R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X V , Z. 3, W A R S Z A W A 1974
Z B I G N I E W P R U S I N K I E W IC Z , H E L E N A D Z IA D O W IE C , M A R I A J A K U B U S E K
ZWROT DO GLEBY PIERW IASTKÓW — BIOGENÓW Z OPADEM ROŚLINNYM W LESIE LIŚCIASTYM I M IESZANYM
N A LUŹNYCH GLEBACH PIASKO W YCH Z ak ład G lebozn aw stw a U niw ersytetu M. K opernika w Toruniu
W S T Ę P I O K R E Ś L E N IE C E L U B A D A Ń
W ekosystemach leśnych pierwiastki-biogeny pobrane przez drzewo stan powracają częściowo do gleby z corocznym opadem liści, gałązek, owoców itp. Opad ten można traktować jako swego rodzaju naturalne nawożenie gleby. Mimo ogromnego znaczenia, jakie dla ekologii i hodowli lasu ma dokładne poznanie wszystkich ogniw biologicznego krążenia składników w ekosystemach leśnych, liczba polskich prac badawczych poświęconych tej problematyce jest wciąż jeszcze nader skromna. W la tach trzydziestych zagadnieniem tym zajmował się C h o d z i c k i [4]. Po ostatniej wojnie systematyczne badania tego rodzaju w rezerwatach leśnych Dolnego Śląska prowadzi W a c h o w s k a - S e r w a t k a [9, 10, 11]. W nawiązaniu do Międzynarodowego Programu Biologicznego po dobne prace zainicjowała również M e d w e c k a - K o r n a ś [7].
Szczególnie ważną rolę odgrywa opad roślinny w lasach porastających ubogie gleby piaskowe. Niekiedy spotkać można na takich glebach pięk ne, wielogatunkowe lasy liściaste i mieszane, 'które w naszym kraju zwy kło się raczej wiązać z glebami ukształtowanymi z zasobnych w skład niki odżywcze glin morenowych. Nasuwa się przypuszczenie, że tego ro dzaju „fenomeny” zawdzięczają swe istnienie między innymi, bardzo sprawnemu 'biologicznemu obiegowi składników. Niedobory pewnych pier wiastków mogą być rekompensowane dużą intensywnością tego obiegu. Niniejsza publikacja zawiera opis fragmentu prac, 'których celem jest sprawdzenie tej hipotezy. Badania prowadzane były częściowo w ramach koordynowanego przez Zakład Ekologii P A N problemu węzłowego 09.7.1.3.
2 3 8 Z. Prusinkiewicz, H. Dziadowiec, M. Jakubusek
O B IE K T B A D A Ń
Badania zostały zlokalizowane w rezerwacie Las Fiwnicki, na terenie nadleśnictwa Olek k. Torunia. Według dokonanego przez IBL podziału Polski na krainy i dzielnice przyrodniczo-leśne, obszar ten leży w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej, dzielnicy Puszcza Notecka. Jest to dzielnica najuboższa w opady w skali całego kraju (średnia wieloletnia dla To runia 495 mm). Gleby rezerwatu Las Piwnicki ukształtowały się w wię kszości z luźnych, częściowo zwydmionych, ubogich piasków terasowych pradoliny Wisły (IX terasa według G a 1 o n a 5). Ich skład mechaniczny, zanalizowany w kilku typowych profilach, przedstawiono w tabeli 1.
Analiza składu mineralnego tych piasków potwierdza ubóstwo skał macierzystych, z których rozwinęły się gleby rezerwatu (tab. 2).
W związku z urozmaiconą rzeźbą terenu (formy wydmowe) zwierciadło wód gruntowych, zasilanych głównie podziemnymi spływami z pobliskiej wysoczyzny, występuje w rezerwacie na bardzo różnych głębokościach. Jednakże tylko połowa gleb rezerwatu kształtuje się z udzliałem wód gruntowych. Pozostała część należy do gleb autonomicznych. Bardziej szczegółowo stosunki wilgotnościowe w rezerwacie opisane zostały wcześ niej w pracy B e d n a r e k [3].
Pod względem typologicznym gleby omawianego obiektu reprezentują zasadniczo trzy jednostki systematyczne: gleby rdzawobrunatne, gleby bielicowe i gleby murszaste. Ponadto w kilku miejscach trafiają się nie wielkie powierzchnie płytkich gleb torfowych.
Roślinność rezerwatu należy, według Rejewskiego, do następujących zespołów florystycznych : Pino-Quercetum, Tilio-Carpinetum (różne pod zespoły i facje), Circaeeo-Alnetum, Carici elongatae-Alnetum. Powierzch niowo dominują w rezerwacie dwie pierwsze asocjacje związane głównie z glebami autonomicznymi. Granice zespołu Pino-Quercetum pokrywają się mniej więcej z granicami typu siedliskowego boru mieszanego, a gra nice zespołu Tilio-Carpinetum obejmują dwie jednostki leśno-typologicz- ne: las mieszany i las świeży. Drzewostany w obu zespołach są dwuwar stwowe. Górną warstwę stanowią dęby (szypułkowy i bezszypułkowy — 220-280 lat) oraz sosna (150-200 lat). Niższą warstwę tworzy głównie grab (do 80 lat) i podrost dębów. Ponadto pojedynczo spotyka się brzozę brodawkowatą, a w miejscach najwilgotniejszych — olszę czarną.
Warstwa krzewów jest na ogół rozwinięta bardzo dobrze. Przeważa leszczyna Corylus avellana, kruszyna Frangula alnus i czeremcha Padus avium. Ta ostatnia tworzy niekiedy formy drzewiaste. Nieco rzadziej spo tyka się trzmielinę europejską i brodawkowatą Evonymus europaea, E. verrucosa. W miejscach szczególnie wilgotnych trafia się porzeczka czar na Ribes nigrum.
U ziam ien ie <-jleb па powierzchniach badawczych v: rezerwacie Larj Piwnicki
T a b e l a 1
S o il cranulation on experimental plots in the Las Piwnicki fo re st reservation
i Typ lasu J Forest type i Kr profilu Profile :;o Pozior.: Heritor. Głębokość Depth с г. Czyści s:;!:ieletowe ГХ1
Procentov/a r:av/arto;'y c::.L::ci z.ir".:iz Lye/: / v: Per cent of earthy particlos cf nn ir. dia
particles
> 11ПП
1-0,5 0,5-0,25 0,25-0,1 0,1-0,05 <0,02
Las świeży A1 10-15 '.,09 3,92 "■1,29 24,80 4 3 10
Fresh fores*; VIII j 3 4 5-55 0,26 2,42 5/, 42 32,97 2 - 2
C/G 75-85 0,39 2,4/ ^ , 4 2 32^.9 1 0, 5 Las A1 0-5 0,75 15,22 57,44 18,n 3 ii i i 1 1 4 l.'.ixcl Го rest /3/ 20-25 1,45 10,52 r>3,44 1 , 1 1 1 2 1 /В//С 45-55 0,54 7,17 63,92 20,7 j 1 - 1 IX j! /В//С 90-100 0,90 9,27 64,89 22,75 - - 1 I I11 riС 120-130 0,18 4,02 53,10 32,77 2 1 1 i i 0 155-165 0,06 2,52 54,30 34,80 3 i, r V , j I I j 10S* 165-175 0,08 4,20 00,60 26,75 2 9 1 ! с 180-190 0,28 4,14 58,62 30,60 3 1 r !
i'-Cy r:iccr,ar.y J-.vic:;y A1 0-5 0,42 7,15 58,74 18,87 2 3 ~ !
Fresh mired forest Л2 10-15 0,54 i! 7,56 60,49 21,85 ! 3 2
i XI В 35-40 j! 0,42 7,19 66,24 19,62 2 1 2 I /В/с 70-80 j! 0,02 3,42 58,86 30,87 ^ f,, ■> I с 115-120 II 3,05 13,36 67-, 99 15,00 2 1 - I G i L— . _______ J 175-180 j L______ Jj 0,25 1,62 j 74,62 21,00 i I p i ■— ---i 1 1 !_---, “
! 3:<iaù n. j p iask u \ 1 I.Iir.cral j с and in i : г .ner a in y i • ^ v/acoï/ych j сопт о c i t i e n o f i v .'c ijjit -;i J i ; ; j.: л I.Iir ad m in e r a ln y f r a k c j i c i ę ż k i e j v/ ',j ilo ś c io w y c h ie r a l c o m p o s itio n o f h ea vy f r a c t i o n in q u a n t it a i; i v e Г; —— " “ Г -"' ” 1 i i T T ~ T i--- 11 1 ! 1 1 И ! о 1 1 'О E 1 '[Л O 1 o 1 л : *> I to о Л t о -р Л -Р I Й Й а* о , 1 й я гЧ О 1 ^ 1 o n 1 u с.- 1 1 1 1 1 1 1 1 1 (D v i ;-j f- •H f-i J r\\0> <—1 p; es i co-н cJl G) П. ) Й -brf ^5 Й r-) en ! о -il l> о CJ ГН J G №Clß Ü Ш i -r] G> ■<-! СО i Г-; o w n r 1 i 0) 1 П -P 4-> 1 3 VvH 1 -H +> +> tu a> ( я p: t о о Ш I й й to л i >»-н rj u i о ы i ___________L__________ Il n e n it Il m e n it e i i i i i i o 1 rH r l 1 >i-rl i -p i 3 3 i i -- - -- ---j G r a r .a ty j G a m e ts i ___________________________ D y s tö n D is th e n I tl о I Я C.1 1 П. P. С-i Gh c ° •H •' ! n. r.. U l i i С) 1 ■»= p i ; ''J 1 rt Si i Я Я ! r-ł r"i i >> i « « j <r> С -н i rH "to а п ! В ii . 5 5 A m fi b o le + p ir o k s e n y A m p h ib o le s + A p a ty t A p a t it s i t i ф i I -P -4 ’ 1 1 -H-H 1 : tl Cl О О t 1 -P P <D 1 л-i О I i S d t -p-и га a) i о о г-1 гЧ 1 -н -н О О 1 ГР РП « I\Tie o z n a c z o n e U n id e n t if ie d 20-25 j 90,4 :\2 j 0,4 0,1 i\ 8,8 i 8,8 ■ 2,3 j 34,1 1.8 1,0 2, с 0,п 2,8 22,4 1 4,9 6,1 i - 3,4 45-55 i 3 1 ,еi 7,9 J 0,3 0,1 j 12,0 5.4 i 1.6 ! 39,5 2,9 1,2 1.2 1,1 1,0 12,4 } 10,9 T.1 j - 3,6 90-100i 9 2 , 7 7,1 « 0,2 I 0,1 j10,5 3,7 ! i,e I 35,0 1 3,1 1,1 1, 3 1.2 1,? 25,4 } 5,9 6,9 i 0,4 2,4 155-165} 92,6 7,1 i 0,3 i 0,1 i з,е 4,5 i 1,2 1 30,0 1,2 1.1 4,3 1,2 4,9 31, 1 I 2,b 1 О I 1 1 j 2 , j j 1,1 2,0 180-190j 91,9 i _______i____________ 7, 3 j 0,3 i i i
I
'I м
4,0 j 2 , 1 i i . j . . — — j 39,9 i i____ 0,8 0,4 L _____ 4,0 0.4 4,2 i 29,1 i i i ! 3 . 8 j - ! 2,3.':kłacl mineralny "wyrlmionych placków tarasowych w rezerwacie La3 Piwnicki / p r o f il nr IX/
Łiineral composition of (inne terracc я and:-: in the Lao Piwnicki forent reservation / p ro file Ко„IX/
Opad roślinny w lesie liściastym na piaskach 241
M E T O D Y
Wybrano trzy powierzchnie reprezentujące trzy zasadnicze typy sie dlisikowe rezerwatu: las świeży, las mieszany i bór mieszany (tab. 3). Z przytoczonych danych wynika, że liczebność sosen nie odpowiada w pełni siedliskowym typom lasu na poszczególnych powierzchniach. Na każdej powierzchni rozmieszczono geometrycznie chwytacze opadu roś
linnego o łącznej powierzchni otwarcia równej 5 m2. Zbiór oipadu prze prowadzano w ciągu 12 miesięcy — od początku października 1970 do
T a b e l
U dział po ezególnych gatunków w drzewostanie na powierzchniach doświadczalnych
Percentage o f p a r tic u la r species in the tree stands on experimental plots P iętro drzewo stanu Tree stand O ÏH д о и ft ю P, и з G <u i—i > о о iH + + о й fi. ё. 'O ftо ^
i Gatunek Las świeży Las mieszany ! Bór mieszany świeży } Species Pr esh fo re st Mixed fo re st Fresh mixed pine
fo re st a b i с■ ■ —! d a b с d a b с d Pinus e ilv e s - t r i s i 23 i 59 28 67,74 88 ! 54 27 92,63 87 52 28 75,00 Quercus robur 7 65 28 19,35 2 46 28 2 ,11 16 J 75 28 13,79 Quercus s e s s i li s 4 J 82 28 12,90 5 42 J 28 5,26 13 76 27 11,21 i Alnus g lu tin o sa 30 J 28 20 11,69 _ i _ ! _ - i _ _ _ -Carpinus betulua 218 j 24 18 84,85 124 27 18 58,77 181 13 16 63,73 Quercus robur - - - - 16 21 15 8,53 24 22 15 8,45 Quercus s e s s i li s 9 22 16 3,46 69 20 15 32,70 79 17 14 27,82 Pinus s i l v e r t r i s -23 ' - 8a 02 88 - --2 3 *2 1 S I - _ - 21.75 Qucrcus robur Quercus _ s e s s i l i s _____ _ 20 i -i i ■ 1 i 6,87 94 - - 30,72 132 - - 33,00 Alnus ii 1j
glu tin osa
Carpinus 243 - - j 85,11 j 124 j - - ! 40,52 181 - - i 45,25 J botuluy
1 ii it I
_____ (____j___i____ J———————l____1 ---- --- -- -- ___ ____ а - lic z b a drzew na powierzchni 1 ha - number of trees' on the area of 1 hectare
b - przeciętne pierśn ice - average b r e a s t-le v e l diameters с - przeciętna wysokość - average height
d - u d zia ł procentowy - percentage
końca września 1971 r. ze zmienną częstotliwością, zależną od intensyw ności opadu. Analizy chemiczne wykonano na materiale pochodzącym ze zibioru masowego opadu jesiennego 1970 r. metodami Schillaka, zaleca nymi przez IMUZ [6].
24 2 Z. Prusinkiewicz, H. Dziadowiec, M. Jakubusek
O M Ó W IE N IE W Y N I K Ó W
Maksymalne natężenie opadu roślinnego stwierdzono na wszystkich trzech powierzchniach badawczych w październiku. Zebrano wówczas od 40 do 60% masy całorocznego opadu. Drugie, mniejsze maksimum, sta nowiące od 8 do 15% całorocznej produkcji ścioły, zaobserwowano w czer wcu. Zasadniczą masę czerwcowego opadu stanowiło igliwie sosny. Naj mniejsze ilości opadu zbierano w chwytaczach podczas miesięcy zimo wych. Roczny opad roślinny wyniósł na badanych powierzchniach prze ciętnie 1 około 4 t/ha (tab. 4). Zawierał on średnio ok. 45 kg ( ^ 1,1%)
T a b e l a 4 IIoiTć /•;; V.cJ'iwJ i ul:ład chemiczny opadu roülinne;jo r.a pov/icrr.cliriiach
oadav/czych w rezerwacie Lac Piwnic!:!
/uv.ou::; anc cl:j:/ical composition of vegetation f a l l on the experimental plot3 in the Las j’ivmicki reservation
iioczny opad Annual f -ili bas świeży Prosi; fore st Las miessany î.'i::ccl fo re st Bór n iestary świeśy Presli p.i:-:ed forent Ducha masa Dry matter 435Ь 3743 3823 Topiói Ash 223,7 103,3 172,8 •' '■ i 67,0 44,0 33,0 i!a 27,«1 23,8 32,1 i'. Ю,'.) j 7» > 11,1 >•> 5,7 4 ,f; 10,3 ? 4,4 4,1 3,8 Al 1,7 2,3 1,5 rV 1,3 1,1 1,2 i: 48,8 33, D 50,8 c 2101,0 1793,0 18-39,0
azotu i ok. 190 kg ( ^ 4,8%) składników popielnych. Poza krzemem (ок. 50 kg/ha) w popiele najwięcej było wapnia (ok. 28 kg/ha), potasu (ok. 10 kg/ha), magnezu (ok. 7,8 kg/ha) i fosforu (ok. 4 kg/ha). Glinu było ok. 1,8 kg/ha. a żelaza 1,2 kg/ha. Podobne ilościowe uszeregowanie pier wiastków stwierdzili W а с h o w s к a - S e r w a t к a [9, 10, 11] w ma teriale z lasów liściastych Dolnego Śląska, R o d in i В a z у 1 e w i с z [8] w opadzie roślinnym lasów mieszanych europejskiej części ZSRR oraz A u s s e n a c , B o n n e a u i Le T a c o n we Francji [2] ! Natomiast w opa
1 Przy zastosowanej liczbie chwytaczy nie udało się ustalić statystycznie udo wodnionych różnic między powierzchniami.
Opad roślinny w lesie liściastym na piaskach 243
dzie szerokolistny ch lasów wschodniego Kaukazu A l i j e w [1] stwier dził odmienny szereg pierwiastków:
Ca > Si > Mg > A l ^ P > S > Fe > Mn.
Ilościowe proporcje najważniejszych biogenów — N:Ca:P:K:M g — układały się w badanym opadzie roślinnym mniej więcej jak: 10:5:1:2:1, a w przeliczeniu N:Ca0 :P20 5:K20 :Mg0 — jak 4:3:1:1:0,7.
Zważywszy wysoką produktywność badanych drzewostanów można przypuścić, że stwierdzone proporcje składników powracających do gleby są zbliżone do optymalnych 2. Ustalając dawki nawozów mineralnych dla drzewostanów liściastych i mieszanych na ubogich siedliskach piasko wych należałoby więc dążyć do zachowania podobnych proporcji.
Należy podkreślić, że w porównaniu ze stosowanymi obecnie w leś nictwie dawkami nawozowym i3 ilość pierwiastkow^biogenów powracają cych do gleby z opadem roślinnym była w badanych biocenozach mniej sza. Zdaje się jednak nie ulegać wątpliwości, że pierwiastki powoli uwal niane do gleby podczas stopniowej mineralizacji ścioły w ciągu całego okresu wegetacyjnego zużytkowywane są przez drzewostany daleko eko nomiczniej niż jednorazowe „uderzeniowe” dozy nawozów sztucznych, które w dodatku na glebach piaskowych mogą ibyć łatwo wypłukiwane poza zasięg głównej masy korzeni drzew leśnych. Dopiero zestawienie ilości pierwiastków zwracanych do gleby wraz z opadem listowia, z daw kami nawozowymi niezbędnymi do uzyskania dostrzegalnych efektów pro dukcyjnych pozwala na pełne uzmysłowienie sobie roli sprawnego obie gu składników mineralnych w kształtowaniu produktywności mało za sobnych leśnych gleb piaskowych. Wypływa stąd dla hodowli lasu wska zanie, aby stosując nawożenie gleb piaskowych nie zaniedbywać równo czesnego intensywnego wprowadzania i pielęgnacji podszytów, które usprawniają biologiczny obieg składników odżywczych, chroniąc je tym samym przed zibyt szybkim wypłukiwaniem z gleby.
L I T E R A T U R A
[1] A l i e v G. A .: Return of A sh y Elements into Soil in V arious Ecological C on ditions of the B rodleared Forests of the Eastern Caucasus (The A zerb aijan SSR). G eoderm a 3, 1969/1970, 69-74.
[2] A u s s e n a с G., В o n n e a u М., L e Т а с о n F.: Restitution des elements
2 Z a niskie m ogą być jedynie dane dotyczące potasu, którego dość znaczne ilości spłukiw an e są do gleby przez deszcze przechodzące przez korony d rzew oraz spływ ające po pniach.
3 W lotniczym nawożeniu n ajsłabiej przyrastających drzew ostanów sosnowych północnej części B o ró w Tucholskich stosuje się np. obecnie po 100 kg mocznika, fosforanu amonu (am ofos) oraz 56% chlorku potasowego na 1 ha.
2 4 4 Z. Prusinkiewicz, H. Dziadowiec, M. Jakubusek
m in érau x au sol par l ’interm édiaire de la litière et des précipitations dans quatre peuplements l’orestiers de l ’est de la France. Oecol. plant. 7, 1972, 1, 1-21. [31 B e d n a r e k R.: Dynam ika stosunków wodnych w glebach piaskowych rezer w atu Las Piw nicki pod Toruniem . Zesz. nauk. U M K . N au k i m at.-przyr. 24, G eo grafia V II, 1970, 43-64.
[4] C h o d z i c k i E.: Dom ieszka buka w sośninach jako czynnik edaficzny na piaszczystych popiołoziemach i buroziem ach dyluwialnych. K asa im. M ia n o w skiego W a rsz a w a 1934, s. 254.
[5] G a l o n R.: Dolina Dolnej W isły, jej kształt i rozwój na tle dolnego Pow iśla. Pr. Instyt. Geogr. U n iw . P o m . nr 12-13, 1934.
[6] Instytut M elioracji i U żytk ów zielonych: M etody analizy chemicznej gleb o r ganicznych i m ateriałów roślinnych. Falenty 1967.
[7] M e d w e c k a - K o r n a ś A .: Progress raport 1967-68 of Polish N ation al C o m mitee for International Biological Program m e. W a rs za w a 1969, P A N .
[8] R o d i n L. E., B a z y l e w i c z N. I.: D inam ik a organiczeskogo wieszczestwa i biołogiczeskij krugow orot zolnych elem ientow i azota w osnownych tipach rastitielnosti ziemnogo szara. N auka, M osk w a 1965, s. 252.
[9] W a c h o w s k a - S e r w a t k a K.: D ynam ika składników pokarm owych w g le bie i w roślinach rezerw atu Łążczak. A cta U niv. W ratisl. Pr. bot. IV , 1964, 24, 89-108.
[10] W a c h o w s k a - S e r w a t k a K., M a r c z o n e k A . : Azot i składniki m in e ralne w liściach drzew i roślin zielnych w rezerw acie Leśna W oda. Acta U niv. W ratisl. Pr. bot. IX , 1968, 64, 109-128.
[11] W a c h o w s k a - S e r w a t k a K., M a r c z o n e k A .: Sezonowe zmiany sk ład ników m ineralnych w liściach drzew i roślin zielnych w rezerw acie K am ień Śląski. A cta Univ. W ratisl Pr. bot. X I, 1970, 116, 108-119.
3. П Р У С И Н К Е В И Ч , X. Д З И А Д О В Е Ц , М. Я К У Б У С Е К В О З В Р А Щ Е Н И Е В П О Ч В У Э Л Е М Е Н Т О В — Б И О Г Е Н О В С Р А С Т И Т Е Л Ь Н Ы М О П А Д О М В Л И С Т В Е Н Н О М И С М Е Ш А Н Н О М Л Е С У Н А Р Ы Х Л Ы Х П Е С Ч А Н Ы Х П О Ч В А Х Лаборатория почвоведения Университета им. Н. Коперника в Торуни Р е з юме Целью работы было установление количеств и химического состава расти тельного опада в лиственном и смешанном лесах на слиготрсф ны х ры хлы х песчаных почвах в заповеднике Л я с Пивницки вблизи г. Торунь. Исследования проводились на трех одногектарных опытных площ адях репрезентирующих лиственный и смешанный леса. Результаты анализов характеризую щ их почвы этих площадей помещены в табл. 1 и 2. Состав древостоев показан в табл. 3. Годичное производство сухой массы растительного опада составило в среднем около 4 т на га , из чего около 50% приходилось на октябрь. Второй, меньший максимум, составляющий около 12% годового производства, отмечен был в ию не. Участие главны х растительных компонентов показано в табл. 4. Круглогодовой опад доставлял около 45 к г азота и около 190 к г золны х элементов на га . За исключением кремния (около 50 к г на г а ) наибольш е было в золе кальция (около 28 к г на га ), затем к али я (около 10 к г на га), магния
Opad roślinny w lesie liściastym na piaskach 245 (около-' 7,8 к г на га ) и ф осф ора (около 4 к г на га ). П о сравнении с применяе мыми в лесоводстве удобрительными дозами вышеприведенные количества являются заметно меньшими. Однако элементы освобождаемые в почву по немногу во время постепенной минерализации лесной подстилки в течение всего вегетационного периода по-Бидимому используются древостоем значи тельно лучше, чем одноразовые „ударные’’ дозы м инеральны х удобрений. Л иш ь сравнение количества элементов возвращаемых в почву с лиственным опадом в сопоставлении с дозами удобрений, необходимыми для получения уловимого производственного эффекта, позволяет уяснить себе полностью роль исправ ного протекания круговорота минеральных элементов в формировании про дуктивности слабо обеспеченных элементами лесны х песчаных почв. Z. P R U S IN K IE W IC Z , Н. D Z IA D Ó W LEC, М. J A K U B U S E K R E T U R N Т О S O IL O F E L E M E N T S — B IO G E N S W I T H L E A F F A L L I N D E C ID U O U S A N D M IX E D F O R E S T O N L O O S E S A N D Y S O IL S
Departm ent of Soil Science, N. Copernicus U niversity in Toruń
S u m m a r y
The aim of the w o rk w as to determine the amount and chemical composition of leaf fa ll in deciduous and m ixed forest on poor loose sandy soils in the forest reservation of L as P iw n ic k i near Toruń. The respective investigations w e re carried out on three one-hectare experim ental plots representing deciduous and m ixed forest. The results of analyses characterizing soils of the above plots are put to gether in Tables 1 and 2. The composition of particular tree stands is presented in table 3. A n n u a l production of dry matter of the vegetation fa ll amounted on the average to about 4 t/ha, 50% of which fe ll in October. The second, low e r m axim um amounting to about 12% of annual production occurred in June. The percentage of m ain vegetation elements in the fa ll bu lk is presented in T able 4.
B y the w h o le -y e a r fa ll about 45 kg nitrogen and about 190 kg ash elements per hectare w ere delivered. Beside silicon (about 50 kg/ha), the ash contained high amounts of calcium (about 28 kg/ha), potassium (about 10 kg/ha), m agnesium (about 7.8 kg/ha) and phosphorus (about 4 kg/ha). A s compared w ith the rates of fertilizers applied in the forestry, they represent much low er amounts. H ow ever, the elements delivered slow ly to soil during the gradu al litter m ineralization within the w hole grow in g season, are surely better utilized than the single ’’shock” rates of m in eral fertilizers. Only the comparison of amount of the elements returned to soil w ith the fallin g leaves w ith the fertilizer rates necessary fo r reaching distinct production effects, allow s to be aw are of the role of an efficient circulation of m ineral elements in form ing productivity of poor forest sandy soils. From it there can be derived the indication for the forest cultivation specialists not to neglect the introduction and care of brushwood, which m aking m ore effective the biological circulation of particular elements, protect them against too quick leaching out of soil.
Prof. dr Z bigniew Pruslnkiew icz Zakład Gleboznaw stwa U M K Toruń, ul. Sienkiewicza 30
