121 2/2007
Recenzowana ksiÈĝka stanowi pierwsze
– nie liczÈc tzw. „Zielonej KsiÚgi”, przy- gotowanej na zlecenie Ministra Zdrowia w grudniu 2004 roku przez kilkunastooso- bowy zespóï ekspertów – kompleksowe opracowanie poĂwiÚcone finansowaniu systemu ochrony zdrowia w Polsce.
Rozdziaï I poĂwiecony jest ekonomicz- nym aspektom ochrony zdrowia. Autor dokonuje systematyzacji pojÚÊ zwiÈzanych ze zdrowiem; przedstawia podejĂcia do tych zagadnieñ, charakterystyczne dla czasów antycznych, staroĝytnej Grecji, ¥redniowie- cza, okresu Renesansu, aĝ po wspóïczes- noĂÊ. Dla analizy wspóïczesnoĂci wyróĝ- nione zostaïy: biomedyczny model zdrowia i choroby, podejĂcie systemowe (oparte na ogólnej teorii systemów), podejĂcie charak- terystyczne dla nauk behawioralnych oraz reprezentowane przez ¥wiatowÈ Organiza- cjÚ Zdrowia (WHO).
W rozdziale I zaprezentowana zostaïa równieĝ mïoda dyscyplina naukowa – eko- nomika ochrony zdrowia i etapy jej roz- woju. WyodrÚbniono m.in. okres:
– lat 60. – kiedy to badania K. Arrowa (podwójny charakter niepewnoĂci w och- ronie zdrowia) oraz M. Pauly’ego (kon- cepcja moralnego hazardu jako przy- czyny nadmiernego korzystania z opieki medycznej) zapoczÈtkowaïy rozwój nowej dyscypliny,
– lat 70. i charakterystycznego tego okresu podejĂcia neoklasycznego: R. Evans z koncepcjÈ tzw. popytu kreowanego przez podaĝ, A. Williams – twórca wskaě- ników efektywnoĂci opieki zdrowotnej, J. Hewhouse i C. Phelps – prekursorzy w szacowaniu elastycznoĂci dochodowej i cenowej popytu na opiekÚ zdrowotnÈ.
W rozdziale tym przedstawione zostaïy równieĝ mikroekonomiczne (m.in. szcze- gólnie istotne rozwaĝania na temat uwa- runkowañ podaĝy i popytu na rynku usïug zdrowotnych) i makroekonomiczne uwa- runkowania ochrony zdrowia (m.in. dylemat
wzrost gospodarczy a zdrowie oraz problem udziaïu ochrony zdrowia w tworzeniu i re- dystrybucji dochodu narodowego).
Rozdziaï II nosi tytuï: Finansowanie systemu ochrony zdrowia w krajach o gospo- darce rynkowej. Przedstawiono w nim funk- cjonowanie trzech podstawowych modeli ochrony zdrowia: powszechnych ubezpie- czeñ (Bismarcka), narodowej sïuĝby zdro- wia (Beveridge’a) i ubezpieczeñ prywatnych (rezydualny).
Autor zwraca uwagÚ na fakt, iĝ wyĝej wymienione modele wyraěnie róĝniÈ siÚ skalÈ i charakterem aktywnoĂci pañstwa w systemie ochrony zdrowia oraz wielkoĂciÈ sektora publicznego – w kaĝdym z nich pañ- stwo dokonuje interwencji, gïównie poprzez regulacje w sferze ochrony zdrowia.
Szczególnie duĝÈ uwagÚ poĂwiÚcono w tym rozdziale instytucjonalnym uwarun- kowaniom finansowania systemu ochrony zdrowia w krajach o gospodarce rynko- wej. Autor stwierdziï m.in., iĝ przy analizie owych uwarunkowañ naleĝy uwzglÚdniÊ kwestie metod i zakresu interwencji pañ- stwa w ochronÚ zdrowia oraz gospodaro- wania Ărodkami publicznymi w aspekcie centralizacji – decentralizacji publicznego finansowania.
WymieniajÈc ěródïa finansowania systemu ochrony zdrowia, autor wyod- rÚbnia: publiczne, prywatne i pozostaïe, prezentujÈc zawartoĂÊ tych trzech pozycji (tu rodzi siÚ pewna wÈtpliwoĂÊ – dlaczego
„udzielanie Ăwiadczeñ zdrowotnych na zasadach komercyjnych” autor zalicza do pozostaïych ěródeï finansowania, a nie do prywatnych?).
W rozdziale III autor charakteryzuje system ochrony zdrowia w Polsce, prezentu- jÈc – dla lat 1950–2003 – wielkoĂÊ zasobów ludzkich i rzeczowych, iloĂÊ Ăwiadczonych usïug medycznych oraz stan zdrowotnoĂci polskiego spoïeczeñstwa. Ta czÚĂÊ pracy zawiera znacznÈ „dawkÚ” materiaïu sta- tystycznego (duĝa iloĂÊ zestawieñ tabela-
Recenzja ksiÈĝki Pawïa Biaïynickiego-Biruli Zmiany w systemie finansowania ochrony zdrowia w Polsce. Perspektywa miÚdzynarodowa
Zofia Skrzypczak
122 Studia i Materiaïy – Wydziaï ZarzÈdzania UW rycznych i wykresów, bazujÈcych gïównie
na danych GUS).
NastÚpnie autor podjÈï – dla lat 1960–
2000 – analizÚ danych statystyki miÚdzyna- rodowej (OECD), chcÈc okreĂliÊ miejsce polskiego systemu ochrony zdrowia na tle systemów innych krajów o gospodarkach rynkowych. Porównano:
– podstawowe wielkoĂci zasobów w syste- mie ochrony zdrowia – mierzone liczbÈ personelu medycznego: lekarzy i pielÚg- niarek oraz ïóĝek szpitalnych przypada- jÈcych na 1000 mieszkañców,
– wskaěniki opisujÈce funkcjonowanie ochrony zdrowia: przeciÚtne wykorzysta- nie ïóĝka szpitalnego (w %), przeciÚtny czas pobytu w szpitalu (w dniach) i liczba przepracowanych osobodni per capita,
– wskaěniki opisujÈce stan zdrowotno- Ăci spoïeczeñstwa: oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia, umieralnoĂÊ niemowlÈt na 1000 urodzeñ ĝywych, utracone lata potencjal- nego ĝycia (PYLL).
Rozdziaï IV to analiza wpïywu modelu finansowania ochrony zdrowia na finanse publiczne. Autor przedstawia miejsce ochrony zdrowia w systemie finansów pub- licznych w Polsce oraz prezentuje finanso- wanie polskiego systemu ochrony zdrowia na tle wybranych krajów OECD.
CzÚĂÊ pierwsza rozdziaïu zawiera szcze- góïowe informacje o stanie finansów pub- licznych w Polsce w latach 1991–2003: m.in.
skonsolidowane dochody i wydatki sektora publicznego, struktura dochodów i wydat- ków budĝetu pañstwa, udziaï wydatków ela- stycznych i zdeterminowanych w budĝecie pañstwa.
W drugiej czÚĂci rozdziaïu autor prezen- tuje dynamiczne ujÚcie wydatków na och- ronÚ zdrowia w Polsce w latach 1991–2003.
Analizie poddane zostaïy wydatki na och ronÚ zdrowia w obejmujÈcych wiele pïaszczyzn ujÚciach: w wartoĂciach bez- wzglÚdnych, w ujÚciu per capita, w relacji do PKB (%), przedstawiona zostaïa rów- nieĝ dynamika zmian wydatków w ujÚciu nominalnym i realnym, a takĝe podziaï wydatków na ochronÚ zdrowia na wydatki publiczne i niepubliczne. Tym pierwszym poĂwiÚca autor szczególnÈ uwagÚ – anali- zuje wydatki budĝetu pañstwa, jednostek samorzÈdu terytorialnego i (od 1999 roku) Kas Chorych/NFZ. Przedstawia zadïuĝe- nie wymagalne jednostek ochrony zdrowia w latach 1997–2002, sytuacjÚ finansowÈ Kas Chorych/NFZ w latach 1999–2003 oraz
analizuje strukturÚ rodzajowÈ: wydatków budĝetu pañstwa na ochronÚ zdrowia w la- tach 1991–2003 i wydatków kas Chorych/
NFZ na Ăwiadczenia zdrowotne w latach 1999–2003.
ZaskakujÈce jest caïkowite pominiÚcie w analizie wydatków prywatnych – przede wszystkim gospodarstw domowych – na ochronÚ zdrowia, stanowiÈcych ok. 30–40%
nakïadów ponoszonych w sektorze ochrony zdrowia.
Rozdziaï IV koñczy porównanie dyna- miki wydatków na ochronÚ zdrowia w Polsce i kilku krajach OECD, a takĝe
– niezwykle interesujÈce – wykorzystanie statystycznych metod wielowymiarowych, dziÚki którym moĝliwe byïo równoczesne uwzglÚdnienie wielu cech opisujÈcych stan ochrony zdrowia w wybranych kra- jach.
Zastosowano m.in. analizÚ wariancji (ANOVA), majÈcÈ na celu zbadanie istot- noĂci róĝnic dla przyjÚtych zmiennych, sta- nowiÈcych charakterystyki ochrony zdro- wia w poszczególnych jej modelach. Do analizy wybrano 26 krajów OECD, które pogrupowano zgodnie z realizowanymi przez te kraje systemami ochrony zdrowia, wyodrÚbniajÈc: model Bismarcka, model Beveridge’a, byïy model Siemaszki i tzw.
model rezydualny.
Recenzowana ksiÈĝka Pawïa Biaïyni- ckiego-Biruli jest wartoĂciowym opraco- waniem, dotyczÈcym szeroko pojÚtych aspektów finansowania ochrony zdrowia w Polsce. Na uznanie zasïuguje szeroki zakres prowadzonych analiz i bardzo zróĝnico- wana forma prezentacji zgromadzonego materiaïu – od przedstawienia koncepcji teoretycznych, przez wieloaspektowÈ ana- lizÚ danych statystycznych, aĝ po budowÚ modeli ekonometrycznych.
KsiÈĝka jest cennÈ pozycjÈ na polskim rynku wydawniczym, zwïaszcza w okre- sie toczÈcych siÚ dyskusji na temat przy- czyn i konsekwencji niedostatecznej ilo- Ăci Ărodków finansowych, znajdujÈcych siÚ w polskim sektorze ochrony zdrowia oraz moĝliwych sposobów pozyskiwania dodatkowych Ărodków na opiekÚ me- dycznÈ.
Biaïynicki-Birula, P. Zmiany w systemie finansowania ochrony zdrowia w Polsce.
Perspektywa miÚdzynarodowa, Kraków: AE Kraków.
