Projektowanie systemów informacyjnych

(1)

Projektowanie systemów informacyjnych

Ewa Stemposz, Kazimierz Subieta Instytut Podstaw Informatyki PAN, Warszawa

Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Warszawa

Wykład 12

Budowa modelu obiektowego:

podsumowanie

(2)

Zagadnienia

Strategie w budowie modelu obiektowego:

 top-down

 bottom-up

 inside-out

Analiza - kolejne kroki

Kryteria jakości modelu obiektowego

Proponowana miara dla oceny modelu obiektowego

(diagramu klas)

(3)

Budowa modelu obiektowego; strategia top-down

Kolejne rozwinięcia są coraz bardziej

szczegółowe

Od ogółu do szczegółu (top-down) - najpierw definiuje się pojęcia ogólne, a następnie uszczegóławia je w kolejnych krokach (wykorzystując pojęcia elementarne, tzw.

prymitywy).

(4)

Strategia top-down; prymitywy (1)

KLASA => KLASY POWIĄZANE

KLASA => SPECJALIZACJE

KLASA=>

KILKA KLAS NIEZALEŻNYCH

ASOCJACJA=>

ASOCJACJE RÓWNOLEGŁE

(5)

Strategia top-down; prymitywy (2)

ASOCJACJA=>

KLASA Z ASOCJACJĄ

UZUPEŁNIENIE O ATRYBUTY

ROZWINIĘCIE ATRYBUTÓW Â_B Â1Â2

B1 B2

UZUPEŁNIENIE O METODY

(6)

Strategia top-down; przykłady (1)

PRACOWNIK

NAGRODA NAGRODA

NOBLA

NAGRODA OSCARA MIEJSCE

WOJEWÓDZTWO MIASTO

UMYSŁOWY PRACOWNIK

FIZYCZNY

(7)

Strategia top-down; przykłady (2)

MĘŻCZYZNA

mieszka w

urodziła się w

MIEJSCE OSOBA

DEMOGRAFICZNEDANE

DANE O

MIESZKAŃCACH

DANE O TERENIE

KOBIETA ZAGRANICA MIASTO W KRAJU

WOJEWÓDZTWO

znajduje się w

(8)

Budowa modelu obiektowego; strategia bottom-up

Od szczegółu do ogółu (bottom-up) - najpierw definiuje się pojęcia elementarne, a następnie buduje się z nich struktury w celu stworzenia pojęć ogólnych.

WYMAGANIA

WYMAGANIA n WYMAGANIA 1

POJĘCIE 11 POJĘCIE 1m POJĘCIE n1 POJĘCIE nk

DIAGRAM 11 DIAGRAM 1m DIAGRAM n1 DIAGRAM nk

DIAGRAM 1 DIAGRAM n

KOŃCOWY DIAGRAM ZINTEGROWANY

. . .

...

(9)

Strategia bottom-up; przykład

MĘŻCZYZNA

MIEJSCE

OSOBA

KOBIETA ZAGRANICA

MIASTO W KRAJU WOJEWÓDZTWO

MĘŻCZYZNA KOBIETA

ZAGRANICA MIASTO W KRAJU OSOBA związana z MIEJSCE

MIASTO W KRAJU

WOJEWÓDZTWO

znajduje się w

(10)

Strategia inside-out

Rozprzestrzenianie (inside-out) - najpierw definiuje się pojęcia, które wydają sie być najważniejsze, a następnie rozwija się je poprzez dobudowywanie kolejnych pojęć, które stanowią ich uzupełnienie.

POJĘCIA NAJWAŻNIEJSZE

DIAGRAMY (coraz szersze)

WYMAGANIA

DIAGRAM KOŃCOWY

Diagram wstępny

Diagramy pośrednie

W istocie, strategie projektowania są zwykle oparte na

rozprzestrzenianiu, z inklinacją do top-down lub bottom-up.

(11)

Analiza - kolejne kroki

Pierwszy przebieg: zidentyfikuj klasy i ich atrybuty.

Udokumentuj je w modelu obiektowym i słowniku danych!

Drugi przebieg: Usuń niepotrzebne klasy i dodaj dziedziczenie.

Udokumentuj to w modelu obiektowym i słowniku danych!

Trzeci przebieg: Dodaj asocjacje, dokonaj uszczegółowienia asocjacji: wprowadź oznaczenia liczności asocjacji, dodaj atrybuty (lub klasy asocjacji) związane z asocjacjami, wyszukaj ewentualne relacje zawierania się (agregacje i kompozycje), wyszukaj asocjacje

kwalifikowane.

Czwarty przebieg: dodaj metody do klas poprzez zbudowanie modelu dynamicznego.

Jeżeli jesteś z siebie zadowolony, przejdź do fazy projektowania; w przeciwnym wypadku idź z powrotem do drugiego przebiegu.

(12)

Zidentyfikuj potencjalne klasy

transakcje: pożyczka, spotkanie, sprzedaż, zdarzenia: lądowanie, zapytanie,

role: matka, ojciec, nauczyciel, pasażer,

rzeczy dotykalne: samochód, czujnik, składnik, samolot.

 Zidentyfikuj kandydujące rzeczowniki - ze sformułowania problemu w specyfikacji wymagań użytkownika - jako potencjalne klasy.

 Szukaj transakcji, zdarzeń, ról i rzeczy dotykalnych, np.:

 Zidentyfikuj potencjalne kolekcje (zbiory). Pewne rzeczowniki implikują kolekcje i mogą stać się kontenerami (container). Kolekcje wymagają specjalnego traktowania.

Np.: Każdy dostęp jest rejestrowany w dzienniku. Ergo: dziennik jest kolekcją.

 Zidentyfikuj obiekty stanowiące pogranicze systemu: obiekty dostępne dla innych systemów, linie komunikacyjne, urządzenia peryferyjne, obiekty wejścia/wyjścia,...

(13)

Zidentyfikuj potencjalne atrybuty

 Rzeczownik może być atrybutem, jeżeli nie można przypisać mu atrybutów ani - interesującego z punktu widzenia celów projektowanego systemu - zachowania.

 Rzeczownik może być atrybutem, jeżeli wyjaśnienie jego znaczenia zmusza do odwołania się do jakiegoś innego rzeczownika (oznaczającego obiekt). Np. rzeczownik

“kolor” zmusza do zadania pytania “kolor czego?”.

 Potencjalny atrybut może ostatecznie okazać się asocjacją między klasami, np. atrybut NazwaFirmy w klasie Pracownik na etapie tworzenia schematu pojęciowego jest modelowany jako asocjacja między klasami Firma i Pracownik.

Zidentyfikuj klasę lub asocjację, która jest najlepszym kandydatem jako “właściciel”

atrybutu.

(14)

Dokumentuj swoje ustalenia!

Utwórz szkic projektu w postaci modelu obiektowego wysokiego poziomu, (najlepiej przy użyciu narzędzi CASE).

Twórz nowy model obiektowy dla każdego kroku iteracyjnego. Staraj się równolegle budować model przypadków użycia i model dynamiczny.

Pracuj nad słownikiem danych.

Sformułuj cel istnienia tej klasy.

Opisz tę klasę.

Ustal: Kto/co tworzy obiekty klasy.

Kto/co usuwa obiekty klasy.

Kto/co modyfikuje obiekty klasy.

Kto/co zawiera obiekty klasy.

Wypisz asocjacje klasy z innymi klasami.

--- PROJEKTOWANIE --- Wypisz interfejsy wspomagane (realizowane) przez klasę.

Wypisz widoczne publicznie atrybuty i metody.

Dla każdej klasy:

(15)

Dodaj dziedziczenie

 Wyciągnij przed nawias wszelkie wspólne własności (metody i atrybuty) kilku semantycznie powiązanych klas.

 Zgrupuj te wspólne własności w jedną nadklasę.

 Nazwij tę nadklasę w taki sposób, aby każda klasa pochodna mogła być uważana za jej podklasę. Np. pies jest nadklasą, pekińczyk, jamnik, pudel są podklasami klasy pies.

Ekstensje podklas mogą mieć puste lub niepuste przecięcia. Oznacz je odpowiednio.

Obiekt, należący do przecięcia, dziedziczy z obu podklas.

E_K1 E_K2

K

K1

K2

K

K1

{overlapping} K2

(16)

Dodaj asocjacje

 Przetestuj ścieżki dostępu; niekiedy dostęp do jednego obiektu wymaga dostępu do innego, co implikuje asocjację między odpowiednimi klasami.

 Dodaj oznaczenia liczności do asocjacji.

 Zidentyfikuj role dla asocjacji rekurencyjnych (w ramach tej samej klasy), ternarnych, itd.

 Sprawdź, czy asocjacja ma prowadzić do danej klasy, czy też raczej do jej podklasy lub nadklasy.

 Dodaj atrybuty związane z wprowadzoną asocjacją.

 Jeżeli asocjacja ma charakter “część-całość”, zamień ją na agregację lub kompozycję.

Wystąpienia asocjacji są związkami zachodzącymi pomiędzy obiektami. Dowolna zależność pomiędzy obiektami może być zamodelowana jako asocjacja. Wiele asocjacji może powstać jako efekt wynikły z analizy modelu dynamicznego - rozwijaj więc ten model.

Udokumentuj te ustalenia w modelu obiektowym i w słowniku danych!

(17)

Przygotowanie słownika

Przygotowanie słownika stanowi bardzo istotny element każdego projektu.

Pojedyncze słowa mogą mieć bardzo różne interpretacje, mimo pozornej zgodności.

Należy dążyć do maksymalnego uproszczenia, ujednolicenia i jednoznacznej interpretacji.

Unikać synonimów: np. używania w tym samym projekcie słów traktor i ciągnik.

Unikać homonimów: używania tego samego słowa dla określenia dwóch różnych bytów, np. asocjacja Kierownik i atrybut Kierownik

Przykład

słownika Klient - pojedyncza osoba, małżeństwo, osoba prawna.

Konto - służy do rejestrowania zasobów i wyników transakcji przeprowadzanych przez klienta, będącego właścicielem konta. Konta mogą być różnych typów, a w szczególności: konta indywidualne, małżeńskie, firmowe i inne. Każdy klient może posiadać więcej niż jedno konto. Pojedyncze konto przypisane jest do dokładnie jednego klienta.

Bank - instytucja finansowa zarządzająca kontami klientów, wydająca karty bankowe, udzielająca kredytów i prowadząca inne operacje finansowe.

Kasjer - pracownik banku posiadający uprawnienia do obsługi kont klientów.

(18)

Zawartość słownika danych

Nie istnieją standardy dotyczące sposobu specyfikowania zawartości słownika danych.

Można wykorzystywać do tego celu np. zaadaptowaną notację BNF (Backus-Naur- Form). BNF jest używana głównie do opisu składni języków programowania.

Można wykorzystywać następujące symbole:

= struktura danych po lewej stronie symbolu = składa się z elementów wyspecyfikowanych po stronie prawej,

+ odpowiada słowu “i”; wykorzystywane do agregowania elementów,

[ … ] definiowana struktura zawiera tylko jeden spośród elementów zawartych w nawiasach [ ] i oddzielonych średnikami,

{ … } definiowana struktura zawiera od 0..* wystąpień elementu zawartego w nawiasach { },

( … ) elementy zawarte w nawiasach ( ) są opcjonalne co oznacza, że mają 0..1 wystąpień,

* … * informacje zawarte między * * są traktowane jak komentarz, a więc nie

(19)

Przykłady specyfikowania

Zamówienie = NrZamówienia + DataZamówienia + NazwaOdbiorcy + NazwaSprzedawcy + {NrProduktu + NazwaProduktu + Cena + Ilość + WartośćProduktu} + (SumarycznaWartośćZamówienia)

Zamówienie = NrZamówienia + DataZamówienia + NazwaOdbiorcy +

NazwaSprzedawcy + {PozycjaZamówienia} + (SumarycznaWartośćZamówienia}

PozycjaZamówienia = NrProduktu + NazwaProduktu + Cena + Ilość + WartośćProduktu

(20)

Czy masz prawidłowe klasy? (1)

 Klasy nadmiarowe. Jeżeli dwie klasy wyrażają tę samą informację, wówczas powinna być wybrana ta, która jest bardziej informatywna. Np. w systemie dla linii lotniczej mogą być klasy Klient i Pasażer, ta druga jest bardziej informatywna.

 Klasy nierelewantne. Jeżeli klasa ma niewielki związek z problemem, wówczas powinna być pominięta, szczególnie na wyższych poziomach abstrakcji.

 Klasy niejasne. Klasy powinny być jednoznacznie określone. Np. klasa Podmiot_obsługi może być rozumiana jak Klient, Bank, Pasażer, Firma, itd.

 Atrybuty przypisane do klas charakteryzują pojedyncze obiekty lub grupy obiektów danej klasy. Jeżeli atrybut może istnieć niezależnie od obiektu, być może lepsze byłoby zrobienie z niego klasy, np. atrybut Dzieci_pracownika dla klasy Pracownik.

 Operacje przypisane do klas działają na pojedynczych obiektach lub zbiorach obiektów. W niektórych sytacjach operacja może w ostateczności okazać się klasą. Np.

Rozmowa_telefoniczna może być operacją, ale może być także klasą z atrybutami takimi jak czas, długość, taryfa, itd.

(21)

Czy masz prawidłowe klasy? (2)

 Klasa zamiast roli asocjacji. Nazwa klasy powinna wyrażać jej istotny charakter, a nie rolę jaką pełni w związku z inną klasą. Np. Właściciel, jako określenie osoby posiadającej samochód, jest niewłaściwie wybraną nazwą klasy, ponieważ jest to rola jaka pełni osoba w asocjacji z samochodem. Osoba może być połączona poprzez inne asocjacje np. ze swoimi dziećmi, i wtedy taka nazwa klasy okaże się nieodpowiednia i niezrozumiała.

 Klasy odnoszące się do implementacji. Należy ich unikać. Model pojęciowy nie powinien zawierać elementów projektowych (implementacyjnych). Łączenie klas takich jak Osoba, Firma, Budynek z klasami takimi jak Okno_dialogowe, Moduł, Plik, Zapis, Dokument, Proces, Algorytm, Tablica, Wyjątek, Przerwanie, itd. powoduje, że diagram staje się całkowicie nieczytelny. W takiej sytuacji należy raczej zdecydować się na dwa diagramy, jeden ze świata przedmiotu systemu informatycznego (dziedziny problemowej), drugi ze świata jego wnętrza, oraz powiązać te dwa diagramy ze sobą, np. przy pomocy nieformalnego opisu lub poprzez specjalnie przygotowany formularz.

(22)

Czy masz prawidłowe atrybuty? (1)

Zwykle atrybuty nie są wystarczająco dokładnie opisane w tekście wymagań. Często trzeba je określać pośrednio: w oparciu o inne informacje wynikające z wymagań, z charakterystyk operacji zachodzących na obiektach czy w ostateczności z wiedzy dziedzinowej.

Na szczęście, rzadko wpływają na podstawową strukturę modelu.

 Klasa zamiast atrybutu. Jeżeli pewna własność posiada niezależne znaczenie, powinna być modelowana jako klasa - może wtedy brać udział w związkach z innymi klasami. Np.

Adres jest raczej (?) klasą niż atrybutem, natomiast Nazwisko, Zarobek są atrybutami.

 Identyfikatory. Model obiektowy zapewnia unikalną tożsamość obiektów, dlatego z reguły, atrybuty stanowiące identyfikatory obiektów są zbędne. Specyfikuje się jedynie te z nich, które występują explicite w dziedzinie problemowej (np. PESEL dla osoby).

 Atrybuty asocjacji. Są zwykle oczywiste w przypadku asocjacji m : n. Dla asocjacji n : 1 i 1 : 1 nie jest to już tak oczywiste. Można stosować myślowy eksperyment: “Co by było gdyby ta asocjacja byłaby m : n ?” Np. atrybut zarobek w klasie Pracownik stał by się wtedy atrybutem asocjacji między klasami: Pracownik i Firma.

(23)

Czy masz prawidłowe atrybuty? (2)

 Atrybuty wewnętrzne. Jeżeli atrybut ma charakter wewnętrzny (jest niewidoczny) to należy go raczej wyeliminować z modelu pojęciowego. Np. dla metody oblicz_podatek mogą istnieć wewnętrzne atrybuty przechowujące podatek obliczony dla kolejnych lat.

 Atrybuty nieistotne. Omijaj w modelu. Np. atrybut: “Uwagi do obiektu”, który nie uczestniczy w żadnej istotnej operacji na obiekcie (poza zapisaniem i wyświetlaniem tego atrybutu).

 Atrybuty tzw. rozszczepiające (dyskryminatory). Jeżeli atrybut ma charakter dzielącego ekstensję danej klasy na grupy o różnej semantyce, to zastąp go specjalizacjami klas (tzw. podział poziomy klasy). Np. atrybut rodzaj_pracownika z wartościami: uczeń, stażysta, etatowy, na_zlecenie, emerytowany. Dość często takie atrybuty powstają wskutek przedwczesnych decyzji implementacyjnych.

 Atrybuty odnoszące się do implementacji. Należy je wyeliminować z modelu analizy. Przykładem są atrybuty, takie jak: format pliku graficznego ze zdjęciem pracownika, rozmiar obiektu w bajtach, przyjętą częstość składowania obiektu, itp.

(24)

Co może sugerować, że brakuje pewnych klas?

 Asymetria w asocjacjach i generalizacjach. Należy dodać nowe klasy poprzez analogię.

 Rozłączne grupy atrybutów i operacji wewnątrz klasy. Należy rozdzielić taką klasę na kilka innych (tzw. podział pionowy klasy).

 Trudności z generalizacją. Jedna klasa może pełnić dwie zasadniczo różne role. Np.

klasa Książka: z jednej strony, są operacje odnoszące się do książki, jak do konkretnego egzemplarza, z drugiej strony - operacje odnoszące się do książki, jak do pozycji wydawniczej.

 Istnienie operacji, której nie da się zastosować do żadnej z istniejących już klas.

Należy dodać brakującą klasę.

 Zdublowane asocjacje o tej samej semantyce i strukturze. Sugerują, że warto utworzyć klasę bardziej ogólną i skorzystać z możliwości dziedziczenia asocjacji.

 Pewna rola klasy zdecydowanie zmienia jej charakter. Być może powinna być oddzielną klasą. Np. rola samochodu w związku ze złomowiskiem: przestają mieć znaczenie stare atrybuty, a nabierają znaczenia nowe, takie jak np. waga metali, zdolność do recyclingu, itd.

(25)

Czy masz prawidłowe asocjacje? (1)

 Asocjacje związane z likwidowaną klasą. Jeżeli klasa jest eliminowana z modelu, to wszystkie asocjacje z nią związane są również eliminowane. W takich sytuacjach należy rozpatrzyć, czy nie powinny być jednak przyłączone do innych klas.

 Asocjacje nierelewantne lub implementacyjne. Należy wyeliminować z modelu pojęciowego te asocjacje, które nie odnoszą się do dziedziny problemowej.

 Akcje (czynności, procesy) jako asocjacje. Asocjacje powinny opisywać strukturalne własności dziedziny problemowej, a nie aspekt działania bytów istniejących w dziedzinie problemowej. Np. weryfikacja_klienta opisuje interakcję pomiędzy obiektem Kasjer (lub aktorem Kasjer) a obiektem Klient, a nie związek pomiędzy tymi obiektami (chyba że chcemy rejestrować: kto, kogo i kiedy weryfikował). Bardzo częsty błąd.

 Asocjacje 3-arne, 4-arne, itd. Należy traktować je podejrzliwie i dekomponować na asocjacje binarne poprzez wprowadzenie klasy pośredniczącej (?).

Klasa pośrednicząca

(26)

Czy masz prawidłowe asocjacje? (2)

posiada

 Dodawanie nazw ról, kiedy jest to właściwe. Np. pomiędzy Firmą i Osobą dla asocjacji pracuje_dla warto dodać role pracodawca i/lub pracownik, aby uniknąć wątpliwości kto dla kogo pracuje ( lub wykorzystać symbol ).

 Asocjacje pochodne. Unikać asocjacji, które wynikają z innych asocjacji. Podobnie, jeżeli asocjacja wynika z wartości atrybutów, można wyeliminować albo tę asocjację, albo któryś z atrybutów. Należy bardzo uważać, ponieważ niekiedy wynikanie jest pozorne.

Firma Osoba

Komputer

zatrudnia

jest_przydzielony

Wszystkie asocjacje są tu niezbędne.

Asocjacji zatrudnia nie można wydedukować z dwóch pozostałych, ponieważ mogą być pracownicy bez przydzielonego komputera.

*

0..1 1

1

(27)

Czy masz prawidłowe asocjacje? (3)

 Kwalifikowane asocjacje. Często, pewien atrybut powiązany z asocjacją posiada unikatowe znaczenie, pozwalając na jednoznaczny podział zbioru obiektów (na pojedyncze obiekty lub grupy obiektów). Np. kod_banku identyfikuje bank w ramach konsorcjum banków, w związku z czym asocjacje np. kart bankowych z bankiem można kwalifikować kodem banku. Warto oznaczyć taką sytuację.

 Liczność. Staraj się wprowadzić liczność do diagramów, ale nie przywiązuj do tego zbytniej wagi na początku analizy, ponieważ liczności bardzo często ulegają zmianie w miarę rozwijania projektu.

 Opuszczone asocjacje. Staraj się zidentyfikować je na podstawie atrybutów (mogą z nich wynikać), na podstawie diagramów dynamicznych lub scenariuszy interakcji aktorów z systemem.

(28)

Za mało lub za dużo asocjacji?

 Brak ścieżki dostępu do pewnych obiektów. Możemy to stwierdzić próbując konstruować zapytanie.

 Redundantna informacja w asocjacji. Zastanowić się, czy jest potrzebna.

 Brak operacji, które wykorzystują daną asocjację. Jeżeli nie mamy operacji lub zapytań, które efektywnie używają asocjacji, wówczas prawdopodobnie jest ona zbędna.

W praktyce, rzadko udaje się wypracować dostatecznie rygorystyczne reguły postępowania, kóre prowadziłyby skutecznie do celu, czyli do uzyskania modelu o zadawalającej jakości. Liczba sytuacji, z którymi mają do czynienia analitycy, jest ogromna i zawsze będą istnieć przypadki, kiedy omówione powyżej zalecenia nie wystarczą. Ostatecznym kryterium jest więc próba uniknięcia wszelkich niespójności i uzyskania pełnego zadowolenia klienta. Dla wielu projektów jest to i tak bardzo trudne do osiągnięcia.

Model może zawierać zbyt mało lub zbyt dużo asocjacji, gdy:

(29)

Kryteria jakości modeli

 poprawny,

 kompletny,

 minimalny,

 czytelny,

 samo-tłumaczący się,

 podatny na modyfikacje.

 poprawny,

 kompletny,

 minimalny,

 czytelny,

 samo-tłumaczący się,

 podatny na modyfikacje.

Jednoczesne spełnienie wszystkich warunków jest często niemożliwe, nie mniej jednak należy do tego dążyć.

Dobrej jakości model powinien być:

(30)

Poprawność

Poprawność syntaktyczna:

 Pojęcia są prawidłowo zapisane/narysowane/powiązane na diagramie.

Poprawność semantyczna:

 Diagram odpowiada sytuacji z modelowanej rzeczywistości.

Częste błędy:

 użycie atrybutu zamiast klasy czy asocjacji lub odwrotnie,

 pominięcie uogólnienia lub specjalizacji,

 nieprawidłowa arność asocjacji (np. binarna zamiast n-narnej),

 użycie klasy zamiast asocjacji lub odwrotnie,

 pominięcie atrybutów w asocjacjach,

 pominięcie lub nieprawidłowa liczność asocjacji.

Poprawność syntaktyczna:

 Pojęcia są prawidłowo zapisane/narysowane/powiązane na diagramie.

Poprawność semantyczna:

 Diagram odpowiada sytuacji z modelowanej rzeczywistości.

Częste błędy:

 użycie atrybutu zamiast klasy czy asocjacji lub odwrotnie,

 pominięcie uogólnienia lub specjalizacji,

 nieprawidłowa arność asocjacji (np. binarna zamiast n-narnej),

 użycie klasy zamiast asocjacji lub odwrotnie,

 pominięcie atrybutów w asocjacjach,

 pominięcie lub nieprawidłowa liczność asocjacji.

Model/diagram jest poprawny jeżeli wszystkie występujące na nim pojęcia zostały właściwie użyte.

(31)

Kompletność

Jak to sprawdzić ?

 dokładnie, szczegółowo przejrzeć specyfikacje wymagań dotyczących opisywanego obszaru i sprawdzić czy są one wyrażone na diagramie,

 przejrzeć pojęcia zobrazowane na diagramie i sprawdzić ich opisy w wymaganiach,

 próbować porównywać ze sobą diagram klas i diagramy dynamiczne sprawdzając ich zgodność i spójność.

Jak to sprawdzić ?

 dokładnie, szczegółowo przejrzeć specyfikacje wymagań dotyczących opisywanego obszaru i sprawdzić czy są one wyrażone na diagramie,

 przejrzeć pojęcia zobrazowane na diagramie i sprawdzić ich opisy w wymaganiach,

 próbować porównywać ze sobą diagram klas i diagramy dynamiczne sprawdzając ich zgodność i spójność.

Model/diagram jest kompletny jeżeli wszystkie cechy opisywanego obszaru są na nim wyrażone.

(32)

Minimalność

Model/diagram jest minimalny jeżeli każdy z aspektów wymagań analizowanego obszaru występuje na schemacie tylko raz. Usunięcie dowolnego elementu z diagramu minimalnego powoduje utratę informacji.

Atrybuty: Liczba_prac (liczba pracowników w projekcie)

PRACOWNIK ImięNazwisko

Data_ur

PROJEKT ID_projektu Kierownik Liczba_prac

pracuje_nad kieruje

PRACOWNIK ImięNazwisko

Data_ur

PROJEKT ID_projektu

pracuje_nad kieruje

0..1

* *

0..1

Redundancja informacji jest czasami korzystna. Należy wtedy udokumentować, które elementy są pochodnymi innych i w jaki sposób się je wylicza lub wyprowadza.

(33)

Czytelność

Kryteria czytelności: elementy w punktach rastru, ta sama wielkość elementów, linie diagramu biegnące poziomo i/lub pionowo, minimalna liczba przecięć lini, symetria, itp.

B

B-D

B-C

B-E A-C

A-E

C

E D

A

A-D

B

D-B

C-B E-B

A-C A-E

C D E

A

A-D

Model/diagram jest czytelny jeżeli graficzna reprezentacja zawiera minimum punktów percepcji (przecięć, załamań linii, itp.).

(34)

Samo-tłumaczenie (1)

PROFESOR SEMINARIUM

prowadzi

WYKŁAD ASYSTENT

prowadzi oferuje objaśnia

NAUCZYCIEL ZAJĘCIA

PROFESOR ASYSTENT SEMINARIUM WYKŁAD

prowadzi

Model/diagram jest samo-tłumaczący się (samo-opisowy) jeżeli wymagania analizowanego obszaru są reprezentowane na schemacie w naturalny sposób, są zrozumiałe i na tyle wyczerpujące, że nie wymagają dodatkowych wyjaśnień.

(35)

Samo-tłumaczenie (2)

Model/diagram jest samo-tłumaczący się także, gdy nie istnieje potrzeba stosowania innych formalizmów (np. opisów słownych), dodatkowych w stosunku do notacji pojęciowych modelu danych, w celu reprezentowania cech analizowanego obszaru.

PACJENT

LEKARZ

Opieka

Rodzaj_opieki

*

PACJENT

LEKARZ

jest_prowadzony

jest_konsultowany

* *

0..1 *

(36)

Proponowana miara dla oceny diagramu klas (1)

Przedmiot oceny cząstkowej Ocena

1. Poprawność (suma ocen z punktów 1.1 - 1.7) 0 - 20 1.1 poprawna identyfikacja klas; odejmowanie punktów za np.: brak klasy, za

umieszczenie klasy zamiast atrybutu czy asocjacji (także w sytuacji odwrotnej), za wprowadzenie do diagramu aktora systemu (?), za błędną nazwę klasy (z reguły rzeczownik w liczbie pojedynczej)

0 - 3

1.2 poprawne: identyfikacja atrybutów i specyfikacja ich rodzaju (opcjonalny, powtarzalny, pochodny, klasowy); odejmowanie punktów także za wprowadzenie atrybutu zamiast asocjacji (lub odwrotnie) czy zbyt detaliczną specyfikację

0 - 3

1.3 poprawne: identyfikacja metod i specyfikacja ich rodzaju (obiektu, klasowe);

odejmowanie punktów np. brak metod czy wprowadzenie do diagramu metody generycznej (utwórz, usuń, czytaj, pisz), metody zamiast atrybutu pochodnego, metody pochodnej (nie istnieje !), za zbyt detaliczną specyfikację

0 - 3

1.4 poprawne: identyfikacja struktur i rodzaju dziedziczenia (rozłączne, nierozłączne, kompletne, niekompletne, jednoaspektowe, wieloaspektowe, jednokrotne, wielokrotne, dynamiczne) oraz rozmieszczenie atrybutów i metod w ramach jednej hierarchii; odejmowanie punktów za np.: brak hierarchii, nieprawidłową organizację hierarchii (np. klasy o różnej semantyce w jednej hierarchii, zamiana ról podklas-

0 - 3

(37)

Proponowana miara dla oceny diagramu klas (2)

1.5 poprawna identyfikacja asocjacji: właściwe nazwy, wykorzystywanie ról, poprawne liczności, obecność atrybutów asocjacji (lub klas asocjacji); odejmowanie punktów także za modelowanie czynności wykonywanych poza systemem czy interakcji aktora z systemem jako asocjacji, wprowadzanie asocjacji redundantnych (na skutek nie uwzględnienia dziedziczenia asocjacji czy nieprawidłowego oznaczenia asocjacji pochodnych), wykorzystywanie elementów przynależnych do fazy projektowania (np. asocjacje skierowane czy klucze obce zamiast asocjacji)

0 - 3

1.6 identyfikacja agregacji, kompozycji i asocjacji kwalifikowanej 0 - 2 1.7 wprowadzanie ograniczeń i komentarzy (ile i w jakiej postaci)

wykorzystywanie tzw. “obejść ograniczeń środowiska implementacji” (np. asocjacja, agregacja czy kompozycja zamiast dziedziczenia - akcje odpowiednie dla etapu projektowania, a nie analizy)

0 - 3

2. Kompletność 0 - 2

3. Minimalność 0 - 2

5. Czytelność 0 - 1

(38)

Proponowana miara dla oceny diagramu klas (3)

7. Organizacja 0 -5

8. Znajomość notacji języka modelowania 0 - 1

9. Ocena łączna 0 - 32