Tomasz Chachulski
Zofia Sinko (1919-2006)
Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 41, 133-136
Tomasz Chachulski
ZO FIA SINKO 1919-2006
Urodziła się 2 kwietnia 1919 roku w Bobowej, w rodzinie Marii z Dauterów i Emanuela Zarzyckiego, wybitnego lekarza i znanego działacza społecznego. Bobowa jest niewielką miejscowością na południu Polski w powiecie gorlickim, ma lowniczo położoną nad brzegiem rzeki Białej. Cała rodzina przeniosła się wkrótce potem do nieodległej Krynicy, gdzie doktór Zarzycki leczył i prowadził pensjonat dla kuracjuszy, przez wiele lat pełniąc funkcję prezesa Stowarzyszenia Lekarzy.
W 1937 roku Zofia Zarzycka ukończyła gimnazjum humanistyczne w podkra kowskiej Rabce i podjęła studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Rok później wyszła za mąż za Andrzeja Skarbińskiego. Wojna przerwała wszystko - studia, życie rodzinne, pracę. Zofia Skarbińska spędziła pięć lat w Krynicy, udzielając lekcji języka angielskiego. Andrzej Skarbiński zginął podczas wojny.
134
Po w ojnie podjęła studia na W ydziale Hum anistycznym U niw ersytetu Jagiel lońskiego. Filologię angielską studiow ała w latach 1945-1948 i tytuł m agistra fi lozofii uzyskała 20 grudnia 1948 roku na podstaw ie rozpraw y The stud y o f
S teinbeck's People. Dyplom podpisał K azim ierz W yka, ów czesny prodziekan
W ydziału. A bsolw entka filologii angielskiej w yszła za m ąż za G rzegorza Sinko i oboje przenieśli się do W rocławia.
W lutym 1949 roku podjęła pracę w Bibliotece U niw ersytetu W rocław skiego, a od następnego roku - w B ibliotece w rocław skiej A kadem ii M edycznej. W czer wcu 1951 roku na w łasną prośbę została zw olniona z obow iązków , by zająć się finalizow aniem doktoratu. R ozpraw ę D ecom position o f Realism In the N ovels o f
Laurence Sterne napisała pod kierunkiem prof. Stanisław a H elsztyńskiego, a ob
rona m iała m iejsce 21 czerw ca 1952 roku (z danych U niw ersytetu W rocław skiego wynika, iż był to dopiero czw arty doktorat z filologii angielskiej na tym w ydziale, przed nią bronił swojej tezy doktorskiej m.in. Jej mąż). Pracę m gr Sinko recenzo wali i egzam inow ali doktorantkę Jan Kott i W ładysław Florian. W ysoka K om isja w nioskow ała o nadanie tytułu doktora filozofii w zakresie filologii angielskiej. Streszczenie doktoratu opublikow ano w „Spraw ozdaniach W rocław skiego Tow a rzystw a N aukow ego” za rok 1951 (druk 1955).
Od tego czasu dr Zofia Sinko podjęła badania kom paratystyczne, współpracując z Instytutem Badań Literackich PAN i wykonując prace badawcze i przekładowe. W 1956 roku wydala studium „ M onitor” wobec angielskiego ,,S pecta to ra ” - w ni kliwe porów nanie obu pism, wskazujące na rzeczywiste zależności, ale i odm ien ność polskiego „M onitora”. Rok później opublikowała obszerny w ybór artykułów i fragm entów „Spectatora”, które sama przełożyła i starannie opracowała.
W 1957 roku otrzym ała roczne stypendium M inistra Szkolnictw a W yższego um ożliw iające przeprow adzenie kwerendy w Anglii i w yjechała do Londynu, aby zebrać m ateriały do kolejnej książki. Pow ieść angielska osiem nastego w ieku a p o -
wieść p o lsk a lat 1764-1830 — wy m ierny efekt tej p ra c y -u k a z a ła się w 1961 roku.
Z ofia Sinko była znakom itym tłum aczem , historykiem i kom entatorem daw nej literatu ry angielsk iej - zw łaszcza X V II i X V III w ieku. P rze k ła d ała a n g ie lsk ą pow ieść grozy. N ap isała posłow ia do polskich tłum aczeń D zien n ika roku za ra zy Daniela Defoe ( 1959), Italczyka, albo konfesjonału czarnych pokutników Ann Rad- c liff (1977). W renom ow anej serii „B iblioteka N arodow a” przełożyła i op raco w ała pow ieść M nich M. G. Lew isa ( 1964), o której po latach w jedn ej z dedykacji, tow arzyszącej kolejnej (tym razem popularnej) edycji, pisała z w łaściw ą sobie lekką ironią: „L ektura odpoczynkow a, ale nie bez w artości” . O pracow ała w tej sa mej serii P odróż sentym entalną p rze z Francję i Wiochy L. S terne’a (1973), D zieje
p rzy g ó d Jó zefa A ndrew sa i je g o przyjaciela p a n a A braham a A d a m sa H. Fieldinga
W każdym z historycznoliterackich szkiców towarzyszących edycji kolejnej da wnej powieści potrafiła znakom icie przedstaw ić narrację na szerokim tle ów czes nej literatury angielskiej, dokonać zwięzłej analizy przedstaw ianego tekstu, ukazać, na czym polegała jeg o ów czesna w yjątkow ość, dow ieść, jak to się stało, że m im o up ły w u dw ó ch w iek ó w , zm ian lite rac k ic h k o n w e n cji i cz y te ln ic zy ch gustów , pow ieści te nie straciły nic ze swej atrakcyjności. Pisała jasny m , spokoj nym językiem , pełnym elegancji i dobrego sm aku, poza którym widać było nie zw ykłą erudycję i znajom ość przedm iotu - obojętne, czy m iała do dyspozycji kilka stronic posłow ia, czy obszerny, m onograficzny wstęp „B iblioteki N arodo w ej” . Jak mało kto potrafiła połączyć w iedzę o literaturze ów czesnego Zachodu Europy z odw ołaniam i do polskiej rzeczyw istości literackiej XVIII wieku, w ska zując analogie z dziełam i pow stającym i w ów czas nad W isłą, prckursorstw o lub kontynuacje i naśladow nictw a.
Od 1 m arca 1962 roku podjęła stałą, etatow ą pracę w Instytucie Badań Literac kich PAN. W 1967 - uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie dotych czasow ego dorobku i rozpraw y Pow ieść zachodnioeuropejska w kulturze literac
kiej polskiego O św iecenia (1968). System atycznie publikow ała kolejne książki
o charakterze m onograficznym - rzetelne, w yczerpujące, św ietnie napisane, do skonale w ykorzystujące zebrany z pieczołow itością m ateriał źródłow y: Oświeceni
w śród P ól Elizejskich. R ozm ow y zmarłych. Recepcja - tw órczość oryginalna
( 1976), Pow iastka w ośw ieceniu stanislawoM’skim ( 1982); Proza fa b u la rn a w cza
sopism ach p olskich 1801 -1 8 3 0 (1988); Twórczość Johna M iltona vr ośw ieceniu polskim ( 1992). R ów nolegle pow staw ały liczne artykuły, które ogłaszała w języku
polskim (głów nie w „Pam iętniku Literackim ”), angielskim , francuskim , a także niem ieckim .
W pracach nad fundam entalnym Słow nikiem literatu ry p o lskieg o O św iecenia (pod red. T. K ostkiew iczow ej, 1977, w yd. 2: 1991) o b jęła tem aty zw iązane z p o lsk ą re c e p c ją n ajisto tn iejszy ch zjaw isk literatu ry an gielsk iej i zach o d n io europejskiej, a także z tym i gatunkam i literackim i, dla których owa recepcja była najw ażniejsza. Powstały7 w ięc hasła Jej autorstw a: K on ta kty litera ckie z za g ra
nicą, Gotycyzm , Osjanizm , R ussoizm (z T. K ostkiew iczow ą), Youngizm, P ow ia stka (z I. K itow iczow ą), PoMneść, Romans, Rozm ow y. W spółredagow ała tom
szkiców - efekt m iędzynarodow ej konferencji w B udapeszcie: Les Lum ières
en P ologne et en LIongrie (w spółred. Lajos Hopp, Ferenc Biro, 1988). Do tomu E uropejskie źró d ła m y śli estetyczn o -litera ckiejp o lskieg o O św iecenia. A ntologia w ypow iedzi fra n cu skich , n iem ieckojęzycznych i a ngielskich 1674—1810 (pod
red. Z. G olińskiego i T. K ostkiew iczow ej, 1997) przełożyła w iększość zam iesz czonych tam prac angielskich: A. P ope’a, J. A ddisona, A. G erarda, S. Johnsona, H. B laire’a, R. Low tha.
136
Od 1983 roku była członkiem zarządu Komisji kom paratystycznej przy Tow a rzystw ie Literackim im. A. M ickiew icza i członkiem -korespondentem Tow arzy stwa N aukow ego W arszaw skiego. W 1987 roku otrzym ała daw no zasłużony tytuł profesora nadzw yczajnego.
W Instytucie Badań Literackich pozostała aż do przejścia na em eryturę w dniu 31 lipca 1989 roku. W archiwum Instytutu zachowały się podania o zgodę na rezyg nację z urlopu - chciała dokończyć książkę M ilton w ośw ieceniu p o lskim w yni kającą z jej w cześniejszych zobow iązań naukow ych oraz artykuł O brona rew olu
cji francuskiej w „P am iętniku P olityczno -H istorycznym ” P iotra Sw itkow skiego.
Obie prace ukazały się w krótce drukiem .
M iała swój udział w założeniu Polskiego T ow arzystw a Badań nad W iekiem O siem nastym , od 2000 roku była członkiem jeg o Zarządu, a następnie - C złon kiem Honorow ym. Była jednym z najw ybitniejszych kom paratystów i badaczy li teratury angielskiej i polskiej osiem nastego wieku. Zaw sze ujm ująca i życzliw a w codziennych kontaktach, opiekuńcza wobec m łodszych w spółpracow ników , bardzo serdeczna.
O statnie lata życia spędziła najpierw w swoim m ieszkaniu w W arszaw ie, a póź niej, po śmierci m ęża, w Bytomiu, powoli przyzw yczajając się do now ego otocze nia. 1 lata te były dla niej bardzo trudne. Przyjaciele odw iedzali Panią Profesor, próbując pom óc w nieoczekiw anych kłopotach i nowych dośw iadczeniach. Zm arła 26 lutego 2006 roku w Bytomiu.
Profesor Z ofię Sinko pochow aliśm y w rodzinnym grobow cu Zarzyckich w beskidzkiej Krynicy, na starym cm entarzu w ysoko ponad zabudow aniam i m ia sta - obok Jej Rodziców. Pewnie trochę dalej niż tysiąc m etrów od dom u i pensjo natu, w którym spędziła niem ałą część sw ojego dzieciństw a i zapew ne lata wojny. Nad kam iennym i płytam i stłoczonym i na niewielkiej przestrzeni cm entarza widać Górę P arkow ą i w długiej perspektyw ie kotlinę prow adzącą w śród stoków na południow y-w schód, w kierunku Tylicza. Pani Z ofia m usiała w ielokrotnie spoglądać w tę stronę, stojąc przy' grobach swoich najbliższych. W dniu pożegna nia było chłodno, pow ietrze lekko zam glone - a nas było zaledw ie siedm ioro. Jeśli będziecie kiedyś w K rynicy - zajdźcie na cm entarz. Pani Profesor Zofia Sinko była bardzo tow arzyską osobą.
