M. Cybulska
Wpływ cofnięcia pozwu na bieg
przedawnienia
Palestra 7/9(69), 68-69
68 M . C y b u l s k a Nr 9 (69)
W p ły w c o fn ię c ia pozw u na bieg p rze d a w n ie n ia
om a w ia M a r i a J ę d r y c h o w s k a w n rze 4—5/1963 „Now ego P ra w a ” w a rty k u le pod ty tu łe m „S k u tk i m a te ria ln o p ra w n e cofnięcia po zw u ”.
J a k i m a w p ły w cofnięcie pozw u bez zrzeczenia się roszczenia n a bieg te rm in ó w p ra w a m a teria ln eg o ?
Is tn ie ją w zasadzie dw ie m ożliw ości ro zw ią zan ia tego zagad n ien ia: pierw sze z n ic h uzależn ia p rz e rw a n ie p rze d a w n ie n ia od dalszych losów pozw u, d ru g ie — stoi n a sta n o w isk u , że p rz e rw a n ie p rz e d a w n ie n ia pozostaje n a d a l sk u teczn e n ie zależnie od tego, co się później z w niesionym pozw em stanie. P ierw szy pogląd re p re z e n to w a n y był w u sta w o d aw stw ac h dzielnicow ych, d ru g i m .in. w p ra w ie w łoskim .
N iek tó re u sta w o d a w stw a nie z a w ie ra ją w te j m ierze żad n y ch w y ra źn y c h p rz e pisów (np. p ra w o szw ajcarsk ie), u sta n a w ia ją c ty lk o ogólne założenia co do p rz e r w a n ia biegu p rz e d a w n ie n ia i ponow nego rozpoczęcia jego biegu. P ozw ala to n a stosow anie ró żn y c h in te r p re ta c ji, a w ięc rów nież i ta k ie j, że jeżeli praw o m a te ria l n e w iąże sk u tk i z ja k ą ś czynnością procesow ą, a n a stę p n ie czynność ta zostanie pozbaw iona sw ej sk uteczności w zw iązku z in n ą czynnością procesow ą, to nie o d nosi to s k u tk u w dziedzinie p ra w a m aterialn eg o .
N asze p raw o cyw ilne, a m ianow icie kodeks zobow iązań i obecnie o b ow iązujące p rz e p isy ogólne p ra w a cyw ilnego, p rzy ję ły kon cep cję p ra w a szw ajcarskiego. A rty k u ł 111 p.o.p.c. p rz e w id u je je d y n ie, że p rz e rw a n ie biegu p rz e d aw n ien ia n a s tę p u je przez k ażd ą czynność p rze d sięw z iętą przed sądem w cedu dochodzenia roszczenia, a a rt. 112 p.o.p.c. stan o w i, że ponow ny bieg p rz e d aw n ien ia rozpoczyna się z m o m e n tem zakończenia postęp o w an ia. A le w n aszy m p raw ie procesow ym je s t przepis tej treści, że pozew co fnięty uw aża się za n ie b y ły (art. 209 § 2 k.p.c.). Na tle p o w yższego s ta n u p raw n eg o w y k ształc iły się w polskiej d o k try n ie i ju d y k a tu rz e dw a poglądy n a k w e stie w p ły w u cofnięcia pozw u n a bieg p rzed aw n ien ia. U źródeł tych poglądów le żą p rze ciw sta w n e sobie z a p a try w a n ia n a tę k w estię re p re z e n to w a n e w p rz e d w o je n n e j K o m isji K o d y fik ac y jn ej — S ekcji P ra w a Cyw ilnego, k tó ra o p rac o w a ła k odeks zobow iązań o raz w K om isji K o d y fik ac y jn ej — S ekcji P o stę p o w an ia Cyw ilnego, k tó ra o p ra c o w a ła kodeks p o stę p o w an ia cyw ilnego. Zwo-lennicy pierw szego z a p a try w a n ia tw ie rd z ą, że cofnięcie pozw u nie niw eczy dokonanego jego w n iesieniem p rz e rw a n ia p rze d aw n ien ia, zw olennicy zaś drugiego u zn a ją , że cofnięcie sk a rg i „u b e zw ła d n ia sk u tk i złączone w ed łu g p ra w a m a teria ln eg o z w n ie sieniem s k a rg i”.
P rz ed o rzecznictw em sądow ym stan ęło w ięc zagadnienie, ja k pogodzić przepisy kodeksu zobow iązań (obecnie — przep isy ogólne p ra w a cyw ilnego) z p rzepisam i w cześniejszego a k tu ustaw odaw czego, ja k im je s t kodeks p o stęp o w an ia cyw ilnego.
P ierw sze zasadnicze orzeczenie S ąd u N ajw yższego w tej m a te rii d a tu je się z dnia 13.VI.1952 r. (OSN z 1953 r., poz. 57). P rz y jęło ono, że a rt. 209 § 2 k.p.c. (głoszący, iż pozew cofnięty uw aża się za niebyły) niw eczy tylk o procesow e sk u tk i w n iesien ia pozw u, co je d n a k nie odnosi się do m a te ria ln y c h sk u tk ó w w ytoczenia pow ództw a, k tó re re g u lu je p ra w o m a te ria ln e .
W szystkie n a s tę p n e orzeczenia S. N. p rz y jm u ją ta k że istn ien ie linii podziału m iędzy sk u tk a m i procesow ym i a sk u tk a m i m a te ria ln o p ra w n y m i. W szczególności
S r 9 (69) P rze g lą d p r a s y p r a w n ic z e j 69 u ch w a ła 7 sędziów S ądu N ajw yższego z d n ia 8.XI.1960 r. (O SPiK A 9/59/504) w sw ym u z a sa d n ie n iu p rz y jm u je , że „(...) czynność pro ceso w a w y w o łu je s k u tk i w dzie dzinie c y w iln o p ra w n ej n iezależnie od sk u tk ó w procesow ych. Jeżeli w ięc czynność procesow a w p o stę p o w an iu sądow ym nie w y w o łu je zam ierzonych sk u tk ó w , to z tego nie w y n ik a jeszcze, że nie w y w o łu je ona rów n ież d alszych sk u tk ó w , ja k ie z n ią w iąże p ra w o m a te ria ln e . Czynność procesow a będzie zatem b ezsk u teczn a rów nocześnie w p ra w ie zarów no procesow ym , ja k i cyw ilnym , je śli z m ocy p o szczególnych p rzepisów n ależałoby ją tra k to w a ć ja k o bezskuteczną ta k w je d n e j, ja k i w d ru g ie j dziedzinie”. T reść cyto w an ej uch w ały w sk a z u je n a to, że przez cofnięcie pozw u u le g a ją u c h y len iu z m ocy a rt. 209 § 2 k.p.c. je d y n ie sk u tk i p ro cesow e spow odow ane jego w n iesien iem , a w obec b ra k u odpow iedniego p rze p isu
w p ra w ie m a te ria ln y m •— sk u tk i m a te ria ln o p ra w n e n ie z o sta ją uchylone.
D rugi pogląd, w m y śl któ reg o cofnięcie pozw u m a sk u tk i zarów no w dziedzinie p r a w a procesow ego, ja k i w dzied zin ie p ra w a m a teria ln eg o , zn a la z ł sw e odbiicie
w p rze d w o jen n y m o rzecznictw ie S ądu N ajw yższego.
A u to rk a p rz y c h y la się do tego drugiego pogląd u u w ażając, że p o w in n a pan o w ać je d n o lito ść pojęć w p ra w ie cyw ilnym procesow ym i m a te ria ln y m , zw łaszcza je śli się zw aży, że p ra w o procesow e służy do re a liz o w a n ia .praw a cyw ilnego m a te ria ln e go. Je że li w ięc czynność procesow ą uw aża się za „ n ieb y łą”, to p o w in n a ona być ró w n ież „ n ieb y łą” w zak resie p ra w a m a te ria ln e g o . Z a pow yższym poglądem p rz e m a w ia — zd an iem a u to rk i — ta k że i to, że in te rp re ta c ja przepisów p ra w n y c h p o w in n a zm ierzać do pow iązan ia ich w p ew n ą logiczną całość. Je śli w ięc nie budzi w ątp liw o ści to, że w raz ie u m o rze n ia zaw ieszonego n a zgodny w n io sek p o stę p o
w a n ia — w obec n ie p o d jęc ia go w u sta w o w y m te rm in ie — w n iesio n y pozew n ie p rz e ry w a p rze d aw n ien ia, to ty m b ard z iej sk u tk i ta k ie pow inny się w iązać z f a k te m cofnięcia pozw u.
W ra m a c h p ra c k o d y fik ac y jn y ch o b ejm u ją cy c h cało k ształt przepisów p ra w n y c h o m a w ian e p rze p isy pozostały n is zm ienione w p ro je k ta c h k o d ek su p o stę p o w a n ia cyw ilnego i kodeksu cyw ilnego. W zw iązku z pow yższym a u to rk a w y ra ża z a p a try w a n ie , że p o w in n a być p rz y ję ta w przyszłości je d n o lita in te rp re ta c ja ty c h p rz e p i sów co do je d n a k o w y c h sk u tk ó w czynności procesow ych ta k w za k resie p ra w a p ro cesowego, ja k i w in n y c h d ziedzinach praw a.
Z o b o w ią z a n ia i o d p o w ie d zia ln o ść w uspołecznionym o b ro c ie
to te m a t a rty k u łu S t e f a n a B u c z k o w s k i e g o w nrze 5—6/1963 „P ań stw a i P r a w a ” .
„M it o n ie istn ie n iu sprzeczności i k o n flik tó w w łonie społeczeństw a so c jalisty c z nego n igdy nie zapuścił k orzeni n a te re n ie n a u k społecznych, chociaż były okresy, kiedy p ró b o w a ł się tam rozgościć (...)”.
T ym i słow am i rozpoczyna a u to r sw e w yw ody. W rzeczyw istości k o n flik ty is tn ie ją, a n o rm y p ra w n e ro d zą się z ty c h k o n flik tó w i są ich w y razem . S przeczności i k o n flik ty w y stę p u ją ze szczególną w y ra zisto śc ią w dziedzinie socjalisty czn y ch sto su n k ó w p ro d u k c ji i w ym iany. P o ja w ia się tu ta j często zjaw isko tzw . „ry n k u p ro d u c e n ta ”, którego sym ptom y w y stę p u ją w ów czas, gdy g lobalny p o p y t nie je s t p o k ry w a n y przez istn ie ją c ą podaż. W ówczas — o d w ro tn ie niż przy „ ry n k u n a b y w cy” , k tó ry się c h a ra k te ry z u je w ięk szą podażą niż popytem — n ab y w c a uzależnio n y je s t od p ro d u ce n ta. W ta k ie j sy tu a c ji zad an iem norm p raw n y ch będzie zap cw
