Stanisław Głowa
"Studia Warmińskie", t. 3, Olsztyn
1966 : [recenzja]
Collectanea Theologica 37/3, 200-201
200 B IU L E T Y N Y I R E C E N Z J E
czowym. Będzie to stanowić ułatw ienie dla czytelnika i pozwoli mu lepiej zorientować się w jej bogatej treści.
KS. S T A N IS Ł A W GŁOW A SJ, W A R S Z A W A
STUDIA WARMIŃSKIE. Tom trzeci. Olsztyn 1966, W arm ińskie W ydawnictwo Diecezjalne, str. 448.
Trzeci z kolei tom „Studiów W arm ińskich” (rocznik 1966), utrw ala w dalszym ciągu po dwóch pierwszych, pozycję tego periodyku jako nauko wego organu, wydawanego przez profesorów Sem inarium Duchownego „H osianum ,, w Olsztynie. Okazały tom tzw. naukowego form atu, w pięknej szacie graficznej i na doskonałym papierze, o objętości 448 stron, zaw iera w zasadniczej części jedenaście artykułów . Do tego dochodzą jeszcze przy końcu recenzje z zakresu filozofii, głównie polskiej, oraz rozm aite „coper-
nicana” — wszystkie pióra ks. M ariana B o r z y s z k o w s k i e g o . Spośród
artykułów cztery dotyczą problem atyki ściśle w arm ińskiej, a siedem pozo stałych rozm aitych dyscyplin kościelnych.
Jest rzeczą niemożliwą przedstaw ić w krótkiej prezentacji bogatą treść tomu i szczegółowo uwypuklić, co poszczególne pozycje wnoszą nowego w dorobek ściśle naukowy. Dlatego tytułem przykładu zwróćmy uwagę tylko na ogólną charakterystkę niektórych artykułów .
Na szczególne podkreślenie zasługuje artykuł pierwszy ks. biskupa Ja n a O b ł ą k a pt. „K u lt św. W ojciecha w diecezji w arm ińskiej”. W łaściwie jest to bogato udokum entow ana m onografia niestrudzonego historyka zagadnień w arm ińskich, który w ytraw nie podchodzi do problem u i umie ze znaw stw em posługiwać się zebranym m ateriałem bibliograficznym , w ykorzystując n a w et drobne przyczynki porozrzucane w różnych opracowaniach. Kolejno zajm uje się kultem m iejsca śmierci św. W ojciecha, kościołami zbudowanym i w ciągu wieków ku jego czci na terenie obecnej diecezji w arm ińskiej, a wreszcie kultem liturgicznym świętego, którego dowody spotykam y w daw nych mszałach, brew iarzach i rytuałach. Na zakończenie wreszcie autor zajm uje się jubileuszem 900-lecia śmierci św. Wojciecha w roku 1897.
Drugi arty k u ł z problem atyki w arm ińskiej to praca ks. Alojzego S z t o r c a pt. „Diaspora diecezji w arm ińskiej za biskupa A ndrzeja C h ry
zostoma Załuskiego (1698—1711)”. Je st to cenny przyczynek dla dziejów
polskości i katolicyzm u na terenie daw nych Prus, w okresie, kiedy k ato licy zaczęli uzyskiwać pewne praw a religijne. W związku z tym w łaśnie autor analizuje stan praw ny katolicyzm u w Prusach, a na tym tle d ra m atyczną w pewnym sensie rolę biskupa Załuskiego i diecezji w arm iń skiej w koronacji króla pruskiego w r. 1701. W dalszym ciągu przechodzi do omówienia patentu królew skiego dla katolików z r. 1701 i sytuacji religijnej w niektórych ważniejszych placów kach katolickich w diasporze, jakim i były Królewiec, Tylża i Św ięta Lipka. W ostatniej wreszcie części zajm uje się spraw ą misyjnego oddziaływ ania diecezji w arm ińskiej w po czątkach wieku X V III oraz konw ertytam i.
Na oddzielne i bardzo obszerne omówienie zasługiwałaby rozpraw a ks. W ładysława P i w o w a r s k i e g o pt. „Moralność jako sprawdzian żyw otności religijnej katolików południow ej W arm ii”. A utor zapoznaje nas
z w ynikam i badań z zakresu socjologii religii, przeprow adzonych na te renie 25 parafii, w latach 1961—1965. Postaw iony w tytule problem autor zanalizow ał kolejno od strony znajomości obowiązującego modelu m o ral ności, przyjęcia i uzasadnienia zaw artych w tym modelu norm m oral nych oraz zgodności lub niezgodności zachowań m oralnych z obow
iązu-B IU L E T Y N Y I R E C E N Z J E
jącym modelem. Dodatkowym plusem pracy jest ustaw ienie jej na tle przeobrażeń dem ograficznych ludności oraz typów spotykanych katolików. A rtykuł ten, najobszerniejszy w tym tonie, jest dalszym ciągiem prac autora z tej samej dziedziny, gdyż w jednym z poprzednich tomów ^ S tu
diów W arm ińskich” mówił już o typologii religijnej katolików południo
wej W armii. Jest wielką zasługą ks. Piwowarskiego zajęcie się tą dzie dziną nauki, k tó ra oprócz oczywiście prac ks. J. M a j k i, nie może u nas poszczycić się w ielkim i osiągnięciami. Tymczasem szereg aspektów życia religijnego, a zwłaszcza duszpasterstw a i teologii, nie może dzisiaj rozw i jać się należycie bez zapoznania się z rezultatam i badań socjologicznych. W k rajach zachodnich jest to przedm iot bardzo rozw inięty i czas n a j wyższy, aby u nas odrobiono w tym względzie zaległości.
Ks. Tadeusz P a w l u k w swym artykule pt. „K onferencje dekcmalne
w kanonicznym prawie pow szechnym i w a rm iń skim ” zw raca uwagę na
niedocenianą ostatnim i czasy instytucję konferencji dekanalnych jako poważnego środka do ożywienia poziomu życia umysłowego, ascetycznego i duszpasterskiego na terenie diecezji.
Wśród pozostałych artykułów , ks. Józef M y ś k ó w w pracy pt. „Apo-
logetyka a religioznawstwo — niektóre p u n k ty styczne w św ietle now o czesnych poglądów”, dokonuje skrótowego przeglądu wyników, do jakich
doszły dzisiaj wyodrębnione nauki religioznawcze i jaką posiadają w a r tość z apologetycznego pu n k tu widzenia. Z ajm uje się więc psychologią religii, historią religii, etnologią religii, socjologią religii, filozofią religii i fenomenologią religii. Dalej ks. Ju lian W o j t k o w s k i , znany badacz k u ltu M atki Bożej w Polsce, mówi o kulcie M atki Boskiej w polskim piśm iennictw ie do końca XV wieku. Ks. Mikołaj L o h r analizuje zagad nienia muzyki w pism ach K asjodora i ich źródła, a ks. M arian B o- r z y s z k o w s k i w kolejnym artykule o filozofii Suareza mówi na te m at problem atyki suarezjańskiej teorii przyczynowości. W reszcie ostatni a rty k u ł ks. P io tra P o r ę b y , pt. „Ks. W alenty Gadomski — wychowawca
dzieci i m łodzieży”, w brew tem u, co ty tu ł na pierw szy rzu t oka suge
ruje, nie zawiera charakterystyki sylw etki ks. Gadomskiego i jego po glądów czy m etod wychowawczych, ale omawia wyłącznie ten drugi aspekt, czyli jego zasady pedagogiczne i praktykę wychowawczą.
Czytelnik zatem, zwłaszcza duchowny, może dużo skorzystać z tej p u - . blikacji i w ydaje się, że również dalsze łam y będą spełniały w ażną rolę w polskim życiu religijnym , zaw ierając zarówno publikacje naukow e w sen sie ścisłym, jak i w pew nym sensie popularyzatorskim . Należy życzyć także na przyszłość pogłębiania i szerszego uwzględniania problem atyki w arm iń skiej.
KS. S T A N IS Ł A W GŁOW A SJ, W A R S Z A W A
OSCAR CULLMANN, Heil als Geschichte. Heilsgeschichtliche E xistenz im
Neuen T esta m en t, J. C. B. Bohr (Paul Siebeck), Tübingen 1965, s. X II 4- 328.
Tłum aczenie francuskie: Le Salut dans Vhistorire, D elachaux et Niestlś, N euchâtel (Suisse) 1966, s. 337.
H istoria zbaw ienia jest jednym z głównych tem atów zainteresow ania katolickiej teologii posoborowej, w której niektórzy widzą zasadniczą de term in an tę wszelkiej teologii, otw ierającą wielkie możliwości dialogu eku menicznego. Ile razy katolicy i protestanci zaczynają myśleć i porozumiewać się kategoriam i historii zbawienia, dialog ekum eniczny czyni wielkie pos tępy. W yrazem tego jest niedaw ne ustanow ienie in stu tu tu ekumenicznego
