Grzelewska, Danuta
"Materiały Pomocnicze do Historii
Dziennikarstwa Polski Ludowej" t.
19, pod red. A. Słomkowskiej,
Warszawa 1988 : [recenzja]
Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 29/3-4, 148-150
148
RECENZJE I O MÓWIENIAsk iego o czterd ziesto leciu „D zien n ik a L u d o w eg o ”. C iek a w e są zw ła szcza r e fle k sje K. K ą k o lew sk ieg o na tem a t w p ły w u p o lity k i ó w czesn y ch w ła d z n a środ ow isk o d zien n ik a rsk ie i m łod ą in telig en cję.
N a ostatn ią, czw artą część zeszy tu sk ład ają się zeb ran e p rzez A . S ło m k o w sk ą , a d otych czas n ie p u b lik o w a n e d o k u m en ty z la t p ięćd ziesią ty ch , m .in. lis t S e k r e ta ria tu К С P Z P R do sek retarzy KW i n a czeln y ch red a k to ró w w sp ra w ie a k tu a l n y ch zadań p rasy p a rty jn ej, z m aja 1956 r., u ch w a ła S ek reta ria tu К С P Z P R z lis to p ad a 1956 r. w sp r a w ie „T rybuny L u d u ” oraz m a teria ły sta ty sty czn e, za w iera ją ce n a k ła d y d zien n ik ó w i czasop ism z la t 1956— 1957.
Jak w y n ik a z p rzed sta w io n eg o m a teria łu , r ecen zo w a n y tom je s t b o g a ty i różn o rod n y pod w zg lęd em p rezen to w a n y ch treści. O czekując n a n a stęp n e z e sz y ty „M a te r ia łó w P o m o cn iczy ch do H isto rii D zien n ik a rstw a P o lsk i L u d o w e j”, m ie jm y n a d zieję, że w zb ogacą on e d o ty ch cza so w ą w ie d z ę n a tem a t prasy PRL, zw e r y fik u ją b łęd n e o c e n y za w a rte w n iek tó ry ch d o ty ch cza so w y ch op racow an iach i p rzyn iosą k o le jn e in teresu ją ce p o zy cje, zw ła szcza w za k resie litera tu r y w sp o m n ien io w ej i p rezen ta cji isto tn y ch m a teria łó w źród łow ych .
Lidia Piwońska-Pykalo
„M ateriały P om ocn icze d o H isto rii D zien n ik a rstw a P o lsk i L u d o w ej”, pod red. A. S ło m k o w sk iej, t. 19, W arszaw a 1988, ss. 427.
D z ie w ię tn a s ty tom „M ateriałów P om ocn iczych do H isto rii D zien n ik a rstw a P o l sk i L u d o w e j”, p o św ięco n y w ca ło ści „T rybunie L u d u ”, p rzy g o to w a n y zo sta ł p rzez P ra co w n ię H isto rii D zien n ik a rstw a P o lsk i L u d ow ej In sty tu tu D zien n ik a rstw a U n i w e r sy te tu W arszaw sk iego oraz b y ły c h i ob ecn ych p ra co w n ik ó w „T rybuny L u d u ”. D otych czas, po p ięciu la ta ch od złożenia d o druku, u k a za ły się w W yd aw n ic tw ie U n iw e r sy te c k im d w a tom y „M ateriałów P o m o cn icz y ch ” (t. 11 w 1987 i t. 12 w 1988). S ześć n astęp n ych , o d d an ych zgod n ie z u m o w a m i w y d a w n ic z y m i w p o p rzed n ich latach , na p o ja w ie n ie się w druku m a ró w n ie o d leg łe szanse.
Tom 19 u k azał się n ak ład em W y d a w n ictw a „T rybuny L u d u ” w pół rok u od d a ty zło żen ia do druku. K ie ro w n ictw o g a zety , p la n u ją c w z w ią zk u z p ię ć d z ie się c io le c ie m p o w sta n ia sy n te ty c z n e op racow an ie jej h istorii, zap rop on ow ało, aby k ilk a z e sz y tó w „ M ateriałów ” p o św ięcić d ziejom p ism a. D la zach o w a n ia cią g ło ści w y d a w n iczej serii p rzew id y w a n y tom opatrzon y zo sta ł k o lejn y m n u m erem d z ie w ię t n astym , przy b raku na ry n k u w c z e śn ie jsz y c h sześciu . J u b ileu szo w y ch arak ter w y d a w n ic tw a sp o w o d o w a ł zró żn ico w a n ie i p oszerzen ie te m a ty k i w y stę p u ją c y c h za zw y cza j d ziałów .
W części p ierw szej zam ieszczon e zostały cztery a rty k u ły , w ty m d w a o ch a ra k terze s t ric te n au k ow ym : Z b ig n iew a G rab ow sk iego P o p r z e d n i k „ T r y b u n y L u d u ” —
„G los L u d u ” 1944— 1948 i A n d rzeja K o zieła P o p r z e d n i k „ T r y b u n y L u d u ” — „Ro b o t n i k ” 1944— 1948.
A rty k u ł Z. G rab ow sk iego, op arty n a dość in te r e su ją c y m m a teria le a rch iw a ln y m , za w iera p o w ierzch o w n e n iek ied y u o g ó ln ien ia i w n io sk i, ja k np.: „Przez c a ły okres u k a zy w a n ia się »G łos Ludu« b y ł p ism em [...] o d zw iercied la ją cy m a k tu a ln e p ro b lem y , n u rtu ją ce p artię i szerok ie k ręgi sp o łe c z n e ” (s. 37). A u tor w m o ż liw ie p ełn y sp osób o m a w ia i a n a lizu je p u b lic y sty k ę zam ieszczon ą na ła m a ch „G łosu L u d u ”. P rzed sta w ia ró w n ież p o czą tk i fu n k cjo n o w a n ia red a k cji „T rybuny L u d u ”.
A r ty k u ł A. K o zieła , w sp isie tr e ś c i za m ieszczo n y pt. P o p r z e d n i k „ T r y b u n y
L u d u ” — „ R o b o tn i k ” 1944— 1948, na s. 43 w y stę p u je jako: „ R o b o tn i k ” — org an c e n t r a l n y P o l s k i e j P a r t i i S o c j a l i s t y c z n e j 1894— 1948. A u tor, n ie ogran iczając się
do p rzed sta w ien ia w r z e te ln y fa k to g ra ficzn ie sposób k o n sp ira cy jn y ch i p o w o jen n y ch d ziejó w „R ob otn ik a” (b yło zresztą w ie le p ism o ty m ty tu le, w y d a w a n y c h
R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA
149
p rzez różn e ugru p ow an ia so cja listy czn e), sięg a tak że do p o czą tk ó w istn ien ia organu P P S .P o zo sta łe d w a a rty k u ły zn ajd u jące się w o m a w ia n ej części op racow an ia to: Jerzego L obm ana P o c z ą t k i „ T r y b u n y L u d u ” (ty tu ł w tek ście, s. 63: P i e r w s z e lata
„T r y b u n y . L u d u ” (1948— 1952)) i A n d rzeja L ew a n d o w sk ieg o N a r o d z i n y W y ś c ig u P o k o ju . W p ierw szy m z n ich o m ó w io n e z o sta ły m .in. m ech a n izm y fu n k cjo n o w a n ia
cen tra ln eg o organu p arty jn eg o w sk ra jn ie ce n tr a listy c z n y m sy stem ie w ład zy: „Rola p ism a w y ra ża ła się [...] w »h ierarch iczn ym u sta w ien iu « k ie r o w n ic tw a red ak cji. N a czeln y red ak tor — c zło n ek К С p o d leg a ł ty lk o S ek reta ria to w i i B iu ru P o lity c z n em u К С i p o zo sta w a ł w sta ły m k on tak cie z n a jw y ższy m k iero w n ictw em . N ik t z aparatu К С — k iero w n icy w y d z ia łó w — b ezp ośred n io w g a zecie n ie in te r w e n io w a li” (s. 70).
C zęść druga tom u sk ła d a się z czterech relacji, c z y li a u to ry zo w a n y ch w y w ia d ów z d zien n ik arzam i zw ią za n y m i z „T rybuną L u d u ” w różn ych o k resa ch p o w o jen n ej h istorii. K ażda rela c ja opatrzona jest b io g ra m em rozm ów cy. W szy stk ie cztery rozm ow y (ze S tefa n em A rsk im , J erzy m L ob m an em , M arian em P o d k o w iń - sk im , J erzym B au m ritterem ) p rzep row ad zon e zostały w p ierw szej p o ło w ie 1988 r. R ela cje te, w dużej m ierze su b iek ty w n e, w op in iach o fa k ta ch i lu d zia ch n ie różnią się zasad n iczo m ięd zy sobą. A u torem sto su n k o w o n a jciek a w szej, o d b iega ją cej od in n y ch sp osob em patrzen ia na red a g o w a n ie „T rybuny L u d u ”, jest Jerzy B au m ritter, który p ra co w a ł w p iśm ie w la ta ch 1954— 1957 jako za stęp ca redaktora n aczeln ego.
N a część trzecią op racow an ia zło ży ły się cztery w sp o m n ien ia zw ią za n y ch z „T ry b uną L u d u ” dziennikarzy: A n d rzeja K ły szy ń sk ieg o B y ł e m p r z y n a r o d z in a c h „ T r y
b u n y L u d u ”, Jana B rod zk iego A l zaufał, Z ygm u n ta B ron iark a W s p o m n ie n i a b a r d z o o so b iste oraz Z ygm u n ta S ło m k o w sk ieg o M ó j s t a r t w „ T r y b u n ie L u d u ”. A . K ły sz y ń -
ski, u rodzony w 1903 r., w sp o m in a p racę w „T rybunie L u d u ” poprzez pryzm at d ośw ia d czeń p rzed w o jen n eg o dziennikarza. P o zo sta li (ur. 1922, 1925, 1928) rozpo c zy n a li pracę w d zien n ik a rstw ie po w o jn ie. W szystk ie w sp o m n ien ia opatrzone z o sta ły ró w n ież b iogram am i autorów .
W czw artej czę śc i tom u p om ieszczon o d otyczące „T rybuny L u d u ” d ok u m en ty B iu ra P o lity czn eg o i S ek reta ria tu К С PZPR . O tw iera je U ch w a ła B iu ra P o lity c z nego КС P Z P R ze sty czn ia 1951 r., zam yk a zaś O cena B iura P o lity czn eg o i U ch w a ła S ek reta ria tu К С P Z P R z lu te g o 1957 (sform u łow an a po w yborach).
O ddzielną część op racow an ia sta n o w i w y b ó r a rty k u łó w o ch arak terze progra m ow ym . P ierw szy z n ich to zn an y O co w a l c z y m y z p ierw szeg o n u m eru „Głosu L u d u ” (14 X I 1944); poza n im zn a la zły się tu arty k u ły z „R obotnika”, np. Jan a D ąb row sk iego B u d u j e m y p a ń s t w o d e m o k r a t y c z n e z p ierw szeg o p o w o jen n eg o n u m eru „R ob otn ik a” (11 X I 1944) czy Z b ig n iew a M itznera Z p o w r o t e m w W a r s z a w i e (16 X II 1945), a tak że a rty k u ł w stę p n y z p ierw szeg o n u m eru „T rybuny L u d u ”.
C en n e są n oty b io g ra ficzn e k o lejn y ch red ak torów n a czeln y ch „T rybuny L u d u ”. K olejn a, siód m a część za w iera spis p r a co w n ik ó w i p rzed sta w ia stru k tu rę orga n iza cy jn ą ga zety . S ta ra n o się odtw orzyć skład i stru k tu rę red a k cji z p ierw szy ch d w óch la t jej istn ien ia , co n ie b yło za d a n iem ła tw y m . „P oczątk ow o w y d a w a ło się to n ie m o ż liw e — p isze w e w stę p ie A . S łom k ow sk a. — J ed n a k za in tereso w a n ie i w sp ó łu d zia ł k ilk u d ziesięciu osób n a leżą cy c h d o p ierw szeg o zesp ołu »T rybuny« p rzy n io sły w k ońcu w y n ik i, choć jeszcze n iez a d o w a la ją c e ”.
P raw d op od ob n ie n iep ełn a je s t rów n ież, zam ieszczon a w ósm ej części, lista zm arłych p r a co w n ik ó w z p ie r w sz y c h la t istn ien ia pism a.
W części d ziew ią tej zn a la zły się ze sta w ie n ia śred n ioroczn ych n a k ła d ó w „T ry b u n y L u d u ” w ciągu czterd ziestu la t jej u k a zy w a n ia się. P rócz te g o w to m ie p om ieszczon o fra szk i p u b lik o w a n e w różn ych la ta ch na ła m a ch p ism a, anegdoty, a n a w e t p rzyk ład b łęd u korek torsk iego.
150
R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IAD z ie w ię tn a sty to m „M ateriałów P o m o cn iczy ch do H isto rii D zien n ik a rstw a P o l sk i L u d o w ej”, p ierw szy z k ilk u p o św ięco n y ch „T rybunie L u d u ”, je s t w y d a w n ic tw e m o k o liczn o ścio w y m . P om im o p ew n y ch k o n cesji na rzecz p u b licy sty k i, autorka zbioru w p e łn i za ch o w a ła n au k o w y ch arak ter op racow an ia. Z astosow an o sta ra n n y ap arat n a u k o w y i lo g iczn ą k o n cep cję całości. P rzed e w sz y stk im jed n ak , d zięk i za m iesz czon ym rela c jo m i w sp o m n ien io m , je s t to pozycja r z eczy w iście c iek a w a w lek tu rze, m ogąca liczy ć na szerok ie kręgi czyteln icze.
