1
SPI S ZAWARTOŚCI TECZKI — ... X> U T K 0 U 5 K . A E , i lo
/
I. Materiały dokumentacyjne
1/1 - relacja w ła ś c iw a ^
I/2 - d o ku m e n ty (sensu stricto) dot. o so b y relatora I/3 - inne m a te ria ły d o k u m e n ta c y jn e dot. o so b y relatora
II. Materiały uzupełnieniające relację
III. Inne materiały (zebrane przez „relatora"):
II1/1- dot. rodziny relatora
III/2 - dot. o g ó lnie o kre su sprzed 1939 r . - — III/3 - dot. o g ó lnie o kre su o ku p a cji (1939 -1 9 4 5 ) \ / III/4 - dot. ogólrye okresu po 1945 r. —
III/5 - inne..
IV. Korespondencja
V. Wypisy ze źródeł [tzw : „nazwiskowe karty informacyjne”] V ~ ^
VI. Fotografie
2
3
„ : ? *< ~ r 1 7 / - 4 ^
^ • f . ' r ' 6 0 n o A ;
* Ż jfr 0...I 0 R Y S <
, ' n c ■ *- - ■:
J e d n e g o z w i e l u b o jo w n ik ó w o w o ln o ś ć P o l s k i —~
w l a t a c h - 1939 do 1^45 r . ^ ^ ^ 3 *
E l ż b i e t a D U T K O ! S U
» » . "c 3 R zeszo w a - "
'Do l . I X . l S 3 S ł r . “ n a u c z y c i e l k a w P o z n a n i u i d z i a ł a c z k a r u c h u 7 r o b o t n i c z e g o .
- X I I /1 9 3 S 3-° 1941 i p o c z ą t e k p r a c y k o n s p i r a c y j n e j ; g o n i e c a p o te m ł ą c z n i c z k a w Z.W .Z. - S z t a b O k ręg u Ł ó d ź .
- . 1 9 4 2 ~ 1942 ; fessef o c h ro n y k o n s p i r a c y j n e j S z t a b u O k ręg u A«K.
ł S t o p i e ń ; p p o r . c z a s u w o jn y . Łódź.
- I g 42? - 3 J . V I I . 1 S 4 4 ; S z t a b 'O k r ę g u A.K. Łódź - p r z e n i e s i o n y do e ' # v /a r s z a v y , n i e k t ó r e k o m ó rk i do P i o t r k o w a T ry b .
F u n k c j e ; az,e f ł ą c z n o ś c i Ss4£s&u/Okrę gu n a l i n i i
■Warszawa - O k rę g -Ł ó d ź / w~G*G« i War-
r t h e g a u / i
raL-uva .
* fo-O w lC * P ł a t n i k 0 J
: * O d z n a c z o n a ;’'S r e b r n y K rz y ż Z a s ł u g i z M ieczam i,
t ’ ’ V — ’
- - Gd 1*V I I I . 1944 r . ; U d z i a ł , w P o w s t a n i u W a r s z a w s k i m .
r Dwu. k ro t n i e w y d o s ta j e s i ę z r o z k a z a m i z Warszawy do O k rę g u i - ^ p ow rotem w r a c a do Warszawy z m e l
dunkam i z t e r e n u .
T r z e c i r a z - t o j u ż w y s i e d l e n i e z W arszaw y, r a z e m z P o w s ta ń c a m i i n i e k t ó r y m i podkom endnym i.,;
U c i e k a z t r a n s p o r t u n i e m i e c k i e g o w K o lu s z k a c h ra z e m z ł ą c z n i c z k a m i . D o c i e r a do P i o t r k o w a Tryb - X*1944 - 1 5 . I . 1 9 4 3 ; S z e f b a z y o p e r a c y j n e j S z t a b u O kręgu A.K. Łódź
w P i o t r k o w i e T ry b .
Ł ą c z n i k O k rę g u ze Szt&bem Głównym A.IC. w C zę
s t o c h o w i e .
1 * ’ .
- Po r o z w i ą z a n i u O d d z ia łó w T eren o w y ch A.K. - wezwana do S z t a b u , Głównego A. K. w C z ę s to c h o w i e .
- 1*3.I I I . 1943 r . - z w i n i ę t a p r z e z K o n trw y w iad A rm ii C zerw o n ej w Ł o d z i . P rz e b y w a n a K i l i ń s k i e g o 100.
- 1 7 * I V .l 9 4 5 r . - w c z a s i e t r a n s p o r t u z Ł o d z i do o b o z u w R em ber
to w ie - i c i e k a z t r a n s p o r t u . 4
- 2 -
W k o ń c u ma^a 1245 r . - o s o b i ś c i e d o r ę c z y ł a p r z y b ra m ie o b o z u w R e m b e rto w ie / p o d -W arszawą/ p a c z k ę ży w n o ścio w ą P r a ^ d z i c o w i . ' / U t l e n i o n a n a p l a t y n o w ą b l o n d y n k ę . /
G r u d z i e ń - 1'945 r . - P i z y j a z d do P o z n a n i a .
Rok 1946 - P o w ró t do d z i a ł a l n o ś c i w P . P . S .
D z i a ł a l n o ś ć w Wojew. Z a r z ą d z i e T .U .R - u . W s p ó ł z a ł o ż y c i e l ZBOWlD-u.
D z i a ł a c z ZBOWlD-u w P o z n a n i u i n a Z ie m i . „ . „ L u b u s k i e j w G o rzo w ie W lkp. —
C z ło n ^ s Władz Powi a t owych w G o rzo w ie Wlkp.
W I949 r . • - D e l e g a t n a .K o n g r e s Połączeniowy„ZBOWTD-u w, W a r s z a w ie . J a k o j e d y n a d y s k u t a n t k a - k o b i e t ? w y g ł a s z a p ło m ie n n e p r z e m ó w ie n ie n a K b n g re -
• * s i e . U c z e s t n i c z y - w p r z y j ę c i u 100 D e le g a tó w :> u P r e m i e r a C y r a n k i e w i c z ag
Rok 1949 p a ź d z i e r n i k - C i ę ż k a c h o r o b a - m a r s k o ś ć w ą tr o b y .
O p e r a c ja * w S z p i t a l u im. Paw łow a w P o z n a n i u . O rg an izm n i e w y tr z y m a ł t e j o p e r a c j i .
W l i s t o p a d z i e 1949 r . p o g r z e b w P o z n a n i u . P o g r z e b z h o n o ra m i w pjskow ym i. Pochow ana w m undurze w oj
skowym z d y s t y n k c j a m i k a p i t a n a , n a c m e n t a r z u d z i e l n i c y S t a r o ł ę k a - g d z i e p r z e d I ł p 9 r o k i e m . b y ł a n a u c z y c i e l k ą - i d z i a ł a c z k ą s p o ł e c z n ą i p o l i t y c z n ą .
5
r
t l C I O H I S r M - 3
\ *• - • . - i- • . -
Je d n e g o z w i e l u b o jo w n ik ó w o w o ln o ś ć ' P o l s k i w l a t a c h - 1939 do 1^45 r .
E l ż b i e t a D U T K O W S K A
* > k . ‘ c ' ( 125. R z e sz o w a ~ _T < . - *.
łDo i* IX . 1939 "r* “ n a u c z y c i e l k a w P o z n a n i u i d z i a ł a c z , k a r u c h u
“ r o b o t n i c z e g o .
- X IT /1939 do 194-1 ; p o c z ą t e k p r a c y k o n s p i r a c y j n e j ; g o n i e c a p o te m ł ą c z n i c z k a ' w Z.W .Z. - S z t a b O k ręg u Ł ó d ź .
**. 194Ż - 1942 ; s z e f o c h ro n y ' k o n s p i r a c y j n e j S z t a b u O k rę g u A*K.
’ S t o p i e ń ; p p o r . c z a s u w o jn y . Ł ó d ź.
■ r '.. i ^ c ■■ : .
— 1 9 4 2 r “ 3 J . Y I I . 1 9 4 4 ; S z t a b O k rę g u A.K. Łódź - p r z e n i e s i o n y do , ."c W arszaw y , n i e k t ó r e k o m ó rk i do P i o t r k o w a T r y b .
F u n k c j e ; sz ;e f ł ą c z n o ś c i S s 4 s k u / Otęrę gu n a l i n i i ' 1 W arszaw a - O k ręg Łódź / w~G*G. i W ar-
t h e g a u / ,|
Ł ą c z n o ś ć z EBDiwiiM i uddz,. r - a r i y z . P ł a t n i k 34r/j /
O d z n a c z o n a f ~ S r e b m y K rz y ż Z a s ł u g i z M ie c z a m i.
i
- Od 1. V I I I . 1944 r . ; U d z i a ł w P o w s t a n i u W arszaw skim .
c - D w u k r o t n ie w y d o s ta j e s i ę z r o z k a z a m i z Warszawy on O k rę g u i - ^ p o w r o te m w r a c a do W arszawy z m e l
d u n k a m i z t e r e n u *
T r z e c i r a z - t o j u ż w y s i e d l e n i e z W arszaw y , r a z e m z P o w s ta ń c a m i i n i e k t ó r y m i podkom endnym i.
U c i e k a z t r a n s p o r t u n i e m i e c k i e g o w K o l a s z k a c h ra z e m z ł ą c z n i c z k a m i . D o c i e r a do P i o t r k o w a Tryl - X. I944 - 15*1. 1945: S z e f b a z y o p e r a c y j n e j S z t a b u O k rę g u A.K. Łódź
w P i o t r k o w i e T r y b .
Ł ą c z n i k O k rę g u ze Szfc&bem G łóweęei A.K. w 'C z ę - s t o chodzie.
i ' ‘ ^ f •
- Po r o z w i ą z a n i u O d d z ia łó w T e re n o w y c h A.K. - wezwana do S z t a b u , Głównego A.K. w C z ę s t o c h o w i e .
- l‘3 * I I I . 1945 r . - z w i n i ę t a p r z e z K ontrw yw iad A rm ii C z e rw o n e j w Ł o d z i . P rz e b y w a n a K i l i ń s k i e g o 100.
•'lir '
- 1 '7 .IV .1 9 4 5 r . - w c z a s i e t r a n s p o r t u z Ł o d z i do o b o z u w R em b er
to w ie - u c i e k a z t r a n s p o r t u . • / -6
4-*i - 2 -
i c
- W k o ń c u raą-ra 194-5 r . - o s o b i ś c i e d o r ę c z y ł a l>r«y b ra m ie o b o z u w R e m b e r to w ie '/p o d W a rs z a w ę / p a c z k ę ż y w n o śc io w ą P r a ^ d z i co wi* ' / U t l e n i o n a n a p l a t y n o wą b l o n d y n k ę . /
- G r u d z i e ń - 1"945 r . - Rok 1946
- ? 1949 r .
- P i z y j a z d do P o z n a n ia *
\
- P o w r ó t do d z i a ł a l n o ś c i w P*P*S*
D z i a ł a l n o ś ć w Yfojew* Z a r z ą d z i e T*U*R-u.
W s p ó ł z a ł o ż y c i e l ZBOWlD-u.
D z i a ł a c z ZBOWID—u w P o z n a n i u i n a Z ie m i L u b u s k i e j w G o rzo w ie Wlkp*
C z ło n e k Władz P o w ia to w y c h w G o rz o w ie W łkó.
- D e l e g a t n a .K o n g r e s Połączeniowy_ZBGW ID-u w Y/ars z a w ie . J a k o j e d y n a dy s k u t a n t k a r k o b i e t
• w y g ł a s z a p ło m ie n n e p r z e m ó w i e n ie n a K o n g re
s i e * U c z e s t n i c z y <w p r z y j ę c i u 10G D e l e g a tó w u p r e m i e r a 0^ r a n k i e wi c z a i
- Rok 194-g p a ź d z i e r n i k - C i ę ż k a c h o r o b a - m a r s k o ś ć w ą t r o b y .
O p e r a c ja * w S z p i t a l u im. Paw łow a w P o z n a n i u .
' . . . ' \ - -i - . -\J. ■■ ■ ‘ -
f O rg a n iz m n i e w y tr z y m a ł t e j o p e r a c j i .
W l i s t o p a d z i e 1949 r* p o g r z e b w p o z n a n i u .
-r. _ • •
P o g r z e b z h o n o r a m i w ojskow ym i. Pochow ana w m u n d u rze w oj
skowym z d y s t y n k c j a m i k a p i t a n a , - n a c m e n t a r z u d z i e l n i c y
■t - ‘ S t a r o ł ę k a - g d z i e p r z e d 1 | J 9 ' r o k i e m *b y ł a - n a u c z y c i e l k ą , i d z i a ł a c z k ą s p o ł e c z n ą i p o l i t y c z n ą *
,• .1
Wpłynęło dnia A ® ^ I u|
7
ż 'h o i o a y s ‘ -
ż y t g T
/ |4 - u . . . ^
\ C. *. ** ‘ . v , ,, 'l. . ■- „ : ,* v > -’4 \ '/- .r.;
Jed n eg o z w ie l u b o jo w n ik ó w o w o In o ść P o l s k i w l a t a c h - 1939 do 1$45 r .
E l ż b i e t a D U T K O W S K A
. . / * - v S | f o v ś i ’ ■.'• c.v ~ ' . -fflteStó
> - * *o‘ ( a. R zeszo w a - - I r
*Do 1. I X . 1 9 3 9 ' r . - n a u c z y c i e l k a w P o z n a n iu i d z i a ł a c z k a r u c h u r r o b o t n i c że go •
- X II/1 S 3 S do 1941 : p o c z ą t e k p r a c y k o n s p i r a c y j n e j : g o n ie c a p o tem ł ą c z n i c z k a ' w Z .W .Z . - S z t a b O kręgu Ł ó d ź.
- • 1 9 4 ł - 1942 ; S z e f o c h ro n y 'k o n s p i r a c y j n e j S z ta b u O k ręg u A*K*
'S t o p i e ń : ppor_. c z a s u w o jn y . Łódź
C . . • ^ " C .. i
i.!
- 1 9 4 2 - ~ 3 J . V I I . 1 9 4 4 : S z ta b O k ręg u Ł .K . Ł ódź - p r z e n i e s i o n y do
* ■ c. ' ^ Y /arszaw y, n i e k t ó r e k o m ó rk i do P io tr k o w a T ry b . F u n k c je : s z e f ł ą c z n o ś c i S s 4 S W O kręgu n a l i n i i
: . L - W arszaw a - O k ręg -Ł ó d ź / w~G.G* i Y/ar-
' • t h e g a u / 1 :
‘ j Ł ą c z n o ść z EEDTsSH X Cd&z,* gśsrtgz* • §£.,"■
“ ■ P ł a t n i ł c O z& ę^& yb jR /jj
^ iM O d z n a o z c n a f~ S re b m y K rzy ż Z a s ł u g i z M ieczam i,
ł ' '
Od 1 . Y I I I .1 9 4 4 r . : U d z ia ł w P o w s ta n iu YJarsz&wskim.
r ' 1 D w u k ro tn ie w y d o s ta je s i ę z ro z k a z a m i z W arszawy do O k ręg u i^ > o w r o t e m w ra c a do 7/arśzaw y z m e l
dunkam i z t e r e n u . " L
T r z e o i r a z - t o j u ż w y s i e d l e n i e z W arszaw y, ra z e m z P ow stańcam i- i n i e k t ó r y m i podkom endnym i.
U c ie k a z t r a n s p o r t u n ie m ie c k i e g o w K o lo s z k a c h
‘ ra z e m z ł ą c z n i c z k a m i . D o c i e r a do P io tr k o w a Tryb - X .1 9 4 4 - 1 5 .1 * 1 9 4 5 : S z e f b a z y o p e r a c y j n e j S z ta b u O kręgu A*K. Łódź
w P io t r k o w ie T ry b .
Ł ą c z n ik O k ręg u ze Szfe&bem Głównya A.K. w C zę
s t o c h o w ie .
- Po r o z w ią z a n i u O d d z ia ł ów T eren o w y ch A*K. - wezy/ana do S z ta b u , Głównego A.K* w C z ę s to c h o w ie .
- 1*3.I I I . 1945 r . - z w i n i ę t a p r z e z K ontrw yw iad A rm ii C zerw o n ej
w Ł o d z i. P rz e b y w a n a K i l i ń s k i e g o 1 0 0 . . - 1 7 . I V . I945 r . - w c z a s i e , t r a n s p o r t u z Ł o d z i do o b o zu w R e m b e r - ^
to w ie - U c ie k a z t r a n s p o r t u . /
' y____ _________“ •'”'___ 1 ' ’ _ . ■>- 1 ____ 1!_1_- _
8
J l * - C — d -
7/ k o ń cu r.a,ja 12 45 - • - o s o b i ś c i e d o r ę c z y ł a p rz y b r a n i e o b o z u w R e m b e rto w ie / p o d 7 'arsz a w ą / p a c z k ę żyw nościow ą P rav y d zico w i. ' / U t l e n i o n a n a p l a ty no wą b l o ndy n k ę . /
G r u d z i e ń - 1245 r . - P i z y j a z d do P o z n a n i a .
\
Rok 1245 - P o w r ó t do d z i a ł a l n o ś c i w P . P . 3 .
D z i a ł a l n o ś ć w 7/o je w . Z a r z ą d z i e T .U .R - u . W s p ó ł z a ł o ż y c i e l ZEOWlD-u.
D z i a ł a c z Z BOY/ID-u w P o z n a n i u i n a Z ie m i _ L u b u s k i e j w G o rzo w ie Wlkp.
O s ł o n a : Władz Powi a t owych w G o rzo w ie W l ic o .
7/ 1942 r . - D e l e g a t n a. K o n g re s Połączeniowy„ZBOvvXD-u w \7 a r s z awi e . J ako j e dy n a dy s k u t a n t k a -k o b i e w y g ł a s z a p ło m ie n n e p r z e m ó w ie n ie n a K b n g re - - * s i e . U c z e s t n i c z y - v ; p r z y j ę c i u 100 D e le g a tó w - u P r e m i e r a C y r a n k ie w ic z a ^
r . ' c r
Rok 1242 p a ź d z i e r n i k - C i ę ż k a c h o r o b a - m a r s k o ś ć w ą tr o b y .
O p e r a c j a - w S z p i t a l u im. Paw łow a w P o z n a n iu O rg a n iz m n i e w y trz y m a ł t e j o p e r a c j i .
7/ l i s t o p a d z i e 1249 r . p o g r z e b w p o z n a n i u . P o g r z e b z h o n o ra m i vvp j s k o v y m i . Pochow ana w m undurze w oj
skowym z d y s t y n k c j a m i k a p i t a n a , n a c m e n t a r z u d z i e l n i c y S t a r o ł ę k a - g d z i e p r z e d lt|5S • r o k i e m - b y ł a n a u c z y c i e l k ą - i d z i a ł a c z k ą s p o ł e c z n ą i p o l i t y c z n ą .
u » . M S g ) Z c o i
9
T°Z™yJ ^ ° M i i o ś n i ^ w H is t o r ii » I X — ^ O d p i s
KOMISJA HISTORII KOBIET --- ---
W W A LC E O N IE P O D L E G Ł O Ś Ć i
■ s a w f ^
DUTKOWSKA E l ż b i e t a - ł ą c z n i c z k a AK, p3. "Hanka" w ojenne n azw isk o H e le n a K a sz a , z P o z n a n ia , n a u c z y c i e l k a z zaw odu. D z ie ln a , p r z e z o r n a w y trw a ła /w p ro w a d z iła m nie do AK/, w s p ó łp ra c o w a ła ze mną do c h w i li p r z e n i e s i e n i a s i ę ów czesnych j e j w ła d z AK do P io trk o w a T r y b u n a ls k ie g o .
B y ła m oją łą c z n i c z k ą i j e ź d z i ł a n a k o n t r o l ę d z i a ł a l n o ś c i Anny B a r c z y ń s k ie j do W arszawy. J e d n o c z e ś n ie o g ra n iz o w a ła jednorazow o p r z e r z u t p r z e z g r a n i c ę n a Głowno, n i e G ałków ek. W s z e r e g a c h p r z y s z t a b i e AK w P io tr k o w ie w y trw a ła do k o ń ca w o jn y . S ły s z a ła m w ie le o
j e j d z i a ł a l n o ś c i b o h a t e r s k i e j . /S p o tk a ła m J ą r a z po w o jn ie p rz y g o d n i e , ju ż ja k o czynną n a u c z y c ie l k ę w P o z n a n iu / .
Z m arła n a r a k a w ą tro b y , pochow ana z ho n o ram i wojskowymi w Po
z n a n iu .
Ona d o s t a r c z a ł a l e k i ode m nie i w iad o m o ści ukryw ającym s i ę cho
rym o ra z p o tr z e b n e z a o p a t r z e n i e czynnym sz e re g o m .
W c z a s i e m o je j c i ę ż k i e j 1 /2 r o c z n e j c h o ro b y n i e p rzery w ały śm y w s p ó łp r a c y , o p ró c z w s z y s tk ic h n ie b e z p ie c z n y c h c z y n n o ś c i ł ą c z n i c z k i - o p ie k o w a ła s i ę raną w c h o ro b ie i z o r g a n iz o w a ła o p ie k ę n ad e mną, s k ł a d a j ą c ą s i ę z k i l k u n a s t u n ie z n a n y c h mi p a ń . Byłam bowiem z u p e łn ie ssu ma b e z ż a d n e j r o d z i n y , sy n a m iałam w D achau, a męża w o f la g u "Y o len - b e r g " I I c .
K iedy r o z o c z ę ły s i ę a r e s z t o w a n i a w s z e r e g a c h AK - z a g ro ż o n a b . u lo k o w a ła s i ę u d o z o rc y w gmachu " H i t l e r J u g e n d " w daw nej p o l s k i e j s z k o le n a ro g u N a ru to w ic z a i W ieżbowej - o c z y w is te d o z o rc a b y ł w n a s z y c h s z e r e g a c h - c h o d z ił a w c i ę ż k i e j ż a ł o b i e z a k r e f i o n a , t o w h a b i
c i e n ie m ie c k i e j s i o s t r y z a k o n n e j, p i e l ę g n i a r k i , i p r z e z k i l k a ty g o d n do p r z e j ś c i a n a t e r e n P io trk o w a n i e p r z e r y w a ła p r a c y . D la zamaskowa
n i a w iz y t u mnie - najm ow ała s i ę do s p r z ą t a n i a u m oich Niemców, - po p s . "H elen a K a sz a " , m ia ła p e łn o pom ysłów p r z y wykonywaniu f u n k c j i ł ą
c z n i c z k i - n i e s t e t y z b y t o d le g ł e t o c z y s y i n i e w szy stk o z o s t a ł o w p a m ię c i. J e d e n z o f ic e r ó w AK M ły n a rs k i "Bank" może m ia łb y w ię c e j ma
t e r i a ł u d o ty c z ą c e g o J e j d z i a ł a l n o ś c i .
M yślę je d n a k , że b o g a to o p is a n a j e s t J e j d z i a ł a l n o ś ć w sp raw o z
d a n ia c h szereg ó w Ł ó d zk ieg o AK, a potem P io tr k o w s k ie g o o d d z ia ł u .
" H e le n a K asza" w ów czesnych l a t a c h b y ł a m ło d ą, d z i e l n ą , s i l n ą f i z y c z n i e i m o r a ln ie , p e ł n ą b ra w u ry , hum oru, pogody ducha i w ia ry w z w y cię stw o !
B y ła m oją s tu p ro c e n to w o z a u fa n ą ł ą c z n i c z k ą we w s z y s tk ic h s p r a w ach. K iedy z a c zęły śm y w s p ó łp ra c ę o k a z a ła mi w ie lk ą pom oc, a w ł a ś c i -
10
w ie chyba u r a to w a ła mi ż y c i e , o r g a n i z u ją c b . m ądrze o p ie k ę le k a r s k o - p i e l ę g n i a r s k ą . -
4 . IV .76 r . / - / Jad w ig a Diwakowska
b y ł a kom endantka k o m ó rk i ru c h u o p o ru "O p iek a”
Ł ódź 1 . 90-158
M ałachow skiego 4a m .l t e l .8 1 1 - 6 9
Gdańsk t e l . 4 1 - 3 0 - 9 2 .
11
0
r ■ shjkiousm EL isim '
P o l s k i e T ow arzystw o H is t o r y c z n e S ch em at r e l a c j i u c z e s t n i c z e k w alk T o w arzystw o M iło śn ik ó y / H i s t o r i i o n i e p o d l e g ł o ś ć P o l s k i .
K o m isja H i s t o r i i K o b ie t 7 ^ - 3
w Y/alce o N l e n o d l e s ł o ś ć
w Y/alce o N ie o o d le g ło s c
R ynek S ta r e g o M ia s ta 2 9 /3 1 0 u e z e .s tD ie s n e - n te i d ą c e j . 00-272 - W a r s z a w a
T e l . 3 1 -6 3 - 1 4 I . Dane o g ó ln e ;
1* N azw isko i i m ię : ' D u t k o w s k a E l ż b i e t a ggSS?.< • N azw isko p a n i e ń s k i e : 0 m e 1 a
N azw isko w c z a s i e o k u p a c j i : K asza H e le n a
'O * ~ ^ T#*
■| 28 -J 8 2 2 , D a ta i m ie js c e u r o d z e n i a : 5 l i s t o p a d 1S00 r . w R zeszo w ie Z m a r ła : 5 l i s t o p a d 194® r . Pochow ana w P o z n a n iu - S t a r o ł ę k a
3* Im io n a ro d z ic ó w : O j c i e c : P i o t r , m a tk a : E l ż b i e t a z do mu: O p a liń s k a
£ < U ^
3 ro d o v /is k o , z a j ę c i a r o d z ic ó w : c h ł o p s k o - r o b o t n i c z e
Z a j ę c i e m ęża; u r z ę d n i k / t y l k o dwa l a t a m a łż e ń s tw a /p o t^ m ro z w ó d /
* ^ > 05
(2 5« W y k s z ta łc e n ie : ś r e d n ie .. Zawód w yuczony: n a u c z y c ie l k a Zawód wykonywany: n a u c z y c ie l k a C h a r a k t e r y s t y k a o s o b o w o ś c i: d z i a ł a c z k a s p o łe c z n a
a m b itn a
odw ażna i z d y s c y p lin o w a n a zaw sz e p e ł n a p o ś w ię c e n ia s z y b k a w d e c y z ja c h
u m i e ję t n o ś ć z je d n y w a n ia l u d z i
u m i e j ę t n o ś ć k ie r o w a n i a pod w ład n y m i w y tr w a ła w d z i a ł a n i u
6* N ie ż y j ą c a . A d res z a in t e r e s o w a n y c h : F r a n c i s z e k K a rło w s k i u l* G ło g o w sk a 2 6 a m .4 6 0 -7 3 4 - P o zn a ń T e le f o n : 6 0 5 -4 ?
I I . O k res p rz e d w o je n n y do 1 . IX . 1959 r . :
1 . II r o k u 1 920, w raz z r o d z i c a m i p r z y j e ż d ż a do P o z n a n ia , g d t i e
w 1921 ro k u k o ń c z y s e m in a riu m n a u c z y c i e l s k i e / n au k ę w s e m in a riu m r o z p o c z ę ł a w R z e s z o w ie /*
P r a c ę zawojdową w n a u c z y c i e l s t w i e wykony v/ała w p o w ie c ie K r o to s z y r / B i a d k i / , n a s t ę p n i e w P o b i e d z i s k a c h k /P o z n a n ia * P r z e n i e s i o n a do Pc z n a n i a p r a c u j e w s z k o ł a c h p o w sz e c h n y c h : w d z i e l n i c y G łów na, n a s tę p n i e S t a r o ł ę k a i o s t a t n i a p r a c a p r z e d wybuchem wojny 1939 r* w szk c l e N r . 1.
P o za p r a c ą zawodową b a r d z o c z y n n ie d z i a ł a w Z w iązku P r a c y Obywg t e l s k i e j K o b ie t i z a jm u je s i ę p ro w a d z e n ie m o ś w ia ty d l a d o r o s ł y c h , s z c z e g ó l n i e w r o b o t n i c z y c h d z i e l n i c a c h m i a s t a P o z n a n ia : G łów na i S t a r o ł ę k a . P r a c ą t ą k ie r o v /a ł N a c z e l n i k K u ra to riu m O k r.S z k o ln e g o P o z n a ń s k ie g o K a z im ie rz C h o rą ż y .
N a to m ia s t K om itetem Pomocy B ezro b o tn y m m i a s t a P o z n a n ia k i e r o w ał d r . F e l i k s W id y -W irs k i / l e k a r z - g i n e k o l o g / . Po I I - g i e j w o jn ie W id y -W irs k i b y ł w ojew odą p o z n a ń s k im .
W Z w iązku O b y w a te ls k ie j P r a c y K o b ietr - D u tk o w s k a jE lż b ie ta b y łe
^ m i . A vr> 4 r t o 4 v \ r * v » «“* A — V 1. J . l l j — . • w v _ _
iw a ła K o m is ja Pomo
"V
u d z i e l a n i a p i e r w s z e j pomoc / V - i g s s i g f
H I . O k res okuoac.i
1 . Po w k ro c z e n iu o k u p a n ta n ie m ie c k i e g o do m i a s t a P o z n a n ia - n i e m ogła p o d ją ć p r a c y zaw odow ej, p o n ie w a ż ja k o d z i a ł a c z k a b y ł a p o s z u k iw a n a
p r z e z G estapo* 12
1 9 3 9 /1 9 4 0 .
1 9 4 0 /1 9 4 1 .
1942 r .
I V / 1942 r .
1943 r . 1944 r..
\ ( I I I / I X / 1 9 4 4 r .
Z P o z n a n ia w y je c h a ła do m i a s t a Ł o d z i. Tu r o z p o c z ę ł a nowy rozefcf d z i a ł w swoim ż y c i u i w s w o je j d z i a ł a l n o ś c i .
Dokumenty o s o b i s t e w y r a b ia ja k o pomoc domowa, n a n a z w isk o H e l e n a . ; K a s z a .
P r a c u j e w K a d z ie . O k rę g o w e j-R o d z in y ' W ojskowej w Ł o d z i,
k t ó r e d z i a ł a ł a pod p a tr o n a te m R .G .O . /R a d a Główna O p ie k u ń c z a /.
P r a c o w a ła w z e s p o l e l u d z i do k t ó r y c h n a l e ż a ł a pomoc w ięźniom i i c h ro d z in o m p rz e śla d o w a n y m p r z e z n ie m ie c k ie g o o k u p a n ta , d a l e j lu d z io m u k ry w ający m s i ę , chorym d z ia ła c z o m r u c h u o p o ru . P r z y j ę t a do PZP - ZWZ - AK - d z i a ł a j ą c e g o n a t e r e n i e m i a s t a Ł o d z i. P r a c a je ;j p o w ią z a n a b y ła z d z i a ł a l n o ś c i ą S z ta b u O kręgu A.K. - o k rę g u łó d z k i e g o .
Od p o c z ą tk u te g o r o k u / l u t y - m a j / p e ł n i p o m o cn icze f u n k c j e p ł a t n i k a , c z ę ś c io w o w ł ą c z n o ś c i . B a rd z o żywa b y ł a w s p ó łp r a c a z kom órką l e g a l i z a c y j n ą - k ie ro w a n ą p r z e z " B e n k a " .
" B a z a " S z ta b u O kręgu A.K. Łódź - po częścio w y m r o z s z y f r o w a n i u i p o n i e s i e n i u s t r a t osobow ych - ro z k a z e m K.G. p r z e n i e s i o n a z o s t a j e do W arszaw y.
H e le n a K asza - p s e u d o n i m ; '‘Hanka - T y tu s - P i o t r - p r z e n o s i s i ę do G e n e r a ln e j G u b e m i i i w k r ó tk im c z a s i e do sam ej W arszav
O r g a n iz u je m i e s z k a n i a i p o m ie s z c z e n ia d l a "B azy ” K-dy O kr.
A.K. Ł ó d ź.
M ontuje łą c z n o ś ć k o n s p i r a c y j n ą z e w n ę tr z n ą i w e w n ę trz n ą , r o z w i j a p r a c ę k u r i e r ó w , ze w zg lęd u n a t o , że n i e k t ó r e k o m ó rk i
"B azy ” p o z o s t a ł y n a t e r e n i e m i a s t a Ł o d z i i W a rth e g a u .
Ł ą c z n o ść z Ł o d z ią b y ł a u trz y m y w a n a , m iędzy in n y m i, p o p rz e z G ałkow ek, K b ł a s z k i , B r z e z i n y , Głow no.
H a n k a - T y t u s - P i o t r = o d p o w ie d z ia ln a b y ł a w tym c z a s i e z a p rz e k a z y w a n ie k o r e s p o n d e n c j i i śro d k ó w p ł a t n i o z y c h i r o z l i c z e ń z n i c h , do i od j e d n o s t e k te r e n o w y c h O kręgu Ł ó d ź, k tó r e g o nowa n azw a /k r y p t o n i m / b r z m i a ł a "Barka*’ . P r z e z k om órki " H a n k i" b y ły z a ł a t w i a n e spraw y d l a " B a r k i" i d l a Kbm. G ł. A.K.
Ł ą c z n o ść r o z s z e r z a s i ę , s z c z e g ó l n i e n a Z ie m ię P io t r k o w s k ą , po r o z p o c z ę c i u d z i a ł a l n o ś c i "KEDYWU" - o rg a n iz o w a n e g o p r z e z "G a ja P r z e d P o w sta n ie m W arszaw skim - " B a rk a " p r z e n i e s i o n a z o s t a j e z t e r e n u m i a s t a W arszawy n a t e r e n P io tr k o w a T r y b u n a ls k ie g o i je g o o k o l i c .
H a n k a - T y t u s - P i o t r m o n tu je k w a te r y , r o z m i e s z c z e n i a k i l k u kom órek tam d z i a ł a j ą c y c h , p r z e d e w s z y s tk ie m d l a Kmdta O kręgu
" G r z e g o r z a " .
W c z a s i e P o w s ta n ia W a rszaw sk ieg o ("Hanka" sam a u trz y ią y w a ła łą c z n o ś ć z K.G.AK. w W a rsz a w ie . D w u k ro tn ie - o s o b i ś c i e d o c i e r a ł a do K.G. w W arszaw ie i w r a c a ła do P io tr k o w a T r y b u n a ls k ie g o z m eld u n k am i, r o z k a z a m i i ró ż n y m i m a t e r i a ł a m i d l a t e r e n u .
G en. B ór-K om orow ski n a d a je j e j s t o p i e ń o f i c e r a c z a só w w>jn i a w an su je do s t o p n i a k a p i t a n a .
Na r o z k a z R ządu P o l s k i e g o w L o n d y n ie z o s t a ł p r z e w ie z io n y do P io tr k o w a T r y b u n a ls k ie g o z W ie r z c h o s ła w ic pod Krakowem - W in cen ty W ito s . M ia ł b y ć p r z e r z u c o n y z polow ego l o t n i s k a pod Opocznem do Londynu. Z a a k c ję o d p o w ie d z ia ln y b y ł p ł k . "Rudy"
z ~ K .G ., a w P io t r k o w ie T ry b u n a ls k im a k c j ę p r z e j ą ł " P r a w d z ie " . v"Hanka" p r z e z c z a s p o b y tu W ito s a w P i o t r k o w i e , n a k w a te r z e p r z y Rynku T ry b u n a ls k im N r. 4 , b y ł a je d y n ą o p ie k u n k ą Wi
t o s a y w tym k u c h a r k ą , ł ą c z n i c z k ą i o c h r o n ą o s o b i s t ą / .
13
\ \ A — k A - 3 _
Ze w zg lęd u n a w a lk i 2 5 p . p . i 72 p . p . na Z ie m i O p o c z y ń s k ie j n i e można b y ło u ru c h o m ić l o t n i s k a , a p o b y t b a rd z o p r z e c i ą
g a ją c y s i ę W in c e n te g o W ito s a ^ m ógł być d l a n ie g o n i e b e z p i e c z ny - po p o r o z u m ie n ia z Hzadem L ondyńskim - p r z e w ie z io n y z o s tć do W ie r z c h o s ła w ic . '” H anka,f ze sw o ic h obow iązków o p i e k i i o c h i ny z o s t a ł a zw o ln io n o c - n a l e ż y p o d k r e ś l i ć , że w s z y s tk o s z c z ę ś l i w i e s i ę s k o ń c z y ło .
Po P o w s ta n iu W arszaw skim - w P io t r k o w ie T ry b u n a ls k im - n a k r ó tk o z a tr z y m a ł s i ę w b a z ie "KEDYWU1' nowy Kmdt K.G.AK.
g e n .L e o p o ld O k u li c k i z D e le g a te m R ządu n a K ra j i n ż . Jan k o w sk i K.G. o b r a ł a z a sw o ja nową b a z ę m ia s to C z ę sto c h o w ę .
W k r ó tk im c z a s i e FHanka" w ty m m i e ś c i e z o r g a n iz o w a ła sw oje ko m ó rk i ł ą c z n o ś c i z KG. N a j c z ę ś c i e j vMHanka" sam a u tr z y n ^ w a ła łą c z n o ś ć z KG w C z ę s to c h o w ie , do c z a s u r o z w ią z a n i a A.K. -
/ 1 6 . 1 .1 9 4 5
P o n iew aż K.G. n ie z o s t a ł a r o z w i ą z a n a , vHanka - po p r z e j ś c i u do C zęstochow y - w ykonyw ała w ie le z a d a ń p o łą c z o n y c h z p rz e s y 3 kam i dokum entów , ro z k a z ó w i śro d k ó w p ł a t n i c z y c h do l i k w i d u j ą c y c h s i ę j e d n o s t e k te r e n o w y c h .
Po z a k o ń c z e n iu p r a c r o z l i c z e n i o w y c h i li k w id a c y jn y c h w K.G,. w C z ę s to c h o w i e / p ł k . "R udy" i P łk ." S e w e r y n " / n a s t ą p i ł w y jazd do Ł o d z i /w s p ó l n i e z "Rudym" i " P ra w d z ic e m " /, sk ą d b y ł zap lan o w an y d a l s z y w y jazd do P o z n a n ia i e w e n t u a ln ie p i z e s G dańsk do A n g l i i .
"Rudy" w Ł o d z i z a c h o ro w a ł n a cfeężką g ry p ę /te m p e x * a tu ra o k o ło 40 s t o p n i / n a umówioną g o d z in ę w d n i u w y ja z d u 1 3 .T T I.
1945 r . n i e p r z y b y ł . Po w i e l u g o d z in a c h w y c z e k iw a n ia rH a n k a "
o s o b i ś c i e p o s z ł a n a k w a te r ę " R u d e g o " . Na t e j k w a te r z e z o s t a ł w c z e ś n ie j zab ijan y "R udy" i ta m k o n trw y w ia d C zerw o n ej I r m i i
a r e s z t o w a ł "H a n k ę " . O b o je w tym d n i u z n a l e ź l i s i ę w w ię z ie n iu n a u l . K i l i ń s k i e g o 1 0 0 .
1 7 .IV . 1945 - odbyw ał s i ę t r a n s p o r t a r e s z to w a n y c h p r z e z W ładze Wojskowe C zerw onej A rm ii, m iędzy in n y m i w ie l u AK-owców z w ię z ie ń * 'W p rz y u l . K i l i ń s k i e g o i K o ś c i u s z k i . T r a n s p o r t odbyw ał s i ę sam ochodam i do o b o z u p r z e j śc io w e g o w R em b erto w ie k/W-wy.
7/ c z a s i e t r a n s p o r t u s a m o c h ó d z k o b ie ta m i z a t r z y Ł a ł s i ę n a t r a s i e , a k o m en d an t t r a n s p o r t u p o z w o lił k i l k u k o b ie to m w y jść z sam ochodu d l a z a ł a t w i e n i a p o t r z e b f i z j o l o g i c z n y c h ..
M iędzy in n y m i s i a d ł a (‘H a n k a " . J u ż do sam ochodu n i e w r ó c i ł a . U dało s i ę j e j s z c z ę ś l i w i e z b i e c .
Maj 1 9 4 5 . '" H e a k a " po u c ie c z n e z t r a n s p o r t u d o s t a ł a s i ę do Ł0d z i , g d z ie p r z e b y w a ła n a j e d n e j z daw nych s w o ic h k w a te r u M a r ii S o b c z a - k o w e j. N a w ią z a ła s z y b k o k o n t a k t z obozem w R e m b e rto w ie .
Na s w o je j k w a te r z e ł ó d z k i e j "H anka" d o c z e k a ła s i ę z a k o ń c z e n ie I I - g i e j wojny ś w ia to w e j .
IV . O k r e s p o w o j e n n a *
P ra c y zawodowej w swoim zaw o d z ie n i e p o d j ę ł a . 7 /s p ó ln ie z p r z y j a c i ó ł m i z o r g a n iz o w a ła n a Z ie m ia c h Z a c h o d n ic h w G orzow ie Wlkp.
z a k ł a d p ro d u k c y jn y a r t y i y ł ó w sp o ż y w c z y c h . P r a o a s p o ł e c z n a :
"H anka" n a w ią z a ła k o n t a k t z dawnymi p rz e ło ż o n y m i w K u ra to riu m O kręgu S z k o ln e g o P o z n a ń s k ie g o i w łą c z y ła s i ę - w z o rg a n iz o w a nym w 1946 r o k u - do p r a c y w Z a r z ą d z ie W ojewódzkim T .U .R - u .
/T o w arzy stw o U n iw e rs y te tó w R o b o tn i c z y c h /. P re z e s e m Z a rz ą d u tryl p r o f . B o le s ła w Kury ł o w i c z , a w ic e - p r e a e s e m C h o r ą ż y K a z im ie r z . X /1 9 4 4 r .
1 /1 9 4 5 - I I I/1945 r .
14
1946 r . J e s t w s p ó łz a ł o ż y c ie le m "Z w ią z k u U c z e s tn ik ó w Y /alki Z b r o jn e j o N ie p o d le g ł o ś ć i D e m o k ra c ję " .
1946 - 1949 = R ad n a P o w ia to w e j Rady N arodow ej w G orzow ie W lkp.
W tym samym c z a s i e C z ło n e k Z a r z ą d u T .P .D . - p ó ź n ie j RTPD w G orzow ie W lkp.
1949 r . = D e le g a t n a Z ja z d P o łą c z e n io w y Z w iązk u B ojow ników w Y /arszaw ie..
D la p a m ię c i n a le ż y p o d a ć , że b y ł a je d y n ą k o b i e t ą z a b i e r a j ą c ą g ł o s w c z a s i e o b r a d Z ja z d u *
O d z n a c z ę n i a : 1942 r . K rzyż W a leczn y ch
1943 r . K rzyż Z a s ł u g i z M ieczam i I044 O rd e r Y I r t u t i M i l i t a r i V K I.
1946 r . K rzyż P a r t y z a n c k i
N i e l i c z n e p o z o s t a ł e dokum enty z n a j d u j ą s i ę w I z b i e P a m ię c i A .K . w P i o t r k o w i e T r y b u n a l s k i * .
W ie le o só b w s p ó ł d z i a ł a j ą c y c h z “H anką" m ie s z k a n a t e r e n i e m i a s t a Ł o d z i, n i e k t ó r e s z c z e g ó ły t r u d n e j p r a c y k o n s p i r a c y j n e j
"B azy ” i " B a r k i" mogą b y ć p r z e z n i c h u z u p e ł n i o n e .
M a t e r i a ł y w tym ż y c i o r y s i e p o d an e - d o ty c h c z a s n i e b y ł y p u b lik o w a n e .
M edal z a W arszawę
M edal Z w y c ię s tw a i W o ln o śc i O dznaka G runw aldu
V . D o k u m e n t a c j a :
15
Qv (J OJCPO A _ V(a<"v.-ę_ V' .>aM ^ ¥^°?) V . ^
t~"J L ^ J . 1M, 1^Wj7.C^S^ __ ( / ^ _ / 5
^ T L ° i ! l -iC
Dutkowska Elżbieta, z domu Clpiela (1900 - 1949)— ^
Urodzona dnia 1\5 listopada 1900r. W(FJ5eR5rźezra / jako córka pataiza^Colejewego Piotra Cźtmeli i
jego żony Elżbiety z domu Opalińskiej. .__ Mw£ ^
^ ■ - - . - X
W latach 1906 - 1910 ukończyła 4-ro klasową Skołę Powszechną w Krakowie/a następnie 5 klas
y( /w yuit«2r\j > Jf 2.
Gimnazjum Ogólnokształcącego, po czym kontynuowała naukę na kursach Związku Nauczycielstwa Polskiego kończąc w roku 1927 Kurs Pedagogiczny, a w roku 1929 Kurs Nauczycielski.
jid . W
Po uzyskaniu uprawnień do wykonywania zawodu nauczyciela podjęła pracę w Szkole Powszechnej
W l r f / V v i /
Dzielnicy Starołęka w Poznaniu, którą wykonywała do wybuchu wojny w 1939 roku. Udzielała się również w pracy społecznej będąc członkiem Związku Pracy Nauczycieli Kobiet w latach 1931 —
1939, pełniąc funkcję Przewodniczącej Oddziału Poznań.
Po kampanii wrześniowej znalazła się w Łodzi, gdzie w grudniu 1939 roku wstąpiła do Służby A' PJL-
Zwycięstwu Polski początkowo pełniąc funkcję gońca ,a następnie łączniczki przy Sztabie Okręgu Łódzkiego, organizując łączność w Oddziale II. Następnie została zabrana z wywiadu i powierzono jej organizację łączności całego Okręgu Łódzkiego . Kiedy w wyniku zagrożenia przerzucono
„Hankę” do Warszawy otrzymała zadanie zorganizowania bazy Łączności Okręgu Łódzkiego w Warszawie, co jej się z dobrym wynikiem udało. Miała powiązania z Oddziałem łączności konspiracyjnej Komendy Głównej AK, stąd ułatwiała kontakty łączników Okręgu z Komendą Główną, transport materiałów i kwatery dla delegowanych, z Łodzi do stolicy. Pełniła również nadzór nad dwuczłonowymi punktami przerzuta w Rokicinach /kierunek Koluszki, Warszawa i Srocku/kierunek Piotrków Tryb./ do Generalnego Gubematorostwa. Była również
współorganizatorem kursu szyfrantek, z którego zostały wybrane dwie szyfrantki do szyfrowania i rozszyfrowywania depesz do i z Londynu, W okresie sierpnia 1944 brała udział w Powstaniu
^£tb t-i u fr^U^p ir-fc—,
Warszawskim, zasadniczo jako łączniczka, ale również była na barykadach Mokotowa / relacja własna/. Na rozkaz Komendy Głównej w dniu 1 września 44 wyprowadzała z Warszawy 2 oficerów Okręgu i przewoziła pocztę do Okręgu Łódzkiego, Pomagały jej w wydostaniu się dwie łączniczki z Piotrkowa Tryb. "Danka” i "Mała" Justynówny. Po wielu perypetiach między innymi pobycie w obozie uciekła z transportu do obozu w Niemczech i dostała się do Piotrkowa Tryb. nawiązując kontakt z Dowódcą Okręgu Łódzkiego płk/ gen, Michałem Stempkowskim „Grzegorz” i podejmując funkcję Szefa Łączności i Płatnika Okręgu Łódzkiego. Stanowisko to przekazuje w dniu 1 stycznia
1945r. nowomianowanemu Szefowi Łączności Okręgu, a sama jest postawiona do dyspozycji Komendy Głównej w Częstochowie, Po podleczeniu utraconego zdrowia wyjeżdża do Łodzi gdzie zostaje w dniu 15marca 1945 aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa wraz z innymi członkami Kierownictwa Armii Krajowej: płk/gen Michałem Stempkowskim, Szefem Sztabu Jerzym
Hassanem, kwatermistrzem Bronisławem Szczechórą oraz Delegatem Naczelnego Wodza płk.
Rutkowskim.
16
J. ( Ą - 1 * Wg. informacji zebranych w Instytucie Pamięci Narodowej nie była objęta procesem,' była
Ole . . .
przewożona do obozu w Rembertowievrdciekła w nieustalonych okolicznościach z transportu.
--- (_ 1. S J
W grudniu 1945 powraca do Poznania gdzie podejmuje dalsze leczenie poczym przenosi się do Gorzowa Wlkp. prowadząc sklep spożywczy, a następnie pracuje w Spółdzielni „Hanka” jako siła biurowa. W 1946 r. włącza się do Pracy w Polskiej Partii Socjalistycznej pełniąc funkcję
przewodniczącej Sekcji kobiet a po scaleniu przechodzi do Polskiej Zjednoczonej Partii Rototniczej, prowadząc Wydział Kobiet Komitetu Powiatowego Partii.
Włącza się również w organizację rucha kombatanckiego i jest współorganizatorem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Poznaniu i Gorzowie i jest delegatem na konferencji zjednoczeniowej związku w Warszawie. Zmarła po ciężkiej chorobie w dniu 15 listopada
1949r. w Szpitalu im. Pawłowa w Poznaniu i została pochowana z honorami wojskowymi na cmentarzu Dzienicy Poznania Starołęka.
Odznaczona:
Krzyżem Virtuti Militari V klasy Krzyżem Walecznych
Krzyżem Partyzanckim
Medalem za Warszawę 1939-1945
Bibliografia: Akt urodzenia Nr 22/199, akt zgonu 5525/1949. Wyciąg z księgi meldunkowej Poznań, Zeszyt Ewidencyjny W.P. RKU Gorzów Wlkp., opracowanie Zywii Kowalówki
Piotrków , Dokument WIH III 4o /9K 48 Rozkaz 432/BP 22o944, M. Budziarek Okręg Łódzki Armii Krajowej wyd. 1988 r, str,53-78, 34-35 i 101-103, Marian Woźnieśi "Encyklopedia Konspiracji Wielkopolskiej” wyd. 1998, str. 504 i 609, Roman Pestka "Kontra Cichociemnego"
wyd.1995 str.49,196,203, Opr. zbiorowe "Teczka Specjalna J.W. Stalina” wyd. 1998 str. 212-213, Śpiewak Maria Sw. Zw. żołnierzy Armii Kranowej Piotrków Tryb. Zeszyt Historyczny 21/1993 str. 20-23, Paweł Maria Lisiewicz "Bezimienni" wyd. 1987 str. 45, Materiały z Sesji Popularno - Naukowej z dnia 29.04.1994 J.Jędrzejewski "Z dziejów Armii Krajowej" wyd.1995, Instytut Pamięci Narodowej Agenturalne Doniesienie /K 14o i K.64. Eugeniusz Wawrzyniec „Z Wyroku Władzy Ludowej” wyd 1995 108 - 113, Franciszek Karłowski „Oświadczenie Świadków” 5 maj
1986r.
17
^ . 4 2 . . f t 5 \ o s t H / ^ f
[ A ~ ł $
Lć> (?i 0 3
Urodziła się 5 09.1900 r. w Rzeszowie. W powstaniu Warszawskim kierowniczka Bazy Łączności Okręgu Łódź AK w Oddziale Łączności Konspiracyjnej (V-K) KG AK.
Dwukrotnie przedzierała się z Warszawy do siedziby Komendy Okręgu Łódź AK.
Odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari na mocy rozkazu Dowódcy AK nr 432 z 22.09.1944 r. z uzasadnieniem: „za niezłomną postawę wobec wroga w okresie konspiracji i udział w walkach w czasie powstania” jBrak dokumentu weryfikacji w aktach Komisji Weryfikacyjnej AK, Londyn]
Rozkazem KG AK L. 68/BP z dnia 3.II. 1943 r. odznaczona Krzyżem Walecznych.
Zmarła w Poznaniu 5.11.1949 r.
\
Źródła:.r
DW UdsKiOR, Armia Krajowa. Dokumenty odznaczeniowo-awansowe, t. 1, s. 4; - WIEPW, t. 4, s. 36.
18
DUTKOWSKA E lżb ieta
DW UdsKiOR, Armia Krajowa. Dokumenty odznaczeniowo-awansowe, t. 1, s. 4; - WIEPW, t. 4, s. 36. 3
19
' M - o -
D u t k o w s k a E l ż b i e t a ^ ftazw isk o rodowe Crnela — ^ vO «i rf9Q0~ 194-9/ n a u c z y c i e l k a , ż o ł n i e r z ZWZ-AK
W y s t ę p u ją c a r ó w h ie ż pod n a z w i s k a m i / J ó z e f a S t a s i e k , A l i c j a G r a f s k a , H ele n a D o b r u c k a , E l ż b i e t * K a rło w s k a
P se u d o n im y ; " H a n k a " ," T y tu s " , " J a r o s ł a w " , " P i o t r "
U ro d zo n a d n i a 15 l i s t o p a d a 1900 w N a d b r z e z iu D z i e l n i c y S a m d o m ie rz a , ja k o je d n a z d z i e c i P i o t r a / 1872 - 1 9 4 3 / i je g o żony E l ż b i e t y z domu
O p a l i ń s k i e j / 1 8 7o- 1 9 2o/ , O jc i e c b y ł p a la c z e m k o lejo w y m - c z ło n k ie m P o l s k i e j P a r t i i S o c j a l i s t y c z n e j , m a tk a n i e p r a c o w a ła zaw ododo, p tfo - w a d z i ła r o d z i n n e g o s p o d a r s tw o domowe. S i o s t r y b y ły n a u c z y c ie l k a m i i c z ło n k a m i Z w iązku P r a c y N a u c z y c i e l i K o b i e t , B r a t W ład y sław b y ł u r z ę d - n ik ie k ) Z w ią z k u O p ie k i n a d P o la k a m i , do 1939 m i e s z k a ł we F r a n c j i , P o w o jen n e lo s y r o d z i n y n i e z n a n e ,
W r o k u 1925 z a w a r ła z w ią z e k m a łż e ń s k i ze S ta n is ła w e m D utkow skim / 1 9 o 3 - | u r z ę d n ik ie m Z a rz ą d u M ia s ta P o z n a n ia ^ z k tó ry m b y ł a w s e p a r a c j i od 193o i r o z w io d ł a s i ę trf r o k u 1939*
o k r e s ie - - o d 19o6 -1 9 1 0 r o k u u k o ń c z y ła 4 - r o k la s o w ą S z k o łę P o w szech n ą u w R z e sz o w ie , ; ,a n a s t ę p n i e 5 k l a s G im nazjum O g ó ln o k s z t a ł c ą c e g o , poczym
k o n ty n u o w a ła n au k ę n a k u r s a c h Z w iązku N a u c z y c ie ls tw a P o l s k i e g o k o ń c z ą c w ro k u 1927 K u rs P e d a g o g ic z n y , a w^coku 1929 K u rs N a u c z y c i e l s k i ,
Po u z y s k a n iu u p ra w n ie ń do w ykonyw ania zawodu n a u c z y c i e l a p o d j ę ł a p r a c ę w S z k o le P o w s z e c h n e j D z i e l n i c y S t a r o ł ę k a w P o z n a n iu ^ k t ó r ą w ykonyw ała do w ybuchu w ojny w 1939 r o k u , U d z i e l a ł a s i e r ó w n ie ż w p r a c y s p o ł e c z n e j b ę d ą c c z ło n k ie m Z w iązku P r a c y N a u c z y c i e l i K o b ie t w l a t a c h 1 9 3 1 -1 939/
p e ł n i ą c f u n k c j ę P r z e w o d n ic z ą c e j O d d z ia łu P oanańo
Po .k lę s c e w rz e ś n io w e j z n a l a z ł a s i ę w Ł o d z i ; g d z ie w g r u d n i u 1939 roki? '
„ . ^ w s t ą p i ł a do Zwi ą z k u Wa l k i - Z b r o j n e j j p r z e k s z t a ł c o n e j n a s t ę p n i e H d n iu
^•u'fceSO 19ft2 w A rm ię K ra jo w ą , p o c z ą tk o w o p e ł n i ą c f u n k c j ę g o ń c a , a n a s t ę p n i e ł ą c z n i c z k i p r z y S z t a b i e O kręgu Ł ó d z k ie g o ^ o r g a n i z u j ą c ł ą c z
n o ś ć w O d d z ia le I I , N a s tę p n ie z o s t a ł a z a b r a n a z w yw iadu i p o w ie -
o.
r z o n o j e j o r g a n i z a c j ę ł ą c z n o ś c i c a ł e g o O k ręg u Ł ó d z k ie g o . K ie d ^ w w y n i
ku z a g r o ż e n i a p r z e r z u c o n o Łodsbr "/&ankę" do W arszawy o tr z y m a ł a
z a d a n ie z o r g a n iz o w a n ia b a z y ł ą c z n o ś c i O kręgu Ł ó d z k ie g o w W a rs z a w ie , co j e j s i ę z dobrym w y n ik iem u d a ł o . M ia ła p o w ią z a n ia z O d d z ia łe m
Ł ą c z n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j Komendy G łó w n ej AKj s t a d u ł a t w i a ł a k o n ta k t y łą c z n ik ó w O kręgu z Komendą G łów ną, t r a n s p o r t m a t e r i a łó w i k w a te ry d l a d e le g o w a n y c h z Ł o d z i do s t o l i c y . P e ł n i ł a ró w n ie ż n a d z ó r n a d
20
dw uczłonow ym i p u n k ta m i p r z e r z u t u w R o k ic in a c h / k i e r u n e k K o l u s z k i , W arszaw a i S r o c k ^ k ie r u n e k P io tr k ó w T r y b o / do G e n e l^ a ie g o Gubernator*.;-
f
s tw a . B y ła ró w n ie ż w s p ó ło r g a n iz a to r e m k u r s u ^ a ^ f r a n t e k ^ z k t ó r tyjpO z o s t a ł y w ybrane dw ie s z y f r a n t k i do s z y f r o w a n ia i r p z s z y f r o w y w a n ia d e p e s z do i z Londynu* W o k r e s i e s i e r p n i a 1944 b r a ł a u d z i a ł w P o w s ta n i u W arszaw skim , z a s a d n i c z o ja k o ł ą c z n i c z k a / a l e r ó w n ie ż b y ł a n a b a r y k a d a c h Mokotowa / r e l a c j a w ł a s n a / . Na r o z k a z Komendy G łó w n ej w d n iu 1 w r z e ś n ia 44 w y p ro w a d z a ła z W arszawy 2 o f ic e r ó w O k ręg u i p r z e w o a ił a p o c z tę do O kręgu Ł ó d z k ie g o . P om agały j e j w w y d o s ta n iu
f!
s i ę dwie ł ą c z n i c z k i z P i o t r k o w a T r y b . "D anka i " M a ła ”
J u s ty n ó s r a y . Po w i e l u p e r y p e t i a c h m ięd zy in n y m i p o b y c ie w o b o z ie u e i e k ł a z t r a n s p o r t u do o b o zu w N ie m c z e c h i d o s t a ł a s i ę do P i o t r kowa Trybo n a w ią z u ją c k o n t a k t z Dowódcą O kręgu Ł ó d z k ie g o p ł k / g e n . M ichałem Stem pkow skim p e . " G r z e g o r z " i p o d e jm u ją c f u n k c j ę S z e f a Ł ą c z n o ś c i i P ł a t n i k a O k ręg u Ł ó d z k ie g o • S ta n o w is k o t o
p r z e k a z u j e w^dniu 1 s t y c z n i a 1945 ^HaiocpancBrkaigaBra now om iano- wanemu S z e fo w i Ł ą c z n o ś c i O k rę g u ^ a sam a j e s t p o s ta w io n a do d y s p o z y c j i Komendy G łó w n ej w C z ę s to c h o w ie .P o p o d l e c z e n i u u tr a c o « e g o
z d r o w ia w y je ż d ż a do Ł o d z i g d z ie z o s t a j e w d n iu 15« m a rc a 1945 a r e s z to w a n a p r z e z U rz ą d b e z p ie c z e ń s t w a w raz z. innym i c z ło n k a m i K ie r o w n ic tw a A rm ii K ra jo w e j. : p łk /g e n ;M ic h a łe m Stem pkow skim , S z e fe m Sfctabu J e rz y m H assan em , k w a te r m is tr z e m B ro n is ła w e m '.s-f ' . ^ i d r a z D e le g a te m N a c z e ln e g o Wodza p ł k . R u tk o w sk im , 1 c
Wg. i n f o r m a c j i z e b r a n y c h w I n s t y t u c i e P a m ię c i N aro d o w ej n i e b y ł a p b j ę t a p ro c e s e m b y ł a p r z e s ł o n a do o b o zu w R em bertow ie i u c i e k ł a '
/
w n i e u s t a l o n y c h o k o l i c z n o ś c i a c h z t r a n s p o r t u * ,
W g r u d n iu 1945 p o w ra c a do P o z n a n ia g d z ie p o d e jm u je d a l s z e l e c z e n i e poczym p r z e n o s i s i ę do G orzow a W lkp0 p r o w a d z ą c s k l e p sp o ż y w c z y , a n a s t ę p n i e p r a c u j e w S p ó ł d z i e l n i "H anka" ja k o s i ł a b iu ro w a ,,
W 1946 r . w łą c z a s i ę do P r a c y w P o l s k i e j P a r t i i S o c j a l i s t y c z n e j p e ł n i ą c f u n k c j ę p r z e w o d n ic z ą c e j S e k c j i k o b i e t a po z c a l e n i u p r z e c h o d z i do P o l s k i e j Z je d n o c z o n e j P a r t i i R o b o t n i c z e j ,
v
21
p ro w ad zać W y d z ia ł K o b ie t K o m ite tu P o w iato w eg o P a r t i i o - ~~....- W łącza s i ę ró w n ie ż w o r g a n i z a c j ę r u c łm k o m b a ta n c k irg o i ' j e s t
w s p ó ło r g a n iz a to r e m Z w iązku B ojow ników o W olność i D em o k rację
w P o z n a n iu i G orzow ie i j e s t d e le g a te m n a k o n f e r e n c j i ^ z je d n o c z e n io w
Z m a rła po c i ę ż k i e j c h o r o b i e w d n iu 4 5 * lis to p < p i t a l u im Pawłowi w P o z n a n iu i z o s t a ł a pochow ana z h o n o ra m i w ojskow ym i n a c m e n ta rz u D z ie n ic y P o z n a n ia S t a r o ł ę k a ,
O d zn aczo n a:
K rzyżem V i r t u t i M i l i t a r i V k la s y K rzyżem W a le c z n y c h
K rzyżem P a r ty z a n c k im
Medalem z a W arszaw ę 1 9 3 9 -1 9 4 5
B i b l i o g r a f i a : A k t u r o d z e n i a N r 2 2 /1 9 9 , a k t zg o n u 3 5 2 5 /1 9 4 9
*
W yciąg z k ^sfęgi m eld u n k o w ej P o z n a ń , Z e s z y t E w id e n c y jn y W ,P. RKU Gorzów W lkp. , o p ra c o w a n ie Ż y w ii K ow alów ki P io tr k ó w , Dukum ent WIH
I I I 4o /9 K 48 R o zk az 432/B P 2 2 o 9 4 4 , M. B u d z ia r e k O kręg Ł ó d z k i A rm ii K ra jo w e j wyd* 1988 r , s t r , 5 3 - 7 8 , 3 4 -3 5 i 1 0 1 - 1 0 3 , M a ria n W ożniąkjt " E n c y k lo p e d ia K o n s p i r a c j i W i e l k o p o l s k i e j wyd* 1 9 9 8 ,
s t r * 5 04 i 6 0 9 , Roman P e s t k a " K o n tr a C ic h o c ie m n e g o " w y d .1 9 9 5 s t r * 4 9 f 1 9 6 ,2 o 3 , Opr* z b io ro w e " T e c z k a S p e c j a l n a J*W* S t a l i n a
wyd* 1998 s t r * 2 1 2 -2 1 3 , Ś p ie w a k M a ria $±H±K*gcH Sw* Zw, ^ Ż o łn ie r z y A rm ii K ran o w ej P io tr k ó w T r y b .Z e s z y t H i s t o r y c z n y 2 o - 2 3 , P aw eł M a ria L i s i e w i c z " B e z im ie n n i" w yd. 1987 s t r . 4 5 , M a t e r i a ł y
z S e s j i P o p u l a r n o - N aukow ej z d n i a 2 9 * 0 4*1994 J . J ę d r z e j e w s k i
"Z d z ie jó w A rm ii K r a jo w e j" w yd.1995* I n s t y t u t P a m ię c i N aro d o w ej A g e n tu r a ln e D o n i e s i e n i e /K 14o i K .64*
' ... - - ' r '
MARIA KRZYŹAŃSKA os. Zwycięstwa 10 H m . 71
61-646 POZNAŃ tel. 8 203 - 337 kom. 0 603 557 - 358
z w i|z k u w W arszaw ie*
/ 0 .o q, Xo o^
22
