Wymagania edukacyjne: Przyroda klasa VI Program : Tajemnice przyrody

Wymagania edukacyjne: Przyroda klasa VI Program : Tajemnice przyrody”

Temat z podręcz-

nika

Numer i temat lekcji

Zakres treści podręczni-

kowych

Wymagania podstawowe

(dopuszczający, dostateczny)

Wymagania ponadpodstawowe (R – rozszerzające – dobry, D – dopełniające – bardzo dobry, W – wykraczające – celujący)

Uwagi

1 2 3 4 5 7

Dział: ZIEMIA CZĘŚCIĄ WSZECHŚWIATA

1. W jaki sposób będziemy poznawać przyrodę w VI klasie?

Uczeń:

• opisuje sposoby poznawania przyrody

• objaśnia, w jaki sposób korzystać z informatora o egzaminie po VI klasie szkoły podstawowej (standardy)

Uczeń:

• proponuje metody i sposoby poznawania wybranych zagadnień, korzystając z wiedzy zdobytej w IV i V klasie (R)

• Zapoznanie uczniów z:

– zakresem materiału nauczania – wymaga-

niami programo- wymi na poszcze- gólne oceny – sposobami spraw-

dzania i oceniania osiągnięć

Teoria helio- centryczna Kopernika

2. Poznaje- my heliocen- tryczną teorię Mikołaja Kopernika

• Gwiazdy, gwiazdozbiory, planety

• kalendarz

• teoria

heliocentryczna

• omawia budowę kalendarza

• wskazuje zastosowania kalendarza

• omawia główne założenia teorii heliocentrycznej

• uzasadnia, że obserwacja jest głównym sposobem poznawania świata (R)

• opisuje zasługi Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych (R)

• wyjaśnia pojęcie orbita (R)

Pole

grawitacyjne Ziemi

3. Pole grawitacyjne Ziemi

• rozwój nauk o ruchach ciał i ich przyczynach

• prawo powszechnej

• podaje przykłady świadczące o istnieniu pola grawitacyjnego Ziemi

• podaje jednostkę siły i masy

• wyznacza masę wskazanego przedmiotu

• wyjaśnia, co nazywamy polem grawitacyjnym (R)

• określa, od czego zależy wartość siły grawitacji (D)

• wyjaśnia, dlaczego ciężar ciała zmienia się w zależności od odległości od środka Ziemi (D)

grawitacji

• pole grawitacyjne Ziemi

• na podstawie doświadczenia objaśnia zależność między masą ciała a jego ciężarem

Układ Słoneczny

4. Pozna- jemy Układ Słoneczny:

Słońce i bliższe planety

• powstanie Układu Słonecznego

• planety typu Ziemi

• warunki panujące na Księżycu

• podaje różnice między planetami a gwiazdami

• opisuje warunki umożliwiające istnienie życia na Ziemi

• wymienia planety Układu Słonecznego

• opisuje, w jaki sposób powstał Układ Słoneczny (D/W)

• porządkuje planety Układu Słonecznego od najbliższej Słońcu do najdalszej (R)

• wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie ma atmosfery (D/W)

5. Pozna- jemy dalekie ciała niebieskie

• planetoidy

• meteoryty

• planety–olbrzymy

• komety

• znaczenie lotów i badań

kosmicznych

• wskazuje różnice między planetoidami a meteorytami

• wyjaśnia, co to są galaktyki

• podaje przykłady wykorzystania sztucznych satelitów

• wymienia różnice między Ziemią a planetami–olbrzymami (R)

• wyjaśnia, w jakim celu podejmuje się loty w kosmos (R/D)

Podsumujmy 6. Ziemia częścią Wszech- świata – podsumowanie

Dział: ZIEMIA – NASZA PLANETA Kula ziemska 7. Kula ziemska • model Ziemi

– globus

• ruch obrotowy Ziemi

• wymiary Ziemi

• wskazuje na globusie bieguny ziemskie i oś Ziemi

• wyjaśnia związek pozornej wędrówki Słońca po niebie z ruchem obrotowym Ziemi

• podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej

• wymienia skutki ruchu obrotowego Ziemi (R)

• wykreśla koło odpowiadające wymiarom Ziemi we wskazanej przez nauczyciela skali (R)

Pole

magnetyczne Ziemi

8./9. Pozna- jemy oddziały- wania

elektrostatyczne i magnetyczne

• oddziaływania elektrostatyczne

• przykłady oddziaływań magnetycznych

• bieguny magnetyczne

• podaje przykłady oddziaływań elektrostatycznych

• nazywa bieguny magnetyczne

• rysuje linie pola magnetycznego

• wymienia 3–4 przykłady

przedmiotów przyciąganych przez magnes

• wyjaśnia, kiedy magnesy

przyciągają się, a kiedy odpychają

• wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez tarcie (R)

• wyjaśnia pojęcie pola magnetycznego (R)

• wykazuje istnienie pola magnetycznego wokół magnesów (R)

• objaśnia, na czym polegają oddziaływania magnetyczne (R/D)

10. Pole magnetyczne Ziemi

• dowody na istnienie pola magnetycznego Ziemi

• bieguny magnetyczne i geograficzne

• magnesy naturalne

• podaje przykład zjawiska mającego związek z istnieniem pola

magnetycznego Ziemi

• podaje przykład magnesu naturalnego

• za pomocą kompasu wyznacza bieguny Ziemi

• wyjaśnia, dlaczego igła magnetyczna ustawia się w kierunku północ–południe (R/D)

• zaznacza na rysunku bieguny magnetyczne Ziemi (R)

• pokazuje na rysunku rozmieszczenie biegunów magnetycznych i geograficznych (R)

• objaśnia zależność między ziemskimi biegunami magnetycznymi a geograficznymi (D)

• podaje przykłady materiałów, z których można wykonywać magnesy (R)

Jak określić położenie geograficzne?

11. Co to jest siatka geogra- ficzna?

• południki i równoleżniki

• równik

• półkula północna i południowa

• wskazuje na globusie południki i równoleżniki

• wskazuje równik

• pokazuje półkulę północną i południową

• wyjaśnia, do czego służy siatka geograficzna (R)

• wymienia cechy odróżniające równik od innych równoleżników (R)

• wskazuje kierunki świata na mapie, posługując się południkami i równoleżnikami (W)

12. Współ- rzędne geograficzne

• szerokość geograficzna

• długość geograficzna

• południk zerowy

• wskazuje południk zerowy

• pokazuje półkulę wschodnią i zachodnią

• wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna i szerokość geograficzna (R)

13. W jaki sposób określamy położenie geograficzne?

• położenie geograficzne

• ćwiczenia w określaniu położenia geograficznego

• określa w stopniach położenie

geograficzne wskazanych miejsc • określa w stopniach i minutach położenie geograficzne wskazanych miejsc (R/D)

• odszukuje punkty na globusie, mając podane współrzędne geograficzne (R/D)

Podsumujmy 14. Ziemia – nasza planeta.

Podsumowanie

15. Sprawdzian tematy 2–14

Dział: ROLA SŁOŃCA Światło

i zjawiska świetlne

16. Pozna- jemy źródła światła

• naturalne źródła światła

• sztuczne źródła światła

• energia elektryczna

• podaje przykłady źródeł światła

• potrafi wskazać naturalne i sztuczne źródła światła

• buduje prosty obwód elektryczny

• wyjaśnia, jak zachować się w czasie burzy

• podaje przykłady przewodników i izolatorów

• rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego (R)

• określa podstawowe właściwości przewodników i izolatorów (R)

17. Prosto- liniowe rozchodzenie się światła

• prostoliniowe rozchodzenie się światła

• promień świetlny

• ciała przezroczyste i nieprzezroczyste

• cień i półcień

• rysuje, jak rozchodzi się światło

• podaje przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych

• wyjaśnia, jak powstaje cień

• wyjaśnia, co oznacza grot strzałki narysowanej przy promieniu świetlnym

• wyjaśnia pojęcie promienia świetlnego (R)

• wyjaśnia, dlaczego promień świetlny przedstawia się za pomocą strzałki (D)

• tłumaczy zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca (R/D)

• przedstawia schematycznie powstawanie cienia i półcienia (D)

18. Jakie są skutki prostoli- niowego rozchodzenia się światła?

• dzień i noc • wyjaśnia zjawisko następowania dnia i nocy

• oblicza długość dnia i nocy, mając podane godziny wschodu i zachodu Słońca

• wyjaśnia przyczynę różnic w długości dnia i nocy (D)

19./20. Odbicie i załamanie światła

• odbicie światła

• rozproszenie światła

• załamanie światła

• rysuje odbicie światła od powierzchni lustrzanych płaskich

• wyjaśnia, kiedy następuje rozproszenie światła

• wyjaśnia, kiedy następuje załamanie światła

• wyjaśnia, jaki obraz nazywamy pozornym (D)

• tłumaczy zjawisko załamania światła (R/D)

• rysuje promień świetlny przechodzący z powietrza do innego ośrodka przezroczystego (R)

• wymienia przykłady zjawisk związanych z odbiciem i załamaniem światła (R)

21. Światło białe i światła barwne

• zjawisko rozszczepienia światła

• widmo światła białego

• wskazuje, gdzie w przyrodzie można zaobserwować zjawisko

rozszczepienia światła

• określa, na czym polega zjawisko rozszczepienia światła białego

• wykazuje, że światło białe jest mieszaniną wielu barw (D)

• objaśnia, dlaczego światło białe ulega rozszczepieniu (R)

• potrafi zademonstrować powstawanie widma światła białego (R)

22. Barwy ciał w przyrodzie

• barwy podstawowe i dopełniające

• pochłanianie światła

• widzenie barw

• wymienia barwy podstawowe i dopełniające

• wyjaśnia powstawanie barw widzianych ciał

• wskazuje zastosowanie filtrów

• wyjaśnia, co to są filtry świetlne (R)

• opisuje budowę oka (D)

• wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę czarną, a kiedy białą (R)

Czy dzień może trwać pół roku?

23./24. Pory roku jako następstwo ruchu obiegowego Ziemi

• ruch dzienny Słońca w różnych porach roku

• przesilenie letnie i zimowe

• ruch obiegowy Ziemi

• zrównanie dnia z nocą

• podaje przyczyny następowania pór roku

• wymienia daty przesilenia letniego i zimowego

• wyjaśnia, dlaczego niektóre lata są przestępne

• objaśnia rysunek przedstawiający oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach pór roku (R/D)

• wyjaśnia zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej (R/D)

25. Strefy oświetleniowe Ziemi

• charakterystyka stref

oświetleniowych Ziemi

• pokazuje na globusie strefy

oświetleniowe Ziemi • charakteryzuje poszczególne strefy oświetleniowe Ziemi (D)

Podsumujmy 26. Rola Słońca podsumowanie

27. Sprawdzian tematy 17–25

Dział: WSZECHOCEAN Kontynenty

i oceany

28. Kontynenty i oceany na Ziemi

• nazwy kontynentów i oceanów

• położenie kontynentów i oceanów na mapie oraz na globusie

• odkrycie Ameryki przez K. Kolumba

• pokazuje na mapie oraz na globusie

kontynenty i oceany • pokazuje na mapie trasę pierwszej wyprawy Krzysztofa Kolumba (R)

• pokazuje na mapie wyspy odkryte przez Krzysztofa Kolumba (D)

Cztery oceany 29. Co to jest Wszechocean?

• granice oceanów

• morza

• zasięg lądów i

• pokazuje na mapie, jakie kontynenty oblewa każdy z oceanów

• odczytuje z mapy nazwy mórz

• pokazuje granice poszczególnych oceanów (R)

• pokazuje na mapie typy mórz (R)

• podaje przyczyny zmiany zasięgu lądów i oceanów (D/W)

oceanów przed milionami lat oraz dziś

oblewających Europę

Czynniki wpływające na warunki życia w morzu

30. Czynniki wpływające na warunki życia w morzu

• zasolenie wody morskiej

• pochłanianie światła przez wodę morską i jego skutki

• temperatura wód morskich

• wyjaśnia, dlaczego woda morska jest słona

• wyjaśnia, dlaczego na głębokości poniżej 100 m panują ciemności

• wskazuje czynniki wpływające na przezroczystość wód morskich

• wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia wód morskich (R)

• omawia wpływ zasolenia wody na warunki życia w morzu (W)

• wymienia różnice między warunkami panującymi przy powierzchni i w głębiach oceanicznych (D)

Ukształto- wanie dna morskiego

31. Jak ukształtowane jest dno morskie?

• szelf

• rafy koralowe

• podmorskie łańcuchy górskie

• rowy oceaniczne

• opisuje warunki panujące na szelfie

• odszukuje na mapie: rowy oceaniczne, podmorskie wyspy i łańcuchy górskie

• wyjaśnia, co nazywamy szelfem (R)

• opisuje rafę koralową (D)

• wymienia konsekwencje budowy platform wiertniczych na szelfie (D)

Ruch wody morskiej

32. Ruch wody morskiej

• elementy fali

• przypływy i odpływy

• prądy morskie

• Prąd Zatokowy

• wymienia przyczyny falowania wody

• pokazuje na mapie Prąd Zatokowy

• rysuje schemat fali

• opisuje falę (R)

• wyjaśnia przyczynę przypływów i odpływów (R)

• objaśnia przyczynę powstawania prądów morskich (D)

• podaje przykłady wpływu prądów morskich na żeglugę oraz klimat (R/D)

Podsumujmy 33. Morza i oceany podsumowanie

Dział: CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU Charakterystyk

a stref życia w morzu

34. Charak- terystyka stref życia w morzu

• warunki życia w wodzie

• strefy życia organizmów w morzu

• warunki świetlne i termiczne w poszczególnych strefach

• nazywa strefy życia w morzu

• opisuje warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach życia w morzu

• charakteryzuje warunki (świetlne, termiczne) panujące w poszczególnych strefach (R/D)

• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania świata organicznego w poszczególnych strefach (D)

Strefa przybrzeżna

35. Pozna- jemy strefę

• zwierzęta

bezkręgowe strefy

• klasyfikuje zwierzęta na kręgowce i bezkręgowce

• wskazuje charakterystyczne cechy polipa i meduzy (R)

• opisuje przystosowania w budowie chełbi do warunków

morza przybrzeżną morza

przybrzeżnej

• budowa chełbi

• koralowce

• symbioza ukwiała z pustelnikiem

• odróżnia polipa od meduzy

• rysuje chełbię

• wyjaśnia, na czym polega symbioza ukwiała z pustelnikiem

życia (R)

• charakteryzuje koralowce (R/D)

Strefa otwartej toni wodnej

36./37. Strefa otwartej toni wodnej

• przystosowania w budowie ryb do życia w wodzie

• czynności życiowe ryb

• rozmnażanie się ryb

• przystosowania ssaków do życia w wodzie

• opisuje budowę zewnętrzną ryby

• wymienia przystosowania

w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie

• wymienia przykłady ssaków żyjących w morzach

• charakteryzuje czynności życiowe ryb (R/D)

• wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb (R)

• objaśnia, na czym polega jajorodność i żyworodność ryb (R/D)

• opisuje przystosowania ssaków do życia w wodzie (R/D)

Strefa denna 38. Zwierzęta strefy dennej

• skorupiaki morskie

• małże • opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków morskich na przykładzie homara

• podaje przykłady skorupiaków morskich

• omawia znaczenie małży w przyrodzie

• tłumaczy, na czym polega zjawisko linienia skorupiaków (R)

• rozpoznaje wybrane skorupiaki morskie (R/D)

• opisuje zależność budowy małży od warunków środowiska i trybu życia (D)

Co to jest dźwięk?

39. Co to jest dźwięk

• źródła dźwięków

• fala dźwiękowa

• rozchodzenie się fal dźwiękowych

• echo

• ultradźwięki

• wymienia źródła dźwięków

• zaznacza na rysunku rozrzedzenie, zagęszczenie i długość fali

• tłumaczy, kiedy powstaje echo

• podaje przykłady zastosowania echosondy

• wyjaśnia, co nazywamy falą dźwiękową (R)

• podaje przykłady ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych (R)

• wyjaśnia, dlaczego fale dźwiękowe nie mogą się rozchodzić w próżni (D)

• wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali (R)

• objaśnia zjawisko echolokacji (R)

• podaje przykłady wykorzystywania zjawiska echa przez zwierzęta (R/D)

Poznanie i znaczenie oceanów

40. W jaki sposób poznano oceany?

• dawne wyprawy morskie

• nowoczesne badania naukowe

• opisuje podróż Ferdynanda Magellana

• wyjaśnia, do czego służy batyskaf

• pokazuje na mapie szlak, którym płynął Ferdynand Magellan (R)

• opisuje znaczenie wypraw dawnych żeglarzy dla poznania świata (D)

• wyjaśnia, w jakim celu ludzie badają dno mórz i oceanów (R/D)

41./42. Jakie znaczenie mają oceany?

• znaczenie oceanów dla człowieka

• transport morski

• połowy ryb

• hodowla organizmów morskich

• bogactwa mineralne

• turystyka nadmorska

• wymienia korzyści, które człowiek czerpie z mórz i oceanów

• wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem

• podaje przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów (R/D)

• wyjaśnia, dlaczego wprowadzane są limity połowów (R)

• analizuje skutki korzystania przez człowieka z zasobów morskich (D)

Podsumujmy 43.

Charakterystyk a stref życia w morzu podsumowanie

44. Sprawdzian tematy 28–43

Dział: Z WODY NA LĄD Życie

w jeziorze

45. Warunki życia w jeziorze w zależności od pór roku

• czynniki

warunkujące życie w jeziorze

• opisuje warunki niezbędne do życia zwierząt w jeziorze

• opisuje zmiany warunków życia w jeziorze w zależności od pór roku

• wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne (D/W)

46./47.

Poznajemy mikroświat zwierzęcy jeziora

• pierwotniaki

• budowa komórki zwierzęcej

• jamochłony – stułbia

• opisuje budowę pierwotniaków na przykładzie pantofelka

• omawia budowę komórki zwierzęcej

• omawia budowę stułbi

• tłumaczy, dlaczego organizmy zwierzęce nazywamy cudzożywnymi (R)

• odróżnia komórkę zwierzęcą od roślinnej (R/D)

• charakteryzuje pierwotniaki (D)

• wymienia przystosowania stułbi do trybu życia (R)

48./49. Inne zwierzęta żyjące w jeziorze

• skorupiaki

• pajęczaki – pająk topik

• ślimaki

• ryby

• wymienia charakterystyczne cechy budowy stawonogów

• wylicza przykłady zwierząt żyjących w jeziorze

• podaje przykłady zależności pokarmowych w jeziorze

• odróżnia stawonogi od innych zwierząt wodnych (R)

• rozpoznaje wybrane zwierzęta występujące w jeziorze (R/D)

• charakteryzuje faunę występującą w różnych strefach jeziora (D)

• wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać tylko w czystych wodach (D)

Wyjście zwierząt na ląd

50./51. Wyjście zwierząt na ląd

• cechy budowy zewnętrznej płazów

• przedstawiciele płazów

bezogonowych i ogoniastych

• nazywa części ciała żaby

• opisuje czynności życiowe płazów

• wymienia 2–3 przykłady płazów chronionych

• wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów będące przystosowaniem do życia na lądzie (R)

• opisuje rozwój żaby (R)

• klasyfikuje, popierając przykładami, płazy na bezogonowe i ogoniaste (R/D)

Podsumujmy 52. Życie w jeziorze podsumowanie 53./54.

Podsumowanie oraz

sprawdzian wiadomości i umiejętności zdobytych w I semestrze

Dział: WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LĄDOWYM Jak gady

przystosowały się do życia w środowisku lądowym?

55./56. Jak gady przy- stosowały się do życia w środowisku lądowym?

• cechy gadów będące

przystosowaniem do życia na lądzie

• czynności życiowe gadów

• jajorodność

• charakterystyka

• porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie

• omawia cechy budowy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie

• odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży

• wyjaśnia, jak należy postępować po

• omawia proces rozmnażania się gadów (R/D)

• porównuje czynności życiowe płazów i gadów,

uwzględniając przystosowania tych zwierząt do warunków życia (D/W)

• charakteryzuje budowę żółwi, jaszczurek i węży (R/D)

• podaje charakterystyczne cechy żmii zygzakowatej (R)

żółwi, jaszczurek, węży

• postępowanie po ukąszeniu przez żmiję

ukąszeniu przez żmiję

Ptaki – latające i śpiewające kręgowce

57./58.

Poznajemy ptaki

• podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi

• stałocieplność

• rodzaje piór

• typy dziobów i kończyn tylnych ptaków

• jajorodność, gniazdowniki i zagniazdowniki

• opisuje budowę zewnętrzną ptaka

• wymienia cechy będące przystosowaniem ptaka do lotu

• rozpoznaje rodzaje piór

• opisuje budowę pióra

• na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy dziobów i kończyn wskazanych ptaków (w tym ptaków drapieżnych)

• wskazuje podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi (R/D)

• wyjaśnia, jakie znaczenie ma stałocieplność dla ptaków (R)

• opisuje rozmnażanie się ptaków (D)

• objaśnia, popierając przykładami, pojęcia: gniazdowniki i zagniazdowniki (R)

59. Wędrówki ptaków

• przyczyny wędrówek ptaków

• zróżnicowanie pór odlotów

i przylotów

• obrączkowanie ptaków

• ptaki chronione

• podaje przykłady ptaków odlatujących z Polski

• omawia znaczenie ptaków w przyrodzie

• wymienia 3 przykłady gatunków ptaków chronionych

• wymienia przyczyny wędrówek ptaków (R)

• charakteryzuje wybraną grupę ptaków (D)

• na wybranych przykładach wykazuje związek między budową a trybem życia ptaków (D)

Ssaki – naj- doskonalsze kręgowce

60. Poznajemy ssaki

• charakterystyczne cechy ssaków

• ssaki występujące w różnych środowiskach

• rozmnażanie się i rozwój ssaków

• wymienia charakterystyczne cechy ssaków

• podaje przykłady ssaków z różnych środowisk

• rozpoznaje wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce

• wymienia wytwory skóry ssaków (R)

• charakteryzuje rozmnażanie się i rozwój ssaków (R/D)

Małe zwierzęta lądowe

61. Małe zwierzęta lądowe – pierścienice

• budowa zewnętrzna pierścienic

• sposób poruszania się dżdżownicy

• rola w użyźnianiu gleby

• wymienia charakterystyczne cechy pierścienic

• wyjaśnia rolę dżdżownic w użyźnianiu gleby

• opisuje cechy przystosowujące dżdżownicę do życia w glebie (R/D)

• opisuje czynności życiowe dżdżownicy (D)

62. Poznajemy pajęczaki

• budowa

zewnętrzna pająka

• przedstawiciele pająków

• roztocze

• opisuje budowę zewnętrzną pająka

• opisuje sposób postępowania w wypadku przyczepienia się kleszcza

• opisuje przystosowania pająka do zdobywania pokarmu (R)

• charakteryzuje inne pajęczaki – roztocze, np. kleszcze (R/D)

63. Owady najliczniejsza grupa zwierząt lądowych

• części ciała owada

• różnorodność budowy owadów

• rozmnażanie się owadów

• znaczenie owadów w przyrodzie

• nazywa części ciała owada

• opisuje poszczególne części ciała owada

• wskazuje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia owadów dla człowieka

• określa rolę szkieletu zewnętrznego u owadów (R)

• rozpoznaje typy aparatów gębowych owadów (R/D)

• opisuje modyfikacje skrzydeł owadów (R/D)

• opisuje rozwój owadów (R/D)

• omawia rolę owadów w przyrodzie (R)

64. Ślimak winniczek przedstawiciel ślimaków lądowych

• przykłady ślimaków lądowych (i wodnych)

• części ciała ślimaka winniczka

• rola muszli

• rozmnażanie się ślimaka winniczka

• nazywa części ciała ślimaka

winniczka • opisuje zachowania ślimaka w zależności od czynników zewnętrznych (R)

• omawia rozmnażanie się ślimaka winniczka (D)

Podsumujmy 65. Warunki życia w środowisku lądowym podsumowanie

66. Sprawdzian tematy 55–64

Dział: KRAJOBRAZY ZIEMI Co to jest

klimat?

67. Co to jest klimat?

• obserwacje pogody

• klimat

• przebieg pór roku

• wymienia podstawowe elementy klimatu

• odczytuje dane z wykresów

• wyjaśnia, w jaki sposób określa się klimat danego obszaru (R/D)

• wykonuje obliczenia, wykorzystując dane zawarte na wykresie, i na ich podstawie określa cechy klimatu (R/D)

• na podstawie analizy wykresów porównuje klimaty (D/W) Strefy

geograficzne

68. Ogólna charakterystyka

• zróżnicowanie

klimatu i szaty • podaje kryteria podziału kuli

ziemskiej na strefy krajobrazowe • opisuje strefy krajobrazowe na terenie Europy (R)

• opisuje krajobraz wybranej strefy (D/W)

stref

geograficznych

roślinnej na Ziemi

• granice stref geograficznych (krajobrazowych)

• strefy

krajobrazowe w Europie

• pokazuje na mapie rozmieszczenie

stref krajobrazowych • podaje przyczyny istnienia różnych stref krajobrazowych (D)

• wskazuje przyczyny odchylenia granic stref krajobrazowych od równoleżników (D)

Wilgotne lasy równikowe – strefa bez pór roku

69. Zdobywcy lasów

równikowych

• granice strefy wilgotnych lasów równikowych

• ekspedycje i podróżnicy

• pokazuje na mapie granice strefy wilgotnych lasów równikowych

• wyjaśnia cel ekspedycji do lasów równikowych w XIX wieku

• opowiada o wyprawach mających na celu poznanie lasów równikowych (R/D)

70. Klimat i gleby w strefie lasów

równikowych

• charakterystyczne cechy klimatu

• dzień w lesie równikowym

• gleby

• charakteryzuje klimat równikowy na

podstawie danych z wykresów • opisuje przebieg dnia w lesie równikowym (R)

• wyjaśnia przyczynę małej żyzności gleb w lesie równikowym (D)

71. Rośliny i zwierzęta wilgotnego lasu równikowego

• poziomy lasu równikowego

• przystosowania roślin wilgotnego lasu równikowego

• fauna lasu równikowego

• podaje 2–3 przykłady roślin, które można spotkać w wilgotnym lesie równikowym

• podaje przykłady zwierząt żyjących w lesie równikowym

• charakteryzuje warunki świetlne panujące w lesie równikowym (R)

• omawia wybrane przystosowania roślin do życia w lesie równikowym (R/D)

• charakteryzuje przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym (R/D) 72./73.

Gospodarka człowieka w lesie równikowym

• plemiona

• plantacje

• eksploatacja lasów równikowych

• bogactwa mineralne

• podaje przykłady roślin uprawianych na plantacjach w strefie równikowej

• opisuje znaczenie gospodarcze lasów równikowych

• opisuje wpływ klimatu i roślinności na sposób gospodarowania mieszkańców strefy (D)

• wskazuje przyczyny zmniejszania się obszaru lasów równikowych (R/D)

• analizuje skutki zmniejszania się obszaru lasów równikowych (D/W)

Dwie pory roku w strefie sawann

74. Pory roku w strefie sawann

• charakterystyka pory suchej i deszczowej

• zmiany

w wyglądzie roślin w zależności od pory roku

• pokazuje na mapie strefę sawann

• odczytuje z wykresu temperaturę oraz opady w porze deszczowej i suchej

• opisuje krajobraz sawanny

• omawia przystosowania roślin do warunków panujących w porze deszczowej i suchej (R)

• porównuje wygląd sawanny w porze deszczowej i suchej (D)

75. Rośliny i zwierzęta sawanny afrykańskiej

• roślinność sawanny

• owady sawanny

• zwierzęta roślinożerne sawanny

• drapieżniki

• wymienia 5 gatunków zwierząt

występujących na sawannach • charakteryzuje faunę sawanny (R/D)

• omawia przystosowania zwierząt sawanny do zdobywania pokarmu (R/D)

76. Gospo- darka w strefie sawann

• rośliny uprawne i hodowla zwierząt w strefie sawann

• Sahel

• wymienia rośliny uprawiane w

strefie sawann • opisuje rolnictwo tradycyjne w strefie sawann (R)

• charakteryzuje Sahel (D)

Całoroczna susza w strefie pustyń

77. Pozna- jemy strefę pustyń

• warunki klima- tyczne pustyń

• położenie pustyń

• krajobrazy pustyń

• pokazuje strefę pustyń na mapie

• charakteryzuje klimat pustynny • wymienia rodzaje pustyń (R)

• porównuje krajobrazy różnych rodzajów pustyń (D)

78. Rośliny i zwierzęta pustyni

• przystosowania roślin do warunków klimatycznych pustyni

• fauna pustyni

• wymienia 3–4 gatunki zwierząt żyjących na pustyni

• omawia przystosowania roślin do życia w warunkach pustynnych (R/D)

• charakteryzuje faunę pustyń (R/D)

• opisuje przystosowania zwierząt do życia na pustyni (R/D)

79. Miesz- kańcy pustyni

• koczownicy i ich zajęcia

• oazy

• uprawa roli

• ropa naftowa i wpływ jej wydobycia na zmiany krajobrazu pustyni

• wymienia zajęcia mieszkańców

pustyń • opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób

gospodarowania i gęstość zaludnienia (R/D)

• przewiduje dalsze zmiany środowiska na skutek eksploatacji złóż ropy naftowej (D/W)

80. Życie w dolinie Nilu

• osadnictwo w dolinie i delcie Nilu

• rolnictwo w dolinie Nilu

• krokodyl nilowy

• pokazuje na mapie Nil

• wyjaśnia, dlaczego w dolinie Nilu od tysięcy lat rozwija się rolnictwo

• opisuje współczesne warunki życia w dolinie Nilu (R)

Upalne i suche lato w strefie śródziemno- morskiej

81./82. Klimat i rośliny strefy śródziemno- morskiej

• cechy klimatu śródziemno- morskiego

• charakterys- tyczne cechy roślinności śródziemno- morskiej

• makia śród- ziemnomorska

• pokazuje na mapie strefę śródziemnomorską

• opisuje klimat śródziemnomorski, wykorzystując dane zawarte na wykresach

• charakteryzuje roślinność śródziemnomorską (R)

• opisuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych (R/D)

• wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemnomorskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach (D)

• charakteryzuje makię śródziemnomorską (R/D)

83. Rośliny uprawne i zwierzęta strefy śródziem- nomorskiej

• oliwki

• winorośl

• figi

• inne rośliny uprawne

• fauna śródziemno- morska

• wymienia typowe rośliny uprawne

strefy śródziemnomorskiej • charakteryzuje uprawy w strefie śródziemnomorskiej (R)

• charakteryzuje faunę śródziemnomorską (R/D)

84. Strefa śródziem- nomorska kolebką cywilizacji europejskiej i atrakcyj- nym regio- nem turys- tycznym

• kultura kreteńska i jej spadkobiercy

• turystyka – regiony turystyczne

• konsekwencje rozwoju turystyki

• wyjaśnia, co powoduje, że basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie

• wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji (R)

• wymienia wady i zalety rozwoju turystyki w strefie śródziemnomorskiej (D)

85./86.

Podsumo- wanie i sprawdzian

tematy 67–84

Strefa lasów liściastych zrzucających

87./88. Strefa lasów liściastych

• granice strefy lasów liściastych

• charakterys-

• pokazuje na mapie strefę lasów liściastych

• opisuje charakterystyczne cechy

• wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (D/W)

• charakteryzuje wybrane gatunki zwierząt (R/D)

liście na zimę zrzucających liście na zimę

tyczne cechy klimatu

• przystosowania drzew do zmiennych warunków klimatycznych

• rośliny i zwierzęta poszczególnych warstw lasu

klimatu strefy lasów liściastych

• nazywa warstwy lasu

• podaje przykłady gatunków roślin i zwierząt, które występują w poszczególnych warstwach lasu

• rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt, które występują w lasach liściastych

• omawia zależności pokarmowe występujące w lesie (R)

• opisuje typy lasów występujące w Polsce (D/W)

Strefa stepów – „morza traw”

89./90. Strefa stepów

• granice strefy stepów

• uprawa pszenicy

• klimat stepu

• rośliny i zwierzęta stepu

• pokazuje na mapie granice strefy stepów

• charakteryzuje klimat stepowy

• opisuje roślinność stepową

• wymienia cechy drapieżników

• wyjaśnia, dlaczego obszary strefy stepów odgrywają ważną rolę w wyżywieniu ludności świata (R)

• wskazuje przystosowania roślin do warunków stepowych (R)

• charakteryzuje przystosowania zwierząt do życia na stepie (R/D)

Długie i mroźne zimy w strefie północnych lasów iglastych

91./92. Strefa północnych lasów iglastych

• klimat strefy północnych lasów iglastych

• wieczna zmarzlina

• rośliny i zwierzęta tajgi

• gospodarka leśna

• pokazuje na mapie strefę północnych lasów iglastych

• opisuje krajobraz tajgi

• wymienia gatunki zwierząt żyjących w tajdze

• charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze

• opisuje klimat strefy północnych lasów iglastych (R)

• charakteryzuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych panujących w tajdze (R)

• omawia przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w tajdze (R/D)

• wyjaśnia, co to jest wieczna zmarzlina (R) Zimna

i bezleśna strefa tundry

93. Klimat tundry

• południowa granica tundry

• zima i lato w tundrze

• dzień polarny i noc polarna

• wskazuje na mapie południową granicę tundry

• opisuje klimat tundry

• porównuje pory roku w tundrze (R/D)

94. Rośliny, zwierzęta oraz mieszkańcy tundry

• przedstawiciele świata roślin tundry

• zwierzęta tundry

• Eskimosi i ich zajęcia

• Lapończycy i ich zajęcia

• wymienia gatunki roślin występujące w tundrze

• omawia przystosowania lisa polarnego do warunków klimatycznych

• opisuje zajęcia mieszkańców tundry

• charakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków klimatycznych panujących w tundrze (R/D)

• opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania mieszkańców tundry (R/D)

95. Ropa naftowa i gaz ziemny w strefie tundry

• złoża ropy naftowej i gazu ziemnego w strefie tundry

• warunki eksploatacji

• eksploatacja złóż ropy naftowej na Alasce

• wymienia główne bogactwa

mineralne występujące w tundrze • opisuje zmiany w środowisku spowodowane eksploatacją bogactw (R/D)

Wieczne mrozy w strefie pustyń lodowych

96./97.

Poznajemy Antarktydę

• położenie Antarktydy

• dzień polarny i noc polarna

• klimat strefy pustyń lodowych

• rośliny i zwierzęta Antarktydy i wód przybrzeżnych

• odkrycia i badania naukowe

• pokazuje na mapie Antarktydę

• pokazuje biegun zimna

• opisuje warunki klimatyczne panujące na Antarktydzie

• omawia przystosowania pingwinów do życia w klimacie polarnym

• wyjaśnia, dlaczego Antarktyda nazywana jest pustynią lodową (R/D)

• opisuje warunki panujące w oazach (R)

• charakteryzuje faunę wód przybrzeżnych Antarktydy (R)

• wyjaśnia, dlaczego fauna wód przybrzeżnych Antarktydy jest bogatsza niż w głębi kontynentu (W)

• wymienia badaczy Antarktydy (R/D)

• pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D)

• omawia wkład Polaków w badania Antarktydy (R/D)

98. Arktyka – obszar wokół bieguna północnego

• położenie Arktyki

• warunki klimatyczne

• wyprawy polarne w Arktyce

• pokazuje na mapie Arktykę

• charakteryzuje klimat Arktyki • porównuje Antarktydę i Arktykę (D)

• pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D)

• omawia wkład Polaków w badania Arktyki (R/D)

Podsumujmy 99. Podsu- mowanie

tematy 87–98

100.

Sprawdzian

tematy 87–98

Dział: ZIEMIA – WSPÓLNE DOBRO Zagrożenia

i szanse przyrody

101./102.

Zagrożenia i szanse przyrody

• przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym

• zanieczysz- czenia i ich skutki

• wymienia przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym

• opisuje skutki zanieczyszczenia środowiska

• charakteryzuje zanieczyszczenia

• wyjaśnia przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza, wody, gleby (R)

• charakteryzuje wybrane parki narodowe (R/D)

• przewiduje skutki niewłaściwego składowania odpadów radioaktywnych i substancji trujących (D/W)

• działania na rzecz

ochrony przyrody środowiska

• wymienia formy ochrony przyrody

• podaje przykłady gatunków chronionych

• podaje przykłady działań międzynarodowych na rzecz ochrony przyrody (D)