Monika Herkt – Ubezpieczenie szkód wywołanych awariami sieci gazowych w Polsce

(1)

JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 53

Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2017, Vol. 1(5), p. 53–63 Monika Herkt, Ubezpieczenie szkód wywołanych awariami sieci gazowych w Polsce

UBEZPIECZENIE SZKÓD WYWOŁANYCH

AWARIAMI SIECI GAZOWYCH W POLSCE

Monika Herkt*

Abstrakt Poruszanym w artykule problemem jest wykazanie celowości rozważania ubezpieczenia sieci gazowych w Polsce. Podstawą do realizacji tak postawio-nego zadania jest zestawienie informacji o szkodowości awarii sieci gazowej z metodologią wyznaczania składek w ubezpieczeniach majątkowych. Temat wydaje się być mało istotny z uwagi na stosunkowo niską częstotliwość wy-stępowania poważnych awarii. Z punktu widzenia realnego zagrożenia, należy jednak uznać, że temat wart jest zainteresowania. Okazuje się bowiem, iż mi-mo niewielkiej liczby awarii, operator sieci przesyłowej ubezpiecza majątek, za który jest odpowiedzialny. Stąd wniosek, że taka usługa jest opłacalna dla obu stron umowy. Dla uzyskania konkretniejszych wyników, konieczne są dal-sze badania, bazujące głównie na zgromadzeniu reprezentatywnej ilości da-nych. Artykuł ma na celu uwypuklenie problemu i zachęcenie Czytelnika do bliższego zapoznania się z tematem.

Słowa kluczowe ubezpieczenia, sieci gazowe, finanse.

JEL Code G20; G22.

WSTĘP

Większość miast w Polsce ma dostęp do sieci gazowej. Dostarczany przy jej pomocy gaz ziemny stanowi w obecnych czasach jedno z podstawowych paliw zarówno w skali użytku gospodarstw domowych, jak i większych podmiotów gospodarczych. Sieci gazowe narażone są na różnego rodzaju zagrożenia, wśród których można wymienić drgania sejsmiczne i parasejsmiczne, korozję oraz wiele innych. W literaturze przedmiotu spotkać się można często z opisami

* Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki.

(2)

spektakularnych przypadków awarii sieci gazowych. W praktyce jest ich o wiele więcej a ich skutki bywają bardzo zróżnicowane. Szkody te dotyczą wszystkich, ale głównymi zainteresowanymi są tu przedsiębiorstwa działające w danej bran-ży. To one ponoszą największe koszty i to one są zobowiązane do zapewnienia bezpieczeństwa swoich instalacji.

Celem tego artykułu jest zbadanie problematyki awaryjności sieci gazowej w Polsce oraz wykazanie, iż istnieje możliwość jej ubezpieczenia. Artykuł kon-centruje się również na uzasadnieniu hipotezy, że sieci gazowe nie tylko mogą ale również powinny być objęte przez zakłady ubezpieczeń majątkowych ubezpiecze-niem od awarii. Metodą badawczą wykorzystaną w tym celu jest analiza literatury oraz danych statystycznych. Literatura obejmuje publikacje dotyczące rozważane-go przedmiotu, a do danych statystycznych należy zaliczyć te o liczbie i skutkach zaistniałych w przeszłości awarii oraz o ich przyczynach. Do przedstawienia wy-ników analizy wykorzystano metodę opisową oraz statystyczną.

1. POJĘCIA PODSTAWOWE

Gaz ziemny ma ogromne znaczenie w przemyśle energetycznym. Pomimo, że nie jest on całkowicie pozbawiony wpływu na środowisko, to jest pod tym względem zdecydowanie mniej szkodliwy niż inne źródła energii, jak chociażby stosowany wcześniej gaz koksowniczy. Tzw. „błękitne paliwo” może być przy-czyną pożarów nawet jeśli nie dojdzie do bezpośredniego kontaktu ze źródłem ognia. Przy odpowiednio dużym stężeniu gazu i przy wystarczająco wysokiej temperaturze może dojść do samozapłonu. Dzieje się tak, ponieważ głównym składnikiem gazu ziemnego jest metan – bezbarwna, bezwonna substancja lotna lżejsza od powietrza. Wszystkie z wymienionych jego cech wzmagają zagroże-nia związane z transportem gazu. Brak zapachu oraz niewidoczność utrudzagroże-niają wykrywanie ewentualnych wycieków, a lekkość ułatwia szybsze rozproszenie surowca na niemałe odległości.

Transport gazu ziemnego odbywa się przeważnie w obrębie specjalnie skonstruowanych dla tego celu rurociągów, ułożonych „na zewnątrz stacji ga-zowych, obiektów wydobywających, wytwarzających, magazynujących lub użytkujących gaz ziemny” [Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia

26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpo-wiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, Dz.U. 2013, nr 0, poz. 640], czyli tzw.

gazociągów, a w razie potrzeby przewożony jest on w postaci płynnej (LNG) drogą morską. Istnieją różne klasyfikacje gazociągów, możemy je na przykład podzielić ze względu na funkcję jaką pełnią, lub też na panujące w ich wnętrzu ciśnienie. Wśród pierwszej grupy, najważniejszymi rodzajami są gazociągi przesyłowe i dystrybucyjne. Te pierwsze służą do transportowania surowca na

(3)

duże odległości, przy czym dotyczy to nawet przepływów międzynarodowych. Gazociągi dystrybucyjne stanowią zaś tę część sieci gazowej, która znajduje zastosowanie w dostarczaniu gazu głównie do ostatecznych odbiorców. Podział gazociągów w oparciu o maksymalne ciśnienie robocze (MOP), czyli najwięk-sze dopuszczalne ciśnienie, które w normalnych warunkach roboczych w nich występuje, dzieli je na cztery podstawowe grupy: od gazociągów niskiego ci-śnienia (MOP≤10,0 kPa), poprzez gazociągi średniego i podwyższonego śred-niego ciśnienia, po gazociągi wysokiego ciśnienia (MOP>1,6 MPa).

Siecią gazową nazywamy połączone ze sobą i wspólnie funkcjonujące: „gazociągi, przyłącza gazowe, stacje gazowe, tłocznie gazu oraz magazyny gazu wraz z układami rurowymi, a także wejścia, wyjścia lub obejścia i inne instala-cje towarzyszące” [Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia

2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, Dz.U. 2013, nr 0, poz. 640]. Ważnym pojęciem

zwią-zanym z bezpieczeństwem budowy i eksploatacji sieci gazowej jest klasa loka-lizacji. Jest to klasyfikacja danego terenu według poziomu jego urbanizacji. Wiąże się z nią także pojęcie stref kontrolowanych, czyli obszarów, na których ze względu na pobliską obecność elementów sieci gazowej nie mogą powstawać żadne budynki. Szerokość tych stref, ustalona przez Ministra Gospodarki waha się pomiędzy 1 a 12 m, w zależności od ciśnienia płynącego w rozpatrywanym gazociągu oraz jego średnicy [Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26

kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, Dz.U. 2013, nr 0, poz. 640].

2. STAN POLSKIEJ SIECI GAZOWEJ

Rysunek 1 przedstawia zużycie wybranych nośników energii pierwotnej. Powodów, dla których znaczenie gazu ziemnego oraz silnie z nim związanej geologicznie ropy naftowej w ostatnich latach stopniowo, ale dość znacznie (w porównaniu z innymi surowcami) rośnie jest co najmniej kilka. Poza dużą efektywnością w ramach wytwarzania energii, dającą się wyrazić jako wysoka wartość energetyczna, stosunkowo dużym bezpieczeństwem oraz dostępnością tego nośnika energii, można wymienić również relatywnie niską cenę transportu i eksploatacji, a także brak konieczności składowania w pobliżu docelowego miejsca wykorzystania.

Zgodnie z danymi zgromadzonymi przez GUS a przedstawionymi w tab. 1, w 2014 roku polska sieć gazowa osiągnęła długość równą w przybliżeniu 142 tysiącom km. W tab. 1 przedstawione zostały długości sieci gazowej w Polsce w kolejnych latach w okresie od 2004 do 2014 roku. Jak łatwo zauważyć, rok-rocznie następuje stałe, wynoszące 1–3 tysiące km wydłużanie sieci

(4)

rozdziel-JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 56

czej, przy praktycznie niezmiennym stanie sieci gazociągów przesyłowych. Warto tu wspomnieć również o tym, że większy coroczny przyrost odnotowuje się zazwyczaj na terenach wiejskich niż miejskich. Zagęszczenie zostało tu podane w przeliczeniu na 10 tysięcy km i jest ono obliczone w oparciu o dane GUS o powierzchni terytorium Polski z 2015 roku [Mały Rocznik Statystyczny

Polski, 2015]. Największym zagęszczeniem sieci gazowej w Polsce cechują się

województwa: małopolskie, śląskie i podkarpackie.

Rysunek 1. Zużycie wybranych nośników energii pierwotnej w gospodarce narodowej [w teradżulach]

Źródło: opracowania własne na podstawie danych GUS.

Tabela 1. Długość sieci gazowej i jej zagęszczenie w latach 2004–2014 Rok Długość sieci gazowej [w tys. km] Zagęszczenie

(w km na 10 tys. km2) Całkowita Sieć rozdzielcza

2014 142 122 4,54 2013 140 120 4,48 2012 137 118 4,38 2011 135 115 4,32 2010 133 114 4,25 2009 132 112 4,22 2008 130 110 4,16 2007 128 109 4,09 2006 125 106 4,00 2005 122 103 3,90 2004 121 102 3,87

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 0 500000 1000000 1500000 2000000 2500000 3000000 3500000 4000000 1988 2000 2005 2010 2012 2013 Węgiel kamienny Węgiel brunatny Ropa naftowa Gaz ziemny

(5)

3. AWARYJNOŚĆ SIECI GAZOWYCH

Awarią zwykło się nazywać każde niepożądane zdarzenie, które powoduje wydostanie się gazu z sieci rurociągów w sposób niekontrolowany i nieplano-wany. Awarie gazociągów zdarzają się stosunkowo rzadko, nie można jednak z tego powodu ich bagatelizować, ponieważ gdy dojdzie już do takiego zdarze-nia, skutki okazują się być ogromne. Jedną z najbardziej znanych awarii gazo-ciągów w Polsce ostatnich lat jest ta z miejscowości Janków Przygodzki w wo-jewództwie wielkopolskim. Miała ona miejsce 14 listopada 2013 roku. W wyni-ku wybuchłego pożaru, rannych zostało 15 osób, z których dwie zmarły

[Ochro-na środowiska 2014]. Uwzględniając dodatkowo straty materialne, nie trudno się

domyślić, iż całkowite skutki tego tragicznego wydarzenia były ogromne. Przy-czyną tej katastrofy było według opinii Najwyższej Izby Kontroli „niezgodne z projektem budowlanym i wykonawczym prowadzenie robót budowlanych gazociągu DN 700 Gustorzyn – Odolanów przez Wykonawcę Robót Budowla-nych” [Wystąpienie pokontrolne 2014]. Fakt ten podkreśla rolę czynników ze-wnętrznych i błędów ludzkich jako determinantów awarii gazowych.

Najpoważniejszymi stratami z tytułu awarii gazociągów są zdrowie i życie ludzi przebywających w pobliżu miejsca zdarzenia. Nie są to wartości, które kto-kolwiek byłby w stanie wycenić w jednostkach pieniężnych, dlatego też trudno jest uwzględniać je w statystycznej analizie strat, czy w szacowaniu ryzyka. Nie należy także zapominać o tym, że uwalniany do atmosfery gaz wpływa nieko-rzystnie na środowisko naturalne, co również ma wyraźne znaczenie dla ludzkiego zdrowia i jest równie trudne do oszacowania za pomocą liczb. Pozostałe ze skut-ków takich awarii jesteśmy zazwyczaj w stanie traktować w jednostkach pienięż-nych. Należą do nich między innymi wszelkiego rodzaju uszkodzenia mienia, takie jak zniszczone budynki czy samochody. W wyniku niekontrolowanego wy-cieku gazu, tracona jest również nieodwracalnie część transportowanego surowca. Przyczyny awarii możemy natomiast rozdzielić na dwie podstawowe gru-py: zewnętrzne i wewnętrzne, w ramach których wyróżnia się kilka typów, m.in.:

– udział osób trzecich (zamierzony bądź nie), – warunki klimatyczne i klęski żywiołowe, – ruchy gruntu,

– korozja.

Konstruktorzy przygotowując projekty nowych elementów sieci, będąc świadomymi zagrożeń związanych z ciśnieniem pod jakim znajduje się gaz pod-czas transportu oraz z innymi czynnikami wewnętrznymi, używają materiałów o wystarczającej ich zdaniem wytrzymałości, potwierdzonej prowadzonymi eksperymentami. W związku z tym, mimo że w rzeczywistości nie można wy-eliminować niebezpieczeństwa dotyczącego błędów ludzkich czy zawodności użytych materiałów, to jednak największy odsetek awarii powodowany jest

(6)

czynnikami zewnętrznymi. Sytuacja taka ma miejsce zarówno w Polsce jak i w Europie, o czym świadczy Rysunek 2, obrazujący podział zrealizowanych na europejskich sieciach gazowych awarii według przyczyn ich powstania.

Rysunek 2. Udział poszczególnych przyczyn awarii w całkowitej ich liczbie w latach 2004–2013 Źródło: www1.

Jak widać, na drugim miejscu ze względu na częstość występowania, upla-sowały się awarie wynikłe z korozji elementów sieci. Można zatem domniemy-wać, iż nawet podejmowane działania prewencyjne, mające za zadanie uchronić sieć od tego rodzaju oznak starzenia, bywają nie w pełni skuteczne.

Jeśli mowa o profilaktyce, podstawową metodą zapobiegania awariom ga-zociągów jest tzw. „nawanianie gazu”. Jest to jednak technika mająca na celu wyłącznie ułatwienie wykrywania niepożądanych wycieków surowca, nie zaś zapobieganie tym ulotnieniom. W celu powstrzymania niebezpiecznego rozprze-strzeniania się gazu ziemnego, stosuje się wiele specjalistycznych technik, takich jak ochrona odgromowa, katodowa czy przeciwporażeniowa. Podejmowanie takich środków ostrożności jest konieczne zwłaszcza w przypadku rurociągów stalowych i żeliwnych, które choć w coraz większym stopniu zastępowane są przez elementy polietylenowe, nadal stanowią duży odsetek wśród funkcjonują-cych gazociągów. Najtrudniejszym zadaniem w obrębie stosowania tych metod jest ich koordynacja, jednak z uwagi na ich ważność nie jest możliwe by z któ-rejkolwiek zrezygnować. Ważną kwestią jest także przestrzeganie ustalonych regulacjami prawnymi wymogów, dotyczących obszaru o określonym promieniu względem gazociągu (tzw. strefa kontrolowana), na którym nie powinny znaj-dować się żadne budynki.

35% 24% 16% 4% 13% 8% Czynniki zewnętrzne Korozja Wady konstrukcyjne/Wady materiałowe Hot Tap Ruchy gruntu Inne/Nieznane

(7)

4. GROMADZENIE DANYCH NA TEMAT AWARII I SYSTEMY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Oczywiście wiadomo, że istnieje ryzyko występowania awarii sieci gazo-wych. Znane są również przykłady zdarzeń z przeszłości, świadczące o wielko-ści szkód przez nie wyrządzonych. Można i trzeba zatem stosować pewne środki zapobiegawcze. Aby jednak wiedzieć jakie działania należy podjąć, konieczne jest znalezienie najbardziej prawdopodobnych źródeł awarii oraz sposobów ich ograniczania.

Systemy Zarządzania Ryzykiem (SZR) powinny obejmować trzy funda-mentalne etapy:

– szacowanie ryzyka wystąpienia awarii, – wdrożenie planów zapobiegawczych, – monitorowanie skutków podjętych działań.

W ramach pierwszego etapu należy odnaleźć potencjalne źródła zagrożenia oraz wyznaczyć prawdopodobieństwo ich zaistnienia, a w razie ewentualnej awarii szacunkowe wielkości jej skutków. Do tego celu można używać różnych metod. Główny ich podział wyróżnia techniki ilościowe i jakościowe, w ramach których istnieją bardziej szczegółowe podtypy. Drugi etap SZR opiera się na wspomnianych już działaniach profilaktycznych, skierowanych szczególnie na te obszary, które wskazuje uprzednia analiza ryzyka. Niemniej istotnym elemen-tem zarządzania bezpieczeństwem sieci gazowej jest etap trzeci, polegający na kontroli powyższych działań na każdym poziomie ich trwania, począwszy od projektowania rozwiązań, poprzez ich wykonanie oraz dalszą eksploatację gazo-ciągu po wprowadzeniu stosownych uzdatnień.

By móc skutecznie zarządzać ryzykiem, szczególnie w ramach pierwszego etapu SZR, niezmiernie ważne jest posiadanie informacji o przeszłych zdarze-niach. Im dokładniejsze i bardziej ujednolicone są raporty dotyczące takich wy-darzeń, tym celniejsze wnioski można z nich wyciągnąć. Kierując się takim za-łożeniem, Stany Zjednoczone w latach 70-tych XX wieku postanowiły wprowa-dzić obowiązek raportowania o awariach. Dodatkowo, dla usystematyzowania tych danych, zażądano spełniania tego obowiązku według określonego formalnie schematu. W ślad za doświadczeniami amerykańskimi, Europa powołała w 1982 roku organizację EGIG (European Gas pipeline Incident data Group), która zrzesza największych europejskich operatorów sieci gazowych. Do jej głównych zadań należy zbieranie i analizowanie danych na temat awarii oraz wyznaczanie prognoz ich występowania w przyszłości.

(8)

5. INSTYTUCJE ODPOWIEDZIALNE ZA STAN TECHNICZNY SIECI GAZOWYCH W POLSCE

Za poszczególne elementy sieci odpowiedzialne są odrębne instytucje. Nad gazociągami przesyłowymi pieczę sprawuje krajowy operator systemu przesy-łowego, ustanowiony przez Urząd Regulacji Energetyki. Obecnie, od wielu lat funkcję tę pełni spółka GAZ-SYSTEM S.A. W przypadku sieci dystrybucyjnej, zarządcą jest odpowiednio operator systemu dystrybucyjnego. Tu jednak nie można wskazać jednego przedsiębiorstwa, które byłoby odpowiedzialne za ca-łość polskiej sieci dystrybucyjnej. Pojedynczej organizacji trudno byłoby spro-stać zadaniu zarządzania tak rozległym systemem, dlatego też na chwilę obecną pozycję tę piastują aż 172 firmy, przy czym każda na przydzielonym jej, rów-nież decyzją URE obszarze.

Wszyscy operatorzy podlegają właściwym regulacjom prawnym. Obowiąz-ki operatorów sieci są do siebie co do zasady analogiczne, różnią się jedynie zasięgiem sieci, właściwym dla każdego z nich. Do zadań tych należy m.in. udzielanie informacji przedsiębiorstwom energetycznym, zapewnienie bezpie-czeństwa i prawidłowego działania wszystkich elementów sieci oraz zawieranie i realizację umów z przedsiębiorstwami energetycznymi.

Organem do spraw regulacji krajowego przemysłu paliwowego i energe-tycznego jest wspomniany już Urząd Regulacji Energetyki. Oprócz udzielania i cofania koncesji operatorom, zobowiązany jest również do kontroli parame-trów jakościowych oraz taryf paliw, zgodnie z przyjętą polityką energetyczną państwa. Zobligowany jest on także do gromadzenia i analizy danych dotyczą-cych gospodarki energetycznej.

Kodeks cywilny reguluje prawo własności do gazociągów w art. 49:

„§ 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pa-ry, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

§ 2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urzą-dzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia wła-sności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca”

[Ustawa z dnia 23

kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. 1964, nr 16, poz. 93].

Jednocześnie urządzenia i elementy, które obejmuje ten przepis

zosta-ły wyszczególnione w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 roku o Prawie

energetycznym.

(9)

6. MOŻLIWOŚCI UBEZPIECZENIA SIECI GAZOWYCH OD AWARII

W przypadku gałęzi gospodarczych cechujących się dużymi potencjalnymi stratami z tytułu niekorzystnych zdarzeń losowych, nieodłącznym tematem wy-daje się kwestia ubezpieczenia działalności w obrębie tych sektorów. W przemy-śle gazowniczym, niewątpliwie skutki awarii są ogromne i generują znaczne wydatki odpowiedzialnych za ich bezpieczeństwo przedsiębiorstw. Skala pro-blemu, w znaczeniu częstotliwości awarii, jest jednak na tyle mała, by skutecz-nie utrudnić realizację skutecz-niektórych metod szacowania ryzyka, takich jak teoria niezawodności, do której zastosowania niezbędnych jest wiele danych ex post.

Największym ryzykiem charakteryzują się tereny, na których nieustannie prowadzone są prace wydobywcze. W roku 2014 na terenach górniczych, a więc najbardziej niebezpiecznych pod względem awaryjności gazociągów, zostały naprawione 32 obiekty sieci gazowej, a koszt tych inwestycji wyniósł 763 700 zł [Ochrona środowiska 2015].

Zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej [Ustawa z dnia 11 wrze-śnia 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, Dz.U. 2015, nr 0, poz. 1844], do czynności ubezpieczeniowych należą m.in.:

– ocena ryzyka wystąpienia zdarzeń losowych wywołujących szkodę, – ustalenie wartości przedmiotu ubezpieczenia,

– określenie wysokości szkód i wielkości odszkodowań (lub innych należ-nych świadczeń),

– wyznaczenie składki i prowizji wynikających z zawieranej umowy, – sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem określonych zasad bezpie-czeństwa w zakresie przedmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową przez ubezpieczających,

– wypłata odszkodowań bądź innych świadczeń wynikających z zawiera-nych umów w razie wystąpienia zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową.

W przypadku ubezpieczeń w zakresie przemysłu gazowniczego, zakład ubezpieczeniowy musi zatem ustalić poszczególne wielkości wynikające ze wspomnianej ustawy, w celu ukształtowania warunków ubezpieczenia. Należy wpierw określić przedmiot ubezpieczenia, którym będzie tu sieć gazowa w za-kresie obejmującym odpowiedzialność operatora oraz cel ubezpieczenia, czyli zabezpieczenie finansowe na wypadek wystąpienia awarii w obrębie tej sieci. Na podstawie zgromadzonych danych o podobnych zdarzeniach z przeszłości oraz za pomocą dostępnych narzędzi i metod analizy ryzyka należałoby oszacować wielkość tego ryzyka. Trzeba przy tym mieć na uwadze różnorodność zagrożeń, ponieważ jak zostało to wcześniej opisane, awarie pojawiają się z wielu przy-czyn. Dlatego istotnym jest, aby estymując ryzyko rozważyć wszystkie z nich i jednocześnie uwzględnić poziom ich istotności w odniesieniu do innego rodza-ju determinantów. Kolejnym elementem budowania warunków ubezpieczenia

(10)

jest ustalenie sumy ubezpieczenia. Do tego potrzebna jest wiedza na temat war-tości ubezpieczanej sieci, którą można odczytać ze sprawozdań finansowych operatorów. Znając wielkość ryzyka oraz posiadając dane o wysokości szkód zaistniałych w przeszłości awarii można wyznaczyć wysokość składki oraz określić sposób jej uiszczenia. Ponieważ „składkę ubezpieczeniową ustala się w wysokości, która zapewnia co najmniej wykonanie wszystkich zobowiązań z umów ubezpieczenia i pokrycie kosztów wykonywania działalności ubezpie-czeniowej zakładu ubezpieczeń” [Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działal-ności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, Dz.U. 2015, nr 0, poz. 1844], więc do wysokości obliczonej składki dodana zostanie również odpowiedniej wysokości prowizja. W celu zapewnienia ochrony przed zjawiskiem tzw. moral hazard ze strony ubezpieczającego sieć operatora, zakład ubezpieczeniowy określić winien także czynności prewencyjne, do których byłby zobligowany operator. W razie wystąpienia awarii w wyniku nieprzestrzegania tych warunków, nie zostałaby zrealizowana likwidacja szkód, w postaci wypłacenia odszkodowania w ustalo-nej wcześniej wysokości.

ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI

Ryzyko związane z występowaniem awarii sieci gazowych kształtowane jest przez wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Problem bezpieczeń-stwa w przemyśle gazowniczym jest istotny, a dostępne narzędzia stale się roz-wijają, dlatego można z powodzeniem podjąć się oszacowania ryzyka i dalej określenia składki ubezpieczeniowej. Możliwe jest także określenie pozostałych warunków umowy dotyczącej objęcia sieci ochroną ubezpieczeniową.

Postawiony cel pracy został osiągnięty, a wynikające z niej wnioski przed-stawiają się następująco:

1. Zasadnym byłoby objęcie wszystkich sieci gazowych ochroną ubezpie-czeniową.

2. Na losowość powstałych awarii wpływa m.in. to, że sieć gazowa jest po-łożona w dużej części pod powierzchnią ziemi, w wyniku czego dokładne jej rozmieszczenie zna wyłącznie geodeta, zaś użytkownicy nie mają wiedzy na ten temat.

3. Awarie sieci gazowej nie są częstym zjawiskiem i w większości przypad-ków kończą się jedynie stosunkowo niegroźnymi rozszczelnieniami.

4. Usuwanie awarii charakteryzuje się dużą szybkością realizacji, ze wzglę-du na zainteresowanie zarówno społeczeństwa, jak i gazowni, które tracą w wy-niku tych awarii sprzedawany przez siebie produkt.

Przykładem potwierdzającym tezę, iż istnieje możliwość ubezpieczenia sie-ci gazowej od awarii jest przypadek spółki GAZ-SYSTEM S.A. Operator

(11)

pol-JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 63

skiej sieci przesyłowej jest objęty ochroną ubezpieczeniową w zakresie eksplo-atacji gazociągów. W ramach tego ubezpieczenia wyodrębnione są: ubezpiecze-nie majątkowe oraz ubezpieczeubezpiecze-nie odpowiedzialności cywilnej wobec osób trze-cich. Pierwszy z tych obszarów obejmuje ochronę sieci od awarii spowodowa-nych wszelkimi rodzajami ryzyka, natomiast drugi chroni przedsiębiorstwo GAZ-SYSTEM S.A. przed kosztami pokrycia strat majątkowych i osobowych, wynikłych z prowadzenia przez spółkę działalności. Odrębnym ubezpieczeniem objęci są wykonawcy robót przy rozbudowie sieci gazowej [www2].

BIBLIOGRAFIA

Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS. Ochrona środowiska 2015, GUS.

Ochrona środowiska 2014, GUS.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicz-nych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, Dz.U. 2013, nr 0, poz. 640.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. 1964, nr 16, poz. 93.

Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, Dz.U. 2015, nr 0, poz. 1844.

Wystąpienie pokontrolne 2014, NIK.

[www1] https://www.egig.eu/ (dostęp: maj 2016) [www2] http://www.gaz-system.pl/ (dostęp: maj 2016)

THE INSURANCE OF DAMAGES CAUSED BY FAILURES OF GAS SYSTEMS IN POLAND

Abstract The aim of the article is to demonstrate the desirability of considering insurance of gas system in Poland. The basis for implementation so the task is a parallel of information about the claims of failure of the gas system and the methodology for determining premiums in property insurance. Subject appears to be negligible due to the relatively low incidence of major accidents. From the point of view of the real danger one should recognize the topic is worth interest. It turns out that despite the small number of failures, the operator of the transmission network, insures property, for which he is responsible. Hence the conclusion that such a service is profitable for both parties to this agreement. In order to achieve more concrete results, there are needed further studies, which are based largely on gathering representative amount of data. Article aims to highlight the problem and encourage the Reader to become acquainted with this topic.