Roman Łyczywek
Adwokatura Polska Anno Domini
1914
Palestra 38/5-6(437-438), 211-212
LISTY DO REDAKCJI
Adwokatura Polska Anno Domini 1914
Niedawno obchodzono pod hasłem 75-lecia adw okatury polskiej rocznicę ogłoszenia pierwszego statutu palestry w Dzienniku Ustaw z podpisem Naczelnika Państw a, Józefa Piłsudskiego.
Chcąc zachować ścisłość, należałoby stwierdzić, że ogłoszenie dekretu nie było początkow ym mom entem działalności autonom icz nej adw okatury polskiej, lecz raczej jej etapem końcowym, n ada jącym formę praw ną faktom , które dojrzały już w poprzednich latach, a których najwyraźniejszym zaznaczeniem był zjazd ad w okatury polskiej we Lwowie w czerwcu 1914 r., tuż przed wybu chem I wojny światowej.
Sytuacja adw okatury polskiej na przełomie wieku XIX i XX w poszczególnych zaborach była wysoce różna.
A dw okatura w zaborze austriackim posiadała w pełni rozwinięty sam orząd, w którym decydującą rolę odgrywali adw okaci n a ro d o wości polskiej. W zaborze pruskim sam orząd adw okacki istniał w w arunkach typowych, jednakże możliwości wpływania na sprawy zaw odu ze strony Polaków były wyraźnie ograniczone, chociaż liczba adw okatów -Polaków była zbliżona do liczby Niemców. Trzecią, dość liczną grupę narodow ościow ą stanowili adw oka- ci-Żydzi.
Zupełnie odm iennie przedstawiała się sytuacja w Królestwie Kongresowym. N arodow ościow o adw okatura w Królestwie była polska, a wielu bardzo wybitnych adw okatów -Polaków wykonywało praktykę poza Królestwem (Spasowicz, Babiański, Lednicki). Mimo to i wbrew wyraźnej ustawie, nie pow ołano na terenie Królestwa sam orządu adwokackiego, wychodząc ze słusznego niewątpliwie przekonania, że sam orząd taki stałby się ukrytą form ą polskiej władzy publicznej.
M imo tych zróżnicowanych w arunków pracy, adwokaci polscy stale podkreślali swą odrębność i samodzielność. Jednym z przeja wów tego stanow iska było uzależnienie przez adw okatów z K rólest wa swego udziału w ogólnorosyjskim zjeździe adw okatury w M osk wie w r. 1905 od wyraźnego zaznaczenia przez zjazd, że uczestnicy z Królestwa będą stanowili odrębną grupę uczestników.
Najwięcej aktywności w tym kierunku rozwijali adwokaci polscy na terenie Galicji (b. zaboru austriackiego). Tu odbyło się na przełomie wieku kilka zjazdów adwokackich (względnie prawników i ekonomistów) z szerokim udziałem uczestników spoza Galicji. Tu
Listy do Redakcji
w r. 1911 powstał Związek Adw okatów Polskich, który stał się naczelną, ponadzaborow ą organizacją adw okatów polskich.
W ten sposób dojrzewała koncepcja szeroko pojętego zjazdu adw okatury. W pracach organizacyjnych takiego zjazdu brało udział wielu adw okatów , reprezentujących nie tylko tereny zaborcze, ale i wszystkie, również zamorskie, tereny, gdzie działali adwokaci- -Polacy.
Zaplanow any w taki sposób zjazd odbył się w czerwcu 1914 r. we Lwowie, a przygotowywał go obszerny zespół organizatorów z adw. A ntonim Dziedzielewiczem na czele.
Powszechność tego zjazdu z p u nktu widzenia planów i losów adw okatury zaznaczona została przez fakt, że na początku zjazdu przewidziano składanie spraw ozdań z sytuacji adw okatury polskiej w poszczególnych zaborach. Sprawozdania takie złożyli z zaboru rosyjskiego adw. Stanisław C ar (późniejszy m inister sprawiedliwości i marszałek sejmu), a z zaboru pruskiego adw. W ładysław M ieczkow ski i adw. M arian Koszewski (późniejszy dziekan Izby Adwokackiej w Poznaniu).
W prawdzie wybuch wojny światowej w bardzo krótkim czasie otworzył nowe horyzonty i doprowadził do innych rozw iązań, warto jednak podkreślić, że adw okatura polska dojrzewała do samodziel ności własnym wysiłkiem i że nadanie temu form zgodnych z przepi sami towarzyszyło jedynie osiągnięciom samej adw okatury.
R o m a n Ł y c z y w e k
