Widok Determinanty i skutki prania pieniędzy w XXI wieku



AnetaȱFigurskaȱ

IIȱrokȱSS2ȱMSG,ȱFinanseȱMi¿dzynarodoweȱiȱBankowoï°ȱ

Determinantyȱiȱskutkiȱpraniaȱpieni¿dzyȱwȱXXIȱwiekuȱ

Wst¿pȱ

Wȱdynamicznieȱzmieniaj­cejȱsi¿ȱrzeczywistoïciȱgospodarczejȱniezwykleȱwaČȬ n­ȱkwesti­ȱstaÙaȱsi¿ȱprzynaleČnoï°ȱdoȱokreïlonejȱrezydencjiȱpodatkowej.ȱKryzysȱ finansowyȱzȱ2008ȱr.,ȱpoȱktórymȱwȱznacz­cyȱsposóbȱzmniejszyÙyȱsi¿ȱwpÙywyȱbuȬ dČetoweȱ(takČeȱzȱpodatków),ȱwykreowaÙȱkoniecznoï°ȱweryfikacjiȱwczeïniejszychȱ sposobówȱzwi¿kszaniaȱïci­galnoïciȱpodatkowej.ȱȱ

Celemȱ niniejszegoȱ artykuÙuȱ jestȱ przybliČenieȱ teoretycznegoȱ zagadnieniaȱ

„prania”ȱpieni¿dzy,ȱrozpoznaniaȱrodzajówȱpieni­dza,ȱaȱtakČeȱbodĊcówȱiȱskutkówȱ wÙ­czaniaȱ si¿ȱ doȱ procederu.ȱ Wȱ pracyȱ wykorzystanoȱ metodyȱ krytycznejȱ analizyȱ przedmiotuȱbadaÚ.ȱOpartoȱj­ȱnaȱliteraturzeȱprzedmiotuȱorazȱnaȱĊródÙachȱinterneȬ towych.ȱȱ

1.ȱPoj¿cieȱprocesuȱpraniaȱpieni¿dzyȱ

Poj¿cieȱ „praniaȱ pieni¿dzy”ȱ (moneyȱ laundering),ȱ umownieȱ okreïlanegoȱ takČeȱ jakoȱ„pranieȱbrudnychȱpieni¿dzy”ȱczyȱ„czyszczenieȱpieni¿dzy”¹,ȱpoȱrazȱpierwszyȱ pojawiÙoȱ si¿ȱ wȱ latachȱ 70.ȱ XXȱ w.ȱ wȱ Stanachȱ Zjednoczonychȱ podczasȱ ïledztwaȱ wȱgÙoïnejȱ wówczasȱ sprawieȱ Watergate.ȱ SformuÙowanieȱ nabraÙoȱ natomiastȱ mocyȱ prawnejȱwȱ1982ȱr.²ȱ

Autorzyȱ podr¿cznikaȱ „Oszustwaȱ finansowe.ȱ Podr¿cznikȱ audytora”ȱ ukazuj­,ȱ iČ:ȱ„[..]ȱpranieȱbrudnychȱpieni¿dzyȱtoȱlegitymowanie,ȱnadawanieȱpozorówȱlegalȬ noïciȱpieni­dzomȱpochodz­cymȱzȱdziaÙalnoïciȱprzest¿pczejȱpoprzezȱmaskowanieȱ ichȱistnienia,ȱnatury,ȱĊródeÙ,ȱwÙasnoïci,ȱlokalizacjiȱiȱrozporz­dzaniaȱmaj­tkiem”³.ȱ Zwracaj­ȱ takČeȱ uwag¿ȱ naȱ dziaÙalnoï°,ȱ któraȱ wspieraȱ tenȱ proces.ȱ Dzi¿kiȱ moneyȱ



ȱȱ J.W.ȱ Wójcik,ȱ Pranieȱ pieni¿dzy:ȱ studiumȱ prawnoȬkryminologiczneȱ iȱ kryminalistyczne,ȱ TNOIK,ȱ „Domȱ Organizatora”,ȱToruÚȱ1997,ȱs.ȱ31.ȱ

ȱȱ J.ȱGrzywacz,ȱPranieȱpieni¿dzy:ȱmetody,ȱrajeȱpodatkowe,ȱzwalczanie,ȱOficynaȱWydawniczaȱSzkoÙaȱGÙówȬ naȱHandlowaȱwȱWarszawie,ȱWarszawaȱ2011,ȱs.ȱ17.ȱ

ȱȱ A.ȱ Bela,ȱ E.ȱ BolesÙawska,ȱ Oszustwaȱ podatkowe.ȱ Podr¿cznikȱ audytora,ȱ InfoAuditȱ Sp.ȱ zȱ o.o.,ȱ Warszawaȱ 2005,ȱs.ȱ141.ȱ

 laundering,ȱprzest¿pcyȱmaj­ȱmoČliwoï°ȱrozwojuȱnielegalnejȱdziaÙalnoïciȱorazȱdÙuȬ goterminowegoȱfunkcjonowaniaȱwȱsystemieȱgospodarczym.ȱ

SformuÙowaniemȱ praniaȱ pieni¿dzyȱ moČnaȱ obj­°ȱ dziaÙaniaȱ maj­ceȱ naȱ celuȱ ,,wyczyïci°”ȱzyskiȱpochodz­ceȱzȱprzest¿pstwȱoȱcharakterzeȱfinansowym,ȱdochoȬ dyȱ zȱ handluȱ broni­,ȱ narkotykami,ȱ mieniemȱ powi­zanymȱ zȱ terroryzmem,ȱ jakȱ iȱïrodkiȱzwi­zaneȱzȱoszustwamiȱpodatkowymiȱczyȱfinansowaniemȱterroryzmu.ȱ

2.ȱRodzajeȱpieni­dzaȱwȱprocederzeȱpraniaȱpieni¿dzyȱ

Moneyȱ launderingȱ dotyczyȱ pozbywaniaȱ si¿ȱ przezȱ wÙaïcicieliȱ danychȱ dochoȬ dówȱ ïladówȱ ichȱ przest¿pczejȱ dziaÙalnoïci.ȱ Dzi¿kiȱ temuȱ wyróČni°ȱ moČnaȱ trzyȱ rodzajeȱpieni­dza:ȱ

± czystyȱ (clean,ȱ whiteȱ money)ȱ –ȱ niewzbudzaj­cyȱ podejrzeÚȱ zeȱ stronyȱ organówȱ prawa;ȱuzyskiwanyȱzȱlegalnychȱdziaÙaÚ,ȱzaȱktóreȱzapÙaconoȱnaleČneȱpodatki;ȱ

± szaryȱ (greyȱ money)ȱ –ȱ ïrodkiȱ zȱ nieoficjalnychȱ ĊródeÙȱ „szarejȱ strefy”ȱ (czyliȱ np.ȱ prowadzeniaȱdziaÙalnoïciȱbezȱkoniecznychȱkoncesji),ȱb­dĊȱunikaniaȱopodatȬ kowaniaȱwȱkrajuȱrezydencjiȱpodatkowej⁴;ȱ

± brudnyȱ (blackȱ money)ȱ –ȱ pieni­dzeȱ zazwyczajȱ wȱ formieȱ gotówkowejȱ uzyskiȬ waneȱgÙównieȱzeȱzorganizowanejȱdziaÙalnoïciȱprzest¿pczej⁵.ȱ

DoȱĊródeÙȱszarychȱiȱbrudnychȱpieni¿dzyȱmoČnaȱzaliczy°:ȱoszustwaȱpodatkoȬ we,ȱhandelȱbroni­,ȱČywymȱtowarem,ȱwytwórstwo,ȱprzerzutȱiȱobrótȱnarkotykami,ȱ faÙszerstwaȱdzieÙȱsztuki,ȱïrodkówȱpÙatniczych,ȱkorupcj¿,ȱszar­ȱstref¿ȱgospodarki,ȱ zabójstwaȱnaȱzlecenie,ȱaktyȱprzeciwkoȱČyciuȱiȱzdrowiu,ȱnielegalnyȱprzemytȱimiȬ grantówȱitp.⁶ȱ

Szacujeȱ si¿,ȱ iČȱ najwi¿kszeȱ dochodyȱ przynosiȱ handelȱ narkotykami,ȱ któryȱ staȬ nowiȱokoÙoȱ80%ȱwszystkichȱbrudnychȱpieni¿dzy.ȱObrótȱtylkoȱtwardymiȱnarkotyȬ kamiȱwȱskaliȱrocznejȱwynosiȱ120–250ȱmldȱUSD⁷.ȱSpoïródȱsubstancjiȱniedozwoloȬ nych,ȱ najwi¿kszymȱ zyskiemȱ charakteryzujeȱ si¿ȱ produkcjaȱ amfetaminy,ȱ kokainyȱ iȱheroiny.ȱWȱ2004ȱr.ȱzyskiȱzȱkokainyȱsi¿gaÙyȱ88ȱmldȱUSD,ȱaȱliczbaȱosóbȱuzaleČnioȬ nychȱodȱamfetaminyȱwyniosÙaȱponadȱ33ȱmln⁸.ȱ

ȱ ȱ ȱ



ȱ Elektronicznyȱ sÙownikȱ finansowyȱ Farlex,ȱ www.financialȬdictionary.thefreedictionary.com,ȱ [dost¿p:ȱ 29.11.2016].ȱ

ȱȱ PortalȱInvestopedia,ȱwww.investopedia.comȱ[dost¿p:ȱ29.11.2016].ȱ

ȱȱ J.W.ȱWójcik,ȱPranieȱpieni¿dzy…,ȱs.ȱ30.ȱ

ȱȱ Ibidem,ȱs.ȱ64.ȱ

ȱȱȱ PortalȱinformacyjnyȱGlobalȱResearch,ȱwww.globalresearch.caȱ[dost¿p:ȱ29.11.2016].ȱ



3.ȱBodĊceȱsprzyjaj­ceȱrozwojowiȱprocesuȱpraniaȱpieni¿dzyȱ

Istniejeȱwieleȱczynnikówȱpozwalaj­cychȱrozwija°ȱsi¿ȱprzest¿pczemuȱprocedeȬ rowiȱpraniaȱpieni¿dzy.ȱDoȱnajwaČniejszychȱzȱnichȱmoČnaȱzaliczy°ȱtrzyȱdetermiȬ nanty:ȱ

± otwarcieȱ systemuȱ bankowegoȱ naȱ dziaÙalnoï°ȱ mi¿dzynarodow­ȱ (tajemnicaȱ bankowaȱorazȱoferowaneȱproduktyȱiȱusÙugi);ȱ

± niewielkiȱpoziomȱpenalizacjiȱpraniaȱpieni¿dzy;ȱ

± wysokiȱstopieÚȱwymienialnoïciȱwalutyȱnarodowej⁹.ȱ

Bior­cȱpodȱuwag¿ȱotwarcieȱsystemuȱbankowegoȱistotnymȱzagadnieniemȱjestȱ zȱ pewnoïci­ȱ tajemnicaȱ bankowa,ȱ aȱ wi¿cȱ stopieÚ,ȱ wȱ jakimȱ przedstawicieleȱ orgaȬ nówȱsprawiedliwoïciȱmog­ȱmie°ȱdost¿pȱdoȱdanychȱnaȱtematȱklientówȱiȱwykonaȬ nychȱprzezȱnichȱtransakcji.ȱImȱwi¿kszaȱtajemnicaȱbankowaȱtymȱwyČszaȱskÙonnoï°ȱ potencjalnychȱ przest¿pcówȱ doȱ powierzaniaȱ swoichȱ ,,sekretówȱ finansowych”.ȱ PrzykÙademȱ kraju,ȱ któryȱ najcz¿ïciejȱ byÙȱ wymienianyȱ wȱ kontekïcieȱ znacznejȱ ochronyȱinformacji,ȱjestȱSzwajcaria.ȱJednakȱwȱwynikuȱïwiatowegoȱkryzysuȱfinanȬ sowegoȱzȱ2008ȱr.ȱiȱpróbyȱkontroliȱodpÙywuȱkapitaÙuȱzȱkrajówȱrezydencjiȱdoȱ oazȱ podatkowych,ȱ szwajcarskieȱ kontaȱ bankoweȱ nieȱ zapewniaj­ȱ juČȱ maksymalnejȱ ochrony.ȱSzacujeȱsi¿,ȱČeȱokoÙoȱ1/3ȱplacówekȱbankówȱwȱomawianymȱkrajuȱwspóÙȬ pracujeȱ zȱ amerykaÚskimȱ Departamentemȱ Sprawiedliwoïciȱ wȱ celuȱ odnalezieniaȱ podmiotówȱnaleČ­cychȱdoȱamerykaÚskiejȱrezydencjiȱpodatkowej¹⁰.ȱ

Niewielkiȱ poziomȱ penalizacjiȱ procesuȱ praniaȱ pieni¿dzyȱ wi­Čeȱ si¿ȱ zȱ brakiemȱ restrykcyjnychȱregulacjiȱprawnych.ȱIstotnymȱstajeȱsi¿ȱwi¿cȱstopieÚȱimplementacjiȱ prawaȱAMLȱ(AntiȱMoneyȱLaundering),ȱktóreȱodnosiȱsi¿ȱdoȱpakietuȱregulacjiȱmaj­Ȭ cychȱzaȱzadanieȱpowstrzyma°ȱpranieȱpieni¿dzy.ȱBrakȱwprowadzeniaȱiȱprzestrzeȬ ganiaȱtegoȱtypuȱrozwi­zaÚȱtakČeȱprzyczyniaȱsi¿ȱdoȱrozwojuȱprocederu.ȱPomimoȱ relatywnieȱniewielkiejȱliczbyȱtransakcjiȱczyȱnielegalnychȱzachowaÚ,ȱjakieȱobejmujeȱ swoimȱzasi¿giemȱAML,ȱjegoȱwpÙywȱsi¿gaȱznacznieȱdalej.ȱPotwierdzeniemȱtegoȱjestȱ fakt,ȱiČȱregulacjeȱAMLȱzobowi­zuj­ȱinstytucjeȱkredytoweȱdoȱprzestrzeganiaȱzasadȱ naleČytejȱ starannoïciȱ przyȱ udzielaniuȱ kredytówȱ wȱ celuȱ unikni¿ciaȱ finansowaniaȱ nielegalnychȱdziaÙaÚȱ–ȱaȱcoȱzaȱtymȱidzieȱ–ȱuczestniczeniaȱwȱpraniuȱpieni¿dzy.ȱ

Wȱ Polsceȱ przepisyȱ AMLȱ regulujeȱ ustawaȱ zȱ dniaȱ 22ȱ paĊdziernikaȱ 2009ȱ r.ȱ oȱprzeciwdziaÙaniuȱ praniuȱ pieni¿dzyȱ orazȱ finansowaniuȱ terroryzmu¹¹ȱ kompleȬ mentarnaȱzȱDyrektyw­ȱParlamentuȱEuropejskiegoȱiȱRadyȱ(UE)ȱ2015/849ȱzȱ20ȱmajaȱ 2015ȱr.ȱwȱsprawieȱzapobieganiaȱwykorzystaniuȱsystemuȱfinansowegoȱdoȱpraniaȱ



ȱȱ R.ȱ Jankowski,ȱ Procederȱpraniaȱbrudnychȱpieni¿dzyȱ–ȱ rozmiary,ȱprzyczynyȱskutki,ȱ,,Kwartalnikȱ PrawnoȬ Kryminalistyczny”ȱ2009,ȱnrȱ2,ȱs.ȱ44–45.ȱ

ȱȱ T.ȱStasiuk,ȱKoniecȱrajuȱpodatkowegoȱwȱSzwajcarii,ȱ„PulsȱBiznesu”,ȱ23.02.2015.ȱ

ȱȱ Ustawaȱ zȱ dniaȱ 22ȱ paĊdziernikaȱ 2009ȱ r.ȱ oȱ przeciwdziaÙaniuȱ praniuȱ pieni¿dzyȱ orazȱ finansowaniuȱ terroryzmuȱ(Dz.ȱU.ȱzȱ2009ȱr.ȱNrȱ166,ȱpoz.ȱ1317).ȱ

 pieni¿dzyȱ lubȱ finansowaniaȱ terroryzmu¹².ȱ Obserwujeȱ si¿ȱ wzmoČoneȱ dziaÙaniaȱ wÙadzȱ iȱ organizacjiȱ mi¿dzynarodowychȱ (oȱ znacz­cejȱ sileȱ politycznej)ȱ maj­ceȱ naȱ celuȱ zaostrzenieȱ egzekwowaniaȱ rezydencjiȱ podatkowejȱ mieszkaÚcówȱ danychȱ krajów.ȱȱ

PrzykÙademȱtakichȱdziaÙaÚȱmoČeȱ by°ȱamerykaÚskaȱ FATCAȱ(ForeignȱAccountȱ Taxȱ Complianceȱ Act),ȱ dyrektywaȱ Parlamentuȱ Europejskiegoȱ iȱ Radyȱ zȱ 2015ȱ r.ȱ dlaȱ paÚstwȱUniiȱEuropejskiejȱczyȱustawaȱwȱpolskimȱParlamencieȱoȱklauzuliȱprzeciwȬ koȱ unikaniuȱ opodatkowania.ȱ Zmianyȱ prawneȱ decyduj­ȱ oȱ wi¿kszejȱ penalizacjiȱ przyÙ­czaniaȱsi¿ȱdoȱprocesuȱpraniaȱpieni¿dzy,ȱaȱzawieranieȱporozumieÚȱiȱumówȱ mi¿dzynarodowychȱ mi¿dzyȱ najwi¿kszymiȱ paÚstwamiȱ zaw¿Čaȱ obszarȱ dziaÙaniaȱ przest¿pców.ȱ

Newralgicznymȱ czynnikiemȱ sprzyjaj­cymȱ rozwojowiȱ proceduryȱ praniaȱ pieȬ ni¿dzyȱ jestȱ wymienialnoï°ȱ walutyȱ narodowej,ȱ gÙównieȱ wȱ stosunkuȱ doȱ dolaraȱ amerykaÚskiego,ȱaȱtakČeȱstopieÚȱpowi­zaniaȱwalutyȱdanegoȱkrajuȱdoȱUSD.ȱDolarȱ amerykaÚskiȱ toȱ oficjalnyȱ ïrodekȱ pÙatniczyȱ USAȱ orazȱ 43ȱ innychȱ krajów.ȱ Jegoȱ udziaÙȱweȱwszystkichȱtransakcjachȱnaȱrynkachȱwalutowychȱtoȱ87%,ȱiȱtaȱtendencjaȱ naȱprzestrzeniȱlatȱnieznacznieȱsi¿ȱzmienia¹³.ȱZȱpXQNWXZLG]HQLDZ\PLHQLDOQRĞFLZDOXW

LVWRWQą NZHVWLą SR]RVWDMH UHJXODFMD G]LDáDOQRĞFL NDntorowej.ȱ Wȱ Polsceȱ podlegaȱ onaȱ ustawieȱoȱswobodzieȱdziaÙalnoïciȱgospodarczejȱzȱdniaȱ2ȱlipcaȱ2004ȱr.¹⁴ȱorazȱustaȬ wieȱ–ȱPrawoȱdewizoweȱzȱdniaȱ27ȱlipcaȱ2002ȱr.¹⁵ȱZȱuwagiȱnaȱto,ȱČeȱjestȱtoȱdziaÙalȬ noï°ȱregulowana,ȱdoȱjejȱzaÙoČeniaȱiȱprowadzeniaȱniezb¿dneȱjestȱspeÙnienieȱszereȬ guȱ wymogówȱ zapisanychȱ wȱ ustawie.ȱ PeÙnaȱ wymienialnoï°ȱ walutyȱ narodowej,ȱ przyȱ jednoczesnymȱ brakuȱ dokÙadnegoȱ unormowaniaȱ prawnegoȱ kantorówȱ wyȬ mianyȱwalutȱdanegoȱkrajuȱ(takČeȱinternetowych),ȱprowokujeȱdoȱrozwojuȱdziaÙalȬ noïciȱprzest¿pczejȱiȱuÙatwiaȱ„czyszczenie”ȱposiadanychȱïrodkówȱfinansowych.ȱ

Wȱtabeliȱ1ȱprzedstawioneȱs­ȱpaÚstwaȱpowszechnieȱuznaneȱzaȱrajeȱpodatkoweȱ (deklaruj­ceȱ ch¿°ȱ wspóÙpracyȱ zȱ OECDȱ wȱ przyszÙoïci),ȱ któreȱ realizuj­ȱ pÙatnoïciȱ wȱdolarzeȱ amerykaÚskim,ȱ aȱ takČeȱ s­ȱ zȱ nimȱ zwi­zaneȱ historycznieȱ orazȱ przezȱ uznanieȱodpowiedniegoȱsystemuȱkursowego.ȱCzteryȱpaÚstwa:ȱBrytyjskieȱWyspyȱ Dziewicze,ȱ Panamaȱ orazȱ Wyspyȱ Turksȱ iȱ Caicosȱ wprowadziÙyȱ dolaraȱ amerykaÚȬ skiegoȱjakoȱswoj­ȱwalut¿ȱnarodow­ȱiȱpowszechnieȱstosowan­ȱwȱkrajowymȱobieȬ gu.ȱPaÚstwaȱzeȱWschodniokaraibskiejȱUniiȱWalutowejȱorazȱHongkongȱpowi­zaȬ neȱ s­ȱ zȱ dolaremȱ amerykaÚskimȱ izb­ȱ walutow­ȱ (currencyȱ board).ȱ Wyspyȱ Bahamaȱ



ȱȱ Dyrektywaȱ2015/849ȱParlamentuȱEuropejskiegoȱiȱRadyȱzȱdniaȱ20ȱmajaȱ2015ȱr.ȱwȱsprawieȱzapobiegaȬ niaȱ wykorzystaniuȱ systemuȱ finansowegoȱ doȱ praniaȱ pieni¿dzyȱ lubȱ finansowaniaȱ terroryzmuȱ (Dz.ȱ Urz.ȱUEȱLȱ114/73).ȱ

ȱȱ M.ȱ Markiewicz,ȱ WspóÙczesneȱ systemyȱ kursoweȱ [w:]ȱ Finanseȱ mi¿dzynarodowe,ȱ red.ȱ M.ȱ Markiewicz,ȱ U.ȱMrzygÙód,ȱPolskieȱWydawnictwoȱEkonomiczne,ȱWarszawaȱ2015,ȱs.ȱ41.ȱ

ȱȱ UstawaȱoȱswobodzieȱdziaÙalnoïciȱgospodarczejȱzȱdniaȱ2ȱlipcaȱ2004ȱr.ȱ(Dz.ȱU.ȱzȱ2015ȱr.ȱNrȱ0,ȱpoz.ȱ584).ȱ

ȱȱ Ustawaȱzȱdniaȱ27ȱlipcaȱ2002ȱr.ȱ–ȱPrawoȱdewizoweȱ(Dz.ȱU.ȱzȱ2002ȱr.ȱNrȱ141,ȱpoz.ȱ1178).ȱ



ustanowiÙyȱ dolaraȱ amerykaÚskiegoȱ jakoȱ punktȱ odniesienia,ȱ czyliȱ zastosowaÙyȱ konwencjonalnyȱkursȱstaÙy.ȱ

Tabelaȱ1.ȱKrajeȱdeklaruj­ceȱch¿°ȱwymianyȱinformacjiȱaȱwalutaȱ–ȱrozwi­zanieȱzȱUSDȱ



ƒródÙo:ȱOpracowanieȱwÙasneȱnaȱpodstawie:ȱGlobalȱForumȱonȱTransparencyȱandȱExchangeȱofȱInformationȱ forȱ Taxȱ Purposes,ȱ Reportȱ onȱ Progress,ȱ Taxȱ Transparenty,ȱ 2015,ȱ s.ȱ 84;ȱ M.ȱ Markiewicz,ȱ WspóÙczesneȱ systemyȱkursoweȱ[w:]ȱFinanseȱmi¿dzynarodowe,ȱred.ȱM.ȱMarkiewicz,ȱU.ȱMrzygÙód,ȱPolskieȱWydawnicȬ twoȱEkonomiczne,ȱWarszawaȱ2015,ȱs.ȱ26.ȱ

NiezaleČnaȱ organizacjaȱ Taxȱ Justiceȱ Networkȱ wȱ badaniachȱ zȱ 2015ȱ r.ȱ szacuje,ȱ iČȱ odȱ21ȱdoȱ23ȱblnȱUSDȱprywatnegoȱmaj­tkuȱulokowanaȱjestȱwȱrajachȱpodatkowychȱ zȱ niewielkimiȱ podatkamiȱ alboȱ wȱ ogóleȱ nieobj¿tychȱ opodatkowaniem.ȱ Wȱ uj¿ciuȱ rocznymȱnielegalnieȱprzepÙywaȱprzezȱgraniceȱpaÚstwȱ1–1,6ȱblnȱUSD¹⁶.ȱ

Dzi¿kiȱwyČejȱwymienionymȱargumentomȱmoČnaȱstwierdzi°,ȱiČȱwprowadzoȬ neȱprzezȱliczneȱkrajeȱzmianyȱwȱprawieȱiȱpolityceȱmaj­ȱnaȱceluȱograniczenieȱrozȬ wojuȱprocederuȱpraniaȱpieni¿dzy,ȱaȱdocelowoȱmaj­ȱdoprowadzi°ȱdoȱjegoȱcaÙkoȬ witegoȱzlikwidowania¹⁷.ȱDuČeȱznaczenieȱdlaȱpodejmowanychȱprzezȱrz­dyȱdecyzjiȱ miaÙȱ kryzysȱ finansowyȱ zȱ 2008ȱ r.,ȱ wȱ którymȱ wȱ znacz­cyȱ sposóbȱ zmniejszyÙyȱ si¿ȱ wpÙywyȱbudČetoweȱ(takČeȱzȱpodatków).ȱ



ȱȱ StronaȱinternetowaȱTaxȱJusticeȱNetwork,ȱwww.taxjustice.netȱ[dost¿p:ȱ10.02.2017].ȱ

ȱȱ G.ȱ Tobin,ȱ K.ȱ Walsh,ȱ Whatȱ Makesȱ aȱ Countryȱ aȱ Taxȱ Haven?ȱ Anȱ Assessmentȱ ofȱ Internationalȱ Standardsȱ ShowsȱwhyȱIrelandȱisȱnotȱaȱTaxȱHaven,ȱ„TheȱEconomicȱandȱSocialȱReview”ȱ2013,ȱvol.ȱ44,ȱnrȱ3,ȱs.ȱ410.ȱ



 4.ȱSkutkiȱfunkcjonowaniaȱprocederuȱpraniaȱpieni¿dzyȱ

Efektemȱ praniaȱ pieni¿dzyȱ jestȱ przedeȱ wszystkimȱ moČliwoï°ȱ kumulowaniaȱ bogactwaȱprzezȱprzest¿pców,ȱsztuczneȱzawyČanieȱcen,ȱniszczenieȱuczciwejȱkonȬ kurencjiȱ naȱ rynku,ȱ rozchwianieȱ systemuȱ finansowegoȱ paÚstwa,ȱ aȱ takČeȱ utrataȱ zaufaniaȱ doȱ instytucjiȱ finansowychȱ iȱ paÚstwaȱ udzielaj­cegoȱ schronieniaȱ „brudȬ nym”ȱpieni­dzom¹⁸.ȱ

Przezȱfunkcjonowanieȱprocederuȱpraniaȱpieni¿dzy,ȱprzest¿pcyȱmog­ȱrozwija°ȱ swoj­ȱ dziaÙalnoï°,ȱ pomnaČaj­cȱ dochodyȱ iȱ przeznacza°ȱ jeȱ naȱ takieȱ cele,ȱ jakȱ np.ȱ finansowanieȱterroryzmu.ȱTendencjaȱosóbȱzamoČnychȱ(równieČȱprzest¿pców)ȱdoȱ lokowaniaȱïrodkówȱnp.ȱwȱnieruchomoïciachȱskutkujeȱsztucznymiȱzwyČkamiȱcenȱ naȱteȱprodukty.ȱCoȱwi¿cej,ȱpranieȱpieni¿dzyȱszkodliwieȱwpÙywaȱnaȱkonkurencj¿ȱ mi¿dzyȱ podmiotamiȱ obecnymiȱ naȱ rynku.ȱ Przedsi¿biorstwaȱ korzystaj­ceȱ zȱ rajówȱ podatkowychȱiȱunikaj­ceȱpÙaceniaȱpodatkówȱwȱkrajuȱswojejȱrezydencjiȱpodatkoȬ wejȱzaniČaj­ȱpoziomȱponoszonychȱprzezȱsiebieȱkosztówȱorazȱzobowi­zaÚȱbudČeȬ towych.ȱ Takieȱ praktykiȱ stawiaj­ȱ inneȱ podmiotyȱ zȱ branČyȱ naȱ straconejȱ pozycjiȱ iȱwpÙywaj­ȱnaȱniemoČnoï°ȱkonkurowaniaȱnaȱoficjalnychȱiȱuczciwychȱzasadach.ȱ

Wszystkieȱ wyČejȱ wymienioneȱ dziaÙaniaȱ skutkuj­ȱ destabilizacj­ȱ systemuȱ fiȬ nansowegoȱ paÚstwa.ȱ Przest¿pcyȱ wprowadzaj­cȱ „wyczyszczone”ȱ pieni­dzeȱȱ wȱobiegȱ stabilnegoȱ systemuȱ finansowego,ȱ zubaČaj­ȱ wÙaïciw­ȱ rezydencj¿ȱ podatȬ kow­.ȱWȱszczególnoïciȱbrakȱwpÙywówȱzȱpodatkówȱodczuwaj­ȱwi¿cȱkrajeȱnieȱwȱ peÙniȱstabilneȱgospodarczo.ȱ

Kolejnymȱ negatywnymȱ skutkiemȱ procederuȱ jestȱ wi¿cȱ niszczenieȱ reputacjiȱȱ iȱzaufaniaȱdoȱpaÚstwa,ȱktóreȱstaÙoȱsi¿ȱcelemȱiȱjednoczeïnieȱnarz¿dziemȱdoȱpraniaȱ pieni¿dzy.ȱ Utrataȱ dobrejȱ opiniiȱ naȱ arenieȱ mi¿dzynarodowejȱ moČeȱ sta°ȱ si¿ȱ przyȬ czyn­ȱ odpÙywuȱ legalnego,ȱ zagranicznegoȱ kapitaÙuȱ orazȱ brakuȱ zainteresowaniaȱ zagranicznychȱinwestorów.ȱ

Systemȱbankowyȱ„skaČony”ȱpieni¿dzmiȱpochodz­cymiȱzȱnielegalnychȱĊródeÙȱ moČeȱutraci°ȱklientówȱorazȱzagranicznychȱudziaÙowców,ȱaȱtakČeȱby°ȱpodatnyȱnaȱ wpÙywyȱzeȱstronyȱposiadaczaȱduČejȱiloïciȱ„wyczyszczonego”ȱkapitaÙu.ȱȱ

Ponadto,ȱ brudneȱ pieni­dzeȱ nieȱ stymuluj­ȱ gospodarkiȱ iȱ nieȱ daj­ȱ moČliwoïciȱ rozwojowych.ȱ Mog­ȱ by°ȱ wprowadzaneȱ krótkotrwaleȱ wȱ celuȱ osi­gni¿ciaȱ odpoȬ wiednichȱ ulgȱ podatkowych,ȱ aȱ wycofywaneȱ przedȱ ichȱ koÚcem.ȱ KapitaÙȱ tenȱ jestȱ spekulacyjnyȱiȱnieȱstwarzaȱmiejscȱpracy.ȱ

ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ



ȱȱ R.ȱJankowski,ȱProcederȱpraniaȱbrudnychȱpieni¿dzy…,ȱs.ȱ47.ȱ



Podsumowanieȱ

ƒródÙaȱszarychȱiȱbrudnychȱpieni¿dzyȱtoȱprzedeȱwszystkim:ȱoszustwaȱpodatȬ kowe,ȱ handelȱ broni­,ȱ Čywymȱ towarem,ȱ wytwórstwo,ȱ przerzutȱ iȱ obrótȱ narkotyȬ kami,ȱ faÙszerstwaȱ dzieÙȱ sztuki,ȱ ïrodkówȱ pÙatniczych,ȱ korupcja,ȱ szaraȱ strefaȱ goȬ spodarki,ȱ nielegalnyȱ przemytȱ imigrantów.ȱ NajwyČszeȱ dochodyȱ pochodz­ȱ zȱhandluȱnarkotykamiȱiȱstanowi­ȱokoÙoȱ80%ȱwszystkichȱbrudnychȱpieni¿dzy.ȱ

Wprowadzaneȱ przezȱ liczneȱ krajeȱ zmianyȱ wȱ prawieȱ iȱ polityceȱ maj­ȱ naȱ celuȱ ograniczenieȱ rozwojuȱ procederuȱ praniaȱ pieni¿dzy,ȱ aȱ wȱ ostatecznoïciȱ doprowaȬ dzenieȱdoȱjegoȱcaÙkowitegoȱzlikwidowania.ȱDuČeȱznaczenieȱdlaȱpodejmowanychȱ przezȱrz­dyȱdecyzjiȱmiaÙȱkryzysȱfinansowyȱzȱ2008ȱr.,ȱwȱktórymȱwȱznacz­cyȱspoȬ sóbȱ zmniejszyÙyȱ si¿ȱ wpÙywyȱ budČetoweȱ (takČeȱ zȱ podatków).ȱ WedÙugȱ danychȱ zȱ2015ȱr.ȱodȱ21ȱdoȱ23ȱblnȱUSDȱprywatnegoȱmaj­tkuȱulokowaneȱjestȱwȱrajachȱpoȬ datkowychȱcharakteryzuj­cychȱsi¿ȱniewielkimiȱpodatkamiȱalboȱwȱogóleȱnieȱobj¿Ȭ tychȱ opodatkowaniem.ȱ Rocznieȱ nielegalnieȱ przepÙywaȱ przezȱ graniceȱ paÚstwȱȱ 1–1,6ȱblnȱUSDȱïrodkówȱpieni¿Čnych.ȱKapitaÙȱpochodz­cyȱzȱprzest¿pstwȱnieȱstyȬ mulujeȱrynkówȱfinansowych,ȱdestabilizujeȱsystemȱfinansowyȱkrajuȱiȱniszczyȱjegoȱ reputacj¿ȱnaȱarenieȱmi¿dzynarodowej.ȱ

Wȱ artykuleȱ uj¿toȱ podstawoweȱ zagadnieniaȱ zȱ zakresuȱ praniaȱ pieni¿dzyȱȱ wȱ XXIȱ w.,ȱ takieȱ jak:ȱ definicj¿ȱ procesu,ȱ rodzajeȱ pieni­dzaȱ uČywanegoȱ wȱ moneyȱ launderingȱorazȱbodĊceȱsprzyjaj­ceȱrozwojowiȱpraniaȱpieni¿dzy.ȱDoȱtychȱostatnichȱ moČnaȱzaliczy°ȱprzedeȱwszystkim:ȱotwarcieȱsystemuȱbankowegoȱnaȱdziaÙalnoï°ȱ mi¿dzynarodow­ȱ (tajemnicaȱ bankowaȱ orazȱ oferowaneȱ produktyȱ iȱ usÙugi),ȱ nieȬ wielkiȱpoziomȱpenalizacjiȱpraniaȱpieni¿dzyȱorazȱwysokiȱstopieÚȱwymienialnoïciȱ walutyȱnarodowej.ȱWskazanoȱtakČeȱprzykÙadyȱoazȱpodatkowychȱwrazȱzȱichȱpoȬ wi­zaniamiȱwȱrelacjiȱdoȱdolaraȱamerykaÚskiego,ȱaȱtakČeȱskutkiȱpraniaȱpieni¿dzy.ȱ

Procesȱpraniaȱpieni¿dzyȱprzykuÙȱuwag¿ȱwieluȱeuropejskichȱpaÚstw,ȱStanówȱ Zjednoczonychȱ Amerykiȱ orazȱ organizacjiȱ OECD.ȱ Poszukiwanieȱ podmiotów,ȱ któreȱprzynaleČ­ȱdoȱdanejȱrezydencjiȱpodatkowej,ȱnasiliÙoȱsi¿ȱpoȱkryzysieȱfinanȬ sowymȱ zȱ 2008ȱ r.ȱ Wȱ ramachȱ walkiȱ zȱ procederemȱ wprowadzonoȱ noweȱ przepisy,ȱ np.ȱFATCAȱorazȱAML.ȱIchȱzadaniemȱjestȱzminimalizowanieȱwypÙywówȱïrodkówȱ zȱdanegoȱobszaruȱpodatkowego.ȱ

Bibliografiaȱ

Belaȱ A.,ȱ BolesÙawskaȱ E.,ȱ Oszustwaȱ podatkowe.ȱ Podr¿cznikȱ audytora,ȱ InfoAuditȱ Sp.ȱ zȱ o.o.,ȱ Warszawaȱ2005.ȱ

Dyrektywaȱ2015/849ȱParlamentuȱEuropejskiegoȱiȱRadyȱzȱdniaȱ20ȱmajaȱ2015ȱr.ȱwȱsprawieȱ zapobieganiaȱwykorzystaniuȱsystemuȱfinansowegoȱdoȱpraniaȱpieni¿dzyȱlubȱfinanȬ sowaniaȱterroryzmuȱ(Dz.ȱUrz.ȱUEȱLȱ114/73).ȱ

ElektronicznyȱsÙownikȱfinansowyȱFarlex,ȱwww.financialȬdictionary.thefreedictionary.com.ȱ



Forumȱ onȱ Transparencyȱ andȱ Exchangeȱ ofȱ Informationȱ forȱ Taxȱ Purposes,ȱ Reportȱ onȱ Progress,ȱ TaxȱTransparency.ȱ2015.ȱ

Grzywaczȱ J.,ȱ Pranieȱ pieni¿dzy:ȱ metody,ȱ rajeȱ podatkowe,ȱ zwalczanie,ȱ Oficynaȱ Wydawniczaȱ SzkoÙaȱGÙównaȱHandlowaȱwȱWarszawie,ȱWarszawaȱ2011.ȱ

JankowskiȱR.,ȱProcederȱpraniaȱbrudnychȱpieni¿dzyȱ–ȱrozmiary,ȱprzyczynyȱskutki,ȱ„Kwartalnikȱ PrawnoȬKryminalistyczny”ȱ2009,ȱnrȱ2.ȱ

Markiewiczȱ M.,ȱ WspóÙczesneȱ systemyȱ kursoweȱ [w:]ȱ Finanseȱ mi¿dzynarodowe,ȱ red.ȱ M.ȱ MarȬ kiewicz,ȱU.ȱMrzygÙód,ȱPolskieȱWydawnictwoȱEkonomiczne,ȱWarszawaȱ2015.ȱ StasiukȱT.,ȱKoniecȱrajuȱpodatkowegoȱwȱSzwajcarii,ȱ„PulsȱBiznesu”ȱ23.02.2015.ȱ

Tobinȱ G.,ȱ Walshȱ K.,ȱ Whatȱ Makesȱ aȱ Countryȱ aȱ Taxȱ Haven?ȱ Anȱ Assessmentȱ ofȱ Internationalȱ StandardsȱShowsȱwhyȱIrelandȱisȱnotȱaȱTaxȱHaven,ȱ„TheȱEconomicȱandȱSocialȱReview”ȱ 2013,ȱvol.ȱ44,ȱnrȱ3.ȱ

Ustawaȱ oȱ swobodzieȱ dziaÙalnoïciȱ gospodarczejȱ zȱ dniaȱ 2ȱ lipcaȱ 2004ȱ r.ȱ (Dz.ȱ U.ȱ zȱ 2015ȱ r.ȱȱ Nrȱ0,ȱpoz.ȱ584).ȱ

Ustawaȱzȱdniaȱ22ȱpaĊdziernikaȱ2009ȱr.ȱoȱprzeciwdziaÙaniuȱpraniuȱpieni¿dzyȱorazȱfinanȬ sowaniuȱterroryzmuȱ(Dz.ȱU.ȱzȱ2009ȱr.ȱNrȱ166,ȱpoz.ȱ1317).ȱ

Ustawaȱzȱdniaȱ27ȱlipcaȱ2002ȱr.ȱ–ȱPrawoȱdewizoweȱ(Dz.ȱU.ȱzȱ2002ȱr.ȱNrȱ141,ȱpoz.ȱ1178).ȱ Wójcikȱ J.W.,ȱ Pranieȱ pieni¿dzy:ȱ studiumȱ prawnoȬkryminologiczneȱ iȱ kryminalistyczne,ȱ TNOIKȱ

„DomȱOrganizatora”,ȱToruÚȱ1997.ȱ www.globalresearch.ca.ȱ

www.investopedia.com.ȱ www.taxjustice.net.ȱ

Streszczenieȱ

Wȱartykuleȱprzedstawionoȱpodstawoweȱinformacjeȱnaȱtematȱpraniaȱpieni¿dzyȱwȱXXIȱw.ȱ Uj¿toȱzatemȱdefinicj¿ȱsamegoȱprocesu,ȱcharakteryzowanoȱróČneȱrodzajeȱpieni¿dzyȱ(sklaȬ syfikowaneȱprzezȱĊródÙaȱichȱpochodzenia)ȱwȱgospodarceȱïwiatowej,ȱomówionoȱistniej­Ȭ ceȱ zach¿tyȱ doȱrozwojuȱ procederuȱ praniaȱ pieni¿dzy,ȱ przykÙadyȱ rajówȱ podatkowychȱ poȬ wi­zanejȱ zȱ dolarówȱ iȱ konsekwencjiȱ caÙegoȱ procesu.ȱ Szkodliwaȱ praktykaȱ praniaȱ pieni¿dzyȱ jestȱ branaȱ podȱ uwag¿ȱ przezȱ wi¿kszoï°ȱ paÚstwȱ iȱ jestȱ monitorowanaȱ przezȱ jedn­ȱ zȱ najwaČniejszychȱ organizacjiȱ naȱ rzeczȱ rozwojuȱ gospodarczegoȱ –ȱ OECD.ȱ Noweȱ przepisy,ȱpodobnieȱjakȱzasadyȱFATCAȱlubȱAML,ȱtoȱprzykÙadyȱdziaÙaÚȱpodj¿tychȱprzezȱ wyČejȱwymienioneȱpodmiotyȱwȱceluȱwyeliminowaniaȱzjawiskaȱpraniaȱpieni¿dzy.ȱ SÙowaȱ kluczowe:ȱ pranieȱ pieni¿dzy,ȱ determinantyȱ moneyȱ laundering,ȱ skutkiȱ praniaȱ pieȬ ni¿dzy,ȱAMLȱ



DETERMINANTSȱANDȱEFFECTSȱOFȱMONEYȱLAUNDERINGȱȱ INȱTHEȱTWENTYȱFIRSTȱCENTURYȱ

Summaryȱ

TheȱarticleȱpresentsȱbasicȱinformationȱaboutȱmoneyȱlaunderingȱinȱtheȱtwentyȱfirstȱcentuȬ ry:ȱdefinitionȱofȱtheȱprocessȱitself,ȱdifferentȱkindsȱofȱmoneyȱ(classifiedȱbyȱtheȱsource)ȱinȱ theȱ globalȱ economy,ȱ incentivesȱ forȱ theȱ developmentȱ ofȱ moneyȱ laundering,ȱ examplesȱ ofȱ taxȱhavensȱlinkedȱtoȱtheȱUSȱDollarȱandȱconsequencesȱofȱtheȱentireȱprocess.ȱTheȱdamagȬ ingȱ practiceȱ ofȱ moneyȱ launderingȱ hasȱ beenȱ takenȱ underȱ considerationȱ byȱ mostȱ ofȱ theȱ countriesȱandȱisȱalsoȱmonitoredȱbyȱoneȱofȱtheȱmostȱimportantȱorganizationȱforȱeconomicȱ development,ȱ OECD.ȱ Newȱ legislation,ȱ likeȱ FATCAȱ orȱ AMLȱ rules,ȱ areȱ examplesȱ ofȱ acȬ tionsȱtakenȱbyȱaboveȬmentionedȱentitiesȱtoȱeliminateȱmoneyȱlaundering.ȱ