Novae

Stefan Parnicki-Pudełko,Andrzej

Biernacki,Stefania Waligóra,Maria

Musielak,Aleksander Grygorowicz

Novae

Informator Archeologiczny : badania 18, 195-196

A L G I E R I A

PP P ra co w n ie K o n s e rw a c ji żabytków O d d z ia ł w Krakowie

k ie ro w n ic tw o K o n tra k tu w K o n s ta n ty n ie

B a d a n ia p ro w a d z ił mgr E li g i u s z D w o raczy ń sk i♦ F inansow a­ ło M in is te rs tw o K u ltu ry A l g i e r i i w ram ach kosztów kon­ t r a k t u na « p o r z ą d z e n ie p r o j e k t u r e s t a u r a c j i o b ie k tu * P ie rw sz y se zo n b a d a ń . S tan o w isk o w ielow arstw ow e od i i i

do ΚΙΧ w iek u .

B a d a n ia a r c h e o lo g ic z n e na t e r e n i e p a ła c u b e j a El ttadżdż Ahnads z p ie r w s z e j połowy Xix w iek u ,p ro w ad zo n o p rz y o k a z j i p e ł n i e n i a n a d z o ru p r a c ziem n y ch , zaplanow anych pod katem p o tr z e b d l a ro z p o z n a n ia k o n s tr u k c y jn e g o 1 a r c h i t e k t o n i c z n e g o . O becność a r c h e o lo g a p rz y ty c h p ra c a c h b y ła r e z u l t a t e m s t a r a ń k ie ro w n ik a k o n t r a k t u o r a z O d d z ia łu PP pk s w Krakowie# w m yśl s t o s o w a n e j s y s ­ temu b ad ań kom pleksow ych o b ie k tó w a r c h i t e k t u r y , ja k o że zarów no w ie lo c z ło n o w a s t r u k t u r a p a ła c u p o w s ta łe g o z frag m en tó w w c z e ś n i e j s z e j zabudowy o r a z u sy tu o w a n ie na o b s z a rz e m ia s ta a n ty c z n e g o s ta n o w iły p o t e n c j a l n ą m o żliw o ść uch w y ce n ia i o k r e ś l e n i a c i ą g ł o ś c i o s a d n ic tw a .

Od 12 l l p c a do 23 s i e r p n i a 19Ç4 ro k u wykonano s z e ś ć wykopów sondażow ych, г czeg o t r z y u p iw n ic a c h , dwa w p a t i o i je d e n na t e r e n i e Dużego Ogrodu p rz y Ś c ia n ie k io s k u b e j a . R e z u lta te m p r a c b y ło u z y s k a n ie in f o r m a c j i na te m a t p o sa d o w ie n ia nurów p a ła c u , c h a r a k t e r y s t y k i g r u n tu i « k l - du n a w a rstw ie ń w i c h o to c z e n iu o r a z d o k o n a n ie o d k ry ć o is to tn y m z n a c z e n iu d l a p o z n a n ia h i s t o r i i t e j c z ę ś c i m i a s t a ,

W w ykopie 2 / 9 4 , założonym p rz y f i l a r z e p o m ie s z c z e n ia p iw n ic z n e g o 0 1 /1 6 , na g łę b o k o ś c i

110 cm od p o s a d z k i o d k r y to g ró b w p o s t a c i s k r z y n i z p r o s to k ą tn y c h bloków (n r 2/84*1) z o r i e n t o ­ wany w zdłuż o s i w sc h ó d -z a c h ó d , w t r a k c i e p o s z e r z a n i a wykopu w k ie ru n k u zachodnim w c e l u o d s ł o n i ę ­ c i a c a ł e g o o b i e k t u , n a g łę b o k o ś c i 50 cm o d k r y to d ru g ą s k r z y n ię grobow a (2/8 4 * 2 ) u sta w io n ą p r o s ­ to p a d l e do p ie r w s z e j i p r z y l e g a j ą c ą do r e l i k t u muru kam iennego o c h a r a k te r y s ty c z n y m w ątku rzym s­ kim . E k s p lo r a c ja Ć w ia rtk i wykopu od s t r o n y p ó łn o c n e j d o s t a r c z y ł a d a ls z y c h i n f o r m a c j i . O dkryto t u t a j s k r z y n i ę grobow ą z pochówkiem d2le c k a na g łę b o k o ś c i o k o ło 100 cm, u ło ż o n ą w zdłuż o s i wschód* -z a c h ó d ( 2 / 8 4 * 3 ) . Zajmow ała ona c i a s n e m ie js c e pom iędzy grobem pierw szym a innym fragm entem mu- ru b ie g n ą c e g o p r o s t o p a d l e do wspom nianego w y ż e j. K o le jn ą s k r z y n ię grobow a (2 /9 4 -4 ) o d k ry to f r a g ­ m e n ta r y c z n ie w p o łu d n io w o -w sc h o d n ia n a r o ż n ik u wykopu.

t a n a l i z y s t r a t y g r a f i i р о г i ornej 1 p io n o w e j o r a z m a t e r i a ł u ruchom ego można w n o s ić , że od­ k r y t e na o b s z a r z e 9 m2 e le m e n ty s ta n o w ią c z ę ś ć grobow ca o k o n s t r u k c j i n a z ie m n e j, k tó r e g o mury wykonano z s z e ś ć1obocznyoh bloków w apiennych u ło ż o n y c h słupow o w o d l e g ł o ś c i o k o ło 80 cm o r a z d ro b n y c h c io só w u z u p e łn ia ją c y c h p r z e s t r z e ń pom iędzy n im i. Wewnątrz grobow ca z n a jd u ją s i ę pochów­ k i s z k ie le to w e u ło ż o n e w jednym lo b dwóch rz ę d a c h z o rie n to w a n e w schód-zachód* Pochówek 2 /8 4 -2 j e s t r e l a t y w n i e p ó ź n i e j s z y i w staw io n y w w olne m ie js c e pom iędzy rzędem s t a r s z y c h s k rz y ń a ś c ia n ą g ro b o w ca. D o ty c h c z a s w yek sp laro w an o j e d y n ie c z ę ś ć z a w a r to ś c i s k r z y n i grobow ej 2 /8 4 - 1 . w to w a rz y s ­ tw ie s ł a b o zach o w an ej g ó r n e j połow y s z k i e l e t u n i e z n a le z io n o żad n eg o w y p o sa ż e n ia . Na p o d sta w ie a n a l i z y k o n s t r u k c j i grobow ca i pochówków o r a z ruchom ego m a t e r i a ł u zabytkow ego г n a w a rstw ie ń k u l ­ tu ro w y ch można w s tę p n ie d ato w ać z n a l e z i s k o na I I1-1V w iek n . o . G robow iec z n a jd o w a ł s i o n ajp ew ­ n i e j na t e r e n i e m e t r o p o l i i K o n s ta n ty n y ( lu b j e s z c z e C i r t y ) , u sy tu o w a n e j n a n iższy m p o zio m ie w s to s u n k u do m ia s ta od s t r o n y p ó łn o c n o - z a c h o d n ie j.

Równie c ie k a w ie p r z e d s ta w ia s i ę o d k r y c ie wkopów n a ło ż o n y c h na z n is z c z o n e mury grobow ca, z a w ie r a ją c y c h fra g m e n ty a naw et c a ł e n a c z y n ie w to w a r z y s tw ie s p a l e n i z n y . P raw dopodobnie pochodzą one z c z asó w p e n e t r a c j i w a n d a ls k le j lu b o k r e s u b e r b e r s k ie g o * H p o z o s ta ły c h wykopach sondażowych o d k r y to c y s t e r n ę s p r z e d budowy p a ł a c u , b r u k i 1 r e l i k t y zabudowań a n ty c z n y c h , na k t ó r e n a ło ż y ły a i e n a w a r s tw ie n ia i budow le i s l a m s k i e .

Wśród m a t e r i a ł u zab ytkow ego d o m in u ją fra g m e n ty n aczy ń i lam pek g l i n i a n y c h z o k re su c e ­ s a r s t w a , a l e w y s tę p u ją ró w n ie ż z a b y tk i s t a r s z e z czasów f e n i c k i c h .

B a d a n i a b ę d ą k o n t y n u o w a n e *

B U Ł G A R I A

NOVAE U n iw e r s y te t im , Adama M ic k ie w icza w P o zn an iu B a d a n ia p r o w a d z ił p r o f , d r S te f a n P a r n ic k i- P u d e łk o ( a u t o r k o m u n ik a tu ). P o n a d to w e k s p e d y c ji u c z e s t n i c z y l i : d r A n d rz e j B i e r n a c k i , mgr S t e f a n i a W a lig ó ra , mgr M arla M u s ie la k . P rz e z 9 d n i ta k ż e d o c , d r h a b . i n ż . A le k s a n ­ d e r Gryg o ro w ie г . F in a n so w a ło M in is te rs tw o N a u k i, S z k o l­ n ic tw a Wyższego 1 T e c h n ik i о г а г UAM. D w u d ziesty p i ą t y eezon b ad ań p o l s k o - b u ł g a r s k i c h . Rzymska tw ie r d z a l e g i o ­ nowa i w c z f c - n o b iz a n ty js k le m ia s to nad dolnym Dunajem

U - V I I w. n . e . ) .

S ezon w ykopaliskow y tr w a ł od 25 l l p c a do β w r z e ś n ia . P ra c o w ykopaliskow e kontynuow ano po z a c h o d n ie j s t r o n i e fo ru m , g łó w n ie w o b r ę b ie kom pleksu a r c h i t e k t o n i c z n e g o w c z e s n o c h r z e ś c ija ń s k ie j b a z y l i k i b i s k u p i a j w z n ie s io n e j p raw d o p o d o b n ie w V w. nad ru in a m i z n is z c z o n y c h u p rz e d n io budow li k o m en d an tu ry L eg io n u 1 I t a l s k i e g o ( v . £A, B ad an ia 1982, s . Э11 ) . O d s ło n i ę to d a l s z e p a r t i e z n i s z ­ cz o n y c h p rz e w a ż n ie aż do fundam entów kam iennych murów s z e r o k i e g o na o k o ło 54 m n a r t e k s u , co

K O N S T A N T Y N A

ISO

-u m -u ż liw lło -u s t a l e n i e d o k ł a d n i e j n i ż -u p rz e d n io je g o r z -u t -u poziom ego w dwóch o k r e s a c h b-udowy. W d ru g im o k r e s i e (VI w .l p o g łę b io n o n a r t e k s o o k o ło i a b u d u ją c nowy mur fasadow y k o ś c i o ł a . P rz e ­ budowa n a r t e k s u ł ą c z y ł a s i ę c h r o n o lo g ic z n ie z przebudow a głów nego k o rp u su t e j n a jw ię k s z e j s p o ś ­ ró d k i l k u d z i e s i ę c i u d o ty c h c z a s zn an y ch w c z e s n o c h r z e ś c ija ń s k ic h b a z y l i k w B u ł g a r i i . Po z e w n ę trz ­ n e j p ó łn o c n o -w sc h o d n e j s t r o n i e n ao su o d k ry to c a łk o w ic ie p o z o s t a ł o ś c i p o m ie s z c z e n ia , z k tó r e g o w io d ło w e jś c ie do o ł t a r z o w e j c z ę ś c i b a z y l i k i . B y ło ono o r g a n i c z n i e zw ią z a n e z n a o se n i być może p e ł n i ł o f u n k c ję d ia k o n ik o n u . W je g o s ą s i e d z t w i e o d k r y to n a l e ż ą c e do ł a ź n i leg io n o w y ch p ó ł k o l i s t e b a se n y k ą p ie lo w e wraz z c z ę śc io w o odkrytym w г . 1982 w i e l k i ą ^ p r a e f o m i u u t . Poniew aż p o t ę i n e n u ry p ra e fu rn iu m i basenów p rz y obecnym j e s z c z e s t a n i e zach o w an ia w znoszą s i ę ponad poziom p o s a d z k i b a ’ z y l i k i , n a le ż y p r z y p u s z c z a ć , że ów a n ty c z n y o b i e k t w ykorzystyw any b y ł ró w n ie ż w c z a s a c h w cze sn o -b i z a n t y j s k i c h , le c z d l a n ie z n a n y c h p r z y n a jm n ie j n a r a z i e , c e ló w , N ie j e s t w y k lu c z o n a , że c z ę ś c i ą ty c h legionow ych te rm b y ły a n ty c z n e p o m ie sz c z e n ia o d k r y te pod g łów ną nawą b a z y l i k i , a frag m en ­ ta r y c z n e t e ż pod nawą p o łu d n io w ą . N a jw ię k s i« z o d k ry ty c h c z ę ś c io w o t r z e c h p o m ie sz c z e ń o w ym iarach 9x 5τη ma d o b rz e zachow aną p o sa d z k ę t p ł y t c e ra m ic z n y c h . Na n i e k t ó r y c h p ł y t a c h o d c i ś n i ę t e s ą s te m p le L egionu I I t a l s k i e g o . P o sad z k a d r u g ie g o p o m ie s z c z e n ia b e z p o ś r e d n io s ą s i a d u j ą c e g o z tam ­ tym le ż y o p ra w ie 1 m od poziom u p o s a d z k i ze ste m p lam i w a r s z t a tu le g io n o w e g o . N a jp ra w d o p o d o b n ie j pod n ią z n a jd u je s i ę p iw n ic a h ip o k a u s ty c z n a . P rzy od k ry w an iu a n ty c z n y c h p o m ie sz c z e ń pod b a z y l i k ą z n a le z io n o k i l k a n a ś c i e monet b rą z o w y c h , a m ięd ry innym i t e ż fra g m e n ty marmurowego w y p o sa ż e n ia b a z y l i k i pow rzucane do jam kopanych p o z n i s z c z e n i u k o ś c i o ł a zapew ne p r z e z Ś re d n io w ie c z n y c h po­ sz u k iw aczy sk a rb ó w .

B ad an ia b ę d ą kontynuow ane w 19Θ6 r . p r z e z e k s p e d y c ję UAM,

С ? F В

KATO INEAł PAPHOS P o lsk a S t a c j a A rcheologów Ś ró d z iem ­ n o m o rs k ie j UN w K a irz e B a d an ia p r o w a d z i l i t d o c , d r h a b , W ik to r A n d rz e j Daszew­ s k i - k ie ro w n ik w y k o p a lis k , p r o f , d r h a b , Z o fia S z t e t y ł - ł o { i n s t y t u t A r c h e o l o g i i UN), E w doksia P a p u c i { i n s t y t u t A r c h e o lo g ii UJ) - a r c h e o lo d z y , d o c , d r h a b . Z b ig n iew B orkow ski ( I n s t y t u t A r c h e o lo g ii UN) - e p i g r a f i k , dr. l n ł . S t a n i s ł a w M edeksza - a r c h i t e k t , Ja c e k Kucy - f o t o g r a f .

D z ie w ię tn a s ty se z o n bad ań (0 1 .1 0 ,1 9 8 4 - 0 9 .1 1 .1 9 Θ 4 г . ) . P a ła c p ó źn o rzy m sk i,

K ontynuowano o d s ł a n i a n i e p ó źn o rzy m sk ieg o p a ł a c u p o ło ż o n e g o na o b s z a r z e K a lo u te a a w z a ­ c h o d n ie j c z ę ś c i p ółw yspu p a f i j s k i e g o . p r a c e k o n c e n tro w a ły s i ę w s k r z y d le północnym i zach o d n im , g d z ie o d k r y to s z e r e g pom ieezezerf o różnym p r z e z n a c z e n iu ,

N s k r z y d le północnym o d s ł o n i ę t o kom pleks b asen ó w , c y s t e r n o ra z p o m ie sz c z e ń o p o sa d z c e w o d o o d p o rn ej. C ały z e s p ó ł ma c h a r a k t e r d u żeg o w a r s z t a tu r z e m i e ś l n i c z e g o . W s k r z y d l e zach o d n im , w o d k ry ty c h p o m iesz czeń s z c z e g ó ln ie i n t e r e s u j ą c e j e s t p o m ie s z c z e n ie p o d z ie o n e , k t ó r e p r z y k r y t e b y ło s k l e p ie n ie » kolebkowym. In n e z a w ie r a ło d u ż ą l i c z b ę d o b rz e zachow anych p ó fn o rz y m s k lc h i w c z e s n o b lz a n ty ń s k ic h a m fo r.

W ykopaliska we wschodnim s k r z y d l e p a ła c u o d s ł o n i ł y w schodni p o r ty k p e r y s t y l u , p o ło ż o n e ­ go c e n t r a l n i e w s to s u n k u do c a ł o ś c i z a ł o ż e n i a . P o rty k m ia ł 45 m d łu g o ś c i 1 b y ł z d o b io n y m o z a i­ kami g eo m etry czn y m i, k tó r y c h w ię k s z o ś ć s i ę z a c h o w a ła .

K ontynuowano ró w n ie ż p r a c e w b e z p o śre d n im s ą s i e d z t w i e w s c h o d n ie j f a s a d y p a ł a c u . W po­ przed n im ro k u o d k r y to Łu kom pleks w s p a n ia ły c h m ozaiek z p r z e d s ta w ie n ia m i f i g u r a l n y m i . P r z e p r o ­ wadzono t r z y so n d a ż e , d z i ę k i którym ro z p o z n a n o d a l s z e p o m ie s z c z e n ia , w tym dwa z d o b io n e m o zaik a­ mi g eo m etry czn y m i, ż n a le z lo n o w ie le fragm entów m a lo w id e ł Ś c ie n n y c h , n i e k t ó r e z n i c h n o s z ą ś l a ­ dy p r z e d s ta w ie ń f i g u r a l n y c h .

P o z o s ta ło ś c io m a r c h ite k to n ic z n y m to w a r z y s z y ły l i c z n e z n a l e z i s k a c e r a m i k i , lampek o liw ­ n y c h , t e r a k o t i m onet.

I R A K

U n iw e r s y te t W arszaw ski I n s t y t u t A r c h e o lo g ii

Badani a ’ p r o w a d z i l i î p ro f* d r h a b . W aldemar C hm ielew ski - k ie ro w n ik w y k o p a lis k , Ór P i o t r B i e l i ń s k i - k ie ro w n ik w y k o p a lisk p o d c z a s n ie o b e c n o ś c i p r o f . C h m ielew sk ieg o ! d r R y szard F , M azurow ski, mgr A n d rz e j R e ic h e (Muzeum Narodowe w W a rsz aw ie)· P ie rw sz y se z o n b a d a ń . P ra c e p r o ­ wadzone w ram ach Baki Mosul Dam P r o j e c t obejm ow ały wy­ k o p a lis k a n a sta n o w is k a c h T e l l P e f f a a n 1 T e l l f tijtm o r a z b a d a n ia g e o m o rfo lo g ic z n e 1 p o w ie rz c h n io w e w o k o l i ­ c a c h T e l l R a ffa a n ,

1. T e l l R a ffaan

We w sc h o d n ie j c z ę ś c i t e l l u o tw a r to c z t e r y wykopy o ł ą c z n e j p o w ie rz c h n i 44 w*. Na g ł ę b o ­ k o ś c i 40 e s p rz y k ra w ą d z i t e l l u n a to m ia s t 80 cm, b l i ż e j je g o ś r o d k a s tw ie rd z o n o o b e c n o ść w arstw y k u ltu r o w e j, k t ó r e j m ią ż s z o ś ć w y n o s iła 3 0-40 c a . Z n a le z io n o ś l e zachow aną c e ra m ik ę d a to w a n ą na ESKI MOSUL