STRUKTURA WYDATKÓW BUDśETOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ DLA KRAJÓW GRUPY WYSZEHRADZKIEJ W LATACH

(1)

Zeszyty Naukowe Wydziału Ekonomii i Finansów Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu

Studia Ekonomiczne, Prawne i Administracyjne Zeszyt 3 (2020)

Karolina Bińczyk¹

STRUKTURA WYDATKÓW BUDśETOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ DLA KRAJÓW GRUPY

WYSZEHRADZKIEJ W LATACH 2016-2018

Streszczenie

W niniejszym artykule została omówiona struktura wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla krajów Grupy Wyszehradzkiej w latach 2016-2018. Jest to waŜny temat ze względu na to, Ŝe wielkość badanych wypływów dla danego państwa ze wspólnoty warunkuje przyszłe kierunki rozwoju kraju, a takŜe wzrost gospodar- czy oraz lepsze Ŝycie wszystkich obywateli. Polska, Czechy, Węgry i Słowacja po- siadają zbliŜone struktury wypływów budŜetowych oraz identyczny udział konkret- nych rodzajów wydatków we wszystkich wypływach.

Słowa kluczowe: wydatki budŜetowe, budŜet Unii Europejskiej, Unia Europejska, Polska, Czechy, Węgry, Słowacja.

WSTĘP

Problematyka z zakresu struktury wydatków budŜetowych Unii Europejskiej jest bardzo istotna, poniewaŜ dotyczy ona kaŜdego obywatela wspólnoty Unii.

To dzięki nim kraje członkowskiego mogą rozwijać się w szybszym tempie, a przy tym podnosić swoją konkurencyjność na arenie międzynarodowej. Istniejące programy, projekty i fundusze pochodzące ze środków UE pozwalają na ulepszenie codziennego Ŝycia mieszkańców. Szczególnie przedsiębiorcy mogą liczyć na wsparcie finansowe, ale równieŜ zwykli ludzie na przykład poprzez budowę nowych dróg, stwarzanie kolejnych miejsc pracy, dostęp do kultury, dofinansowa- nie do edukacji i szkoleń.

Celem artykułu jest analiza i ocena poziomu i struktury wydatków budŜetowych Unii Europejskiej na rzecz krajów Grupy Wyszehradzkiej w latach 2016-2018.

1 Studentka, Uniwersytet Technologiczno - Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Ekonomii i Finansów, email: karolinabinczyk1997@tlen.pl

(2)

W części teoretycznej artykułu zaprezentowano rodzaje wypływów budŜeto- wych UE. WyróŜniono równieŜ ich szczegółowe opisy, a takŜe programy, projekty i fundusze zawarte w kaŜdej grupie. W kolejnej części przedstawiono strukturę wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla krajów Grupy Wyszehradzkiej.

Informacje zostały opisane na podstawie analizy wypływów w latach 2016-2018.

W trzecim punkcie porównano badane struktury oraz dokonano ich oceny.

Zanalizowano róŜnice w wartości między ostatnim a pierwszym badanym rokiem, dynamikę zmian, udział wybranych wydatków w całkowitych wypływach budŜe- towych Unii Europejskiej.

W pracy wykorzystano informacje traktatu o funkcjonowaniu Unii Europej- skiej, a takŜe z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budŜetu ogólnego Unii. Przydatne były równieŜ studia literaturowe, szczególnie te dotyczące wypływów budŜetowych UE dla krajów Grupy Wyszehradzkiej. Z kolei do części analitycznej skorzystano z danych statystycznych, które są zamieszczane na oficjalnych stronach Komisji Europejskiej.

1. RODZAJE WYPŁYWÓW BUDśETOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ BudŜet Unii Europejskiej jest to instrument finansowy, który łączy całą Unię Europejską w jedną wspólnotę. BudŜet ten jest corocznym planem finansowym, w którym są zawarte dochody i wydatki środków europejskich (Dz. Urz. U.E C 326/47). Początkowo kaŜda Wspólnota Europejska (tj. Europejska Wspólnota Gospodarcza /EWG/, EURATOM, Europejska Wspólnota Węgla i Stali /EWWiS/) miała oddzielne budŜety, dopiero od roku 1967 powstał jeden budŜet ogólny dla wszystkich członków Unii (Holwek-Głuszek, Wojciechowska, 2014, s. 5). Jest on konstruowany na odstawie kilku najwaŜniejszych zasad (Rozporzą- dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/1046):

− Zasada jedności i rzetelności budŜetowej – dochody i wydatki powinny być określone w jednym ogólnym dokumencie;

− Zasada jednoroczności – kaŜdy budŜet jest ustalany na jeden rok kalenda- rzowy;

− Zasada równowagi budŜetowej – nie moŜe wystąpić deficyt budŜetowy;

− Zasada jednostki rozliczeniowej – wszystkie dochody i wydatki muszą być prezentowane w walucie euro;

− Zasada uniwersalności – dochody nie powinny być przypisane wydatkom;

− Zasada specyfikacji – kaŜdy wydatek musi być na konkretny cel

− Zasada naleŜytego zarządzania finansami oraz wykonanie – środki wykorzy- stuje się zgodnie z zasadą oszczędności, efektywności i skuteczności;

− Zasada przejrzystości - układ budŜetu powinien być przejrzysty, pozwalają- cy na rozpoznanie zachodzących procesów.

(3)

Wpływy budŜetowe składają się z tradycyjnych zasobów własnych, dochodów opartych na podatku VAT oraz na udziale w dochodzie narodowym brutto UE (Komisja Europejska, 2010, s. 6). Całkowite dochody do budŜetu Unii od wszystkich państw członkowskich nie mogą przekroczyć określonego limitu, który jest ustalony na wysokości 1,23% łącznego Dochodu Narodowego Brutto Unii Euro- pejskiej (Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015, s. 10). Dzięki takiemu rozwią- zaniu system finansowania działa płynnie i stabilnie.

Natomiast wypływy są przeznaczane na programy pomocowe dla krajów wspólnoty, politykę, administrację i inne działania podejmowane przez Unię.

Od 1988 roku wielkość wydatków jest ustalana na podstawie określonych ram finansowych (Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015, s. 3). Za wykonanie wy- datków budŜetowych jest odpowiedzialna Komisja Europejska, pod kontrolą Try- bunału Obrachunkowego oraz Parlamentu Europejskiego (Art. 317 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). W praktyce jednak zajmuje się tym Komisja Europejska razem z państwami członkowskimi. Warto zwrócić uwagę na strukturę wypływów budŜetowych Unii Europejskiej, która zmieniała się wraz z rozszerze- niami się wspólnoty. Początkowo przez większość czasu najwięcej wydatków było skierowane na rolnictwo (Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015, s. 16).

Obecnie wypływy zostały podzielone na niŜej wypisane kategorie (European Comission):

− Inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, w tym:

• Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia;

• Spójność społeczna, gospodarcza i terytorialna;

− Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne, w tym:

• Wspólna polityka rolna;

• Polityka rybołówstwa i ochrony środowiska;

− Bezpieczeństwo i Obywatelstwo;

− Globalny wymiar Europy;

− Administracja.

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia obejmuje takie programy jak: ERASMUS+ (wsparcie edukacji, szkoleń, młodzieŜy i sportu), HORYZONT 2020 (rozwój innowacji i nowych technologii), EGNOS and GALI- LEO (wdraŜanie i eksploatacja systemów nawigacji satelitarnych), CEF (instrument Łącząc Europe – stworzenie europejskiej sieci transportowej, energetycznej i cyfrowej), ITER (uzyskanie zrównowaŜonych źródeł energii), COSME (wzrost konkurencyjność Małych Średnich Przedsiębiorstw).

Spójność społeczna, gospodarcza i terytorialna zawiera środki przeznaczane na wsparcie inwestycji, dzięki którym są nowe miejsca pracy i następuje szybszy rozwój gospodarczy. Instrumentami tych działań są między innymi: EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY (walka z bezrobociem), EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO (przywrócenie równowagi terytorialnej),

(4)

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI (projekty związane z ochroną środowiska), INICJATY- WA NA RZECZ ZATRUDNIENIA MŁODYCH.

W drugim dziale wypływów budŜetowych Unii Europejskiej znajdziemy środki pienięŜne przeznaczone na cztery główne fundusze związane z polityką rolną, ry- bołówstwa oraz ochrony środowiska – EFRROW (Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich), EUROPEJSKI FUNDUSZ GWARANCJI ROLNEJ (realizuje dopłaty i interwencje rynkowe), EFMR (Europejski Fundusz Morski i Rybacki) oraz LIFE (działania na rzecz klimatu).

Kolejna grupa wydatków jest skierowana na bezpieczeństwo i obywatelstwo.

Programy, które Unia Europejska realizuje w tym zakresie to: ISF (Fundusz Bez- pieczeństwa Wewnętrznego), FOOD AND FEED (program ochrony Zdowa ludzi, zwierząt i roślin), KREATYWNA EUROPA (wsparcie dla sektorów kultury), FUNDUSZ MIGRACJI I AZYLU (pomoc związana z przepływem ludności), EUROPA DLA OBYWATELI (wsparcie pamięci o przeszłości).

Dział Globalny wymiar Europy ma za zadanie zwiększyć rolę Europy na arenie międzynarodowej. Wszystkie instrumenty finansowe zawarte w tej grupie wypły- wów są związane z umocnieniem więzi między państwami członkowskimi, wspar- ciem promocji Europy oraz stabilizacją długotrwałego dobrobytu i rozwoju.

Przykładami takich programów są: POMOC HUMANITARNA, EUROPEJSKI INSTRUMENT SĄSIEDZTWA I PARTNERSTWA, INSTRUMENT FINAN- SOWANIA WSPÓŁPRACY NA RZECZ ROZWOJU I POMOCY PRZEDAK- CESYJNEJ.

Ostania podgrupa wypływów to wydatki na administracje. Dział ten zapewnia środki pienięŜne na działanie Komisji Europejskiej, Rady, Parlamentu, a takŜe pozostałych instytucji Unii Europejskiej (Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015, s. 15-21).

2. STRUKTURA WYDATKÓW BUDśETOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ DLA KRAJÓW GRUPY WYSZEHRADZKIEJ

Polska została członkiem do Unii Europejskiej w 2004 roku. Od tego momentu ma obowiązek dokonywania wpłat na rzecz wspólnoty, ale równieŜ otrzymuje od niej środki pienięŜne na róŜne cele. JuŜ od pierwszego roku uczestnictwa w UE, Polska otrzymuje więcej pieniędzy niŜ wpłaca je do wspólnoty (Gąsiorowski, 2019). Dane te wskazują, Ŝe Polska jest płatnikiem netto, inaczej beneficjentem.

W poniŜszej tabeli 1 zostały przedstawione wydatki budŜetowe Unii Europejskiej dla Polski według rodzajów w latach 2016-2018 w mln EUR.

(5)

Tab. 1. Poziom i struktura wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla Polski według rodzajów w latach 2016-2018 w mln EUR

Wyszczególnienie

2016 2017 2018

Dynamika 2016-

2018 mln EUR % mln

EUR % mln

EUR % ( %)

Całkowite wypływy

z budŜetu UE: 10637,8 100,0 11921,3 100,0 16349,9 100,0 53,7 Inteligentny wzrost

sprzyjający włączeniu społecznemu

5757,1 54,1 7729,4 64,8 11746,1 71,8 104,0 ZrównowaŜony wzrost

gospodarczy 4742,4 44,6 4077,6 34,2 4465,8 27,3 -5,8 Bezpieczeństwo i oby-

watelstwo 108,4 1,0 84,6 0,7 95,7 0,6

-11,7 Globalny wymiar Eu-

ropy 0 0,0 0,6 0,0 0 0,0 -

Administracja 29,4 0,3 29,1 0,2 30,1 0,2 2,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz wykonania budŜetu Unii Europejskiej umieszczonych przez Komisję Europejską:

https://ec.europa.eu/budget/graphs/revenue_expediture.html, [data dostępu: 18.03.2020].

Dokonując analizy poziomu całkowitych wydatków budŜetowych UE na rzecz Polski moŜna zauwaŜyć występowanie tendencji wzrostowej. W badanym okresie ich dynamika wyniosła aŜ 53,7%, co wskazuje na wysoki rozwój kraju i większe zapotrzebowanie na środki finansowania. We wszystkich badanych latach najwięk- szy udział w całkowitych wydatkach UE osiągnął inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (odpowiednio 54,1%, 64,8%, 71,8%) oraz zrównowaŜony wzrost gospodarczy (odpowiednio 44,6%, 34,2%, 27,3%). Jednak udział pierw- szych wymienionych wypływów z kaŜdym rokiem wzrastał, zaś wydatki przeznaczone na wzrost gospodarczy sukcesywnie malały. Pozostałe podgrupy występują- ce w podanej wyŜej strukturze zgromadziły o wiele niŜsze środki pienięŜne.

Natomiast wypływy oparte na globalnym wymiarze Europy w znaczącym stopniu pojawiły się tylko w 2017 roku. Analizując dynamikę wzrostu moŜna zauwaŜyć, iŜ najwyŜszy wynik osiągnęły wydatki na inteligentny wzrost sprzyjający włącze- niu społecznemu, opisany wynik zwiększył się dwukrotnie. Przyrost ten był spowodowany zwiększeniem wydanych środków na spójność społeczną, gospodarczą i terytorialną, a dokładnie na program regionów słabiej rozwiniętych.

NajniŜszą ujemną dynamikę (-11,7%) w latach 2016-2018 osiągnęły wypływy na bezpieczeństwo i obywatelstwo.

Celem budŜetu Unii Europejskiej jest skupienie się na wspólnych potrzebach

(6)

wszystkich mieszkańców wspólnoty, a nie redystrybucja dochodów (Unia Europej- ska, 2020). Z tego względu państwo czeskie moŜe dostawać z Unii więcej niŜ tylko tyle ile wpłacają. W tabeli 2 została opisana struktura wydatków z budŜetu UE dla Czech w latach 2016-2018.

Tab. 2. Poziom i struktura wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla Czech według rodzajów w latach 2016-2018 w mln EUR

Wyszczególnienie

2016 2017 2018

Dynamika 2016-

2018 mln EUR % mln

EUR % mln

EUR % (w %)

Całkowite wypływy z

budŜetu UE: 4690,0 100,0 3894,7 100,0 4123,2 100,0 -12,1 Inteligentny wzrost

3440,3 73,4 2735,0 70,2 2904,9 70,5 -15,6 ZrównowaŜony wzrost

gospodarczy 1210,1 11,4 1127,9 9,5 1184,9 7,2 -2,1 Bezpieczeństwo i oby-

watelstwo 23,9 0,2 15,9 0,1 17,5 0,1 -26,8 Globalny wymiar Europy 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 -

https://ec.europa.eu/budget/graphs/revenue_expediture.html, [data dostępu: 18.03.2020].

Z danych zawartych w tabeli 2 moŜna zauwaŜyć, Ŝe w badanym okresie wy- pływy z budŜetu UE na rzecz Czech wykazywały wahania. W 2017 roku państwo to pozyskało najniŜsze środki finansowe z UE. Największy spadek wydatków do- tyczył inteligentnego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i wyniósł 3,2 punkty procentowe. Sytuacja ta spowodowana była redukcją inwestycji na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. W kolejnym roku nastąpił przyrost tych wydatków o 169,9 mln. euro. W całym badanym okresie struktura wydatków bu- dŜetowych była bardzo zbliŜona. Największy procent uzyskały wydatki na inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ponad 70%), następnie zrów- nowaŜony wzrost gospodarczy (7%-12%), pozostałe wydatki budŜetowe nie prze- kroczyły 0,2%.

W badanym okresie nastąpił spadek wartości wydatków budŜetowych UE na rzecz Czech, co prezentują ujemne wartości dynamiki za lata 2016-2018.

Węgry od początku wejścia do wspólnoty Unii Europejskiej otrzymały 35mld euro (Forsal.pl). Dzięki tym środkom rząd mógł sfinansować tysiące projektów,

(7)

w tym stworzyć nowe miejsca pracy, lepsze kształcenie, wyjazdy studentów przez program Erasmus, rozwój infrastruktury, kultury czy gospodarki. Wszystkie wy- mienione działania spowodowały wzmocnienie gospodarki węgierskiej oraz wzrost konkurencyjności na arenie międzynarodowej. W tabeli 3 zostały zaprezentowane wydatki budŜetowe Unii Europejskiej dla Węgier w latach 2016-2018.

Tab. 3. Poziom i struktura wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla Węgier według rodzajów w latach 2016-2018 w mln EUR

Wyszczególnienie

2016 2017 2018

Dynamika 2016-

2018 mln EUR % mln

EUR % mln

EUR % (w %)

budŜetu UE: 4546,1 100,0 4049,1 100,0 6298,1 100,0 38,5 Inteligentny wzrost

2738,5 60,2 2480,3 61,3 4533,5 72,0 65,5 ZrównowaŜony wzrost

gospodarczy 1667,2 15,7 1516,9 12,7 1715,8 10,5 2,9 Bezpieczeństwo i obywa-

telstwo 27,2 0,3 36,0 0,3 31,8 0,2 16,9 Globalny wymiar Europy 0,1 0,0 0,0 0,0 0,4 0,0 300,0

Na podstawie danych zawartych w tabeli 3 moŜna zauwaŜyć, Ŝe dynamika w latach 2016-2018 we wszystkich wydatkach była dodatnia. Największy wzrost na- stąpił we wypływach opartych na globalnym wymiarze Europy (300%) oraz inteli- gentnym wzroście sprzyjającym włączeniu społecznemu (65,5%). Jest to spowo- dowane wzrostem środków przeznaczonych na Fundusz Spójności, program rozwoju regionów słabiej rozwiniętych i wysokorozwiniętych oraz na instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA) (European Commission, 2020).

W 2017 roku, w stosunku do roku poprzedniego nastąpił spadek całkowitych wypływów z budŜetu UE o 500mln euro, zaś w 2018 roku nastał duŜy wzrost o ponad 2000mln euro. Dokonując analizy struktury wydatków budŜetowych wi- dać, iŜ inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu osiągnął najwyŜszy udział we wszystkich badanych latach (powyŜej 60%). Na następnym miejscu uplasowały się wypływy oparte na zrównowaŜonym wzroście gospodarczym (od 10% do 16%). Natomiast bezpieczeństwo i obywatelstwo, globalny wymiar

(8)

Europy oraz administracja osiągały wartości maksymalnie do 0,3%.

Dzięki wejściu Słowacji do Unii Europejskiej, które nastąpiło 1 maja 2004 roku oraz wprowadzenia waluty euro w 2009 roku, znacząco zmieniła się gospodarka w tym kraju i Ŝycie obywateli. Władze państwa przeprowadziły szereg róŜnych reform, tak by Słowacja stała się atrakcyjniejsza dla zagranicznych inwestorów, a takŜe by zwiększył się eksport. Dodatkowo dzięki wpływom z Unii Europejskiej kraj ten mógł się rozwijać m.in. pod względem innowacyjności, edukacji oraz two- rzyć nowe miejsca pracy, które redukują bezrobocie (Lewandowska, Wojciechow- ska, 2015, s. 15-18). PoniŜej została przedstawiona tabela 4, która opisuje dane dotyczące wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla Słowacji w latach 2016- 2018.

Tab. 4. Poziom i struktura wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla Słowacji według rodzajów w latach 2016-2018 w mln EUR

Wyszczególnienie

2016 2017 2018

Dynamika 2016-

2018 mln EUR % mln

EUR % mln

EUR % (w %)

budŜetu UE: 2662,8 100,0 1645,2 100,0 2457,2 100,0 -7,7 Inteligentny wzrost

2075,0 77,9 1005,8 61,1 1782,6 72,5 -14,1 ZrównowaŜony wzrost

gospodarczy 566,4 21,3 616,9 37,5 653,0 26,6 15,3 Bezpieczeństwo i obywa-

telstwo 10,7 0,4 11,2 0,7 10,2 0,4 -4,7 Globalny wymiar Europy 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 -100,0

Administracja 10,6 0,4 11,3 0,7 11,4 0,5 7,5%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz wykonania budŜetu Unii Europejskiej umieszczonych przez Komisję Europejską:

W całym badanym okresie dynamika wydatków wykazywała wartości ujemne (wyjątek stanowiły wydatki na zrównowaŜony wzrost gospodarczy oraz wydatki na administrację). Wzrost wydatków budŜetowych na administrację w wysokości 7,5% był spowodowany zwiększonymi wydatkami środków pienięŜnych na Euro- pejski Fundusz Gwarancji Rolnej oraz na Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (European Commission, 2020).

NaleŜy zaznaczyć, iŜ poziom całkowitych wypływów z UE na rzecz Słowacji wykazywał wahania. W 2017 roku, w stosunku do roku poprzedniego ich wartość

(9)

spadła o 1000mln euro, zaś w roku kolejnym wzrosła 800mln euro. W latach 2016- 2018 struktura wydatków nie uległa zmianom. Dominowały wydatki na inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu Ich udział kształtował się w prze- dziale 61,1%- 77,9% ogółu wydatków. W badanych latach środki przeznaczane na zrównowaŜony wzrost gospodarczy wynosiły od 21,3% do 37,5% ogółu wydat- ków, zaś pozostałych wydatków nie przekraczały 0,7% ogółu wydatków.

3. ANALIZA PORÓWNAWCZA WYDATKÓW BUDśETOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ DLA KRAJÓW GRUPY WYSZEHRADZKIEJ W LATACH 2016-2018

Wszystkie kraje z Grupy Wyszehradzkiej weszły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku. Od tego momentu Polska, Czechy, Węgry i Słowacja muszą wpłacać do Wspólnoty środki pienięŜne o określonej wysokości, które są sprawiedliwie usta- nawiane, z uwzględnieniem moŜliwości danego państwa. W związku z tym im większa i bardziej rozwinięta gospodarka, tym większy wkład do budŜetu UE – i na odwrót. Dzięki członkostwu we Wspólnocie kaŜdy badany kraj otrzymuje pieniądze w walucie euro na rozwój swojego państwa. Przy pomocy tych środków współfinansowane są róŜne programy, projekty i fundusze, których działania obejmują np. budowę dróg, lepsze kształcenie, tworzenie nowych miejsc pracy, innowacyjność, dostęp do kultury, ochronę środowiska czy nowoczesne rolnictwo.

Dokonując analizy porównawczej struktury wydatków budŜetowych UE dla krajów Grupy Wyszehradzkiej (rysunek 1), moŜna zauwaŜyć znaczne podo- bieństwo. Wszystkie badane kraje najwięcej środków finansowych otrzymywały na inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ponad 70% ogółu wy- datków). Oznacza to, Ŝe otrzymane środki z UE głównie przeznaczane były na programy związane z konkurencyjnością na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz na spójność społeczną, gospodarczą i terytorialną. Drugą grupą wydatków były środki finansowe przeznaczone na zrównowaŜony wzrost gospodarczy. Stanowiły one ponad 26% ogółu wydatków UE i przeznaczane były na politykę rolną, ochronę środowiska i inne podobne projekty. Udział dwóch kolejnych grup wydatków nie przekroczył 1% ogółu wydatków.

(10)

Rys. 1. Struktura wydatków bud Grupy Wyszehradzkiej w

Analiza porównawcza

dla Polski, Czech, Węgier i Słowacji finansowych otrzymała Polska

EURO. Drugim krajem (oprócz Polski), w którym odnotowano tendencj stową wydatków budŜetowych UE były W

mln EURO. W 2018 roku dla kowitych wydatków bud

Tab.5. Poziom całkowitych wydatków bud

tości oraz dynamika dla krajów Grupy Wyszehradzkiej EUR i w %

Wyszczególnienie 2016

Polska 10637,8 Czechy 4690,0

Węgry 4 546,1 Słowacja 2662,8 Źródło: Opracowanie własne

0 10

Polska Czechy Węgry Słowacja

0,3 0,4 0,3 0,5

0,6 0,4 0,5 0,4

Inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu Zrównoważony wzrost gospodarczy

Bezpieczeństwo i obywatelstwo Pozostałe wydatki

Struktura wydatków budŜetowych UE dla krajów Grupy Wyszehradzkiej w 2018 roku (w%).

Źródło: Opracowanie własne

Analiza porównawcza całkowitych wydatków budŜetowych Unii Europejskiej ęgier i Słowacji (tabela 5) wskazuje, iŜ najwięcej

finansowych otrzymała Polska. W latach 2016-2018 kraj ten pozyskał 38909 mln Drugim krajem (oprócz Polski), w którym odnotowano tendencj

Ŝetowych UE były Węgry. Kraj ten łącznie otrzymał 14893,3 mln EURO. W 2018 roku dla dwóch pozostałych krajów odnotowano spadek ca kowitych wydatków budŜetowych UE w stosunku do 2016 roku.

Poziom całkowitych wydatków budŜetowych Unii Europejskiej, ich róŜ ci oraz dynamika dla krajów Grupy Wyszehradzkiej w latach 2016-

2016 2017 2018

RóŜnica w wartości 2016-

2018

Dynamika 2016 2018 mln EUR

10637,8 11921,3 16349,9 5712,1 4690,0 3894,7 4123,2 -566,8 4 546,1 4049,1 6298,1 1752,0 2662,8 1645,2 2457,2 -205,6 pracowanie własne

20 30 40 50 60 70 80

27,3 28,7 27,2 26,6

71,8 70,5

72 72,5

Inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu Zrównoważony wzrost gospodarczy

Bezpieczeństwo i obywatelstwo Pozostałe wydatki

etowych Unii Europejskiej ęcej środków 2018 kraj ten pozyskał 38909 mln Drugim krajem (oprócz Polski), w którym odnotowano tendencję wzro-

cznie otrzymał 14893,3 dwóch pozostałych krajów odnotowano spadek cał-

óŜnica w war- -2018 w mln

Dynamika 2016- 2018

% 54 -12

39 -8 80 72,5

(11)

Największa róŜnica w wartości całkowitych wydatków nastąpiła w Polsce – wypływy zwiększyły się o ponad 5,7mld euro, a ich dynamika wyniosła 54%.

Z kolei najniŜszy wynik uzyskały Czechy, które otrzymały środki europejskiej mniejsze o ponad 500 mln euro, a dynamika zmian w badanym okresie uplasowała się na poziomie -12%. W całym badanym okresie moŜna zauwaŜyć, iŜ Polska uzy- skała najwięcej środków finansowych z budŜetu Unii Europejskiej, zaś najmniej środków finansowych pozyskały Czechy.

Informacje związane z całkowitymi wypływami budŜetowymi Unii Europej- skiej moŜna równieŜ przedstawić w jednostce % Dochodu Narodowego Brutto danego kraju. Sposób ten odnosi wydatki do wielkości gospodarki oraz do wysoko- ści produkcji wytworzonej w danym czasie (Leksykon budŜetowy). Dane te zostały przedstawione w tabeli 6.

Tab. 6. Poziom całkowitych wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla krajów Grupy Wyszehradzkiej w latach 2016-2018 w % DNB

Wyszczególnienie 2016 2017 2018 RóŜnica

w wartości 2016-2018

% DNB

Polska 2,6 2,7 3,4 0,8

Czechy 2,9 2,6 2,1 -0,8

Węgry 4,2 3,4 5,0 0,8

Słowacja 3,3 2,0 2,8 -0,6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz wykonania budŜetu Unii Europejskiej umieszczonych przez Komisję Europejską:

Analizując dane zawarte w tabeli 6 moŜna zauwaŜyć, Ŝe w kaŜdym z badanych lat Węgry osiągały najwyŜsze wyniki. Oznacza to, Ŝe wartość węgierskiej gospodarki była najkorzystniej finansowana ze środków Wspólnoty. Natomiast najniŜsze wyniki w poszczególnych latach osiągnęła w 2016 r- Polska (2,6% DNB), w 2017 r.- Słowacja (2,0% DNB), w 2018 r. Czechy (2,1% DNB). W okresie 2016-2018 Polska i Węgry uzyskały wzrost całkowitych wydatków budŜetowych UE w procencie Dochodu Narodowego Brutto, zaś Czechy i Słowacja odnotowały spadek całkowitych wydatków budŜetowych UE w procencie Dochodu Narodowego Brutto.

Z przeprowadzonej analizy całkowitych wydatków budŜetowych Unii Europej- skiej przypadających na jednego mieszkańca dla krajów Grupy Wyszehradzkiej (tabela 7) moŜna zauwaŜyć, iŜ Polska, która otrzymywała najwięcej wydatków z UE, to uwzględniając liczbę mieszkańców plasowała się na ostatnim (2016) albo przedostatnim miejscu (2017-2018). W całym badanym okresie Węgry uzyskały najwyŜsze całkowite wydatki budŜetowe Unii Europejskiej przypadające na jednego mieszkańca, a ich dynamika wyniosła 39,1%.

(12)

Tab. 7. Poziom całkowitych wydatków budŜetowych Unii Europejskiej przypadających na jednego mieszkańca dla krajów Grupy Wyszehradzkiej w latach 2016-2018 w EUR

Wyszczególnienie 2016 2017 2018 Dynamika 2016-2018 (w %)

EUR

Polska 280,2 313,9 430,5 53,7 Czechy 443,9 367,6 387,9 -12,6 Węgry 463,2 413,7 644,3 39,1 Słowacja 490,3 302,5 451,1 -8,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabel 1-4 oraz danych statystycznych zamiesz- czonych przez Eurostat https://ec.europa.eu/eurostat/data/database, [data dostępu:

27.03.2020].

PODSUMOWANIE

Unia Europejska posiada swój unikalny budŜet, który róŜni się od budŜetów ogólnych państw. Obecna struktura wydatków budŜetu UE jest szeroko przedstawiona w dokumentach przygotowanych przez Komisję Europejską, w rocznych budŜetach UE i obowiązujących przepisach. BudŜet UE obejmujący dochody i wydatki związane z prowadzeniem i koordynacją polityk wspólnotowych tworzo- ny jest zgodnie z zasadami określonymi przez Parlament i Radę Europejską.

Wydatki UE mają na celu pomoc krajom członkowskim w osiągnięciu wzrostu gospodarczego, ograniczeniu bezrobocia oraz osiągnięciu stabilizacji. Wynika z tego, iŜ Unia wspiera zarówno obywateli, przedsiębiorców, jak i państwa.

Na podstawie przeprowadzonej analizy statystycznej dotyczącej poziomu i struktury wydatków budŜetowych UE na rzecz krajów Grupy Wyszehradzkiej moŜna wywnioskować:

1. Państwa Grupy Wyszehradzkiej uzyskiwały zróŜnicowaną wartości wydat- ków budŜetowych z Unii Europejskiej. W latach 2016-2018 najwięcej środ- ków finansowych pozyskała Polska, zaś najniŜsze wydatki z UE przyznano Słowacji.

2. Struktura wydatków budŜetowych Unii Europejskiej dla badanych krajów była zbliŜona. Kraje Grupy Wyszehradzkiej najwięcej środków pozyskiwały na inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu oraz zrównowa- Ŝony wzrost gospodarczy.

3. W okresie 2016-2018 Polska i Węgry uzyskały wzrost całkowitych wydat- ków budŜetowych UE w procencie Dochodu Narodowego Brutto, zaś pozo- stałe kraje odnotowały spadek tego wskaźnika

4. NajwyŜsze wydatki budŜetowe UE przypadające na jednego mieszkańca otrzymały Węgry. Polska, mimo iŜ pozyskiwała najwięcej środków finansowych z UE, to wartości te w przeliczeniu na jednego mieszkańca plasowa- ły Polskę na trzecim lub czwartym miejscu wśród krajów Grupy Wyszeh- radzkiej.

(13)

Reasumując naleŜy stwierdzić, iŜ kraje Grupy Wyszehradzkiej ponad 99% uzy- skiwanych y środków finansowych z budŜetu Unii Europejskiej przeznaczały na: inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu oraz zrównowaŜony wzrost gospodarczy. Ten rodzaj wydatków sprzyja wzrostowi gospodarczego i ograniczeniu poziomu bezrobocia oraz rozwojowi spójności społecznej, gospo- darczej i terytorialnej.

Ponadto naleŜy zaznaczyć, iŜ środki finansowe pochodzące z Unii Europejskiej w róŜnym stopniu wpływają na wielkość gospodarek krajowych państw Grupy V4 oraz na wysokości produkcji wytworzonej w badanym okresie, czego dowodem są zróŜnicowane wyniki procentowego udziału całkowitych wydatków budŜeto- wych Unii Europejskiej w Dochodzie Narodowym Brutto danego kraju.

BIBLIOGRAFIA

1. 35mld euro netto. Tyle dostały Węgry od czasu wejścia do UE, Forsal.pl, wydanie internetowy z dn. 24.01.2019,

https://forsal.pl/artykuly/1394247,wegry-dostaly-od-wejscia-do-ue-35- mld-euro-netto.html, [data dostępu: 18.03.2020].

2. European Comission, https://ec.europa.eu/info/strategy/eu-

budget/spending/topic/eu-funding-programmes-2014-2020_en, [data dostępu:

18.03.2020].

3. European Commission,

https://ec.europa.eu/budget/graphs/revenue_expediture.html, [data dostępu:

18.03.2020].

4. Gąsiorowski M., Miliardy z Unii i koszty członkowstwa. Oto bilans 15 lat Polski z UE, Business Insider, wydanie internetowy z dn. 27.04.2019, https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/ile-polska-dostala-z-ue-a-ile- wplacila-do-unijnego-budzetu/qeyfvn6, [data dostępu: 18.03.2020].

5. Holwek-Głuszek E., Wojciechowska P., BudŜet Unii Europejskiej – propo- zycja reformy systemu finansowania, Uniwersytet Łódzki, Wydział Eko- nomiczno-Socjologiczny.

6. Komisja Europejska, BudŜet Unii Europejskiej w pigułce, Luksemburg, 2010.

7. Leksykon budŜetowy, Sejm Rzeczpospolitej Polskiej,

http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/BASLeksykon.xsp?id=C551B0D670F7 8349C1257A45003AD90A&litera=D, [data dostępu: 18.03.2020].

8. Lewandowska E., Wojciechowska M., Wpływ przystąpienia do strefy euro na gospodarkę Słowacji, Uniwersytet Łódzki, Wydział ekonomiczno- socjologiczny, Łódź, 2015.

9. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, BudŜet Unii Europejskiej, Warszawa 2015.

10. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budŜetu ogólnego Unii, https://eur-lex.europa.eu/legal-

(14)

content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018R1046&from=pl, [data dostępu:

26.03.2020].

11. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. U.E C 326/47 z dn 26.10.2012. https://eur-lex.europa.eu/legal-

content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=FR, [data dostę- pu: 26.03.2020].

12. Unia Europejska, https://europa.eu/european-union/about-

eu/countries/member-countries/czechia_pl, [data dostępu: 18.03.2020].

STRUCTURE OF THE EUROPEAN UNION BUDGET EXPENDITURE FOR THE VISEGRAD COUNTRIES

IN 2016-2018 YEARS

Abstract

Paper discussed the structure of budget expenditure in the Visegrad Group countries in 2016-2018. structure of EU budget expenditure for the Visegrad Group countries in 2016-2018. This is an important topic because that the volume of researched outflows for a given country from the community determines future directions of the country's development as well as economic growth and a better life for all citizens. Poland, the Czech Republic, Hungary and Slovakia have similar budget outflow structures and an identical share of specific types of expenditure in all outflows.

Keywords: budget expenditure, European Union budget, European Union, Poland, Czech Republic, Hungary, Slovakia.