http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 11 (2009), Issue 2 p -33-42
Recykling wycofanych samochodów z eksploatacji
Alwaeli M.,
Katedra Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów, Politechnika Śląska ul. Konarskiego 18, 44-100 Gliwice, tel. (+48 32 264 21 15), fax (+48 32 237 11 67), e-mail: mohamed.alwaeli@.polsl.pl
Streszczenie
Obecnie światowy park samochodowy liczy 500 milionów samochodów osobowych oraz 150 milionów pojazdów ciężarowych. W miarę upływu lat liczba ta ulega zwiększeniu. W Polsce średni wiek pojazdu poddanego recyklingowi wynosi 17 lat. Na przełomie ostatnich lat, w Polsce wyraźnie widoczny jest postęp w dziedzinie gospodarki odpadami. Szczególne zamiany dotyczą odzysku i recyklingu odpadów, których poziom z roku na rok znacznie się zwiększa. Wzrost ten związany z zaostrzeniem przepisów środowiskowych oraz ze wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa. W pracy przedstawiono regulacje prawne dotyczące postępowanie z wycofanymi samochodami z eksploatacji (SWE) w UE i w Polsce oraz poziom odzysku i recyklingu SWE w Polsce.
Dzięki realizowanym procesom powtórnego wykorzystania surowców wtórnych, w Polsce wymagane poziomy zostały spełnione. Z przedstawionych danych wynika, że złom żelazny jest surowcem o największym stopniu recyklingu. Aktualnie materiał ten w pełni podlega procesom przetwarzania. Wysokim wskaźnikiem odzysku i recyklingu charakteryzuje się również aluminium i inne metale nieżelazne. Natomiast poziom recyklingu pozostałych składników niestety jest wciąż niewielki
Abstract
Recycling of out of use vehicle
At the turn of the last years, in Poland progress is in field of waste management is clearly visible. Specially exchanges apply to the recovery and recycling waste, which level is considerably increase year of a year . The increase, connected with sharpened the environmental regulations and the growth of ecological consciousness of society. The work presents the rules of law apply to proceeding with out of use vehicle in EU and Poland as well the level of recovery and recycling of out of use vehicle. The data shows, that thanks to the realized processes of utilization of waste as secondary materials, in Poland the required levels were fulfilled.
1. Wstęp
Odzyskiwanie surowców wtórnych z odpadów staje się coraz ważniejszym zadaniem współczesnej cywilizacji. Wymuszone to jest szybkim wyczerpaniem surowców naturalnych oraz degradacyjnym charakterem składowania odpadów. Już od kilkudziesięciu lat obserwuje się szybki rozwój różnych technologii recyklingu. Obecnie odzyskiwanie takich surowców jak papier, metal, szkło czy plastik i guma nie stanowi dużych problemów.
Nowe uregulowania prawne spowodowały duże zmiany w strategii koncernów samochodowych. Z przepisów wynika, że duża odpowiedzialność za prawidłowy system zagospodarowania pojazdów wycofanych z użytku spoczywa na producenów samochodów i części zamiennych. Do priorytetowych ich zadań należy odpowiednie zaprojektowanie i przygotowanie pojazdu do recyklingu już na etapie jego produkcji. Producenci są zobowiązani do tworzenia produktów przyjaznych dla środowiska, w celu ograniczenia emisji szkodliwych substancji do środowiska oraz zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na składowiska. Efektem wdrażania zasad ekoprojektowania jest osiągniecie wyższych poziomów odzysku i recyklingu wprowadzanych na rynek pojazdów, a tym samym ograniczenie negatywnego wpływu pojazdów na środowisko po wycofaniu ich z eksploatacji [1].
2. Podstawy prawne recyklingu samochodów wycofanych z eksploatacji
Problem dotyczący samochodów wycofanych z eksploatacji ((SWE)) stał się oddzielnym przedmiotem przepisów prawnych obowiązujących na obszarze Unii Europejskiej. Wszystkie państwa członkowskie są zobowiązane do prowadzenia działań mających na celu zminimalizowanie ilości powstających odpadów z (SWE) oraz zwiększania stopnia powtórnego wykorzystania recyklingu i regeneracji podzespołów pojazdów wycofanych z użytku.
2. 1. Dyrektywa Unii Europejskiej w sprawie samochodów wycofanych z eksploatacji Wspólnota Europejska, w celu skoordynowania działań w zakresie zagospodarowania (SWE) w krajach członkowskich wprowadziła szczegółowe uregulowania prawne. Podstawowe zasady postępowania z odpadami, w tym również samochodami wycofanymi z użytku zawarte są w Dyrektywie 75/442/EEC o odpadach[3]. Obecnie najważniejszym dokumentem dotyczącym pojazdów wycofanych z eksploatacji jest uchwalona 18 września 2000r. Dyrektywa 2000/53/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy. Dokument ten dotyczy zużytych pojazdów, będących odpadami, w rozumieniu Dyrektywy 75/442/EEC Rady Europy w sprawie odpadów[3]. Dyrektywa 2000/53/EC zawiera w swojej treści zbiór założeń dotyczących ograniczania ilości powstających odpadów z samochodów wycofanych z użytku, ich ponownego wykorzystania, odzysku oraz recyklingu[4]. Zawartość Dyrektywy 2000/53/EC odnosi się zarówno do producentów samochodów, komponentów, jak i materiałów oraz do stosowanych części zapasowych i zamiennych. W celu zrealizowania postanowień dokumentu, producenci oraz importerzy pojazdów są zobowiązani do wykorzystywania przy produkcji samochodów surowców nie stwarzających zagrożenia dla środowiska naturalnego oraz dostosowania się do wymogów
dotyczących demontażu, ponownego użycia i recyklingu (SWE). Ponadto zobowiązani są do zapewnienia bezpłatnego odbioru, demontażu oraz odzysku wszystkich pojazdów wycofanych z użytku. Wytwórcy samochodów powinni również znakować komponenty i materiały wykorzystywane przy produkcji pojazdu, ponieważ takie postępowanie znacznie ułatwi identyfikacje produktów, w celu ich późniejszego odzysku i recyklingu. Od dnia 1 lipca 2003r. Unia Europejska wprowadziła zakaz stosowania ołowiu, rtęci, kadmu oraz związków sześciowartościowego chromu w pojazdach wprowadzanych na rynek 9. Przedstawiona Dyrektywa o samochodach wycofanych z eksploatacji zwiększa odpowiedzialność producenta za pojazd w całym cyklu jego życia, czyli od momentu jego powstania, do etapu, w którym staje się odpadem. Zgodnie z założeniami Dyrektywy 2000/53/EC firmy produkujące oraz importerzy samochodów powinny osiągnąć do 1 stycznia 2015 następujące poziomy:
- odzysk – 95%, - recykling – 85%
W związku z tym, koniecznością staje się taka produkcja samochodów, w wyniku której pojazd zostanie skonstruowany w 95% z materiałów podlegających procesom recyklingu [4,5].
2.2 Polskie regulacje prawne w dziedzinie recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji
Ustawa z dnia 20 stycznia 2005r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. 2005 nr 25 poz. 202) jest podstawowym aktem prawnym obowiązującym w Polsce[6]. W ustawie określone zostały zasady postępowania z samochodami wycofanymi z eksploatacji w sposób bezpieczny dla środowiska naturalnego oraz zapewniający ochronę zdrowia i życia społeczeństwa, zgodnie z obowiązującą zasadą zrównoważonego rozwoju. Ustawa o recyklingu (SWE) dostosowuje polskie prawodawstwo do struktur unijnych wskutek transpozycji do polskiego systemu prawnego wymogów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2000/53/EC w spawie pojazdów wycofanych z użytku. Zawarte w Ustawie przepisy dotyczą wszystkich pojazdów wyprodukowanych na terenie Polski, z wyjątkiem samochodów historycznych, pojazdów importowanych lub wprowadzanych na polski rynek wskutek handlu wewnętrznego, a także odpadów powstałych z samochodów wycofanych z użytku[1].
Oprócz Ustawy z dnia 20 stycznia 2000r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji obowiązuje w Polsce szereg rozporządzeń dotyczących organizacji sieci recyklingu oraz zagospodarowania (SWE). Rozporządzenia stanowią uzupełnienie Ustawy, co w konsekwencji daje całkowity obraz prawidłowo funkcjonującego systemu recyklingu na obszarze Polski. Do najważniejszych dokumentów odnoszących się do odzysku i recyklingu samochodów wycofanych z użytku są następujące akty prawne:
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 października 2005r. w sprawie obliczania poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, - Rozporządzenie rady Ministrów z dnia 31 maja 2006r. w sprawie szczegółowych
pojazdów wycofanych z eksploatacji. Rozporządzenie określa zasady wprowadzania opłat recyklingowych oraz sposoby podziału środków finansowych z nich uzyskanych, - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 września 2005r. w sprawie wykazu przedmiotów wyposażenia i części wymontowanych z pojazdów, których ponowne użycie zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego lub negatywnie wpływa na środowisko,
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 lutego 2000r. w sprawie określania odpadów, które powinny być wykorzystane w celach przemysłowych oraz warunków, jakie muszą być spełnione przy ich wykorzystaniu.
Innymi dokumentami, w których znajdują się regulacje prawne z zakresu samochodów wycofanych z eksploatacji są: Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r., Ustawa o Odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r. oraz Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej z dnia 11 maja 2001r.[7,8].
Uchwalone przez Sejm Ustawy z roku 2001 i 2002 dotyczące gospodarki zużytymi oponami są zgodne z dyrektywami UE. Zarówno w Polsce, jak i w większości krajów Unii Europejskiej została przyjętą zasada odpowiedzialności producentów opon za ich odpowiednie i bezpieczne dla środowiska zagospodarowanie. Zgodnie z Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produkowanej i depozytowej (Dz.U.2001.63.639 z dnia 22 czerwca 2001 r.) producenci i importerzy opon są zobowiązani do osiągnięcia wyznaczonych w każdym roku poziomów odzysku, a od 2004 r. również recyklingu zużytych opon wprowadzanych na polski rynek. Wymagane poziomy odzysku i recyklingu wyeksploatowanych opon zamieszczone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. z dnia 21 czerwca 2007 r.) do Ustawy[9].
3. Recykling odpadów z wycofanych samochodów
Wraki samochodowe stanowią duże źródło surowców wtórnych, do których należą: złom metali nieżelaznych, złom stalowy, tekstylia, guma, szkło oraz tworzywa sztuczne. Udział poszczególnych surowców w obecnie eksploatowanych pojazdach przedstawiony na Rys.1.
66% 5% 9% 5% 4% 11%
Metale żelazne Metale nieżelazne Tworzywa sztuczne Guma Szkło Inne materiały
Rys. 1. Udział surowców w statystycznym samochodzie w UE w 2000 roku [opracowanie własne na podstawie [1].
Z rysunku 1 wynika, że w konstrukcji samochodów największy udział mają surowce z metali żelaznych – 70%. Natomiast udział pozostałych składników jest następująco: - tworzywa sztuczne stanowią - 9% masy pojazdu,
- surowce z gumy 5%, - szkło – 4%,
- inne materiały – 11%.
Niestety wraz z rozwojem motoryzacji zmienia się skład surowcowy masy poszczególnych elementów samochodów. Często wzrasta udział materiałów nie podlegających recyklingowi, kosztem zmniejszenia udziału tych surowców, w przypadku których istnieją proste metody odzysku. Obecnie stal jest surowcem w 100% podlegającym recyklingowi. Jednakże zawartość stali w pojazdach znacznie się zmniejszyła na przełomie ostatnich 20 lat, w przeciwieństwie do tworzyw sztucznych, dla których poziom odzysku wciąż jest niski. Wysokim wskaźnikiem recyklingu charakteryzują się również metale nieżelazne oraz aluminium. Ze względu na różnicujący się skład materiałowy samochodów konieczne jest opracowywanie nowych technologii recyklingu. W przeciwnym przypadku poziom odzysku ulegnie obniżeniu [1].
3.1 Sieć recyklingu w Polsce
Polska po przystąpieniu do Unii Europejskiej została zobowiązana do wdrożenia ogólnokrajowej sieci recyklingu samochodów wycofanych z eksploatacji, w skład której wchodzą producenci samochodów i części zamiennych, państwowe organy administracyjne oraz jednostki zajmujące się przetwarzaniem samochodów wycofanych z eksploatacji, czyli zakłady recyklingu materiałowego, stacje demontażu, młyny przemysłowe, a także
punkty zbiórki pojazdów. Na potrzeby sieci recyklingu SWE w Polsce ustanowione zostały nowe przepisy prawne i wykonawcze, ustawy oraz dyrektywy. Sporządzono wytyczne techniczno – organizacyjne dla stacji demontażu oraz zakładów składowania pojazdów. Ponadto ustalono sposoby finansowania sieci recyklingu i odzysku materiałów [1].
W oparciu o Ustawę z dnia 20 stycznia 2005r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji wprowadzona została w Polsce trzystopniowa sieć recyklingu pojazdów. W rezultacie w skład sieci wchodzą zarówno stacje demontażu, specjalistyczne zakłady do recyklingu, jak i punkty zbierania pojazdów.
Odbiorem samochodów wycofanych z użytku zajmują się wyłącznie przedsiębiorcy, którzy prowadzą stacje demontażu lub punkty zbierania pojazdów. W tabeli 1 przedstawiono danych dotyczących liczby i masy samochodów przekazywanych do stacji demontażu w Polsce w roku 2007
Tabela 1. zawiera dane dotyczące liczby i masy samochodów przekazywanych do stacji demontażu w Polsce w roku 2007.
Tab. 1. Ilość pojazdów wycofanych z użytku przekazanych do stacji demontażu w 2007r. w Polsce [10].
Pojazdy wycofane z eksploatacji przekazane do stacji demontażu
Liczba [sztuka] 190882
Masa [Mg] 166081
Po zakończeniu procesu rozbiórki SWE wszystkie wyselekcjonowane elementy trafiają do zakładów recyklingu. Następnie jako surowce wtórne przekazywane są do zakładów produkcyjnych.
3.2 Poziom odzysku i recyklingu samochodów wycofanych z eksploatacji
W Polsce średni wiek pojazdu poddanego recyklingowi wynosi 17 lat. W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej cykl życia samochodu w Polsce jest znacznie dłuższy. Średni europejski czas eksploatowania pojazdu stanowi od 10 do 12 lat, w zależności od kraju [1]. Dane dotyczące postępowania z odpadami pochodzącymi z samochodów wycofanych z użytku na obszarze Polski w roku 2007 zostały przedstawione w tabeli 5. Tab. 2. Postępowanie z odpadami pochodzącymi z pojazdów wycofanych z eksploatacji w 2007 roku [10].
Wyszczególnienie Masa
[t]
Poddane przetwarzaniu 133286
Poddane odzyskowi i recyklingowi 102197
Przeznaczone do ponownego użycia przedmiotów wyposażenia i części 18140
Poddane strzępieniu 12153
Tabela 2. zawiera informacje na temat ilości odpadów pochodzących z samochodów wycofanych z eksploatacji, które zostały poddane procesom przetwarzania w stacjach demontażu w 2007r. Spośród wszystkich odpadów pochodzących z samochodów wycofanych z użytku w Polsce w 2007 roku, przetwarzaniu poddano 133 286 Mg odpadów, z czego 102 197 Mg materiałów zostało skierowanych do procesu odzysku i recyklingu. W ramach postępowania z odpadami do ponownego wykorzystania przekazano 18 140 Mg, natomiast 796 Mg poddano utylizacji.
Według danych opublikowanych przez Eurostatu, liczba samochodów wycofanych z eksploatacji w 2006 roku na terenie Polski wynosiła 150 987, co stanowi 124 173 Mgy. Wartość procentowa całkowitego ponownego użycia i recyklingu oraz całkowitego ponownego użycia i odzysku wynoszą kolejno 84,7% i 85,8%.
W Polsce wskaźniki odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji są stosunkowo wysokie, dorównują swoją wartością innym krajom europejskim [11]. W tabeli 3. przedstawiono materiały pochodzące ze strzępienia pojazdów wycofanych z użytku, które zostały przetworzone w Polsce w 2006r.
Tab. 3. Materiały pochodzące ze strzępienia pojazdów wycofanych z eksploatacji powstałych i przetworzonych w Polsce w 2006r. (w Mg/rok) [11].
Rodzaj Recykling Odzysk
energii
Całkowity
odzysk Usunięcie
Złom żelazny (stal) 17 262 - 17 262 -
Materiały nieżelazne (aluminium,
miedź, cynk, ołów itp.)
160 - 160 -
Drobinki pochodzące ze
strzępienia (SLF) - 191 191 -
Pozostałe - - - 4 310
Razem 17 422 191 17 613 4 310
Informacje zawarte w tabeli 7. świadczą o tym, że złom żelazny jest surowcem o największym stopniu recyklingu. Aktualnie materiał ten w pełni podlega procesom przetwarzania. Wysokim wskaźnikiem odzysku i recyklingu charakteryzuje się również aluminium i inne metale nieżelazne. Z tabeli wynika, że recyklingowi zostało poddane 160 Mg metali nieżelaznych i aluminium w ciągu jednego roku.
Poziom recyklingu pozostałych składników zawartych w masie samochodów wycofanych z eksploatacji (tworzywa sztuczne, szkło, guma i inne materiały) jest niestety wciąż niewielki, co w konsekwencji powoduje deponowanie tych odpadów na składowiskach. Ogólnie, spośród wszystkich surowców znajdujących się w masie pojazdów użytkowanych lub wycofanych z eksploatacji 17 422 Mg materiałów zostaje poddane recyklingowi, natomiast 191 Mg odzyskowi w ciągu jednego roku. Całkowity odzysk, czyli suma
odzysku i recyklingu materiałów w 2006 roku w Polsce wyniosła 17 613 Mg. Natomiast na składowiskach trafiło się 4 310 Mg surowców.
W związku z wprowadzeniem wspólnego rynku na obszarze Unii Europejskiej Państwa Członkowskie posiadają możliwość wywozu samochodów wycofanych z eksploatacji wytworzonych na własnym terytorium do innych krajów Wspólnoty. Eksport pojazdów z kraju dokonywany jest w celu dalszego przetwarzania surowców. W przypadku wywozu pojazdów wycofanych z użytku poza granice kraju, osiągnięty poziom odzysku i recyklingu zaliczony zostaje do Państwa Członkowskiego, które ten eksport zorganizowało[4].
3.4 Recykling zużytych opon
W grupie odpadów gumowych pochodzących z samochodów wycofanych z użytku najważniejszym elementem są opony, które w obecnych czasach stanowią ogromny problem dla środowiska naturalnego. Powodem jest ich duża objętość oraz trwałość, gdyż zużyte i wyeksploatowane opony nie ulegają rozkładowi przez okres około 100 lat[1]. Postępowanie z oponami wycofanymi z użytku opiera się na poddaniu ich procesom regeneracji (bieżnikowania) w celu powtórnego wykorzystania lub odzyskowi materiałowemu. Jeżeli odzysk surowców z opon nie jest możliwy należy odzyskać energię w procesach termicznych (spalanie). Dzięki bieżnikowaniu opon wydłużą się czas użytkowania opony, co w rezultacie powoduje ograniczenie ilości zużytych opon na danym obszarze. Ponadto zastosowanie procesu regeneracji umożliwia zaoszczędzenie 70% surowców oraz 30% energii[2]. W tabeli 5. zawarte są informacje dotyczące ilości wprowadzanych na polski rynek opon oraz osiągnięte poziomy odzysku i recyklingu na przełomie lat 2003 – 2007.
Tab. 5. Opony wprowadzane na rynek(w tysiącach Mg/rok) oraz osiągnięte poziomy odzysku i recyklingu odpadów (w procentach) w Polsce [10,12].
Wielkość wprowadzanych na
rynek produktów Odpady poddane Osiągnięty poziom
Podlega obowiązkowi Rok
Ogółem
Odzysku Recyklingu
Odzyskowi Recyklingowi Odzysku Recyklingu
2003 136 129,9 - 56,5 - 43,5 -
2004 151,4 150,7 150,7 88,7 17,3 58,9 11,5
2005 147,8 146 145,1 120,3 23,6 82,4 16,2
2006 185,7 183,4 183,5 167,5 36 91,34 19,7
Na przełomie lat 2003 - 2005 liczba zużytych opon wprowadzanych na polski rynek zwiększyła się o niespełna 60 tysięcy Mg. Wielkość wprowadzanych na rynek odpadów szacowna jest w oparciu o liczbę zarejestrowanych pojazdów z uwzględnieniem czasu eksploatacji opon oraz na podstawie ilości opon, kupowanych na wymianę. W związku z tym, najwięcej opon pozyskiwanych jest podczas jesienno – zimowej i wiosennej wymiany. Wraz z rosnącą liczbą opon wprowadzanych na rynek podnosi się poziom odzysku i recyklingu surowców. Na 2003 r. brak jest jakichkolwiek danych na temat osiągniętego wskaźnika recyklingu. Na podstawie danych statystycznych zawartych w tabeli 5. w 2004 roku wytworzono około 151 tysięcy Mg zużytych opon. Procesom odzysku poddano 88,7 tysięcy Mg, co stanowi 58,9% natomiast recyklingowi 17,3 tysięcy Mg , co stanowi 11,5%. Według Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. z dnia 21 czerwca 2007r.) w 2004 r. poziom odzysku opon powinien wynosić 50%. Zatem w Polsce osiągnięty wskaźnik odzysku w 2004 r. był wyższy od wymaganego o 8,9%. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku wskaźnika recyklingu, ponieważ uzyskana wartość jest wyższa od wartości oczekiwanej o 5,5% (wymagany poziom recyklingu opon na 2004 r. wynosi 6%). W roku 2007 poziom odzysku opon wyniósł 11,5%, a recyklingu 23,9%. Wartości te przekraczają wymagane poziomy odzysku i recyklingu na 2007 rok o kolejno 16,96% i 8,9%[13].
wnioski
Ze względu na bezpieczeństwa i ochrony środowiska należy nałożyć nacisk na producentów samochodów aby zwiększyć udziału elementów wykonanych z materiałów poddających się w jak największym stopniu odzyskowi i recyklingowi w przeciwnym przypadku poziom odzysku ulegnie obniżeniu.
Z jednej strony proces recyklingu (SWE) przynosi ogromne korzyści dla środowiska, poprzez minimalizacje ilości powstających odpadów oraz ograniczeniu zapotrzebowania na surowce i energię wskutek włączenia materiałów i surowców do powtórnego obiegu. Z drugiej jednak strony recykling zużytych pojazdów oraz ich wyposażenia stanowi poważny problem ze względu na zawartość odpadów niebezpiecznych, takich jak: przepracowane oleje, kwas akumulatorowy, paliwo, płyny chłodnicze i hamulcowe, azbest zawarty w okładzinach tarcz oraz hamulców, a także freony pochodzące z klimatyzatorów [2].
Poważne zagrożenie dla środowiska stanowią pojazdy, które formalnie są zarejestrowane, jednak w rzeczywistości zostały porzucone bądź przekazane nieoficjalnym stacjom demontażowym. Równie niebezpieczne są pozostałości po procesach odzysku, recyklingu oraz po rozbiórce pojazdów, które kierowane są na składowisko odpadów.
Dzięki realizowanym procesom powtórnego wykorzystania surowców wtórnych, w Polsce wymagane poziomy zostały spełnione, co świadczy o tym dane zamieszczone w tab. 5. Z przedstawionych danych wynika, że złom żelazny jest surowcem o największym stopniu recyklingu. Aktualnie materiał ten w pełni podlega procesom przetwarzania. Wysokim wskaźnikiem odzysku i recyklingu charakteryzuje się również aluminium i inne metale nieżelazne. Natomiast poziom recyklingu pozostałych składników niestety jest wciąż niewielki
Literatura
[1] Merkisz – Guranowska A., Recykling samochodów w Polsce. Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań - Radom 2007 [2] Kotowski W., Przywarska R., Podstawy odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania
odpadów. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Administracji, Bytom, 2005 [3] Council Directive of 15 July 1975 on waste (75/442/EEC)
[4] Directive 2000/53/EC of The European Parliament and of The Council of 18 September 2000 on end-of life vehicles
[5] http://eur-lex.europa.eu
[6] Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Dz. U. 2005 nr 25 poz. 202.
[7] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 628.
[8]
Ustawa .z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej.Dz.U.2001.63.639 z dnia 22 czerwca 2001 r.[9] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r.w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Dz. U. z dnia 21 czerwca 2007 r.
[10] Zeszyty Statystyczne GUS: Ochrona Środowiska 2008 [11] http://epp.eurostat.ec.europa.eu
[12] Zeszyty Statystyczne GUS: Ochrona Środowiska 2007
[13] Jasińska J., Recykling wybranych odpadów komunalnych w Polsce. Praca niepublikowana pod kierownictwem M. Alwaeli. Gliwice 2009
