27. BĄDŹCIE DOSKONALI – CNOTY BOSKIE I KARDYNALNE
Cel ogólny
Ukazanie cnót jako stałych dyspozycji umysłu i woli człowieka do peł- nienia dobra.
Kształtowanie postawy odpowiedzialności za życie wiarą.
Cele szczegółowe Uczeń:
– podaje znaczenie pojęcia: „cnota, – wymienia cnoty kardynalne,
– wyjaśnia rolę łaski Bożej w kształtowaniu cnót i charakteru człowieka, – wskazuje praktyczne możliwości nabywania cnót,
– analizuje relacje pomiędzy cnotami Boskimi a cnotami kardynalnymi, – uzasadnia potrzebę zaangażowania człowieka w rozwijanie cnót, – ocenia swoją współpracę z łaską Bożą,
– przyjmuje postawę odpowiedzialności za życie wiarą.
Metody
Pogadanka, analiza tekstu źródłowego, rozmowa kierowana, praca w grupach nad CV, wspólne wypełnianie arkusza, autorefleksja.
Środki dydaktyczne
Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, kolorowe flamastry, kartki A-4.
MODLITWA
„Akt wiary”.
WPROWADZENIE
Chrześcijanin swoje życie buduje na fundamencie, jakim jest Jezus.
X
+
Odczytanie i analiza świadectwa z podręcznika ucznia.
„W czasie wojny William Sangster znalazł, gdzieś na polach bitewnych Francji zniszczoną ramkę, która kiedyś mieściła obraz Jezusa. Obrazu już nie było, ale w ramie wciąż były wyryte słowa:
Ecce Homo. Żołnierz wysłał tę ramę do domu jako pamiątkę, ktoś wło- żył w nią lustro i powiesił je na ścianie. Jednego dnia jakiś człowiek zaszedł do tego domu i zrozumiał słowa wyryte w ramie. «Oto czło- wiek» – i zobaczył sam siebie. Wojenna historia ukazuje nam obraz, który ma nam uzmysłowić, że ludzie odnajdują się nawzajem tylko wtedy, gdy odnajdą się w Chrystusie” (J. Feehan, Opowiadania na nie- dzielę, Poznań 1996, s. 40).
Dążenie do doskonałości jest radosnym doświadczeniem, codzien- nym wysiłkiem w osiągnięciu pięknej, czystej miłości.
ROZWINIĘCIE
Człowiek, jako istota wolna, dokonuje wyborów i stawia sobie konkretne wymagania, jeśli chce dobrze przeżyć swoje życie, żyjąc w jedności z Bogiem i wspólnocie z bliźnimi.
„Bądźcie więc wy doskonali jak doskonały jest Ojciec wasz niebie- ski” (Mt 5,48).
„Jeśliście więc razem z Chrystusem powstali z martwych, szukaj- cie tego, co w górze, gdzie przebywa Chrystus zasiadając po prawicy Boga. Dążcie do tego, co w górze, nie do tego, co na ziemi. Umarliście bowiem i wasze życie jest ukryte z Chrystusem w Bogu” (Kol 3,1-3).
„W końcu, bracia, wszystko, co jest prawdziwe, co godne, co spra- wiedliwe, co miłe, co zasługuje na uznanie: jeśli jest jakąś cnotą i czy- nem chwalebnym – to miejcie na myśli!” (Flp 4,8).
− Jakie zadania stawia przed nami Jezus?
Bóg pragnie, aby każdy z nas „wygrał swoje życie”. Udziela nam pewnych predyspozycji do czynienia dobra, które nazywamy cnotami.
Poznamy teraz, czym one są oraz w jaki sposób możemy je rozpoznać i według nich kształtować swoje życie.
&
Cnoty teologalne: wiara, nadzieja, miłość.
Cnoty kardynalne: roztropność, męstwo, umiarkowanie, sprawie- dliwość.
Analiza tekstów nauczania Kościoła dotyczących pojęcia cnoty, podziału i jej roli w doskonaleniu człowieka. Wnioski zapisują uczniowie w tabeli.
„Cnota jest habitualną i trwałą dyspozycją do czynienia dobra.
Pozwala ona osobie nie tylko wypełniać dobre czyny, ale także dawać z siebie to, co najlepsze. Osoba cnotliwa wszystkimi swoimi siłami zmysłowymi i duchowymi dąży do dobra; zabiega o nie i wybiera je w konkretnych działaniach” (KKK 1803).
„Cnoty teologalne kształtują, pobudzają i charakteryzują działa- nie moralne chrześcijanina. Kształtują one i ożywiają wszystkie cnoty moralne. Są wszczepione przez Boga w dusze wiernych, by uzdolnić ich do działania jako dzieci Boże i do zasługiwania na życie wieczne.
Stanowią one rękojmię obecności i działania Ducha Świętego we wła- dzach człowieka. Są trzy cnoty teologalne: wiara, nadzieja i miłość”
(KKK 1813).
– Co to jest cnota? Jaką rolę odgrywa w kształtowaniu człowieka?
– Czemu służą cnoty teologalne?
„Wiara jest cnotą teologalną, dzięki której wierzymy w Boga i w to wszystko, co On nam powiedział i objawił, a co Kościół święty podaje nam do wierzenia, ponieważ Bóg jest samą prawdą. Przez wia- rę «człowiek z wolnej woli cały powierza się Bogu»” (KKK 1814).
– Czym jest wiara? Co dokonuje się przez wiarę?
„Cnota nadziei odpowiada dążeniu do szczęścia, złożonemu przez Boga w sercu każdego człowieka; podejmuje ona te oczekiwania, które inspirują działania ludzi; oczyszcza je, by ukierunkować na Królestwo niebieskie; chroni przed zwątpieniem; podtrzymuje w każdym opusz- czeniu; poszerza serce w oczekiwaniu szczęścia wiecznego. Żywa nadzieja chroni przed egoizmem i prowadzi do szczęścia miłości”
(KKK 1818).
– Czym jest nadzieja? Co dokonuje się przez nadzieję?
„Miłość ożywia i inspiruje praktykowanie wszystkich cnót (...) wyraża je i porządkuje między sobą; jest źródłem i celem ich chrześci- jańskiego praktykowania” (KKK 1827).
„Praktykowanie życia moralnego ożywionego przez miłość daje chrześcijaninowi duchową wolność dzieci Bożych. Nie stoi on już z lękiem jak niewolnik, ani jak najemnik oczekujący zapłaty, lecz jak syn, który odpowiada na miłość Tego, który sam «pierwszy nas umiłował»” (KKK 1828).
– Czym jest miłość? Co dokonuje się przez miłość?
„Roztropność jest cnotą, która uzdalnia rozum praktyczny do rozeznania w każdej okoliczności naszego prawdziwego dobra i do wyboru właściwych środków do jego pełnienia. (...) Dzięki tej cnocie bezbłędnie stosujemy zasady moralne do poszczególnych przypadków i przezwyciężamy wątpliwości odnośnie do dobra, które należy czynić i zła, którego należy unikać” (KKK 1806).
– Czym jest roztropność? Jaką rolę odgrywa w kształtowaniu czło- wieka?
„Sprawiedliwość jest cnotą moralną, która polega na stałej i trwa- łej woli oddawania Bogu i bliźniemu tego, co im się należy. Spra- wiedliwość w stosunku do Boga nazywana jest «cnotą religijności».
W stosunku do ludzi uzdalnia ona do poszanowania praw każdego i do wprowadzania w stosunkach ludzkich harmonii, która sprzyja bezstronności względem osób i dobra wspólnego” (KKK 1807).
– Czym jest sprawiedliwość? Jaką rolę odgrywa w kształtowaniu człowieka?
„Męstwo jest cnotą moralną, która zapewnia wytrwałość w trudnościach i stałość w dążeniu do dobra. Umacnia decyzję opie- rania się pokusom i przezwyciężania przeszkód w życiu moralnym.
Cnota męstwa uzdalnia do przezwyciężania strachu, nawet strachu przed śmiercią, do stawienia czoła próbom i prześladowaniom”
(KKK 1808).
– Czym jest męstwo? Jaką rolę odgrywa w kształtowaniu człowieka?
„Umiarkowanie jest cnotą moralną, która pozwala opanować dążenie do przyjemności i zapewnia równowagę w używaniu dóbr stworzonych. Zapewnia panowanie woli nad popędami i utrzymuje pragnienia w granicach uczciwości” (KKK 1809).
– Czym jest umiarkowanie?
– Jaką rolę odgrywa umiarkowanie w kształtowaniu człowieka?
„Cnota nie jest czymś abstrakcyjnym, oderwanym od życia. Jest ona, wręcz przeciwnie, bardzo głęboko «wpisana» w życie – z tego życia wyrasta i jemu nadaje kształt. Cnota stanowi o tym jak człowiek żyje i działa, jak postępuje. Dlatego w tych wszystkich rozważaniach nie tyle mówimy o «cnocie» ile o człowieku żyjącym i działającym «cno- tliwie»: o człowieku roztropnym, sprawiedliwym, mężnym i wreszcie dziś: o człowieku „umiarkowanym” (albo «wstrzemięźliwym»). (…) Wszystkie te przymioty, raczej postawy człowieka, o których stano- wią poszczególne cnoty kardynalne są wzajemnie ze sobą powiązane.
Nie można więc: być człowiekiem prawdziwie roztropnym, ani rze- telnie sprawiedliwym, ani naprawdę mężnym – jeśli brakuje cnoty umiarkowania” (Jan Paweł II, Watykan, 22 listopada 1978 r.).
– Jak wzajemnie powiązane są w działaniu człowieka poszczegól- ne cnoty?
Uczniowie wypełniają tabelę.
Cnota Jak kształtować w sobie sprawności w czynieniu dobra?
Wiara Nadzieja
Miłość Roztropność Sprawiedliwość
Męstwo Umiarkowanie
Cnoty uzdalniają człowieka do czynienia dobra i pomagają w osią- gnięciu zjednoczenia z Bogiem. Każdy z nas zdobywa je przez świa- dome czyny, angażując rozum, wolę i współpracując z łaską Bożą.
Wysiłek na drodze ich kształtowania jest nieustanną pracą nad cha- rakterem. Rozwijamy je w sobie nie dla samouwielbienia, „osiągnię- cia super istoty”, ale po to, by swoimi talentami można służyć bliźnim i pracować dla Królestwa Bożego.
Praca w grupach.
Wspólnotowe CV do Królestwa Bożego.
Katecheta dzieli uczniów na grupy. Każda otrzymuje kolorowe fla- mastry, 4 kartki A-4 z hasłami: talenty, plany – pragnienia, osiągnię- cia, zdobyta wiedza. Zadaniem jest napisanie CV i przedstawienie Dyrektorowi Królestwa Bożego – Jezusowi. Wypełniając karty, pamięta- my, że sukces jednej osoby jest sukcesem całego zespołu, zdobyta wiedza służy innym, plany i marzenia motywują do pracy innych. Po wykonaniu pracy w grupach prezentujemy na forum klasy, dokonując wspólnego zestawienia.
Wszystko to, co posiadamy: umiejętności, wiedza, pragnienia, pla- ny, nie czyni nas jeszcze ludźmi przydatnymi do pracy w Królestwie Bożym. Chrystus chce wykorzystać to, co posiadamy dla dobra wszyst- kich i ubogacić nas swoją łaską.
ZAKOŃCZENIE
Doskonałość, do której dążymy według nakazu Chrystusa, roz- wijanie w sobie cnót teologalnych: wiary, nadziei i miłości oraz kar- dynalnych: roztropności, umiarkowania, męstwa, sprawiedliwości ma służyć pokonywaniu egoizmu i dobru całej wspólnoty Kościoła.
Stając wobec różnych doświadczeń życiowych, przeżywając je w zjed- noczeniu z Jezusem, rozwijamy w sobie umiejętność czynienia dobra.
Na tej drodze w sposób szczególny umacnia nas modlitwa i sakramen- ty święte.
„Moja wielkość fascynuje mnie i przeraża. Jestem zagad- ką czekającą na rozwiązanie – zagadką rozwiązywaną bez końca.
Jestem pytaniem, tajemnicą, labiryntem. Jestem zarówno mesja- szem i tyranem, obrońcą i więzieniem, jestem zarówno Chrystusem J
jak i Judaszem, ucieleśnieniem miłości oraz fałszywym zdrajcą.
Ustrzeż mnie od zasadzek, które sam na siebie zakładam! I doprowadź mnie do brzegu łagodnego światła miłości. Poprzez całą moją ziemską podróż toczy się ta śmiertelna walka. Cała świętość, której obszarów strzegę i wszystko zło świata, któremu się sprzeciwiam, wszystko to znajduje się w mym sercu. Mogę być wybawcą dla świata albo źró- dłem jego rozkładu. Ujmuję Twoją dłoń i kładę na mym obliczu. Szu- kam światła, które mną będzie przewodzić – Twa siła jest mocniejsza od mych wątpliwości; żadne zło nie zwycięży w walce z Twoją miłością.
Ufając Tobie, idę naprzód, by zmierzyć się z dniem. Wybiorę prawdę spomiędzy kłamstwa; wyrozumiałość spomiędzy tchórzostwa. Będę służył sprawiedliwości i miłosierdziu, tak, niech stanę się dzieckiem światła, którym zostałem nazwany.
Niech boska moc przebije się przez ciemności, niech dobro zatriumfuje swą nieprzebraną obfitością i przemieni mnie w anio- ła jasności. Na polu bitwy mojego serca, w decyzjach, które dziś będę podejmował, pragnę, by zwyciężyło dobro. Pragnę, aby od tego momentu, miało to miejsce w każdej decyzji, którą będę podejmował – dopomóż mi; pokaż jak” (J. Mannath SDB, Panie, zadziwiłeś mnie, War- szawa 1993, s. 139).
Autorefleksja.
Pomyślmy:
– Co robię, aby rozwijać w sobie cnoty kardynalne?
– Jaki podejmuję wysiłek, aby właściwie wykorzystać otrzymane dary od Boga?
ZESZYT UCZNIA
Tabela z analizy tekstów.
PRACA DOMOWA
Wybierz jedną z cnót kardynalnych i napisz jak jej praktykowanie wpływa na relacje z drugą osobą.
?
H
MODLITWA
„Modlitwa o męstwo”.
Panie Jezu, Ty powiedziałeś, że wszystko jest możliwe dla tego, kto wierzy. Wlewaj w moje serce męstwo, bym zwyciężał w sytuacjach, które po ludzku są trudne, stracone lub przegrane. Daj mi siłę tara- na, który burzy twierdze grzechu i wytrwałość uderzanego kowadła, które znosi przeciwności życia. Chcę stawać się skuteczny w przezwy- ciężaniu trudności. Ucz mnie przełamywania strachu i wewnętrznych oporów w walce o świętość. Daj siłę do odpierania pokus i nie zrażania się niepowodzeniami. Buduj we mnie stałość i niezłomność w dążeniu do wyznaczonych celów.
Jezu cichy, serca pokornego, uczyń serca nasze według serca Twego.
