lezoek ook onze website:
www.swzonline.nl
I n h o u d s o p g a v e
3
j"erinliialJ^iitoraationLKey
Questioj
Answered
:e the early nineties, terminal operators have been king on robotising t h e equipment at their facilities. 1 the r e c e n t openings o f t h e n e w facilities at M a a s -te 2, robotisation in the container industry has r e a c h e d ll-tims high. W h a t are the implications for the sector? Lild w e e x p e c t others to f o l l o w quickly, or w i l l developits come t o a (temporary) halt? W h a t are the social i m
-ts of ongoing robotisation? W h a t are the technologies available? Has integration :hed a level of maturity, or are the projects still " s t a t e - o f - t h e - a r t " in the w o r s t sense?
9
RFID kan besparingspotentieel
scheepsbouw ontsluiten
'Het b o u w e n van een schip is vergelijkbaar met het maken van een legpuzzel: het zoeken van de juiste stukjes kost veel t i j d , het leggen zelf gaat relatief snel. De grootste uit-daging is dan ook niet de b o u w zelf, maar de organisatie van het logistieke proces eromheen. Als de maritieme sec-t o r hierin een efficiënsec-tieslag maaksec-t, leversec-t dasec-t miljoenen op.'
7
Enclosed Space Operations
Cases of fatalities and injuries have noted dynamic nature and distinctive challenges of enled space operations. A c c o r d i n g to IVlarine A c c i t Investigators' International Forum (MAIIF) s t a -cs alone, t h e r e w e r e 93 fatalities and 96 injuries 1 result of enclosed space operations b e t w e e n 3 and 2009. Is our c u r r e n t a p p r o a c h t o risk
assess-i t and control measures assess-in enclosed space operatassess-ions massess-issassess-ing t h e poassess-int?
Verder in dit nummer
Nieuws
24
Norway, Frontrunner in
Maritieme markt
Making Shipping More
Maand maritiem
Sustainable
Voor u gelezen
27
Unleashing the Potential:
Cross-cultural
CoVadem
Management
34
Ingenieurs in de Valleys of
Wind-assisted Propulsion
40
the Future
for Commercial Ships
40
Mars Report
Samenwerken, samen
42
Nieuwe uitgaven
delen: Havendebat
43
Verenigingsnieuws
In dit nummer van SWZ besteden w e in t w e e artikelen a a n d a c h t aan automatisering in de maritieme sector. Het eerste artikel op pagina 30 over de toepassing van Radio Frequency Identification beschrijft de identificatie en r e -gistratie van de talloze onderdelen w a a r u i t een schip tijdens het b o u w p r o c e s w o r d t sa-mengesteld. Een pilotproject bij IHC Holland toont aan dat door middel van een simpele elektronische identificatie veel administratie-ve rompslomp uit handen kan w o r d e n genomen, efficiënter w o r d t g e w e r k t en fouten w o r -den v e r m e d e n .
Een t w e e d e toepassing van automatisering w o r d t beschreven in het artikel Terminal A u tomation op pagina 13. Bij dit type a u t o m a t i sering w o r d t fysiek w e r k uit handen van m e n -sen g e n o m e n ; een betere omschrijving is robotisering en is daarmee veel ingrijpender dan de procesautomatisering uit het eerst genoemde artikel. Horizontaal t r a n s p o r t op c o n -tainerterminals, door middel van A u t o m a t i c Guided Vehicles (AGV's), w a s al jaren geleden ingevoerd, maar de robotisering op nieuwe terminals op de Tweede M a a s v l a k t e gaat veel verder: de kadekranen w o r d e n op afstand be-stuurd en behandeling van c o n t a i n e r s aan de landzijde w o r d t vrijwel geheel g e a u t o m a t i -seerd. Yvo Saanen, de auteur van dit artikel, is w e r e l d w i j d een expert op het gebied van a u -tomatisering van c o n t a i n e r t e r m i n a l s . Hij gaat niet alleen in op t e c h n i s c h e a s p e c t e n , w a a r u i t naar voren komt dat er nog heel w a t haken en ogen zijn, maar roert ook maatschappelijke implicaties aan. Dat laatste a s p e c t w o r d t geïllustreerd door de 24uurs staking die r e c e n t e -lijk in de Rotterdamse haven uitbrak omdat havenwerkers voor hun baan vrezen. Rest mij nog u te wijzen op de enquête over ons blad die door de KIMVTS en Nautilus is verspreid onder de lezers. De r e d a c t i e stelt u w mening over SWZ M a r i t i m e zeer op prijs en staat open voor suggesties om het blad nog a a n t t e k k e l i j k e r t e m a k e n , w a a r b i j informatie-uitwisseling via elektronische middelen in plaats van p a -pier w a a r s c h i j n l i j k een belangrijke rol gaat spelen.
En ten slotte w i l ik u namens de redactie een voorspoedig 2016 t o e w e n s e n !
Omslag: Maasvlakte 2 metde containerterminals van APM Terminals en RWG (toto Aerovien).
Hotze Boonstra, lioofdredacteur
Iswz.rotterdamè 'l<nvts.nll
zoek ook onze website:
www.swzonline.nl
I n h o u d s o p g a v e
\ Doorleren op hoog niveau
is bedrijven en kennisinstellingen önf^ et de maritieme sector aan een erkend misch nascholingsprogramma. Het ;-keurmerk moet deze lacune opvullen,
urmerk vormt de basis voor bedrijven rknemers in de maritieme industrie om nnisniveau verder te ontwikkelen. Dit is a kelijk om onze positie als maritieme e behouden en te v e r s t e r k e n .
Special megajachten
Deze special richt zich vooral op de t e c h n i s c h e en e c o n o m i s c h e aspecten van deze florerende Nederlandse bedrijfstak. Zo komen onder andere - ^ 3 / - ' aan bod het n i e u w e droogdok v a n Oceanco, het
gebruik van glas als b o u w m a t e r i a a l , het o n t w e r p van een u n d e r w a t e r lounge en vertelt A l i c e Huisman hoe Royal Huisman door de crisis is gekomen.
i
Hoe duurzaam wordt de vis morgen
betaald?
asterplan Duurzame Visserij (MDV) heeft t o t en grootschalige verduurzaming en u w i n g van de Nederlandse visserij op de izee. M e t een innovatief pilotschip en zoek moet w o r d e n aangetoond dat de
ij op een v e r a n t w o o r d e wijze de t o e k o m s t t e g e m o e t k a n t r e d e n . Herstructurering van serijvloot is pure noodzaak, omdat de huidige schepen een ontoereikend verdienmodel !n.
Verder in dit nummer
Nieuws
Maritieme markt
Maand maritiem
Voor u gelezen
Royal Huisman lijkt door
de crisis heen
Luxedok verbetert
jachtbouwlogistiek
Hiswa peilt animo
Nederlandse vlag voor
superjachten
From Simple Window to
Structural Material
42
45
48
50
The Underwater Lounge
Compensated Gross
Tonnage for Superyachts
Revisited
Mars Report
Verenigingsnieuws
Omslag: De 58 meter lange Etiiereal, 's werelds eerste liybride superyacht, in 2009 opgeleverd door Royal Huisman. Styling van exterieur en interieur door Pieter Beeldsnijder, sclieeps-bouwkundig ontwerp door Ron Holland (foto Franco Pace}.
Dit nummer van SWZ Maritime is een special o v e r ( m e g a ) j a c h t e n . Het zou eenvoudig zijn het blad te vullen met fraaie foto's v a n dit type schepen en hun sfeervolle inrichting, al dan niet varend in subtropische w a t e r e n . Maar w e hebben ervoor gekozen ons vooral te r i c h -t e n op -t e c h n i s c h e en e c o n o m i s c h e aspec-ten. Voor de mooie plaatjes kunt u t e r e c h t bij f o l -ders van de diverse w e r v e n in deze sector en op hun w e b s i t e s .
De Nederlandse maritieme sector is een w e r e l d s p e l e r op het gebied van m e g a j a c h t e n , ondanks het f e i t dat er vrijwel geen binnen-landse markt voor is. D a t w e die positie heb-ben bereikt en kunnen behouden, heeft mijns inziens diverse redenen. Voorop staat vak-manschap, in dit geval w a a r s c h i j n l i j k vooral w a t betreft de inrichting, daar w i l de eigenaar best voor betalen, w a a r d o o r concurrentie uit lagelonenlanden geen grote rol speelt. En de meeste w e r v e n w e t e n een goede relatie met de klant op te bouwen w a a r d o o r die, w a n n e e r er behoefte is aan een moderner (of groter) jacht, w e e r bij dezelfde w e r f aanklopt. Een derde aspect is de snelle toepassing van nieuwe ontwikkelingen in de t e c h n i e k (milieu-vriendelijk) en regelgeving (Passenger Yacht Codel) door Nederlandse w e r v e n .
Nederland mag dan een belangrijke speler in deze sector zijn; het vaststellen v a n de juiste omvang is nog niet zo eenvoudig. Enerzijds zijn de w e r v e n zelf niet erg scheutig met i n -formatie over opdrachten en o p l e v e r i n g e n , vooral omdat de meeste van hun klanten w e i -nig ophebben met publiciteit, zie de rubriek Maritieme markt op pagina 4. En anderzijds is de " m e e t l a t " , de Compensated Gross Tonnage (CGT), voor dit type schepen nog niet internationaal vastgelegd. De TU Delft, in s a m e n -w e r k i n g met de Technische Universiteit van Genua, gaf daartoe jaren geleden een aanzet. Uit die studie bleek dat m e g a j a c h t e n sterk af-w i j k e n van alle andere scheepstypen en veel meer " c o m p e n s a t i e " verdienen dan bijvoorbeeld ferry's of cruises c h e p e n . De recente o n t w i k -kelingen op dit gebied w o r d e n beschreven in het artikel " C o m -pensated Gross Tonnage for Superyachts Revisited" op pagina 45. Hotze Boonstra, lioofdredacteur lswz.rotterdam@knvts.nl) I 1 3 6 » februari 2016
ezoek
ook onze website:
I n h o u d s o p g a v e
www
.swzonline.nl
L
Staal en middeleeuws hout
(as w e e r eens w a t anders voor Jaap Scheffer ebo M a r i t i e m s e r v i c e : een middeleeuwse lunter en ten slotte onder grote mediabelang-ig 10 februari een kogge bergen uit de IJssel (ampen. Geen stevig spul als staal of polyes-aar e e u w e n o u d hout en met het vriendelijke ek het w e l een beetje in verband boven w a t e r en. W a n t nog niet eerder w e r d een kogge eze leeftijd (rond 1400) teruggevonden.
Special offshore renewables
Energie moet duurzamer en de Nederlandse over-heid ziet vooral heil in o f f s h o r e - w i n d . Daar liggen dus kansen voor de maritieme industrie. In dit nummer aandacht voor t w e e bijzondere o f f s h o r e s c h e -pen: de Acta Orion, speciaal o n t w o r p e n voor instal-latie van o f f s h o r e - w i n d p a r k e n , en de Kroonborg die inmiddels een jaar in de vaart is. Daarnaast een blik op w a t een van de grootste o f f s h o r e - w i n d p a r k e n ter w e r e l d moet w o r d e n : Gemini.
1
Towards a Clean Future
nt and future IMO regulations for shipping drive the development of lative fuels and technology f o r :tion of harmful emissions in short hipping. The establishment of
ur Emission Control Areas (SECAs) North Sea and t h e Baltic since 2015 re ship o w n e r s to take action.
Verder in dit nummer
Nieuws
32
Controlled Innovation with
Maritieme markt
36
the Ulstein Design Process
Maand maritiem
36
Alles staat of valt met
Severe Overcapacity Hits
42
kennis
Shiipowners and
42
From Simple W i n d o w to
Siiipbuilders
47
Structural Material (2)
Kroonborg Celebrates First
47
Nieuwe uitgaven
Year of Successful
48
Mars Report
Operations
50
Verenigingsnieuws
Groot offshore-project
achter de horizon
W 2 W o p Gemini
Omslag: de Acta Orion werd meteen na oplevering ingezet voor de aanleg van het Gemini Offsiiore Windpark (foto Flying Focus}.
In Nederland hebben w e , in de SER, een Ener-gieakkoord afgesloten w a a r i n is afgesproken dat in 2023 t e n minste zestien procent van de elektrische energiebehoefte duurzaam w o r d t opgewekt. Dit aandeel komt ongeveer over-een met vijf procent van het totale energie-verbruik in ons land. Het merendeel van deze duurzame energie komt voor rekening van off-s h o r e - w i n d p a r k e n . Dat houdt in dat er de ko-mende zeven jaar r u w w e g 400 turbines van 8 M W op zee geplaatst moeten w o r d e n plus de nodige infrastructuur aan transportleidingen en verzamelstations. Een behoorlijke markt voor de maritieme sector: er moeten v a a r t u i -gen voor installatie en onderhoud g e b o u w d w o r d e n en de werkzaamheden op zee zorgen voor de nodige w e r k g e l e g e n h e i d . En omdat o f f s h o r e - w i n d e n e r g i e op dit moment aanzien-lijk duurder is dan conventioneel o p g e w e k t e stroom, stelt de overheid 8 miljard euro subsi-die t e r beschikking aan de exploitanten van de w i n d p a r k e n en 4 miljard voor de infrastruc-tuur, gespreid over de komende t w i n t i g jaar. De v e r w a c h t i n g (of hoop) is dat daarna de off-s h o r e - w i n d e n e r g i e c o n c u r r e r e n d zal zijn. Nu de " c o n v e n t i o n e l e " offshore door de lage olieprijs v r i j w e l op zijn gat ligt, is de offshore-w i n d m a r k t een offshore-welkome vervanging. M a a r dat betekent niet d a t w e olie- en gaswinning w e l kunnen vergeten. Vrijwel alle serieuze voorspellingen van de w e r e l d w i j d e vraag naar en aanbod van energie in de komende decennia concluderen dat fossiele brandstof-fen dominant blijven. Mijn favoriete site, Ener-gy Outlook van BP ( w w w . b p . c o m ) , voorspelt dat door de toename van de wereldbevolking en de groeiende welvaart, rekening houdend met een efficiënter gebruik van beschikbare bronnen, de energiebehoefte in de komende t w i n t i g jaar met 34 procent groeit. Het aandeel duurzame energie zal sterk toenemen (van drie procent nu t o t negen procent in 2035), maar dat is bij lange na niet genoeg om aan de vraag te voldoen. Daarom zal volgens BP de vraag naar gas sterk groeien, de vraag naar olie in iets mindere mate en het aandeel van kolen sterk afnemen. De o f f s h o r e w i n -ning van koolwaterstoffen blijft de komende decennia nodig om aan deze vraag te voldoen.
Hotze Boonstra, hoofdredacteur (swz.rotterdam@knvts.nl)
Bezoek ook onze website:
I n h o u d s o p g a v e
www.swzonline.nl
ó
Jong, vrouw, maritiem
t houdt maritieme studenten bezig? W a a r werl<t dê uwe generatie maritieme professionals aan? En ! is het om als v r o u w te w e r k e n in de nog altijd ir mannen gedomineerde maritieme w e r e l d ? smaal vragen die aan bod komen in de artikelen
samen de special van deze maand vormen: 3eren en v r o u w e n in de maritieme s e c t o r
Donald Trump en de Nederlandse
scheepsbouw
Als kandidaat voor het presidentschap van de Verenigde Staten is Donald Trump dagelijks in ons n i e u w s . W e l l i c h t een goed moment om het bijzondere
avontuur dat onze s c h e e p s b o u w een aantal jaren geleden met deze Amerikaanse businessman en aspirant-politicus heeft beleefd nog eens voor het voetlicht te brengen.
11
IMO past ventilatie-eisen aan
Internationale Maritieme Organisatie (IMO) heeft ennen gegeven dat de ventilatie-eisen onder .AS w o r d e n aangepast. Het betreft hier een rstel vanuit de Nederlandse industrie d a t door de : e c t i e Leefomgeving en Transport (ILT) samen met
ministerie van Infrastructuur & Milieu ( I & M ) bij de ) in Londen is ingebracht. W a t ging vooraf?
Verder in dit nummer
Nieuws
Maritieme markt
Maand maritiem
Voor u gelezen
Ambassadrices van de
scheepsbouw bi] Damen
en Royal IHC
Afgestudeerde Naomi van
den Berg ziet
schaduwkanten
"schoolsere" TU-aanpak
Carrière en CV belangrijker
dan vijftien jaar geleden
De Rees leeft!
Vmbo'ers oefenen
wekelijks op Harlinger
binnenvaartsimulator
26
Exploring Uncharted Yacht
Territory
30
Performance Standards
for Drills on Board
32
A Networked View on Ship
Design
38
Kruisrak scherprechter
voor ruim helft
wedstrijdveld
44
Nieuwe uitgaven
46
Mars Reports
48
Verenigingsnieuws
Omslag: tall ships zijn bij uitstek geschikt om jongeren kennis te laten maken met de maritieme wereld (foto Tall Ships Adventures, tallships.org}.
Jongeren en vrouwen
In de afgelopen jaren is in SWZ Maritme met enige regelmaat aandacht besteed aan jonge mensen in de maritieme techniek. Deze maand is w e e r een special in dit kader, maar nu uitgebreid met de positie van dames in onze sector. W a n t zo langzamerhand verove-ren zij (gelukkig) posities in deze traditioneel door mannen gedomineerde bedrijfstak. In di-verse artikelen in dit nummer komen studen-t e n , pas afgesstuden-tudeerden en dames aan hestuden-t w o o r d .
Toen w e t w e e jaar geleden een special over jongeren publiceerden w a s de maritieme sec-tor, zeker ten opzichte van de algemene eco-nomische situatie in Nederland, een groei-sector met een ruime a a n w a s van arbeids-plaatsen. Dat is inmiddels w e l v e r a n d e r d , zie bijvoorbeeld het artikel v a n onze redacteur Willem de Jong op bladzijde 14 van het afgelopen maartnummer en de analyse v a n A n -toon Costing op bladzijde 4 van het huidige nummer. Z o w e l de scheepvaart, de offshoreindustrie, de s c h e e p s b o u w als de t o e l e v e r e n -de bedrijven verkeren in zwaar w e e r , inter-nationaal en zeker ook in Nederland. Alleen activiteiten die betrekking hebben op de i n -stallatie van offshore-windparken springen er positief uit. Toch is het zaak jonge mensen op te nemen in de maritieme sector; een goed voorbeeld treft u aan in het interview met Naomi van den Berg op bladzijde 16. In het kader van het thema jongeren past ook een generatiewisseling in de redactie. Ik heb met plezier de afgelopen 5,5 jaar een bijdrage aan ons blad geleverd, maar aan alles komt een eind en ik ben verheugd u mijn opvolger voor te stellen: Hans Buitelaar. Een selfie van ons beiden treft u hierbij aan.
Hotze Boonstra, hoofdredacteur
(s wz. ro tte rdam@kn vts.nl)
Bezoek ook onze website:
www.swzonline.nl
i n h o u d s o p g a v e
U [ . ' i
ó
Special complexe waterbouw
Mederlandse maritieme industrie is regel-tig betrol<ken bij grote w a t e r b o u w k u n d i g e rken. In dit nummer staan w e stil bij zulke rken, zowel al gerealiseerd als gepland: nieuwe sluizen in IJmuiden en Terneuzen,
S e i n e - S c h e l d e p r o j e c t en de uitbreiding 1 het Panamakanaal en de daarvoor in derland o n t w o r p e n sluisdeuren.
• f / .
1
Nederlandse scheepsbouw in 2015
In 2015 kregen de Nederlandse w e r v e n te maken met een lichte t e r u g v a l , vooral veroorzaakt door de lage olieprijs en de daarmee samenhangende sterke t e r u g g a n g van investeringen in offshore. olie en gas. Voor 2016 moet zelfs rekening w o r -den gehou-den met een mogelijke omzetdaling van vijftien t o t t w i n t i g procent. In dit overzicht met infographic een selectie v a n de s c h e p e n die vorig jaar in Nederland zijn (af)gebouwd.
3
Blended learning
fessionals die hun maritieme kennis verdiepen met een deeltijd-bachelorstudie ritieme T e c h n i e k / S c h e e p s b o u w k u n d e aan het STC kunnen vanaf december deel-tificaten halen en meer gebruikmaken van online leren. Daarnaast is de inhoud v a n j p l e i d i n g beter gespreid over de cursusduur.
Verder in dit nummer
Nieuws
iViaritieme mari<t
IVIaand maritiem
Voor u gelezen
Recordsluis ontsluit
Amsterdam
Slimme deuren vergroten
capaciteit Panama
Grotere schepen door
sluis Terneuzen
Grotere vrachtvaart tussen
delta's Seine en Schelde
34
37
40
41
42
44
Internet of Things in alle
branches
Cruisereder Genting Group
koopt Nordic Yards
Hbo Marof biedt één
vaarbevoegdheid
Nieuwe uitgaven
Mars Report
Verenigingsnieuws
Omslag: Iv-Groep ontwierp de nieuwe sluisdeuren voor de uitbreiding van het Panamakanaal. Ze gingen per schip vanuit Italié naar Panama (toto Panama Canal Authority).
WS 137 O mei 2016
Diepgravende technische artikelen, dat bleek de meest gehoorde w e n s in het onlangs ge-houden lezersonderzoek Als redactie b e g r i j p pen w e goed dat ons blad zich van andere vakbladen en promotiebladen in de maritieme industrie kan onderscheiden door dieper op scheepvaart- en s c h e e p s b o u w t e c h n i e k in te gaan.
De kern van onze lezersgroep bestaat uit t e c h -nici die uitblinken in dit kennisgebied. Voor hen maken w e dit blad, w e t e n d e dat actuele berichtgeving over innovatieve t e c h n i e k ook interessant is voor professionals in commer-ciële functies. Gedegen kennis van de principes, de w e r k i n g en de toepassing van t e c h -niek is w a t w e willen bieden.
We hebben op een redactievergadering elkaar eens in de ogen gekeken en uitgesproken: w e willen meer innovatie, meer actualiteit en die-per ingaan op de methodes die o n t w e r p e r s en ingenieurs toepassen om t o t de berekening van een efficiënt en effectief opererend schip te k o m e n - o f een van de installaties aan boord natuurlijk.
Hiermee ligt een mooie t a a k voor me klaar als kersverse hoofdredacteur. Dankzij n a u w s contacten met s c h e e p s a r c h i t e c t e n , boord-w e r k t u i g k u n d i g e n en projectleiders van inno-vatie bij t o e l e v e r a n c i e r s , kan ons blad zicht bieden op de voorhoede van maritieme t e c h niek w e r e l d w i j d . Op verschillende g e l e g e n -heden w o r d e n nieuwe contacten gelegd en oude relaties en vriendschappen n i e u w leven ingeblazen. De t w a a l f k o p p i g e redactie heeft een fors netwerk w a a r u i t regelmatig interes-sante ontwikkelingen en projecten onder de aandacht w o r d e n gebracht. Bij het n e t w e r k van SWZ Maritime hoort ook u, de lezer. U w e e t w a t er op u w eigen gebied gaande is. Schrijf erover. Deel u w e u r e k a - m o m e n t met alle collega's die meelezen. De mensen uit de praktijk, die slimme oplossingen bedenken en efficiënte methodes ontwikkelen, zijn dege-nen die het w a r e verhaal
kunnen vertellen. Ook stu-denten die een specifiek probleem bestuderen, kun-nen diepgravend verslag doen van hun ontdekkingen. Ik nodig u uit dit blad te be-nutten als platform om ken-nis te delen en te v e r g a r e n .
Hatis Buitelaar, hoofdreiJacteur (swz.rotterdam@knvts.nl)
Bezoek ook onze website:
www.swzonline.nl
I n h o u d s o p g a v e
6
Groot groter, grootst
nieuw iioogtepunt in de historie van de
erdamse haven. Op dinsdagmorgen 24 mei l<wam jarmony of the Seas, het grootste cruiseschip t e r eld, voor de eerste maal aan bij de Cruiseterminal
Rotterdam.
i
De overstap naar LNG
De grootste drijvende kracht naar conversies is op dit moment de regelgeving. De s c h e e p v a a r t moet schoner en LNG is daarvoor een geschikte oplossing. Deze special geeft een beeld v a n hoe het op dit moment is gesteld met LNG in de (Nederlandse) maritieme w e r e l d en richt zich op LNG-motoren, LNG-infrastructuur en -bunkeren en de regelgeving rond LNG-tanks aan boord.
d
Enclosed Spaces - Recognising the
Hazard
idents in enclosed spaces are often induced by re of individuals t o recognise t h e risks of entering 1 spaces. This lack of awareness of a potentially
hazard should be addressed as part of each osed space drill. Captain John Simpson comments r Nippin Anand's article in SWZ Maritime of last lary about Enclosed Space Operations.
Verder in dit nummer
Nieuws
Maritieme markt
Maand maritiem
Voor u gelezen
Dual-fuel, de flexibele
oplossing voorvaren op
LNG
Bunkernetwerk w a c h t op
volumes
Safely Installing LNG Fuel
Tanks in Ships
Cryotechniek voor
betrouwbaar bunkeren
Japan en Holland delen
erfgoed
34
Veiliger werken door
werking hersenen beter te
gebruiken
37
Preventing Hacks and
Failures Aboard
Cyber-enabled Ships
40
Mars Report
42
Nieuwe uitgaven
43
Verenigingsnieuws
Omslag: per truck is LNG in principe overal besct\ikbaar, voor het overslaan van grote volumes schort het vaak nog aan de infrastructuur
Emissieloos of op zijn minst emissiearm sche-pen aandrijven is t e c h n i s c h mogelijk. Terwijl de gehaltes aan broeikasgassen u i t d e schoor-stenen van zeeschepen in Emission Control Areas al aan maximale w a a r d e n zijn gebon-den, w o r d t g e w e r k t aan w e r e l d w i j d geldende uitstootnormen. Schoon varen biedt concur-rentievoordeel. Niet alleen w e t t e n dwingen t o t vermindering van uitstoot, ook consumenten verlangen dat producten zijn geproduceerd en vervoerd met zo min mogelijk schade aan na-tuur en l u c h t k w a l i t e i t Kritische kopers en klanten controleren de prestaties van produ-centen en transporteurs al langs de groene m e e d a t Ze eisen openheid en duidelijke in-spanningen om de vervuiling terug te dringen. Voor de troepen van de s c h e e p v a a r t w e r e l d uit, zou Nederland kunnen paraderen. De concur-rentiekracht van onze industrie zit in het nu ontwikkelen van de techniek van morgen. Te-gelijkertijd hebben s c h e e p s o n t w e r p e r s , toele-veranciers en w e r v e n te maken m e t reders die opereren op een internationale markt w a a r de olieprijs nog altijd bepalend is voor heel veel t a r i e v e n . Hoe minder het kost om de tanks vol te pompen met HFO, hoe moeilijker het is om als transporteur of reder c o n c u r r e r e n d te opereren. Tot het omslagpunt bij publiek en politiek is bereikt. En dat moment nadert. A n t h o n y Veder-directeur Jan Valkier zegt al in dit nummer: 'Je kunt het niet meer maken om HFO te verstoken.' Inmiddels is de maritieme industrie bezig met een transitie naar LNG als. minder vervuilende, maar nog altijd fossiele brandstof. Valkier en g e e s t v e r w a n t e n leggen uit langs welke lijnen de transitie naar schone-re scheepvaart verloopt. Techniek voor het schone- re-aliseren van een w i j d vertakte i n f r a s t r u c t u u r is in ontwikkeling. Het gaat allemaal langzamer dan de herauten van de in 2011 in Hadingen gesloten Green Deal hoopten. Lukt het Neder-land een voorsprong te nemen in de realise-ring v a n schoon zeetransport? De keten van ontwerper, toeleverancier,
w e r f en reder die op de t o e komst gokt, zal de stap w a -gen en de leidende positie van Nederland in de mari-tieme techniek eens te meer manifesteren met een (vrijwel) emissieloos schip.
Hans Buitelaar, hoofdredacteur swz.rotterdam@knvts.nl i(| 137 • j u n i 2 0 1 6
Jezoek
ook onze website:
i n h o u d s o p g a v e
www.swzonline.nl
4
Jop Paauw: 'Waarom
zou je dingen doen die
al gedaan zijn?'
l o m e t r i s t , w e r k t u i g b o u w k u n d i g e en maritiem officier Paauw w e r k t met heel veel plezier aan grote j e r - en w a t e r b o u w k u n d i g e projecten en aan het yseren van baggerwerktuigen. 'Het is meer interesse ambitie dat ik zoveel heb gedaan en zit w a a r ik nu zit.'
)
Ommelandvaart volgens Seebuch
Een replica v a n een middeleeuwse kogge is een mooie publiekstrekker, maar moet ook v a r e n vinden ze in Kampen. Dit jaar w e r d in combinatie met een Hanze-evenement in Lübeck besloten nogmaals te proberen de oude zeeroute rond de kop v a n Denemarken te volgen. In die eeuwen lag er nog geen Kieler Kanaal, w a s er dus alleen de
" O m m e l a n d v a a r t " en hadden s c h e p e n geen motor.
J
Special elektrotechniek
t r i s c h e systemen krijgen een steeds belangrijkere n de wereldenergievoorziening en ook in de itieme industrie. De meeste schepen die nu w o r d e n o u w d w a a r b i j sprake is van sterk wisselende nogensafname voor v o o r t s t u w i n g en andere emen, w o r d e n uitgerust met een elektrische allatie w a a r alle verbruikers uit w o r d e n gevoed.
Verder in dit nummer
Nieuws
26
Accurate Data Feed the
Maritieme markt
30
Hybrid Business Case
Maand maritiem
30
Ensuring ICT Safety
S M M 2016 zet koers naar
Standards
derde maritieme revolutie
33
Condition Monitoring for
Maritieme elektrotechniek
Large Engines Onboard
in 2016
36
Protecting DC Power
Dynamische interactie
41
Networks
aandrijflijn verbetert
41
Nieuwe uitgaven
rendement
42
Mars Report
'Volledig elektrische
44
Verenigingsnieuws
machinekamer haalbaar'
Omslag: Elektrische systemen spelen een steeds grotere rol aan boord (foto Wartsila).
Tussen energiebronnen aan boord en de voort-s t u w i n g , w e r k t u i g e n of apparatuur ligt een elektranet. De kabels en aangesloten senso-ren en chips bieden ontzettend veel mogelijk-heden: v a n het controleren van de w e r k i n g van onderdelen om tijdig onderhoud te kunnen plegen t o t aan het op afstand besturen van het hele schip. Elektriciteit is de energievorm w a a r m e e sensoren, computers, eindover-brengingen in de v o o r t s t u w i n g en navigatie-hulpmiddelen w e r k e n . Slim gekoppeld, leveren de elektronische apparaten en sensoren een berg gegevens op die schepen slimmer en ef-ficiënter kunnen maken. Energiebronnen als motoren en generatoren w o r d e n automatisch ingeschakeld als daar behoefte aan is. Dui-zenden gegevens w o r d e n verzameld en op de brug of op de w a l in kleurige graheken w e e r -gegeven op een c o m p u t e r s c h e r m .
S c h e e p s b o u w e r s en reders pakken het op. Het kan en het moet. De afgelopen decennia w e r d het elektranet op schepen t o c h al steeds omvangrijker en belangrijker. In de schepen van nu is dit kabelnetwerk het dominante sys-t e e m . Door de nieuwe mogelijkheden é c h sys-t sys-t e benutten, w o r d t de beschikbare energie, meestal nog uit fossiele brandstoffen, zo ver-deeld dat geen overtollige energie v e d o r e n g a a t De datastroom naar de w a l helpt reders dit proces voortdurend te v e r b e t e r e n . Ih een uitgebreid katern belichten zeven diep-gaande artikelen de toepassing van elektro-t e c h n i s c h e onelektro-twikkelingen in onze induselektro-trie. Niet alles dat met een smartphone kan, is zo¬ m a a r t o e p a s b a a r op s c h e p e n . Dankzij de i n -ventiviteit van ingenieurs lukt het de slimme elektronica stabiel, betrouwbaar en redundant te maken en te beveiligen t e g e n computerinbraak. Scheepvaart pakt de v e r a n t w o o r d e -lijkheid op om zuinig, kostenefficiënt en op maat goederen te bezorgen. In het tijdperk van het Internet of Things w o r d e n niet alleen schepen slim en op afstand te c o n t r o l e r e n , dat geldt ook voor de vracht. Het cyber ship legt aan in een cyber porten w o r d t met "fu2zy logies"ge\ost om de v r a c h t direct bij de klant te krij-gen. De koppeling van systemen zal nog w a t hoofdbrekens kosten, maar uiteindelijk een w a r e revolu-tie ontketenen. W e kijken graag v o o r u i t
Hans Buitelaar, hoofdredacteur swz.rotterdam@knvts.nl
bezoek ook onze website:
www.swzonline. nl
I n h o u d s o p g a v e
ï
Ko Stroo: 'Altijd op zoek
naar de gedachte
achter de wens'
troo w i s t het al heel jong: hij w i l d e s c h e e p s o n t w e r p e r ien, net als zijn opa in de s c h e e p s b o u w w e r k e n . Als
jongetje t e k e n d e hij alleen maar bootjes. 'Zelfs als ik huis moest t e k e n e n , maakte ik er een schilderij bij met bootje aan de muur.'
Milieuvriendelijker slopen
De f o c u s op duurzaamheid w i n t t e r r e i n , ook als het op het slopen van schepen aankomt. Hoewel veel rederijen nog kiezen voor de sloopstranden in Azië, voelen veel van hen de druk, hetzij van aankomende regelgeving, hetzij van de maatschappij om hier anders mee om te gaan. In t w e e ar-tikelen w o r d t gekeken naar de stand van zaken en naar een andere manier van s c h e e p s o n t w e r p en - b o u w die rekening houdt met een milieuvriendelijke sloop.
7
Seajacks Scylla
acks in t h e UK has started operations w i t h its ;t w i n d turbine installation vessel, t h e Seajacks la. Capable of meeting the installation needs of
0 monopiles, j a c k e t s and turbines of future farms in d e e p e r w a t e r s farther from shore, it is Ily suited t o t h e t y p e of w i n d f a r m projects t h a t are to get u n d e r w a y in UK w a t e r s .
Verder in dit nummer
Nieuws
iViaritieme markt
Maand maritiem
Nieuwe uitgaven
Voor u gelezen
Verbod op gebruik
sloopstranden stuit op
verzet
Design for Recycling
DCV Balder: A J-Lay Tower
Reborn
28
30
32
38
42
44
Offshore Heavy Lifting
'Milieugoud' voor
binnenschip uit 1963
Prevention of Pollution by
Sewage
Protecting DC Power
Networks (2)
Mars Report
Verenigingsnieuws
Omslag: Een scheepssloperij met droogdok in Belfast, Noord-lerland (foto Stichting de Noordzee).
Het lukt de internationale scheepvaart nog niet een definitief einde te maken aan de
mis-sstanden op stranden w a a r zeeschepen w o r ^ den gesloopt in landen als Bangladesh, India en Pakistan. Toch heeft het thema aandacht. Het kan bijna niet anders dan dat in de ko-mende decennia de IMO en nationale over-heden de handen ineen zullen slaan hier een eind aan te maken.
De Hongkong-conventie van IMO, die regels stelt aan de ontmanteling van zeeschepen, is door onvoldoende landen geratificeerd om i n -ternationaal geldig te w o r d e n . De Europese Unie w i l al op kortere termijn goede regels en stelde daarom zelf een protocol op, w a a r i n goedgekeurde s l o o p w e r v e n w o r d e n ge-noemd. Maar de zeggenschap van de EU geldt alleen voor schepen die onder de vlag van een van de lidstaten v a r e n . De regel o m -zeilen is makkelijk en vooHopig lucratief. Als regels gaan gelden, w o r d t ontmanteling voor reders duurder. Sloopschepen zullen minder geld opbrengen, w a n t milieuvriendelijk en gecontroleerd ontmantelen met f a t s o e n -lijke arbeidsomstandigheden voor de slopers kost meer dan het strand op varen. Het ont-w e r p e n van schepen met daarbij al in het achterhoofd de mogelijkheid van efficiënte demontage - desigti for recycling of
cradle-to-cradie design-staat nog in de
kinder-schoenen. Vier studenten Maritieme Techniek van de TU Delft verkenden de mogelijkheden. Rekening houden met schone en efficiënte ontmanteling tijdens het o n t w e r p , de con-structie en het gebruik v a n een schip brengt (beperkte) extra kosten met zich mee. En het levert uiteindelijk een kostenbesparing op -een hogere eindopbrengst voor de eigenaren dus. De eerste rekenvoorbeelden laten zien dat dit niet alleen kostenneutraal is, maar zelfs geld kan opleveren over de hele cyclus van o n t w e r p tot sloop.
Design for recycling is een investering voor de lange termijn, meer dan een paar jaar vooruitblikken heeft onvermijdelijk een hoog " g l a z e n - b o l - g e h a l t e " . W e l is de richting van de ontwikkelingen duide-lijk, inclusief de v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d van de s e c t o r W e zien de opkomst van een nieuwe discipline in het s c h e e p s o n t w e r p .
Hans Buitelaar, hoofdredacteur swz.rotterdam@knvts.nl
lezoek ook onze website:
www.swzonline.nl
I n h o u d s o p g a v e
}
Aan tafel met vader en zoon Damen
enk dat het goed is g e w e e s t te kiezen voor d B — egie w a a r i n Damen een heel brede multi-niche-3r is,' zegt Kommer Damen in gesprek met SWZ time en zoon Arnout Damen. Net als alle andere = s c h e e p s b o u w e r s heeft ook Damen veel last van risis in met name de offshore-industrie. 'En dan )en w i j nog het geluk dat w e hebben kunnen iden,' zegt A r n o u t Damen.
2
Special innovatieve technieken
Er gebeurt nog altijd genoeg in de maritieme industrie w a t innovatie aangaat. De redactie koos drie onder-w e r p e n uit die in dit nummer onder-w o r d e n toegelicht; bal-lastwatermanagement, drones en v o o r t s t u w i n g m e t behulp van kernenergie.
i
Jenny Coenen: 'Spellen zijn de ultieme
vorm van training'
ïstippelde scenario's in theorie w i j k e n nog w e l af v a n de w e r k e l i j k h e i d , hoe goed je planning s. Ook in de s c h e e p s b o u w . Dr.ir. Jenny Coenen 'ikkelde tijdens haar promotie een simulatiemodel
mee ze in 2008 promoveerde aan de TU Delft en (te hiervan ook een bordspel. Ze w a s de eerste welijke d o c t o r in de maritieme techniek in
Neder-Nu w e r k t ze onder andere bij IHC in Sliedrecht onsultant, w a a r b i j ze dat bordspel nog altijd uikt. Een n i e u w e aflevering van onze nieuwe ek " D e k e n n i s c u m u l a t i e " .
Verder in dit nummer
Nieuws
Maritieme markt
Maand maritiem
Voor u gelezen
Op w e g naar big data en
robots
App helpt bij keuze
ballastwatersystemen
De winnaars van 2016
28
33
41
42
44
Jobs for Drones
The Nereus Engine
Nieuwe uitgaven
Mars
Verenigingsnieuws
Omslag: Vissersboot MDV I Immanuel won op 31 oktober tijdens het Maritime Awards Gala de KNVTS Schip van het Jaar-prijs 2016 (foto Flying Focus).
Zijn ballastwaterbehandelingssystemen en scrubbers de kurken w a a r o p Nederlandse w e r v e n de komende jaren gaan overleven? Dan zou regelgeving vanuit de Verenigde Naties de motor zijn van de modernisering van de handelsvloot - en niet de eigen inno-vatiekracht.
Voor het biologisch neutraliseren van w a t e r zijn ingewikkelde installaties nodig. Toeleve-ranciers kunnen die leveren, w e r v e n kunnen ze i n b o u w e n . Voor reders een kostenpost, voor de bouwers een nieuwe markt. Hetzelfde geldt voor installaties die uitlaatgassen filte-ren of nieuwe motofilte-ren. Toch lijkt het geen ge-zonde situatie w a n n e e r veranderingen in de scheepvaart t o t stand komen onder regeldruk in plaats van door succesvolle nieuwe t e c h -nieken of bedrijfsmodellen.
Gelukkig zijn er mogelijkheden genoeg. Tijdens het Maritime A w a r d s Gala eind oktober wer-den dertien innovatieve c o n c e p t e n , producten en schepen gepresenteerd. Veel ervan maken het voor reders mogelijk kosten te besparen en vaak is ook het vergroten van duurzaamheid een d r i j f v e e r Voor het toepassen van nieuwe oplossingen is een investering nodig in een be-staand schip of bij de bouw van een nieuw. In veel sectoren van de scheepvaart is over-capaciteit. Daardoor heeft n i e u w b o u w w e i n i g zin en is er w e i n i g kapitaal bij reders voor i n -vesteringen in bestaande vloot. De verplichte conversies zouden in dit licht t o c h w e l een zegening kunnen inhouden voor de w e r v e n . Uitstootvrij op hoge snelheid de w e r e l d rond in een ultramodern schip: Pieter Heeroma doet het. Op zijn zeilboot No W a y Back van het type Imoca 60, uitgerust met draagvleugels, is de 65-jarige ondernemer in de offshore zondag 6 november gestart in de Vendée Globe. Vanuit Frankrijk leidt de route naar Kaap de Goede Hoop, zuid langs Australië en N i e u w - Z e e l a n d en om Kaap Hoorn over de Atlantische Oce-aan w e e r n o o r d w a a r t s naar Frankrijk t e r u g . Dit alles solo en non-stop. Honderd dagen moederziel alleen op uitgestrekte oceanen t e r w i j l de zeilboot met
meer dan 20 knopen snel-heid over de golven bokt. We w e n s e n Heeroma, de eerste Nederlander die dit hachelijk avontuur aangaat, veel s u c c e s .
Hans Buitelaar, hoofdredacteur swz.rotterdam@l<nvts.nl Iii 1 3 7 » november 2016
Bezoek ook onze website:
I n h o u d s o p g a v e |
www.swzonline.nl
6
Landenspecial België
jaar neemt SWZ Maritime de maritieme industrie I een ander land onder de loep. Na onder andere jland, Singapore en N o o r w e g e n is het dit keer de irt aan onze zuiderburen. België nam afscheid van scheepsbouw, maar heeft nog altijd een s p r i n g -ende scheepvaart, baggerindustrie en havensector.
4
Human Comfort and Safety at the Heart
of the SOV Design
W i t h regulations for the safety of t e c h n i c a l w o r k e r s at sea already in place. Royal IHC's offshore division is n o w further enhancing safety levels of their design series by implementing human comfort requirements. Designers are preparing the next generation offshore service, support and construction ;sels. The yard recently presented the design o f t h e Service Operation Vessel (SOV), also nmonly used in t h e w i n d f a r m service market.
0
Rond de Noordpool in één seizoen
t zijn t o c h t door de Noordoostelijke Doorvaart en isluitend de Noordwestelijke Doorvaart heeft BigLift ppings mv Happy Rover t w e e mijlpalen bereikt. Het is
eerste zware-ladingschip ooit dat deze t w e e routes !én seizoen heeft bevaren en daarnaast is het het
eer-schip ooit dat de kortste noordwestelijke route via y en Hecia Strait als doorvoerroute tussen de Grote Atlantische Oceaan heeft gebruikt.
Verder in dit nummer
Nieuws
Maritieme markt
Maand maritiem
Voor u gelezen
KNRM bestelt tweede
Nh1816-klasse
Maritieme industrie nog
niet bezorgd over invloed
Trump
Ook zonder werven blijven
Belgen schepen
ontwikkelen
Belgische scheepvaart Is
een familiebedrijf
24
Efficiënt vermogen bij
variatie aan brandstoffen
27
Havenfusie NL-BE in
voorbereiding
28
'We moeten het kunnen,
maar hoeven het daarom
niet te doen'
31
Nicolas Van Goeye:'Het
duurt een paar jaar voor je
echt w a t kunt'
38
Mars Report
41
Verenigingsnieuws
Omslag: Het Belgische Jan De Nu! investeerde de afgelo-pen jaren stevig in de vloot hetmultipurpose-schip Isaac Newton is daar een voorbeeld van (foto Flying Focus).
Op zee hebben België en Nederland meer ge-meen dan een rode baan in de kleuren van de vlag. Al sinds 1948 w e r k e n de marines samen onder één bevelhebber in geval v a n oorlog. Dé Nederlandse Commandant der Zeestrijdkrachten is ten tijde van oorlogsoperaties A d -miraal Benelux. Overigens heeft de samen-w e r k i n g samen-w e e r een eigen anagram gekregen: BeNeSam. Deze maand en de komende jaren leeft deze w e e r op nu beide landen samen een serie mijnenjagers en multifunctionele fregatten gaan bestellen. De Belgische defen-sie laat w e t e n dat haar andeel zal zijn t w e e fregatten en zes mijnenjagers, de N e d e r l a n d -se strijdmakkers zwijgen officieel nog over hun aandeel. Er w o r d t beweerd d a t de Neder-landse aankoop even groot zou zijn als de Belgische, zodat in het totale n i e u w b o u w -project 4 miljard euro zou omgaan.
De banden tussen onze lage landen w o r d e n ook bedrijfsmatig verder aangehaald nu de Haven van Gent en Zeeland Seaports een f u -sie onderzoeken. Eén havenbedrijf met kades en kranen en loodsen en liggelden in t w e e landen. Strategisch gelegen tussen Zeebrug-ge, A n t w e r p e n en Rotterdam, kunnen de ha-vens van Vlissingen/Borssele, Terneuzen en Gent met hun s a m e n w e r k i n g , die w e l l i c h t uit-mondt in een fusie, hun deel bijdragen aan een grote havendelta met hun posities in agrarische bulk, chemie en autotransport. Maar er zijn ook verschillen tussen de noor-delijke kaaskoppen en de zuiderburen met het zachte taaltje. Zo kent België een bijzondere motorenfabrikant die k r a c h t b r o n n e n bouwt die op alledei brandstoffen kunnen draaien, tot visolie aan t o e , zoals op de pas opgelever-de Mirva VG. Er is een baggerbedrijf dat zelf schepen ontwikkelt en een bureau met scheepsarchitecten w a a r ook civiele t e c h n i e k w o r d t ontwikkeld.
Terwijl de maritieme industrie de laatste jaren heeft moeten omschakelen van verschillende w e r v e n en toeleveranciers die met elkaar c o n c u r r e r e n , naar een s a m e n w e r k e n d e keten die competitief op de
interna-tionale markten kan opere-ren, lijkt de volgende stap zich al aan te dienen als een bilaterale keten v a n de martieme industrie van de lage landen.
Hans Buitelaar, hoofdredacteur
s wz. rotte rdam@kn vts.nl
