra w s tw u , dbać o p o sz a n o w a n ie h ie ra rc h ii p o trz e b , o g ra n icza ć w y d a tk i n ie p o trze b n e , p o p ie ra ć po żyte czn e , p ro d u k c y jn e na

k ła d y , w y c h o w y w a ć p rz e z sw ą p o lity k ę p o d a tk o w ą k u lt p ra c y i z m y s ł ro zu m n e j oszczędności w narodzie.

D o zakresu M in is te rs tw a n a le ży też u s ta n o w ie n ie p rz e p is ó w , u m o ż liw ia ją c y c h k o n tro lę fin a n s o w ą g o sp o d a rk i u rz ę d ó w i p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h , oraz w p e w n e j m ierze w y k o n y w a n ie te j k o n tro li.

Z u p e łn ie w ię c u zasa dnione je s t p ra w o M in is t e r  s tw a S k a rb u d o k o n tro li b u d że tu k o le jo w e g o , z a ró w no w części d o c h o d o w e j, ja k ro z c h o d o w e j, d o ko n -