Niewęgłowska, Maria
"Zagospodarowanie przestrzenne miast
greckich", Aleksandra Wąsowicz,
Wrocław 1982 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 74/2, 393
1983
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
. A leksandra W ą s o w i c z , Zagospodarowanie przestrzenne miast greckich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich — W ydawnictwo, Wro
cław 1982, s. 266.
Problem atyka mias,ta w starożytnej Grecji, zwłaszcza jego genezy była ostatnio szeroko dyskutow ana w literatu rze naukow ej. Uczeni analizowali w różnych as pektach istotą polis starając sie. dać odpowiedź na pytanie co jest m iastem w Gre
cji pierwszego tysiąclecia р л .е. W tej sytuacji z dużym zainteresow aniem sięgamy po książkę A leksandry W ą s o w i c z .
Przedm iotem zainteresow ania autorki jest zagospodarowanie przestrzenne m iast greckich od okresu wczesnoarchaicznego, za którego początek uznany jest rok 1100 p.n.e. do I w. p.n.e. Geograficzny zasięg pracy pokryw a się z zasięgiem w p ły wów politycznych G recji w basenie Morza Śródziemnego i Czarnego. Część pracy
oparta jest na bogatej literaturze przedm iotu, część na badaniach źródłowych,
w tym głównie m ateriału archeologicznego. Uwzględnione są również źródła pisa ne, literackie i insRrypcyjne.
C harakteryzując historię badań nad rozwojem myśli urbanistycznej starożyt nej G recji A. Wąsowicz wyróżniła na podstawie analizy zakresu zainteresow ań i doboru źródeł cztery n u rty badań te j problem atyki, kolejno po sobie następujące, pomiędzy którym i można wyznaczyć cezury czasowe na lata 1924, 1956 i 1970.
W kolejnych częściach pracy analizuje zagospodarowanie przestrzenne terenów zamieszkałych przez większe skupiska ludzi. Na podstaw ie zebranego m ateriału dochodzi do w niosków / że w okresie wczesnoarchaicznym nie ma podstaw aby osady greckie uznać za m iasta, gdyż nie posiadają one elementów charakterystycz nych dla zabudowy m iejskiej w późniejszych okresach, z w yjątkiem dwóch: agory i sanktuarium . Siedzenie dziejów m iasta jako zjaw iska urbanistycznego jest, zda niem au to rk i możliwe od drugiej połowy VIII w. p.n.e. Podkreślona jest tu rola
agory jako czynnika uczestniczącego w form ow aniu się m iasta. Równocześnie
m iasto zaczyna być wyrazem zróżnicowania społecznego jego mieszkańców poprzez zróżnicowanie arch itek tu ry domów. W epoce późnoarchaicznej następuje w yodręb nienie dzielnic m iejskich zam ieszkiwanych przez ludność trudniącą się jednym zajęciem. VI w. p.n.e. jest przełomowy w dziejach urbanistyki greckiej. W tym czasie wytw orzył się kanon zabudowy m iejskiej, który przetrw ał aż do okresu hellenistycznego a później został adoptow any przez urbanistykę rzymską.
Okres klasyczny przynosi tw orzenie się program ów urbanistycznych, będą cych w yrazem polityki prowadzonej przez dane państw o, czego przykładem mogą być Ateny doby Peryklesa i jego program artystyczny i urbanistyczny. W tym czasie można już zauważyć w pływ y urbanistyki greckiej na cywilizacje ościen ne. W osobnym rozdziale autorka analizuje dość pobieżnie teorie autorów staro żytnych dotyczące kształtow ania się m iast antycznych.
Okres hellenistyczny odznacza się dość dużą różnorodnością urbanistyczną. Obok starych m iast greckich na terenie Azji Mniejszej pow stają liczne nowe za łożenia miejskie. W ykształcają się różne szkoły zabudowy. Spraw a jest o tyle interesująca, iż m iasta greckie były całkowicie odmienne od m iast starożytnego Wschodu, co jest mocno podkreślone przez autorkę.
Bardzo szerokie potraktow anie tem atu uniemożliwiło głębszą analizę wielu zjawisk. Już jednak we w stępie do książki A. Wąsowicz zastrzega się, że jest to dopiero początek jej badań tych pioblem ów i wiele stw ierdzeń pracy jest punk
tem w yjścia do dalszych rozważań. М. ΛΓ;
