http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 6 (2007), p-23-32
Osady ściekowe alternatywnym paliwem dla kotłów
energetycznych
Karcz H1., Kantorek M1., Folga K2., Butmankiewicz T2., Kozakiewicz A3., Maciejak D3. 1
Katedra Kotłów i Turbin Wydz. Mech-Energ. Politechnika Wrocławska 2ZBUS Combustion Sp. z o. o.
3TKW Combustion Sp. z o.o
Streszczenie
Powszechność poszczególnych sposobów postępowania z osadami w różnych krajach zmienia się w czasie i zależy od czynników ekonomicznych a w znacznym stopniu także pozaekonomicznych. Wśród tych ostatnich decydujące znaczenie ma zarówno szeroko podjęta ochrona środowiska jak i społeczna akceptacja proponowanego sposobu wykorzystania, składowania czy spalania osadów. Zaostrzenie przepisów warunkujących składowanie osadów czy rolnicze ich wykorzystanie stwarza konieczność ich utylizacji na drodze termicznej z energetycznym wykorzystaniem i energii chemicznej. Przedstawiona technologia „KJN” termicznej utylizacji osadów ściekowych daje możliwość budowy instalacji współpracującej z kotłem energetycznym i wykorzystaniem powstałej energii cieplnej ze spalania osadów do produkcji pary wodnej.
Abstract
Sewage sludge as alternative fuel for power plant stoker fired boiler
The popularity of particular ways in which sewage sludge is dealt with in different countries changes over time and mainly depends on economic factors, and also, to a large extent, on non-economic factors. As regards the latter, both environment protection and social acceptance of the way in which sludge is used, stored or burned, are crucial. Tightening of regulations concerning the storage or use of sludge in farming makes it necessary to utilize them in a thermal way, transforming their chemical energy into power. The ”KJN” technology, thermal utilization of sewage sludge, which is described in this work, makes it possible to construct an installation that works with the power industry boiler and to use the heat energy, produced as a result of sludge combustion, to produce steam.
1. Wstęp
Osady są produktem oczyszczania ścieków w rezultacie poddania ich procesom fizycznym, fizykochemicznym i biologicznym w oczyszczalniach ścieków. Osad ściekowy jest układem dyspersyjnym, w którym faza niedyspersyjna jest fazą ciekłą w postaci wody z rozpuszczonymi w niej substancjami, a faza zdyspergowana fazą stałą w postaci części nierozpuszczalnych oraz niekiedy faza gazowa, w postaci gazu rozpuszczonego w cieczy [1].
Skład osadów zmienia się w szerokich granicach, zależnie od rodzaju produkcji, od rodzaju stosowanych technologii, od struktury społecznej ludności, od charakteru geograficznego miejscowości, z których pochodzą ścieki itd.
Od charakteru struktury osadu zależy zdolność zatrzymywania wody przez jego cząstki stałe. Woda jest dominującym składnikiem i jej ilość waha się od 92 do 99.5% w postaci: • wody wolnej,
• wody kapilarnej,
• wody fizycznej i chemicznej związanej z substancją stałą lub biologiczną z organizmami żywymi [1, 2].
Na rys. 1 przedstawiono strukturę gospodarki komunalnymi osadami ściekowymi wytworzonymi w Polsce w 2004r. Warto tu zwrócić uwagę, że tylko 0,3% jest poddawane przekształceniu termicznemu.
przekształcone termicznie 0,3% stosowane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu 7,6%
stosowane do rekultywacji terenów w tym gruntów na cele rolne 28,1%
stosowane w rolnictwie 17,0% magazynowane czasowo 6,5%
składowane razem 41,4%
W omawianym Krajowym Programie Gospodarki Odpadami (2006) przewiduje się do roku 2018 znaczne zwiększenie procentowego, termicznego unieszkodliwienia tego rodzaju osadów w stosunku do 2010 r., co ilustruje rys. 2
Podane powyżej przykłady wskazują na znaczną masę odpadów, którą trzeba będzie termicznie unieszkodliwić w Polsce.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2010 2015 2018 Unieszkodliwianie termiczne Kompostowanie Wykorzystanie rolnicze Stosowane do rekultywacji
Rysunek 2. Przewidywana struktura technologii przekształcania osadów ściekowych w Polsce.
Mając na uwadze strukturę i ilość powstałych w Polsce oczyszczalni ścieków staje się oczywiste, że trzeba będzie na tych obszarach budować odpowiednie instalacje służące termicznemu unieszkodliwieniu. W ten sposób powstała w 2004r. koncepcja budowy instalacji „KJN” do termicznej utylizacji odpadów i spalania biomasy oraz paliw konwencjonalnych.
Koncepcję tę postanowiono zrealizować w 2005r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjnym Polutil s.j. Termiczna Utylizacja i Spalanie Biomasy z Siedzibą w Ostrowite gmina Lniano, gdzie była do spalania mączka mięsno-kostna, surowe odpady zwierzęce, osady ściekowe, odpady komunalne, różnego rodzaju odpady organiczne oraz tłuszcz zwierzęcy. Głównym realizatorem i konstruktorem tej instalacji był TKW i ZBUS COMBUSTION z Głowna. Wsparcia od strony naukowej udzielił Zakład Kotłów i Turbin Wydziału Mechaniczno-Energetycznego przy Politechnice we Wrocławiu
Wybór metody stabilizacji osadów ściekowych zależy od przewidywanego sposobu jego ostatecznego usunięcia z oczyszczalni oraz od wielkości oczyszczalni. W przypadku małych oczyszczalni ścieków przeróbka i unieszkodliwianie osadów są ograniczane do niezbędnego
minimum, w celu obniżenia kosztów oraz uproszczenia eksploatacji. Przykład zagospodarowania osadów z małych oczyszczalni przedstawiony jest na schemacie rys 3. W najbliższych latach należy się jednak spodziewać, że będzie całkowity zakaz rolniczego wykorzystania osadów ściekowych, bakteriologicznie niestabilnych, niezależnie od wielkości oczyszczalni, z której pochodzą.
Rysunek 3 – Schemat struktury zagospodarowania osadów ściekowych [5].
2. Niektóre własności fizykochemiczne osadów ściekowych przydatne do
projektowania procesów spalania
Zakres analiz fizyczno-chemicznych osadów zależy od celu i potrzeb użytkownik. Zazwyczaj wykonuje się oznaczenia fizyczne takie jak, temperatura, barwa, konsystencja, uwodnienie oraz oznaczenia chemiczne: sucha masa, sucha masa organiczna, zawartość azotu, fosforu, potasu (N, P, K), zawartość poszczególnych metali ciężkich, ich sumę, kwasy lotne. W cieczy nadosadowej wykonuje się analizy odczynu, zasadowości, kwasowości. Ponadto wykonuje się oznaczenia biologiczne takie jak: liczba bakterii chorobotwórczych, liczba pasożytów i liczba jaj pasożytów. Rzadziej wykonuje się oznaczenia specjalne specyficznych zanieczyszczeń zawartych w osadach takich jak pestycydy, tłuszcze, białka itp.
Skład fizykochemiczny osadów zależy od rodzaju i ilości ścieków wprowadzanych do kanalizacji oraz metod ich oczyszczania. W ostatnich latach maleje np. w osadach zawartość metali ciężkich, które muszą być usuwane ze ścieków przemysłowych przed ich wprowadzeniem do kanalizacji miejskiej. Skład chemiczny osadów jest zmienny w bardzo szerokim zakresie, zarówno w poszczególnych oczyszczalniach jak i w czasie eksploatacji. Przybliżony skład chemiczny osadów podaje tabela 1 wg [1]
Tabela 1. Przeciętny skład chemiczny osadów. % składnika Składnik Osad wstępny surowy Osad czynny surowy Osad przefermentowany (zmieszany) Sucha masa organiczna 60÷80 60÷75 45÷60 Pozostałość po spaleniu 20÷40 25÷40 40÷55 Białko 20÷30 30÷40 15÷20 Tłuszcze 6÷35 5÷12 3÷20 Celuloza 5÷15 5÷15 5÷15
Własności technologiczne decydują o podatności osadów do stabilizacji lub ostatecznego unieszkodliwiania. Do własności technologicznych osadów należą:
• charakterystyka postaci wody występującej w osadzie, • opór właściwy osadu na odwadnianie,
• ciepło spalania i wartość opałowa osadu, • lepkość i charakterystyka płynięcia osadu.
Oznaczenia własności technologicznych osadów należą do grupy oznaczeń specjalnych, praktycznie rzadko wykonywanych w eksploatacji oczyszczalni. Ich rolę i znaczenie przedstawiono przy omawianiu poszczególnych procesów stabilizacji osadów.
Osady składają się z cząstek stałych i wody. Im więcej wody jest w osadzie, tym jest on bardziej płynny i bardziej uwodniony. Woda w osadzie występuje w trzech postaciach: wody wolnej (międzycząsteczkowej) wody kapilarnej i wody związanej (woda chemicznie związana).
W procesie zagęszczania tylko woda wolna jest usuwana z osadu. Woda wolna to jest ta woda, która oddziela się samorzutnie od osadu np. w czasie odstania czy odsączania. Woda wolna dominuje w osadach przy uwodnieniach od 80% do 99,9%.
3. Wymogi prawne i techniczne dotyczące termicznego przekształcania
odpadów
Warunki techniczne, jakie muszą być spełnione w czasie procesu termicznego przekształcania odpadów ustala Rozporządzenie Ministra Środowiska [2].
Oprócz wymogów technologicznych prowadzenia procesu, rozporządzenie określa sposób monitorowania procesu i parametry pozostałości poprocesowych. W szczególności rozporządzenie zaleca aby:
• temperatura gazów powstających w wyniku spalania osadów ściekowych utrzymana była przez co najmniej 2 sekundy na poziomie nie niższym niż 1100ºC dla odpadów zawierających powyżej 1% związków chlorowcoorganicznych, przeliczonych na chlor
albo 850ºC dla odpadów zawierających poniżej 1% związków chlorowcoorganicznych, przeliczonych na chlor,
• pozostałości po spaleniu zawierały, w żużlu i popiołach poniżej 3% węgla organicznego – albo udział części palnych w żużlach i popiołach paleniskowych wynosił poniżej 5%,
• instalacja była wyposażona w co najmniej jeden automatycznie włączający się palnik pomocniczy do stałego utrzymywania temperatury procesu oraz wspomagania jego rozruchu i zatrzymania,
• automatyczny system zadawania odpadów pozwalający na zatrzymanie zadawania odpadów do czasu osiągnięcia wymaganej temperatury albo zatrzymujący zadawanie odpadów, gdy nie sposób osiągnąć wymaganej temperatury lub nastąpiło, wg wskazań systemu pomiarów emisji – przekroczenie dopuszczalnych wielkości emisji,
• instalacja do spalania odpadów była wyposażona w węzeł oczyszczania spalin gwarantujący oczyszczenie gazów odlotowych co najmniej do poziomu dopuszczalnych wartości emisyjnych,
• urządzenia do odzysku energii powstającej w procesie spalania odpadów, • urządzenia techniczne do ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, • urządzenia do gromadzenia suchych pozostałości poprocesowych.
Rozporządzenie poleca także, aby w toku prowadzenia procesu spalania, prowadzony był w komorze spalania lub dopalania ciągły pomiar: temperatury gazów spalinowych, zawartości tlenu w gazach spalinowych i ciśnienia gazów spalinowych
Konieczność dokonywania wyżej podanych pomiarów w sposób ciągły wymusza rejestrację danych z monitoringu procesu – w postaci zapisów rejestrowanych w pamięci komputera, bądź co najmniej ciągłość pomiarów monitorujących proces, winna być rejestrowana w inny sposób.
4. Technologia „KJN” termicznego przekształcania osadów z odzyskiem
energetycznym
Mając na względzie geograficzne rozmieszczenie oczyszczalni ścieków w Polsce, ich strukturę produkcyjną oraz globalną ilość, produkowanych osadów, już dziś można z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że w najbliższych latach nie są w stanie osiągnąć redukcji osadów wynikających z prawnych zobowiązań. Pojawiające się w tej sytuacji pytanie, czy problem rozwiąże termiczne przekształcenia osadów w indywidualnych instalacjach usytuowanych w pobliżu oczyszczalni ścieków produkcyjnych jako produkt przekształcenia energię cieplną wykorzystaną przez lokalną społeczność, czy współspalanie odpadów z konwencjonalnymi paliwami w instalacjach przemysłowych, a szczególnie w blokach energetyki zawodowej od kilku już lat budzi uzasadnione zainteresowanie, zarówno władz samorządowych, jak i energetyki zawodowej. Te pierwsze powinny, bowiem uporządkować krajową gospodarkę odpadami, a energetyka zawodowa coraz śmielej powinna przymierzać się do wytwarzania „zielonej energii”: z osadów ściekowych. Z wielkimi nadziejami na takie rozwiązanie oczekuje także szereg społeczności lokalnych, które w irracjonalnej obawie przed termicznym przekształceniem tego rodzaju odpadów w specjalnie do tego
celu zaprojektowanych spalarniach, zlokalizowanych na terenie oczyszczalni ścieków często znajdujących się w pobliżu miejsca ich zamieszkania, chcą przesunąć ten problem jak najdalej od swoich miejsc zamieszkania na teren oddalonych elektrowni czy elektrociepłowni.
Czy jednak te profesjonalne instalacje energetyczne powołane i eksploatowane zasadniczo dla innego celu są przygotowane na takie wyzwanie? Czy obiekty energetyki zawodowej będą w stanie spełnić rygorystyczne wymagania w zakresie dotrzymania standardów emisyjnych, wymagania procesowe oraz wymagania związane z obowiązkiem monitoringu emisji i procesu, które już niemal od dwóch lat obowiązują w Polsce i są skutkiem implementacji prawa wspólnotowego? Odpowiedzi na te pytania można względnie łatwo sformułować, wyrażając przy tym dużą dozę powątpiewania, tym bardziej, że jak dotąd w kraju przeprowadzane są jedynie próby współspalania osadów ściekowych z węglem w kotłach fluidalnych, sporadycznie w kotłach rusztowych. Jak dotychczas budowana jest w jednej z elektrowni na Południu Kraju prototypowa instalacja w postaci przedpaleniska do kotła pyłowego wykorzystująca technologię „KJN” do spalania wszelkiego rodzaju OZE, w tym również osady ściekowe [6÷9].
Technologia „KJN” termicznej utylizacji odpadów oraz współspalania biomas i paliw kopalnych o łącznej zawartości zarówno popiołu jak i wilgoci do 80% wag. Przy zachowaniu dopuszczalnych emisji substancji gazowych i zawartości niedopału w popiele zgodnie z obowiązującymi normami krajowymi i Dyrektywami Unijnymi. Struktura fizyczna utylizowanych odpadów i spalanej biomasy i konwencjonalnych paliw kopalnianych może być zarówno w postaci stałej, jak i w postaci „pulpy” i gęstej „mazi”. Nazwa technologii „KJN” pochodzi od pierwszych liter twórców: K – Karcz Henryk, J – Jodkowski Wiesław, N – Nunberg Janusz.
Technologia „KJN” jest chroniona patentami i zgłoszeniami patentowymi, których właścicielem jest TKW i ZBUS COMBUSTION Głowno.
Czytelny i w miarę ustabilizowany zbiór aktualnych krajowych przepisów dotyczących współspalania odpadów, które dla danej instalacji jednoznacznie definiują wymagane standardy emisyjne i niezbędne do zachowania warunki przebiegu procesu współspalania odpadów, pozwala już po krótkiej analizie udzielić wstępnej, a zarazem najważniejszej odpowiedzi, bezpośrednio przekładającej się na skutek finansowy projektowanego przedsięwzięcia. Jednocześnie należy wyraźnie podkreślić, że obowiązujące przepisy prawne stawiają wysokie wymagania i nie wszystkie instalacje, w których od strony technicznej kotła energetycznego możliwe jest współspalanie odpadów, będą je w stanie spełnić bez konieczności poniesienia wysokich nakładów na modernizację systemu oczyszczania spalin czy monitoringu emisji zanieczyszczeń. Preferowane będą przede wszystkim określone rodzaje kotłów energetycznych wyposażonych w zaawansowaną technicznie instalację oczyszczania spalin. Podjęcie, zatem ostatecznej decyzji o współspalaniu odpadów w danej instalacji przemysłowej, a szczególnie w danego rodzaju bloku energetycznym opartym na kotle rusztowym, pyłowym czy fluidalnym, musi zostać poprzedzone szczegółową analizą szeregu uwarunkowań, wśród których na pierwszym
miejscu należy wymienić uwarunkowania prawne, które w ogóle rozwiązują problem budowy lub niebudowy instalacji.
Następnym bardzo istotnym problemem jest sporządzenie planu logistyki dostaw OZE w sposób ciągły przynajmniej w okresie 3-letnim. Następnie znając rodzaj OZE i źródło jego dostaw należy precyzyjnie określić jego własności fizykochemiczne, kinetyczne i energetyczne będące bazą danych dla wykonania projektu spalania OZE w instalacji przedpaleniska wsółpracującego z kotłem energetycznym [9÷12]. Schemat instalacji przedpaleniska współpracującego z kotłem energetycznym przedstawiony jest na rys 5.
Rysunek 4. Schemat instalacji przedpaleniska współpracującego z kotłem energetycznym.
5. Posumowanie
Wyniki oznaczeń analizy technicznej i analizy elementarnej osadów pochodzących z różnych oczyszczalni ścieków różnią się między sobą w znaczący sposób w zawartości popiołu, wilgoci, w składzie elementarnym substancji organicznej i substancji nieorganicznej.
Wartość opałowa osadów świeżych podlega dużym wahaniom zmieniając swą wielość od wartości ujemnych do dodatnich w zależności, z których pochodzą oczyszczalni.
Zaprezentowane wyniki wykazują, że spalanie osadu ściekowego w warunkach optymalnego procesu spalania nie stanowią żadnego zagrożenia ekologicznego dla atmosfery i spełniają wszelkie wymogi Ustawy Polskiej jak i wymogów wynikających z Dyrektyw Unii Europejskiej
Przedstawione dane są bazą wyjściową do analizy możliwości termicznej utylizacji osadów i stanowią podstawę do obliczeń cieplnych instalacji technologicznej
Literatura
[1] Wandrasz J.W., Wandrasz A.J.: Paliwa formowane biopaliwa i paliwa z odpadów w procesach termicznych. Wydanie „ Seidel – Przywecki” Sp. z o.o. Warszawa 2006
[2] DymrzewskZ., Oleszkiewicz J.A.. Lozański M. W.: Poradnik Eksploatora Ścieków. Wyd. PZITS. Poznań 1997
[3] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów { Dz. U.nr 37 z 2002 r., poz. 339 + zmiana Dz. U. nr 1 z 2004 r. ,poz..2)
[4] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U.nr 260 z 2005 r., poz. 2181)
[5] Kalisz L., Każmierczuk M.: Analiza aktualnego stanu sanitarnego osadów ściekowych z oczyszczalni ścieków miejskich pod kątem ich dalszej utylizacji. Katalog zunifikowanych obiektów i rozwiązań w systemie UNIKLAR. Suplement CTBK. Warszawa 1990 r.
[6] Karcz H.: Instalacja „ KJN” do termicznej utylizacji odpadów i spalania biomasy oraz spalania paliw konwencjonalnych. Wygłoszono na konferencji „ Polskie Technologie dla Sanitacji i Dezodoryzacji Ferm i Obiektów produkcji Zwierzęcej”.
[7] Karcz H., Jodkowski W., Krzysztof M., Folga K., Kozakiewicz A., Charusta M.: Utylizacja termiczna odpadów zwierzęcych przy pomocy technologii „ KJN”. Wygłoszone na Międzynarodowa X Konferencja Kotłowa 2006 pt. „ Aktualne Problemy Budowy i Eksploatacji Kotłów”. Szczyrk „ Orle Gniazdo” 17 -20 pażdziernika 2006. Prace JM i UE Pol. Śląskiej 10 th International Conference on Boiler Technology 2006. Konferencje, 2006, Z16, t 2, s 53-71 [8] Karcz H., Jodkowski W., Krysztof M., Folga K., Kozakiewicz A., Charusta M.: Wykorzystanie
technologii „KJN” do termicznej utylizacji osadów ściekowych. Wygłoszono: Międzynarodowa X Konferencja Kotłowa 2006 pt. „ Aktualne Problemy Budowy i Eksploatacji Kotłów” Szczyrk „ Orle Gniazdo” 17-20 pażdż. 2006. Prace Naukowe JM i UE Pol. Śląska. 10th International. Conference on Boiler. Technology 2006. Seria Monografir, Konferencje, 2006, Z 16, T2, s 72-91.
[9] Głąbik R., Rzepa K., Modliński Zb., Sikorki Wł., Kosiarek-Herbuś A., Karcz H.: Obliczenia cieplne kotła OP-150 dla różnych udziałów energetycznych biomasy w paliwie. Wygłoszona: Międzynarodowa X Konferencja Kotłowa 2006 pt. „ Aktualne Problemy Budowy i Eksploatacji Kotłów” Szczyrk, „ Orle Gniazdo”, 17-20 pażdż. 2006. Prace Naukowe JM i UE POL. Śląska 10th International Conference on Boiler Technology. Seria. Monografie, Konferencje 2006, Z 16, t 1, s 215 – 235.
[10] Karcz H., Głąbie K., Kosiarek-Herbuś A., Kurzelewski J., Kozakiewicz A., Rzepa K.: Możliwości spalania biomasy w kotłach energetycznych. Konferencja Naukowo –Techniczna pt. „ Nowoczesne Technologie Spalania Węgla i Paliw Odpadowych”. Materiały: Konferencyjne s 79 – 92. Szczyrk 15- 15 Listopada 2006/
[11] Karcz H., Modliński Zb., Głąbik R., Kosiarek - Herbuś A. Kurzelewski J,: Wpływ spalania biomasy w przedpalenisku na aerodynamikę kotła energetycznego. Wygł. Konferencja Naukowo Techniczna pt. „Nowoczesne Technologie Spalania Węgla i Paliw Odpadowych”. Materiały Konferencyjne s.107-120. Szczyrk 15-17 listopada 2006.
[12] Modliński Z., Głąbie R., Rączka P., Herbuś-Kosiorek Kosiarek., Karcz H.: Badania teoretyczne cyrkulacji wody w parowniku zmodernizowanego kotła OP-150 współpracującego z przedpaleniskiem na biomasę o mocy cieplnej 40 MW. Wyg. Konferencja Naukowo- techniczna pt. „ Nowoczesna Technologia Spalania Węgla i Paliw Odpadowych”. Materiały Konferencyjne s. 177-190. Szczyrk 15-17 listopada 2006 r.
[13] Bernacka J., Pawłowska L.: Zagospodarowanie i wykorzystanie osadów z miejskich oczyszczalni ścieków. Wybrane problemy. IOŚ Warszawa 1994.
[14] Siuta J.: Problemy i program gospodarowania osadami ściekowymi w oczyszczalni ścieków w Częstochowie. Materiały na seminarium naukowo- techniczne: Przyrodnicze użytkowanie osadów ściekowych Warszawa, październik 1994.
[15] Siuta J, Pawłowska L.: Wytyczne do przyrodniczego zagospodarowania osadów z oczyszczania ścieków komunalnych i komunalno- przemysłowych. IKŚ Warszawa 1980.
[16] Kempa ES: Przyszłościowa gospodarka osadami. Materiały na krajową konferencję naukowo-techniczną pt.„ Problemy gospodarki osadowej w oczyszczalniach ścieków” Częstochowa 1993.
[17] Karcz H., Butmankiewicz T., Kotulski A.: Możliwości spalania osadów pościekowych z GOŚ. Łódż w Elektrowni „Bełchatów” Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej nr 926 Cieplne Maszyny Przepływowe. Turbomachinery Nr. 124 – s 7-19. Łódż 2003.
[18] Karcz H., Kozakiewicz A., Butmankiewicz T.: Termiczny proces utylizacji osadów ściekowych. Zeszyty Naukowe, Politechniki Łódzkiej Nr 944. Instytut Maszyn Przepływowych „ Cieplne Maszyn Przepływowe, Turbomachinery” No 126, s 103-11, Łódż 2004. IV Krajowa Konferencja Regos 2004 „ Racjonalne Wykorzystanie Energii w Gospodarce Wodno – Ściekowej” Arturówek k /Łodzi: 15- 17 września 2004.
[19] Karcz H., Butmabkiewicz T., Kozakiewicz A.: Możliwości spalania odpadów organicznych osadów ściekowych w urządzeniach energetycznych. Konferencja Naukowo – Techniczna „ Monitorning Środowiska Przyrodniczego ze Szczególnym Uwzględnieniem Biomasy w Energetyce” Połaniec - Baranów Sandomierski 21 pażdziernika 2004.
[20] Karcz H., Krzysztof M., Michalak J., Sitkowski W.: Sposób Zagospodarowania osadów ściekowych. Wodociągi – Kanalizacja 2005 Nr 6 (czerwiec), s 16- 18.
[21] Karcz H.,Sitkowski W. Folga K., Kozakiewicz A.: Wysokotemperaturowa technologia utylizacji osadów ściekowych s 132 – 135. Dla Miasta i Środowiska III Konferencja Problemy Unieszkodliwiania Odpadów. Warszawa 21listopada 2005 Wydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej P.W. EKO Problemy, 2006, Nr1, s 10-11.
