Polszczyzna
urzędowa
i
jej
warianty
EWA MALINOWSKA (Opole)
Celem niniejszego opracowania jest próba określenia statusu języka w urzędo- wo-prawnejsferze komunikacyjnej oraz propozycja wewnętrznejdyferencjacji tej odmiany polszczyzny. Różne są zdaniabadaczyna ten temat, dyskusje wywołuje takżenazwa odmiany.
Polszczyzna urzędowa,należąca do sfery komunikacji oficjalnej (publicznej), związanajest z działalnościąurzędów, kancelarii, biur.Dyskurs urzędowyodbywa się w ramach instytucjonalnych. Jednymzuczestników komunikacjijest zawsze urząd (instytucja). Relacje między uczestnikami dyskursuurzędowego sąhierar chiczne. Obserwuje się dominację instytucjonalnego nadawcy. Nierówno- rzędnośćról dyskursywnych związanajestzautorytetem władzy. Nadawca działa w imieniu państwa, samorządu, instytucji. Napodstawie prawa, w imieniu prawa wydaj e zarządzenia, regulaminy, uchwały,instrukcje itd. Teksty urzędowe są jed nymz instrumentów, którymposługujesię władza, regulując stosunki społeczne zarówno między organamipaństwaa obywatelami,jak i między różnymi instytu cjami. Odbiorca zajmuje pozycję hierarchicznie niższą, ma obowiązek pod porządkowania się administracyjnym nakazom, często podgroźbą sankcji. Za uważa się oficjalność kontaktu między nadawcą i odbiorcą wypowiedzi, brak emocjonalnych więzi oraz brakstyczności czasowej i przestrzennej.
Dominują w urzędzie pisemneakty mowy. Komunikowanie ustne związanejest z czynnościami ceremonialno-rytualnymi (otwieranie, zamykanie, mianowanie, gratulowanie itd.) i realizowanejest najczęściej w postaciskonwencjonalizowa nych formuł (np.: Otwieram posiedzenie; Nadajęci imię; Mianuję Paniąna... , Ogłaszam wasze małżeństwozazawarteitd.). Dłuższe wypowiedzi mają postać przemówień okolicznościowych, niekiedy ideologicznych, programowych (np. expose premiera wygłaszanew parlamencie po powołaniugo na to stanowisko).
StylistykaXVIII
Zdaniem Władysława Lubasia (1979: 127) należy uznaćodrębność odmiany urzędowej ze względu na jednoznaczną funkcję społeczną [reguluje zachowania społeczne- E.M.], Według Aleksandra Wilkonia (1987: 63-73)polszczyzna urzę-dowajestjednązwersji językaoficjalnego (por. Markowski 1992). Jerzy Bartmiń-ski (1991) dopowiada, że styl oficjalny stanowi przedłużenie tradycji stylu urzędo wego. Stanisław Gajda (2004: 27) stwierdza, że Językadministracyjno-prawny stanowi wyspecjalizowanąodmianę polskiegojęzykaetnicznego”. Jego specjali- styczność upatruje nietyle w odrębności, co w wybiórczości środkówjęzykowych i ich przystosowaniu do warunków komunikacyjnych sfery administracyj- no-prawnej. Potwierdza toprawnikAndrzej Malinowski (2006), który - badając wypowiedzi normatywne - zauważa, że „wypowiedzi te świadomie są for mułowane z wykorzystaniem ograniczonych środków morfologicznych i składniowych. Wybór takich, a nie innych środków morfologicznych wynika z celu, dlaktóregolegislator formułuje wypowiedź, izwiązanejz tym celem funk cjitekstunormatywnego” (ibidem'. 235-236).
Wątpliwości badaczy budzi nazwa odmiany. We wcześniejszych publikacjach (1995,2001) proponowałam termin odmianaadministracyjna (styl administracyj ny), podobnie Stanisław Gajda (1982), przypisując określeniu urzędowy konotacje wartościujące. Warto jednak zauważyć, że nominacja styl urzędowy, odmiana urzędowa ma wlingwistycepolskiej długą tradycję (zob. m.in. Buttler 1982, Sku-balanka 1976, Kurkowskai Skorupka 1959, Wilkoń1987, Wojtak1993,Wyderka 1990, Markowski 1992) i wnaukowychwypowiedziachzdołała się pozbyć nega tywnych konotacji. Ponadto język administracyjny, odmiana administracyjna wy- daje się zakresowo pojęciem węższym. ZdaniemMacieja Zielińskiego (2004:15) obejmuje tylko „wypowiedzi występujące w procesie zarządzania instytucjami państwowymi”. Dziś opowiadamsięzatradycjąużywanianazwyodmiana urzę dowa, styl urzędowy, język urzędowy.
Stanisław Gajda (2004: 27) zauważa, że „to,co nazywa się językiem admini- stracyjno-prawnym, jest właściwie rodzinąjęzyków sfery administracyjno-praw- nej”. Sfera ta wykazuje znaczne zróżnicowanie i można wniej wskazać szereg podj ęzyków. Aleksander Wilkoń(1987) wyróżnia dwa warianty językaurzędowe go: język urzędowy kancelaryjnyorazjęzyk retorycznyurzędowo-ideologiczny. Z kolei Andrzej Markowski (1992), określając tę odmianępolszczyzny mianem styl regulująco-komunikujący, zauważa cztery jej typy: 1) pisma (upomnienia, zarządzenia, ogłoszenia, zaświadczenia itp.) skierowane przez urząd do obywate la; 2) listy(pisma,petycje,prośby, zażalenia itp.) pisane przez obywatelido róż nych urzędów państwowych; 3) korespondencjaprowadzona między
Polszczyznaurzędowa ijej warianty EWA MALINOWSKA
mi; 4) teksty „o charakterzenapoły urzędowym, na poły technicznym” - wszelkie go rodzaju instrukcje obsługi różnych urządzeń. Maria Wojtak (1993: 147) wyodrębnia dwa warianty polszczyznyurzędowej: urzędowo-kancelaryjnąoraz urzędowo-prawną. Podzielam to stanowisko lubelskiej badaczki (Malinowska 1995;2001). Sądzę jednak, że należy dziśwyróżnić jeszcze polszczyznę urzędo- wo-retoryczną,która jest reprezentowanaprzez różnorodne gatunki mowy(m.in. negocjacje, mediacje, ugody, preambuły,listy marketingowe).
Nieco inaczejna temat zróżnicowania polszczyzny związanej ze sferąadmini- stracyjno-prawną wypowiadają się prawnicy. Przegląd ichstanowisk przedstawia AgnieszkaChoduń (2007). Najbardziej znana jest propozycjaMacieja Zielińskie go(1999:50-75, por.2004:9-18),który wyróżnia język prawny(język wypowie dziprawodawcy), język prawniczy(język prawników mówiących o prawie) iję
zyki okołoprawne,do których zalicza międzyinnymi język sądowyisądowniczy, język administracyjny i język urzędowy. Wśród języków okołoprawnych umiesz
cza międzyinnymijęzykurzędników, który, zdaniem tego badacza, „po części zbiega się z językamiprawniczymi (tam zwłaszcza,gdzierolęurzędnikówpełnią zawodowi prawnicy), a w zasadzie podpadapod zakrestego, cow językoznaw stwieokreśla się stylem kancelaryjno-urzędowym” (ibidem-. 72).
Wramachjęzyka prawnego wydziela dwa warianty: język prawny przepisów
prawnych (język, w którym formułowane sąteksty prawne, np. ustawy, roz porządzenia, zarządzenia, uchwały) i język prawny normprawnych(tj. język, w którym sformułowane byłyby normy prawne). Zdaniem tegoż badacza Język prawnyjest szczególnym, wyspecjalizowanym kodem”, dla znacznej części od biorców niezrozumiałym. „Teksty prawne należą do dyskursu dyrektywalnego, bowiem ich główna funkcja pragmatyczna polega nawpływaniu wprost na zacho wanie się ludzii towpływania w sposób stanowczy (jako bezwzględnegowyma gania danego zachowania się, sterowanegowyłączną wolą ustawodawcy)” (ibi dem-.61). Wiąże się to z podstawowym założeniem, że teksty prawne mającharak ter normatywny. Andrzej Malinowski (2006: 235) dopowiada, że „obserwując teksty aktów normatywnych, zauważamy, że mamy raczej do czynieniazbardzo specyficzną odmianąrodzajowąjęzyka polskiego, utworzoną w sposób świadomy i celowy przez legislatorów wwyniku wieloletniego i powtarzalnego konstruowa nia wypowiedzi opisujących stanowione przez nich dyrektywy postępowania”. Dobórśrodków językowychzwiązany jest zfunkcjąwypowiedzi normatywnych, tj. funkcją dyrektywną-przekazaniem adresatowi wzorupostępowania. „Mówiąc o języku prawnym, mówimy faktycznie o właściwościach stylunormatywnego wypowiedzi polskiego językaogólnego”(ibidem-. 237).
StylistykaXVIII
Z kolei język prawniczy to właściwie rodzinajęzyków, którymi o normach prawnych lub w związku znimi wypowiadają sięprawnicy(Zieliński 1999: 64). Do rodziny języków prawniczych zalicza M. Zieliński między innymi: język
prawniczy praktyki prawniczej (jest tojęzyk prawniczy praktyki orzeczniczej i język praktyki pozaorzeczniczej),język postępowań(język wypowiedzi w trak cie rozprawy głównej), język prawniczy nauki (język ogólnej teoriiprawaoraz językposzczególnych dyscyplin prawoznawstwa: nauki o prawie cywilnym, ad ministracyjnym itd.), język praktyczno-naukowy(językkomentarzy iglos) oraz język prawniczy dydaktyki.
Reasumując, warto zwrócićuwagęna różnice w ujęciu językoznawcówipraw ników. Otóż większość lingwistów, odmiennie niż prawnicy, uznaje, że język, w którymwyrażone są teksty normatywne (prawne), jest podrzędny w stosunku do języka urzędowego. Odmiana urzędowa polszczyzny jest pojęciem szerszymod pojęcia stylu normatywnego, języka normatywnego. Prawnicy wypowiadają się główniena temat własności językaprawnego, traktując go jako „jedną z odmian stylowych językaogólnego” (Malinowski 2006: 240).
Trzeba przyznać, że również w lingwistyce polskiej przedstawia się przede wszystkimwłaściwości tekstów prawnych, przypisując jewszystkim wypowie dziom urzędowym.I tak Maria Wojtak(1988: 223), opierając się na koncepcji sty lu J. Bartmińskiego (1981), proponujenastępującyzestawwartości polszczyzny urzędowej:„określanie relacji międzyludzkich i zasad współżycia członków danej społeczności jakonajważniejszycel działalności; oddziaływaniena wolę odbiorcy i sterowanie jego działaniem, stąd normatywność tekstów;brak uzasadnień postu lowanego sposobu zachowaniasięosoby poddanej oddziaływaniu; troska o elimi nowanie możliwości różnych interpretacji tekstów, o precyzję wysłowienia; ist nienie formalnej (bezosobowej) więzi między uczestnikami sytuacji komunika cyjnej, w której funkcjonują teksty urzędowe; projektowanie modelowych sytuacji prawnych iregulowanie pożądanych z punktu widzenianadawcy realiza cji tychmodeli”.
Jako podstawowe cechy stylu urzędowego większośćjęzykoznawców uznaje: dyrektywność, bezosobowość, precyzyjność i szablonowość (Wojtak 1993: 147-158, por. Wyderka 1990, Malinowska 1995; 2001), niedokonując ich hierar chizacji. Trzeba jednakprzyznać, że wyżej wymienione cechy nie występują z jed nakowym natężeniem we wszystkich wariantach stylu urzędowego.
Wypowiedzi urzędowe dotyczą przede wszystkim obowiązków, uprawnień,zo bowiązań, roszczeń, kompetencji, stąd charakterystyczną ich cechąjest dyrektyw ność. W prawnym wariancie odmiany urzędowejwystępują wyłącznie dyrektywy
Polszczyzna urzędowa i jejwarianty
EWA MALINOWSKA
stanowcze: nakazy, zakazy, pozwoleniai obowiązki (jestnakazane, jest zalecane, jest zakazane, jest obowiązkiem). Są one zdepersonalizowane, charakterystyczną ich cechąjest bezosobowość, np.: Zabrania się wyprzedzania na przejazdachkole jowych i bezpośrednioprzednimi; Zabrania się wyrzucaćprzez okno śmieci (sze rzej Malinowska 2001). W wypowiedziach odmiany urzędowo-kancelaryjnej również obserwowanajest dyrektywność, ale dominująwnich dyrektywy niesta- nowcze typu: prośba, rada, propozycja, ostrzeżenie,pouczenie, rekomendacja itd. Mająone charakter personalny, redagowane są najczęściej w 1. osobie 1. poj.czasu teraźniejszego{zezwalam, wyrażamzgodę,proszę).
W gatunkach kancelaryjnych nie zauważasię po 1989 r. formbezosobowych, jest to komunikowanie spersonalizowane, z konkretnie imiennie wskazanym nadawcąi odbiorcą wypowiedzi. W korespondencji wprowadza sięoficjalne for muły grzecznościowetypu: Szanowna Pani, miło mipoinformować Panią..Aid. Unika się zwrotów z zaimkiem 3. osoby l.mn. W miejsce dawnej formuły początkowej: Nawiązującdo Waszego pisma... stosuje się: Nawiązując do Pa ństwa pisma ... czy: Wodpowiedzi na Pana{Pani) pismo.
Obecnośćform osobowych zauważasiętakżewniektórych tekstach prawnych (np. w zarządzeniach porządkowych czy wdecyzji administracyjnej), wktórych ujawnia sięnadawca aktu (np. w czasownikach performatywnych określających typ dyrektywy: zarządzam, co następuje..., czy: zezwalam, pozwalam,postana wiam). W decyzji administracyjnej personalizowany jesttakże odbiorca - osoba fizyczna (np. Jan Kowalski) lub prawna (np. Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk).
Z kolei szablonowośćto cecha obserwowana we wszystkich pododmianach i gatunkach wypowiedzi urzędowych. Związana jest zwarunkamiprzekazu infor macji oraz z powtarzalnością podobnych sytuacji i działań urzędowych, Sprzyjają jej zasady technikiprawodawczej (ZTP), instrukcje kancelaryjne,poradniki zza
kresu organizacji i techniki pracy biurowej, licznezałącznikido zarządzeń zawie rające wzory pism, a także szablonyprogramów komputerowych. Standaryzacja pozwala powielaćwyspecjalizowane sposoby realizacji tekstów. Silnapetryfika cja struktury sprawia, że wiele tekstów jest wręcz kliszowanych. Procesom standa ryzacji najsilniejpodlegają segmenty początkowe i końcowe dokumentów.
Działania urzędowe mają charakter konwencjonalny, są wyznaczane przez określone procedury (np.prawne,handlowe,celne,gospodarczeitd.), co oznacza, że urzędnicy przy wykonywaniu konkretnych czynności muszą postępować w ściśle określony sposób, wyznaczonybądź przez dyrektywy prawne, bądź przez procedury (np. gospodarcze), według których ma byćwykonanadana czynność.
Stylistyka XVIII
Językowym wykładnikiem konwencjonalizacji są stałe formuły, zwłaszcza początkowe i końcowe, przy czym poszczególnegatunki charakteryzują sięsobie właściwym,jednak dość ograniczonym repertuarem. Aby działanie było ważne jako działaniekonwencjonalneokreślonego rodzaju, wymagane jestsformułowa nie wypowiedzi o ściśle ustalonym składzie leksykalnym, np.: na podstawieart. .... ustawy ... z dnia;działając napodstawie paragrafu... rozporządzenia... (regu laminu, uchwały, umowy); niniejszym zobowiązuję się; niniejszym zaświadczam; nadaj ę ci imię...;ilekroćwregulaminie jest mowa o...należy przeztorozumieć...; zarządzam,co następuje... itd. Koniecznymwarunkiem fortunności wypowiedzi jest napisanie jej lub wygłoszenie przez odpowiednio określoną osobę lub organ państwa w określony proceduralniesposób.
Do własności wypowiedzi urzędowych należy też dążeniedo precyzji wypo wiedzi, co łączy się z dążeniem do zapewnieniamaksymalnej komunikatywności. Jednak jest to bardziej cechapostulowananiż realizowana. Związane jest to nie kiedy z kompetencją językowo-stylistyczną, ale także z intencją nadawcy. Wwie luumowach celowo nieprecyzyjnie określa się warunkiumowy lubprzepisyko ńcowe, czego przykładem niech będzie zapis: Najpóźniej na miesiąc naprzódna koniecmiesiąca kalendarzowego wynajmującymoże wypowiedziećnajem.
Złożonośćurzędowych działańoraz zróżnicowanie komunikacjiw sferze admi- nistracyjno-prawnej (szerzej Malinowska 2001) pociąga za sobą skomplikowanie języka, sprawia, że język wurzędzie jest niejednorodny.Jako nadrzędny termin (i
najbardziej pojemny) proponuję uznaćnazwę odmiana urzędowa, a wjej obrębie wyróżnić język prawny jako centralny, bowiem prawo jest najszerszą ramą działań urzędowych (napodstawie przepisów prawnychurzędnicy, działając w imieniu danego urzędu, regulujązachowania społeczne), kancelaryjny oraz reto
ryczny. Wobrębiekażdej z nich, wzależności od przyjętych kryteriów, możnapo kusić się odalszedyferencjacje.
I tak w wariancie kancelaryjnym, jeśli jako główne kryterium weźmiemy uczestników komunikacji,to można wydzielić:
1) wypowiedzi,którychnadawcą jesturząd a odbiorcąobywatel (zawiadomie nia, wezwania, powiadomienia, zaproszenia, upomnienia, gratulacje, życzenia itd.). Jesttoogromnyzbiórgatunków wypowiedzi;
2) pisma kierowane przez obywateli do urzędu (petycje,podania,wnioski, skar gi, zażalenia, odwołania,reklamacje);
3) korespondencję między instytucjami (listhandlowy, listintencyjny,list pro mocyjny,faktura, oferta).
Polszczyzna urzędowa i jej warianty
EWA MALINOWSKAZ kolei,jeśli uwzględnimy dominującąfunkcjęwypowiedzi, to można wyróż nić: wypowiedzi dokumentacyjne (sprawozdania, protokoły,akta stanu cywilne go stwierdzające dany stan rzeczy,np.: akt urodzenia, aktmałżeństwa, aktzgonu, zaświadczenia, świadectwa,dowódosobisty, paszport) oraz korespondencję(np. listy przychodzące i wychodzące, m. in.: podania, wnioski, zapytania ofertowe, list intencyjny, listypowiadamiające o danymzdarzeniu, np.: ogłoszenia, wezwa nia, zaproszeniaitd.).
Specyfiką listuurzędowegojest to, że pełni on funkcjędokumentu - powołują się na jego treść urzędnicy rozpatrujący daną sprawę,zwłaszcza gdy dochodzido wymianykorespondencji, gdy powstajetzw. ciąg korespondencyjny. O urzędowej mocypisma decyduje jednak nietylko treść listu, co warunkikomunikacji - istot na jest pieczątkaipodpis osobyupoważnionej do reprezentowania danej instytu cji, mającejkompetencje do działania w jej imieniu. Pisma urzędowe mająbardzo rozbudowaną ramę tekstową, w której umieszcza się dane faktograficzne takie, jak: informacjeo nadawcy i odbiorcy listu,pieczątka imienna nadawcy i pieczęć nagłówkowainstytucji, którą reprezentuje,znak sprawy, data, dane kontaktowe (telefon, faks,e-mail), adnotacje o załącznikach itd. W odmianie kancelaryjnejna silona standaryzacja oraz powtarzalność zdarzeń sprawiają, że częstym zjawi skiem sąlisty seryjne, w których zmienia się tylkodane osobowe odbiorcy, pozo stawiając bezzmian treść listu.
W liście instytucjonalnym nadawcy nie zawsze zależynapodtrzymaniu kontak tu, często nie oczekuje werbalnej odpowiedzi, jedynie zawiadamia, informuje, przypomina, ostrzega czy nakazuje, jakzachować się ma odbiorca w danej kon kretnejsytuacji. Rzadkolist urzędowy pełnitylko jedną funkcję, najczęściejreali zuje kilka, przy czymzauważa sięrównoczesnewystępowanie funkcji powiada miającej (informacyjnej) i dyrektywnej w równowadze nieznanej z innychtek stów. Współcześnie list urzędowyjest nietylkoprzekazem informacji,ale coraz częściej nakłania odbiorcędo określonegozachowania, niekiedyłączykomponent informacyjny z elementami o charakterze perswazyjnym (listy marketingowe). Zauważa się wiele odmian listu urzędowego, przyczymich nazwy mają albopo staćrzeczownikówodczasownikowych (prośba,zawiadomienie, rekomendacja), albo przymiotników w funkcji przydawki określającej (list przewodni, handlowy, motywacyjny,promocyjny, intencyjny itd.).
W pododmianie retorycznej dominującą funkcją tekstów jest perswazyjność. Dotej grupynależą zarówno gatunki związane z ceremonialną działalnościąurzę dów, np. przemówienia okolicznościowe związanez otwieraniem i zamykaniem uroczystości, jak i laudacje czy przemówieniaministerialnychurzędnikóww
Stylistyka XVIII
mie oraz expose premiera. Do tego wariantu polszczyzny urzędowej przynależą
także gatunki takie jak negocjacje i mediacje (obserwujemy dziś ich wysoką fre
kwencję), czyli gatunki, których wspólną cechą jest dążenie do osiągnięcia poro
zumienia, rozwiązanie sporu, dojście do kompromisu.
Reasumując, warto podkreślić, że prymamą cechą gatunków skupionych w po-
dodmianie prawnej polszczyzny urzędowej jest normatywność. Funkcją wypo
wiedzi jest kreowanie modelowych sytuacji prawnych oraz regulowanie zacho
wań społecznych. Dyrektywność jest tu mocna, wzmacniana sankcjami. Nato
miast funkcją wypowiedzi pododmiany kancelaryjnej jest równoczesne
informowanie i wpływanie na zachowania tak osób fizycznych, jak i prawnych.
Dyrektywność jest tu słabsza (prośby, rady, a nie nakazy czy zakazy). Z kolei w
wariancie, obejmującym wypowiedzi retoryczne zauważą się, że najważniejszą
funkcją jest osiągnięcie celu .
Jak widzimy, świat urzędowy jest niezwykle bogaty w warianty wypowiedzi i
gatunki tekstów. Trudno je uporządkować i opisać według jednolitych kryteriów.
Zaproponowany tutaj wewnętrzny podział odmiany urzędowej jest zapewne tylko
jedną z propozycji. Należy zauważyć, że językoznawcy dotychczas mało uwagi
poświęcili odmianie kancelaryjnej, która jest reprezentowana przez liczne gatunki
mowy, od aktów prostych (wezwanie, zaproszenie, upomnienie) po złożone (list
handlowy, protokół, sprawozdanie). Interesowali się głównie poprawnością tych
tekstów. Na opis lingwistyczny czekają też gatunki należące do pododmiany reto
rycznej, zwłaszcza negocjacje i mediacje, którym najwięcej uwagi poświęcili do
tychczas psycholodzy i prawnicy (m.in. Jabłońska-Bonca 2002, Nęcki 1996, Stad-
niczenko 2006).
Literatura
BartmińskJ., 1981,Pojęciederywacji w lingwistyce, Lublin.
Bartmiński J., 1991, Styl potoczny jako centrum systemu stylowego języka. — Syntezaw stylistyce słowiańskiej, S. Gajda,red.,Opole.
Buttler D., 1982, Miejsce językapotocznego wśródodmian współczesnejpolszczyzny. - Językliteracki i jego warianty, S. Urbańczyk, red., Wrocław-Łódź.
Choduń A.,2007,Słownictwotekstów aktów prawnych w zasobie łeksykałnym współcze snej połszczyzny, Warszawa.
Gajda S., 1982,Podstawybadań stylistycznych nad językiem naukowym, Wrocław-War-szawa.
Gajda S., 2004,Język administracyjno-prawny wperspektywiejęzykoznawczeji prawo znawczej.— Język,prawo, społeczeństwo, E. Malinowska, red., Opole.
Polszczyzna urzędowa i jej warianty
EWA MALINOWSKA
Gizbert-Studnicki T„ 1986, Językprawny z perspektywysocjolingwistycznej. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze”, z. 55.
Gizbert-Studnicki T., 2004,Sytuacyjneuwarunkowanie językowych właściwościtekstów prawnych. — Jeżyk, prawo, społeczeństwo, E. Malinowska, red., Opole.
Jabłońska-Bonca J., 2002, Prawnik a sztukanegocjacji i retoryki, Warszawa. KurkowskaH., Skorupka S., 1959, Stylistykapolska. Zarys, Warszawa.
Lubas W., 1979, Społeczne uwarunkowania współczesnej polszczyzny. Szkice socjolin gwistyczne, Kraków.
Malinowski A., Polski język prawny. Wybrane zagadnienia. Warszawa.
Malinowska E., 1995, Językadministracyjny. — Przewodnikpo stylistycepolskiej, S. Gaj da, red., Opole.
Malinowska E., 1998, Komunikacja urzędowa i jej zróżnicowanie. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Językoznawstwo XVII”, Opole.
Malinowska E„ Językwurzędzie. - Orędzie o stanie języka na przełomietysiącleci,W. Pisarek, red., Kraków.
Malinowska E., 2001, Wypowiedzi administracyjne — strukturai pragmatyka, Opole. Malinowska E., 2006, Współczesnylisturzędowy.- Językwurzędachi sądach, M.T.
Li-zisowa, red., Kraków.
Markowski A., 1992, PolszczyznakońcaXXwieku, Warszawa. Nęcki Z., 1996, Negocjacje w biznesie, Kraków.
Nęcki Z., 2000, Komunikacja międzyludzka, Kraków.
Skubalanka T., 1976, Założenia analizy stylistycznej. - Problemy metodologiczne współczesnegoliteraturoznawstwa, H. Markiewicz,J. Sławiński, red., Kraków. StadniczenkoS.L., red.,2006,Prawno-psychologiczne uwarunkowania mediacji i nego
cjacji, Opole.
Wilkoń A., 1987, Typologia odmianjęzykowych współczesnejpolszczyzny, Katowice. WilkońA., 2002, Spójnośći struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu, Kraków. Wojtak M., 1988, Elementy stylu urzędowego w Ortylach magdeburskich, „Język Pol
ski”, z. 4-5.
Wojtak M„ 1993, Styl urzędowy. - Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski,J. Bartmiński,red., Wrocław.
Wojtak M.,2004, Gatunki urzędowe na tle innych typów piśmiennictwa użytkowego— za rys problematyki. — Język,prawo, społeczeństwo, E. Malinowska, red., Opole. Wyderka B., 1990, Cechy składniowo-stylistycznesiedemnastowiecznej prozy publicy
stycznej, Opole.
Zieliński M., 1999,Językiprawnei prawnicze. - Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, W. Pisarek, red., Kraków.
Zieliński M., 2002, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa.
ZielińskiM.,2004, Język prawny, językadministracyjny, język urzędowy. —Język, prawo, społeczeństwo, E. Malinowska,red.,Opole.
Stylistyka XVIII
Administrative
Polish
and
its Yariants
The aim ofthis paper isto make anattempt to determinethestatus of languageinthe ad-ministrative-legal language communication sphere and a proposal for an intemal diffe-rentiation ofthis variety ofPolish.
The authorsupports the tradition ofusing the nameadministrative variant as the one of higherorder to alltheexpressions servicing this sphere, and to distinguish withinits sco-pe thefollowing:the legał subvariant asthecentral one (law isthe broadestframework of administrativeactivities),theoffice subvariant andthe rhetoric subvariant.Eachofthem mayhave a furtherdifferentiation dependingonthe assumedcriteria.
Keywords:legał language, administration language, office language
