Maciej Żukowski
Kształcenie modułowe w nauczaniu
osób niesłyszących
Problemy Profesjologii nr 1, 121-124
U N IW ER SY TET ZIE LO N O G Ó R SK I • POLSK IE TO W A RZY STW O PRO FESJO LO G ICZN E
Problemy Profesjologii 1/2008
M aciej Żukow ski
KSZTAŁCENIE MODUŁOWE
W NAUCZANIU OSÓB NIESŁYSZĄCYCH
StreszczenieA rtykuł zaw iera krótkie w prow adzenie do problem atyki kształcenia zawodowego z wykorzystaniem m odułów um iejętności zaw odow ych - pracow niczych, ich genezę i obecność w Polsce. A utor propo nuje następnie ich użycie w kształceniu osób niesłyszących jak o alternatyw ę dla klasycznych metod kształcenia lub ich uzupełnienie bądź rozwinięcie.
Sum m ary
T he article contains a short introduction to the problem s o f occupational education with using the „M odules o f E m ployable S kill” (M ES) - their genesis and presence in Poland. The author suggests using the m ethod o f m odular training for teaching d eaf people as an alternative for classic teaching m ethods, their supplem ent or an explication.
Wstęp
K w alifikacje zawodowe kandydatów na różne stanowiska stanow ią ważny wyznacznik ich przydatności dla przyszłych pracodawców. Każdy kandydat stara się przekonać potencjal nego szefa o swojej wyjątkowości, o wysokich umiejętnościach praktycznych i wiedzy teo retycznej. Często kilka pierwszych chw il na spotkaniu rekrutacyjnym decyduje o zatrudnieniu danej osoby w now ym miejscu. Bardzo ważnym czynnikiem różnicującym osoby poszukują ce pracy je st ich dośw iadczenie zawodowe. Jest to elem ent pokazujący nie tylko faktyczny opis kariery danej osoby, lecz pokazuje gdzie poprzednio pracowała, kto jej wtedy zaufał i dlaczego nie chce lub nie może pracować tam nadal.
K iedy zaczynam y rozw ażać sytuacje, które spotykają na rynku pracy osoby niepełno sprawne, zauważam y całkiem inne, dodatkowe problemy, pewien lęk przed nowym i niezna nym lub naw et chęć pozbycia się takiego kandydata, „aby zaoszczędzić sobie kłopotu” . Oso by z różnym i dysfunkcjam i m uszą wykazać się jeszcze bardziej, aby znaleźć zaufanie w oczach potencjalnego pracodaw cy. Pytanie tylko, ja k m ają tego dokonać bez otrzymania szansy?
Osoby niesłyszące m ogą podejm ow ać pracę we wszystkich zawodach oprócz wymienio nych w R ozporządzeniu M inistra Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 1 kwietnia
1953 (transport ręczny) oraz w Rozporządzeniu M inistra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictw a z dnia 29 listopada 1995 (wykonywanie prac z zakresu gospodarki leśnej). Zakres tych ograniczeń je st niewielki, co pokazuje, że pod względem formalno
122 Maciej Żukowski
prawnym głuchota nie stanowi przeszkody w zatrudnianiu niesłyszących. Jedynym proble mem jest utrudniona kom unikacja, co może zawężać potencjalne miejsca pracy do takich, w których kontakt ze słyszącym i klientami lub współpracownikami je st niewielki lub odbywa się w takich sytuacjach, w których łatwe je st porozumienie oparte na prostych (zrozumiałych dla każdego) gestach, czy też na w skazaniach jakiejś rzeczy, przedmiotu. B. Szczepankowski pisze: „ Niem al w każdym zaw odzie m ożna spotkać osoby z uszkodzonym słuchem , które są specjalistami w tych zaw odach, nierzadko wybitnymi. Jest jednak oczywiste, że są zawody, w których słuch odgryw a znaczącą rolę, a klasycznym przykładem je st zawód muzyka” 1. Zgoła odm iennym przykładem m ogą być zawody wprost stworzone dla osób z uszkodzonym słuchem , ja k np. w szelkie prace w warunkach podw yższonego hałasu (Szczepankowski, 1999).
S. Prillwitz w swojej pracy „Język, kom unikacja i zdolności poznawcze niesłyszących” pisze: „ (...) w społeczeństwie istnieją szeroko rozpowszechnione ukryte przesądy wobec nie słyszących: człow iek upośledzony postrzegany jest jako mniej wartościowy, sposób, w jaki kom unikują się niesłyszący interpretuje się przeważnie błędnie jako czystą gestykulację i w i dzi w nim przejaw m niejszych zdolności intelektualnych (niemy = głupi)”2.
1. Kształcenie modułowe
Założenia teoretyczne kształcenia modułowego w yw odzą się z teorii kształcenia progra m owanego zaproponowanego przez B. Skinnera, który na konferencji w Pittsburgu w roku
1954 przedstaw ił głów ne jego złożenia w referacie zatytułowanym „The Science o f Leam ing and the Art o f T eaching (K upisiew icz 1975). Rozwinięciem tej teorii był tzw. „Plan Kellera” , czyli system kształcenia indyw idualnego opracowanego przez F. Kellera i G. Skermana z roku 1963 (Szafraniec, 1994).
Idea nauczania zawodu oparta o szereg połączonych ze sobą elem entów (modułów) z których każdy zaw ierał odrębną „lekcję” pozw alającą na nabycie nowych umiejętności w ramach poznaw anego zaw odu okazała się atrakcyjna w krajach, gdzie nauka jest podzielo na pomiędzy szkołę (w iedza teoretyczna), a zakład pracy (wiedza praktyczna), a więc RFN, Szwajcaria („dual system ”), czy też USA i W ielka B rytania („apprenticeship” ). M oduły oka zały się bardzo pom ocne zw łaszcza w części praktycznej, za którą odpowiadały zakłady pra cy. W krajach, w których za całość edukacji zawodowej odpow iadają szkoły zawodowe (ta kich jak np. Szw ecja lub Francja), moduły w ykorzystano z powodzeniem w czasie praktycz nej nauki zawodu (Sym ela, 2001).
W zawodowej ośw iacie dorosłych kształcenie m odułowe jest wykorzystyw ane do prze kwalifikowania się w ram ach przeciw działania bezrobociu, skuteczność tego systemu
spowo-1 Szczepankow ski B., N iesłyszący - głusi - głuchoniem i: w yrów nyw anie szans, W ydaw nictw a Szkolne i Pedagogiczne S.A., W arszaw a 1999, s. 249.
2 Prillw itz S„ Język, kom unikacja i zdolności poznaw cze niesłyszących, W ydaw nictw a Szkolne i Pedago giczne, W arszaw a 1996, s. 293.
Kształcenie m odułowe w nauczaniu osób niesłyszących 123
dow ala rozw inięcie go przez M iędzynarodow ą O rganizację Pracy pod nazw ą „moduły um ie jętności zaw odowych - pracowniczych” - „M odules o f Em ployable Skill” (MES) (Symela, 2001).
W 1964 w K atedrze Dydaktyki Uniw ersytetu W arszawskiego stworzono koncepcję pro gramu blokow ego (B. Balow a, E. Berezow ski, E. Hibner, J. Przyjem ski, Cz. Kupisiewicz, W. Okoń), który był rozwinięciem poprzednich propozycji (program owania liniowego Skin- nera, rozgałęzionego C row dera i m ieszanego z Uniwersytetu w Sheffield) połączonymi z tek stami nauczania konwencjonalnego. M ożna przyjąć, że program blokowy nie różni się zasad niczo od dzisiejszego kształcenia modułow ego (W oźniak, 2001).
W Polsce opracowano programy modułow e dla 21 obszarów zawodowych w ramach projektu Banku Św iatow ego pt. „Szkolenie dorosłych” , realizowanego przez M inisterstwo Pracy i Polityki Społecznej w latach 1993 - 1997. Od 1998 wykorzystuje się je do realizacji kursów lub zajęć szkolnych (Strojna, 2001).
2. Moduły w nauczaniu niesłyszących
Od lat 80. ubiegłego w ieku (K onferencja na Tem at Alternatywnych Podejść do Kształce nia Głuchych, Paryż 1984) obserw ujem y zm ianę nastawienia do edukacji niesłyszących na rzecz wczesnej diagnozy i w spom agania rozw oju dziecka z uszkodzonym słuchem. W spom a ganie może odbyw ać się za pom ocą wielu różnych środków, w tym technicznych, które m ają za zadanie wspom agać słuch (pętle induktofoniczne, wzmacniacze elektroakustyczne, mono- fonatory i polifonatory) bądź też aktywizow ać wzrok (rzutniki pisma, rzutniki obrazu, pro jektory, epidiaskopy, telewizory, m agnetowidy, odtwarzacze DVD, komputery) (Szczepan- kowski, 1999). Środki te pozw alają lepiej dotrzeć do ucznia poprzez wykorzystanie wszelkich możliwych zm ysłów.
K ształcenie modułowe może być ciekaw ą propozycją dla głuchych uczniów szkół zawo dowych, pod w arunkiem specjalnego przygotow ania poszczególnych modułów, szczególnie w zakresie uproszczenia języka w opisie zagadnień tak, aby był zrozumiały dla niesłyszących, a także szersze opracowanie zagadnień w form ie rysunków i schematów. M oduły w takiej formie stanowić m ogą atrakcyjną pomoc w opanowaniu nowego materiału lub nawet pomoc w utrw alaniu ju ż zdobytej wiedzy, czy też pomoc w powiązaniu wiedzy nowopoznanej z tą poznaną na zajęciach poprzednich.
A. Korzon pisze: „Środowisko ludzi niesłyszących należy niewątpliwie do najbardziej zainteresowanych metodami nauczania oraz wprowadzonymi i akceptowanymi sposobami kom unikacji”3. Pozw ala to przyjąć, że zainteresuje ich również koncepcja kształcenia modu łowego, ja k o nowej formy wspierania ich edukacji.
3 Korzon A ., T otalna kom unikacja jak o podejście w spom agające rozwój zdolności językow ych uczniów głuchych, W ydaw nictw o N aukow e W SP, Kraków 1999, s. 102.
1 2 4 Maciej Żukowski
Literatura
1. K orzon A., T otalna kom unikacja jak o podejście w spom agające rozwój zdolności językow ych uczniów głuchych. W ydaw nictw o N aukow e W SP, Kraków 1999.
2. K upisiew icz C ., M etody program ow ania dydaktycznego, Państw ow e W ydaw nictw o N aukowe, W arszaw a 1975.
3. Prillw itz S., Język, kom unikacja i zdolności poznaw cze niesłyszących. W ydaw nictw a Szkolne i Pedago giczne, W arszaw a 1996.
4. Strojna E., D ośw iadczenia szkoleń opartych na M O P-owskiej koncepcji m odułów um iejętności zaw odo wych, [w:] S kuteczność kształcenia m odułow ego w Polsce, red. K. Sym ela, Instytut Technologii E ksplo atacji, Radom 2001.
5. Sym ela K., M odularyzacja w system ie kształcenia zawodowego, [w:] Eksperym ent pedagogiczny. M odu łow e program y n auczania w kształceniu zawodowym. M odel ujednoliconego egzam inu zawodowego, red. J. Figurski i K. Sym ela, M inisterstw o Edukacji Narodowej - D epartam ent Edukacji dla Rynku Pracy, In stytut T echnologii E ksploatacji, Radom 2001.
6. Szafraniec K., Projektow anie kształcenia i doskonalenia zawodowego dorosłych opartego o koncepcję m o dułów kw alifikacyjnych, [w:] K ształcenie modułowe, Zarząd G łów ny ZZD Z, W arszaw a 1994.
7. Szczepankow ski B „ N iesłyszący - głusi - głuchoniem i: w yrów nyw anie szans, W ydaw nictw a Szkolne i Pedagogiczne S.A., W arszaw a 1999.
8. W oźniak I., R elacje m iędzy nauczaniem program ow anym a kształceniem m odułow ym - kierunki integracji i rozwoju, [w:] Skuteczność kształcenia modułowego w Polsce, red. K. Sym ela, Instytut Technologii E ks ploatacji, Radom 2001.
