View of INNOVATION OF TOURISM ENTERPRISES BASED ON THE EXAMPLE OF KARPACZ

Pełen tekst

(1)Oeconomia 9 (4) 2010, 143–152. INNOWACYJNO PRZEDSIBIORSTW TURYSTYCZNYCH NA PRZYKADZIE KARPACZA Piotr Gryszel, Andrzej Rapacz, Daria E. Jaremen Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu Streszczenie. Zachodzce na rynku turystycznym przemiany zmuszaj przedsibiorstwa turystyczne do cigego ledzenia dziaa konkurencji oraz dostosowywania swej oferty do zmieniajcych si preferencji nabywców. Gównym celem konkurowania na rynku turystycznym jest poprawa swej pozycji w stosunku do konkurentów. Jednym z kluczowych czynników konkurencyjnoci i sposobem realizacji tego celu jest prowadzenie szeroko rozumianej dziaalnoci innowacyjnej. Jedn z polskich miejscowoci turystycznych, w których problem konkurencji rynkowej i konkurencyjnoci przedsibiorstw zaczyna by szczególnie mocno widoczny jest pooony w Karkonoszach Karpacz. Celem opracowania jest analiza dziaa innowacyjnych prowadzonych w przedsibiorstwach turystycznych funkcjonujcych w tej jednej z najdynamiczniej w Polsce rozwijajcych si miejscowoci turystycznych. W artykule zaprezentowano wyniki bada poziomu innowacyjnoci przedsibiorstw dziaajcych w sektorze turystyki w Karpaczu. Badania te przeprowadzono wiosn 2010 roku. Sowa kluczowe: przedsibiorstwo turystyczne, innowacyjno, innowacje, konkurencyjno. WSTP W dobie intensywnych przemian rynkowych, a take wyzwa wynikajcych w ostatnim okresie z recesji gospodarczej, na znaczeniu zyskuje poprawa konkurencyjnoci podmiotów gospodarki turystycznej. Gównym celem konkurowania na rynku turystycznym Adres do korespondencji – Corresponding authors: Andrzej Rapacz, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu, Wydzia Gospodarki Regionalnej i Turystyki, Katedra Marketingu i Zarzdzania Gospodark Turystyczn, ul. Nowowiejska 3, 58-500 Jelenia Góra, e-mail: andrzej.rapacz@ue.wroc. pl; Piotr Gryszel, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu, Wydzia Gospodarki Regionalnej i Turystyki, Katedra Marketingu i Zarzdzania Gospodark Turystyczn, ul. Nowowiejska 3, 58-500 Jelenia Góra, e-mail: piotr.gryszel@ue.wroc.pl; Daria Elbieta Jaremen, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu, Wydzia Gospodarki Regionalnej i Turystyki, Katedra Marketingu i Zarzdzania Gospodark Turystyczn, ul. Nowowiejska 3, 58-500 Jelenia Góra, e-mail: daria. jaremen@ue.wroc.pl.

(2) 144. P. Gryszel, A. Rapacz, D.E. Jaremen. jest poprawienie swojej pozycji w stosunku do konkurentów. Konkurencyjno postrzega si równie jako zdolno do osigania sukcesu w rywalizacji na rynku turystycznym. Mona j okreli jako proces cigy, który wyraa si w zabieganiu o dostpno do klientów, a nastpnie o utrzymanie przez przedsibiorstwa turystyczne swojej pozycji przez stao kontaktów z dostawcami i odbiorcami. Konkurencja na rynku turystycznym wymaga od przedsibiorstw utrzymania lub wzrostu udziau w rynku, a jednym z kluczowych czynników konkurencyjnoci i sposobem realizacji tego celu jest prowadzenie szeroko rozumianej dziaalnoci innowacyjnej. W opinii praktyków i naukowców innowacje naley uzna za najwaniejszy czynnik decydujcy o pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw i regionów oraz o poziomie ich rozwoju w XXI wieku. W tym kontekcie celem artykuu jest zwrócenie uwagi na zagadnienie innowacji w przedsibiorstwach turystycznych funkcjonujcych w jednej z najdynamiczniej w Polsce rozwijajcej si miejscowoci turystycznej, jak jest Karpacz. Wybór Karpacza jako obszaru badawczego podyktowany by przede wszystkim bardzo dynamicznym rozwojem tej miejscowoci turystycznej. Jeeli przyjmiemy za danymi GUS, e w 2008 w roku w Karpaczu funkcjonowao 155 obiektów noclegowych z 7485 miejscami noclegowymi, a do 2011 roku liczba miejsc noclegowych ma przekroczy 12 tys., to dynamika przyrostu liczby miejsc noclegowych jest najwiksz w ostatnim czasie w Polsce. Tak znaczcy przyrost miejsc noclegowych nie jest spowodowany zwikszeniem liczby obiektów hotelarskich, ale zmianami rodzajowymi w karpackich hotelach. Realizowane inwestycje w postaci wielkich kompleksów hotelowych – oddany do uytku w 2009 roku hotel Sandra SPA z 550 miejscami czy budowany hotel Gobiewski z 1250 miejscami noclegowymi – znacznie zmieniy ukad si na rynku turystycznym Karpacza. Budowane obiekty s nowoczesnymi kompleksami rekreacyjnymi, umoliwiajcymi zaspokojenie bardzo szerokiej gamy potrzeb turystów. Czy zatem ju funkcjonujce w Karpaczu przedsibiorstwa turystyczne widz potrzeb innowacyjnego podejcia do swej oferty turystycznej? Czy obawiaj si utraty klientów? Czy w nowo powstajcych obiektach widz konkurentów, czy traktuj je tylko jako obiekty uatrakcyjniajce ich ofert? Czy s przygotowane na zaspokojenie zmieniajcych si potrzeb turystów? Na te pytania odpowiedzie miay przeprowadzone przez autorów badania poziomu innowacyjnoci przedsibiorstw turystycznych funkcjonujcych w Karpaczu1.. OPIS METODY I PRÓBY BADAWCZEJ Badaniem ankietowym przeprowadzonym wiosn 2010 roku objto 52 przedsibiorców prowadzcych dziaalno w sektorze turystyki w Karpaczu. Wród nich znalazo si 26 prowadzcych dziaalno hotelarsk, 12 gastronomiczn, a take 4 biura podróy oraz gestorzy atrakcji turystycznych (m.in. Muzeum Sportu i Turystyki, Miejskie Muzeum Zabawek ze zbiorów Henryka Tomaszewskiego, Centrum Rekreacji i Sportu Kolorowa, Miejska Kolej Linowa), a take waciciele sklepów z pamitkami i orodka wiadczcego usugi z zakresu zdrowia. Blisko 26% przedsibiorców rozpoczo swoj 1 Szerzej na temat istoty i rodzajów innowacji w turystyce autorzy pisz w artykule pt. Innowacje a atrakcyjno turystyczna wybranych miejscowoci sudeckich zamieszczonym w tej publikacji.. Acta Sci. Pol..

(3) Innowacyjno przedsibiorstw turystycznych na przykadzie Karpacza. 145. dziaalno przed 1990 rokiem, 37,2% w latach 90., a w 2000 roku i pó niej 37,2%. Zdecydowana wikszo badanych rm reprezentowaa sektor prywatny (94,1%), a dwie sektor publiczny. Wród ankietowanych niemale 57% to osoby zyczne prowadzce dziaalno gospodarcz. Forma spóki z ograniczon odpowiedzialnoci reprezentowana bya przez ponad 17% rm, spóki cywilnej – 15,2%, a spóki jawnej – 4,4%. W badanej próbie byy równie dwie samorzdowe instytucje kultury. Wedug liczby osób zatrudnionych wszystkie badane przedsibiorstwa naleay do grupy maych i rednich przedsibiorstw (rys. 1).. 63,3%. 24,5% 8,2% do 5 osób. Rys. 1. Fig. 1. ródo: Source:. 5-10 osób. 11-20 osób. 4,1% 21-50 osób. Struktura badanych przedsibiorców wg wielkoci zatrudnienia The structure of studied enterprises according to the size of workforce Opracowanie wasne. Authors’ compilation.. INNOWACYJNO PRZEDSIBIORSTW TURYSTYCZNYCH FUNKCJONUJCYCH W KARPACZU W WIETLE BADA EMPIRYCZNYCH Oceniajc poziom konkurencyjnoci wasnych rm (rys. 2), badani przedsibiorcy uznawali, e na tle rywali poziom ten jest wicej ni redni (3,8 punktu w skali 5-stopniowej, gdzie 1 oznaczao bardzo nisk konkurencyjno a 5 – bardzo wysok). Podobnie, nieco powyej przecitnej, ksztatoway si oceny: stopnia wasnej przedsibiorczoci (3,63), innowacyjnoci (3,46) oraz poziomu wydatków inwestycyjnych (3,26). Ankietowani przedsibiorcy uznawali, i ich przewaga konkurencyjna (rys. 3) tkwi gównie w lokalizacji przedsibiorstw (12,3% wskaza), cenie usug adekwatnej do jakoci (11,2%), znajomoci potrzeb i oczekiwa (10,4%) oraz atrakcyjnoci oferty usug (9,8%). W mniejszym stopniu o ich konkurencyjnoci decyduje cige doskonalenie infrastruktury (6,2%) i oferty (4,2%). Wedug badanych, sukces w brany turystycznej zaley przede wszystkim od lokalizacji (21,7% badanych), liczby klientów (19,6%), ciekawej oferty (17,4%), dobrego pomysu na biznes kreatywnoci (17,4%), jakoci produktów i usug (15,3%) oraz standardu infrastruktury (15,3%), dowiadczenia i kwali kacji personelu (13,0%), zadowolenia klientów (10,9%) oraz promocji (10,9%), w nieco mniejszym stopniu od ceny usug (6,5%). Wikszo ankietowanych (ponad 73%) twierdzi, e w ostatnim czasie do swojej dziaalnoci i zasobów przedsibiorstwa wprowadzili zmiany innowacje. Dotyczyy Oeconomia 9 (4) 2010.

(4) P. Gryszel, A. Rapacz, D.E. Jaremen. 146 poziom wydatków inwestycyjnych. 3,26. przedsibiorczo. 3,63. innowacyjno. 3,46. konkurencyjno. 3,8 0. 1. 2. 3. 4. 5. Rys. 2. Fig. 2.. Samoocena przedsibiorców na tle konkurencji Entrepreneurs’ self-assessment at the background of competition investment expenditure level ródo: Opracowanie wasne. Source: Authors’ compilation.. lokalizacja. 12,3%. ceny adekwatne do jakoci. 11,2%. znajomo potrzeb i oczekiwa. 10,4%. atrakcyjne pakiety usug, oferta. 9,1%. wykorzystanie Internetu w dystrybucji i promocji oferty. 7,9%. profesjonalizm pracowników. 7,9%. lojalni klienci. 7,1%. cige doskonalenie infrastruktury. 6,2%. promocja. 5,0%. wspópraca z kontrahentami. 4,6%. dobre relacje z pracownikami. 4,2%. stae doskonalenie oferty przez wprowadzanie nowych usug. 4,2%. wielko obiektu. 3,7%. umiejtno poszukiwania klientów. 1,7%. sie dystrybucji usug. 1,2%. poziom kosztów funkcjonowania przedsibiorstwa. 1,2%. wspópraca z innymi podmiotami brany posiadane informacje o rynku inne. 1,2% 0,8% 0,4%. Rys. 3.. Przewaga konkurencyjna przedsibiorstw turystycznych w opinii prowadzcych je przedsibiorców i /lub ich pracowników (% wskaza) Fig. 3. Competitive advantage of tourism enterprises following the opinion of entrepreneurs who run them and/or their staff (% of responses) ródo: Opracowanie wasne. Source: Authors’ compilation. Acta Sci. Pol..

(5) Innowacyjno przedsibiorstw turystycznych na przykadzie Karpacza. 147. one gównie zmian w zakresie infrastruktury (59,6% badanych), w tym gównie podniesienia standardu przez unowoczenienie i/lub uzupenienia wyposaenia i wystroju. Najczciej modernizowano pokoje i sale ogólnodostpne w obiektach noclegowych, zakady gastronomiczne wyposaano w nowy sprzt, udostpniano klientom Internet. Niektóre z nowych rozwiza wprowadzonych do obiektów hotelarskich zostay wymuszone w zwizku z podjtym procesem kategoryzacji (9,6% wprowadzajcych zmiany). Ponad 46% ankietowanych przedsibiorców deklaruje, e ich innowacyjno polega przede wszystkim na mody kowaniu oferty, a konkretnie na jej poszerzeniu o nowe usugi (45,8%) oraz tworzeniu pakietów usug (37,5%). W przypadku ponad 19% przedsibiorstw zmodernizowano systemy komputerowe, a jedna rma podaa, e wprowadzia outsourcing w obszarze ksigowoci. Dla niektórych przedsibiorstw wanym novum w ich funkcjonowaniu byo szersze zastosowanie Internetu w promocji i dystrybucji oferty (23,1% badanych rm) oraz intensy kacja lub wykorzystanie nowych mediów w procesie promocji usug, takich jak np. banery reklamowe, reklama w prasie, radio, udzia w targach turystycznych (9,6% badanych). Blisko 35,0% zmian przybrao posta drobnych usprawnie – kroczków do przodu, w przypadku prawie 33% badanych byy to zmiany znaczce dla funkcjonowaniu rmy. Ponad 21% przedsibiorców uwaao, e wdroone rozwizania byy nowoci dla rmy. Blisko 6% uznao, e wprowadzona zmiana to równie co zupenie nowego dla rynku lokalnego. Co dwudziesty przedsibiorca zaczerpn pomys na nowo od konkurentów (rys. 4). Ponad 23% badanych podkrelao, e wdroone innowacje znaczco przyczyniy si do rozwoju przedsibiorstwa. brak odpowiedzi. 17,3%. maych usprawnie (drobnych kroczków). 34,6%. znaczcych usprawnie w zakresie funkcjonowania firmy i wiadczenia usug. 32,7% 21,2%. nowego produktu/rozwizania dla firmy. Rys. 4. Fig. 4. ródo: Source:. przyjtych lub zmodyfikowanych pomysów konkurencji. 5,8%. nowego, do tej pory niespotykanego produktu/rozwizania na rynku lokalnym. 5,8%. Posta innowacji w badanych przedsibiorstwach turystycznych (% przedsibiorstw) Innovation type in studied tourism enterprises (% of enterprises) Opracowanie wasne. Authors’ compilation.. Za gówne przesanki wprowadzania nowych rozwiza (rys. 5) badani uwaali rosnce wymagania klientów (18,8%), konieczno satysfakcjonowania klientów na wyszym poziomie (15,1%), ch nadania za konkurentami (14,0%), utrzymanie dotychczasowej pozycji na rynku (12,4%) oraz popraw jakoci i standardów (10,8%). Pomysy na nowe rozwizania ankietowani przedsibiorcy czerpi gównie z podpowiedzi klientów (20,6%). Istotnymi ródami innowacji (rys. 6) s: sam waciciel przedOeconomia 9 (4) 2010.

(6) P. Gryszel, A. Rapacz, D.E. Jaremen. 148. wzrost oczekiwa klientów. 18,8%. wzrost zadowolenia klientów. 15,1%. ch nadania za konkurentami. 14,0%. utrzymanie dotychczasowej pozycji na rynku. 12,4%. konieczno poprawy jakoci i standardów. 10,8%. wzrost potencjau usugowego (liczby obsuonych klientów). 5,9%. postp techniczno-technologiczny. 5,4%. potrzeba zagospodarowania czasu turystom. 4,3%. redukcja kosztów dziaalnoci. 3,8%. ch pozyskania nowych segmentów rynku. 3,8%. przyjta strategia bycia liderem/innowatorem w brany presja przepisów prawa. 2,2% 1,6%. konieczno poddania si kategoryzacji. 0,5%. ch podniesienia cen usug. 0,5%. potrzeba zmniejszenia szkodliwego wpywu firmy na rodowisko. 0,5%. inne. 0,5%. brak odpowiedzi. Rys. 5. Fig. 5. ródo: Source:. 7,7%. Cele wdraania innowacji w badanych przedsibiorstwach turystycznych (% wskaza) Innovation implementation goals in tourism enterprise analysis Opracowanie wasne. Authors’ compilation. 20,6%. uwagi, spostrzeenia klientów 15,6%. waciciel 13,1%. Internet. 12,6%. wiedza i dowiadczenie pracowników przedsibiorstwa 10,6%. podpatrywanie konkurencji 6,0%. szkolenia. 5,0%. badania rynku. 4,0%. dostawcy firmy. 4,0%. media. 3,2%. wspópraca z innymi podmiotami z brany porednicy handlowi wspópraca ze rodowiskiem naukowym inne. Rys. 6. Fig. 6. ródo: Source:. 2,5% 1,0% 2,1%. róda innowacji w badanych przedsibiorstwach turystycznych (% wskaza) Sources of innovation in analyzed tourism enterprises (% of responses) Opracowanie wasne. Authors’ compilation.. sibiorstwa (15,6%), Internet (13,1%), pracownicy i ich wiedza (12,6%) oraz benchmarking (10,6%). W poszukiwaniu i implementacji nowych rozwiza nie ma prawie znaczenia wspópraca ze rodowiskiem naukowym (1,0%), porednikami handlowymi (2,5%) i innymi podmiotami z brany (3,2%). W procesie dyfuzji innowacji w turystyce niezmiernie istotne jest gromadzenie informacji o moliwociach wprowadzania nowych rozwiza. Jeli przedsibiorstwo ukierunkowane jest na jej stae poszukiwanie i porzdkowanie, to mona mówi o jego proinActa Sci. Pol..

(7) Innowacyjno przedsibiorstw turystycznych na przykadzie Karpacza. 149. nowacyjnej orientacji, co powinno w konsekwencji przyczynia si do wzrostu poziomu jego innowacyjnoci. Niestety, wyniki bada wskazuj, e w przypadku jedynie niespena 6% badanych rm ustalono konkretne/formalne procedury pozyskiwania informacji (3,7% odpowiedzi, co daje 5,9% badanych jednostek). Na pytanie o sposób gromadzenia wiedzy i informacji nie odpowiedziao a 29% ankietowanych, czyli 15 przedsibiorców (rys. 7). Co pite przedsibiorstwo tworzy bazy danych o klientach (14,6% wskaza, co oznacza 12 ankietowanych), co dziesite o kontrahentach (7,3%), a co 20 o konkurentach (3,7%). W 25% przedsibiorstw wyznaczono osob odpowiedzialn za gromadzenie informacji, a w blisko 31% gównym ródem wiedzy jest dokadna analiza przychodzcych do rmy ofert. wszystkie przychodzce do firmy oferty i propozycje s dokadnie analizowane. 19,5%. wyznaczono osob odpowiedzialn za gromadzenie informacji. 15,9%. tworzone s komputerowe bazy danych nt. klientów. 14,6%. firma regularnie uczestniczy w rónego rodzaju spotkaniach, konferencjach, konsultacjach. 9,8%. tworzone s komputerowe bazy danych nt. kontrahentów. 7,3%. na potrzeby gromadzenia informacji podejmowane s badania rynkowe. 4,9%. tworzone s komputerowe bazy danych nt. konkurentów. 3,7%. na specjalnych spotkaniach organizowanych w firmie dokonuje si wymiany pogldów, idei midzy pracownikami. 3,7%. firma wspópracuje z uczelniami wyszymi, przyjmuje studentów na praktyki itp.. 3,7%. wiele sporód przychodzcych do firmy propozycji lduje w koszu. 3,7%. ustalono konkretne/formalne procedury pozyskiwania informacji. 3,7%. w firmie tworzone s specjalne prezentacje pozyskanych informacji i wiedzy. 2,4%. do gromadzenia informacji wykorzystywane s specjalne komputerowe systemy informacji (specjalne oprogramowanie). 2,4%. w firmie istnieje harmonogram szkole, zgodny z zapotrzebowaniem. 2,4%. firma zleca badania na zewntrz. 2,4%. firma kupuje specjalne raporty z bada oferowane przez instytucje i agencje badawcze brak odpowiedzi. Rys. 7.. 0,0% 28,9%. Sposoby gromadzenia informacji i wiedzy w badanych przedsibiorstwa turystycznych (% wskaza) Fig. 7. Systems for collecting information and acquiring knowledge in analyzed tourism enterprises (% of responses) ródo: Opracowanie wasne. Source: Authors’ compilation. Oeconomia 9 (4) 2010.

(8) P. Gryszel, A. Rapacz, D.E. Jaremen. 150. Jako podstawow barier wdraania rozwiza innowacyjnych (rys. 8) badani podawali ograniczone moliwoci nansowe (16,3% wskaza, czyli 45,1% badanych przedsibiorców), które potgowane s dodatkowo drogim kredytem (13,5% wskaza; 37,3% respondentów), trudnym dostpem do rodków unijnych na innowacje oraz brakiem instytucji wsparcia dla dziaalnoci innowacyjnej (9,9%; 27,5%). Wielu respondentów akcentowao fakt, e innowacje wymagaj duych nakadów nansowych (12,1% wskaza, czyli co trzeci badany), co nie uatwia ich wdraania. Potwierdza to równie fakt, i wikszo ankietowanych przedsibiorców nie korzystaa w ogóle z zewntrznego wsparcia (ponad 88%). Jedynie 3 rmy otrzymay rodki nansowe z funduszy unijnych, a 2 zostay wsparte przez wadze lokalne (rys. 9). 16,3%. brak dostatecznych rodków finansowych drogi kredyt. 13,5%. ograniczony dostp do rodków unijnych na innowacje. 12,1%. innowacje s zbyt drogie. 12,1% 9,9%. brak instytucji wsparcia dla dziaalnoci innowacyjnej nasz obiekt jest nowoczesny, ma ciekaw ofert i na razie nie wymaga innowacji sprzeciw Karkonoskiego Parku Narodowego i innych instytucji ochrony rodowiska niesprzyjajca innowacjom polityka wadz gminnych. 7,1% 6,4% 5,0% 5,0%. specyfika brany turystycznej, w której trudno o innowacje stosunkowo niska rentowno przedsibiorstwa. 2,8%. niski poziom konkurencji. 2,8% 1,4%. klient nie oczekuje zmian niskie kwalifikacje kadry brak wystarczajcego dostpu do informacji, wiedzy na temat nowych rozwiza moliwych do zastosowania w przedsibiorstwie inne. Rys. 8. Fig. 8. ródo: Source:. 1,4% 0,7% 3,6%. Bariery wdraania innowacji w badanych przedsibiorstwa turystycznych (% wskaza) Innovation implementation barriers in analyzed tourism enterprises (% of responses) Opracowanie wasne. Authors’ compilation. 88,6%. nie, nie korzystaa tak, z pomocy innych instytucji wparcia (agencji, fundacji, inkubatorów itp.). 0,0%. tak, z pomocy centralnych, rz dowych programów wsparcia, np. dla brany turystycznej, MSP 0,0% tak, z pomocy wadz gminnych tak, z funduszy unijnych brak odpowiedzi. 4,6% 6,8% 15,4%. Rys. 9.. Korzystanie przez badane przedsibiorstwa turystyczne z zewntrznego wsparcia (% respondentów) Fig. 9. Usage of external support by analyzed enterprises (% of respondents) ródo: Opracowanie wasne. Source: Authors’ compilation. Acta Sci. Pol..

(9) Innowacyjno przedsibiorstw turystycznych na przykadzie Karpacza. 151. WNIOSKI Z przeprowadzonych w Karpaczu bada wynika, e ponad poowa badanych przedsibiorców twierdzi, i w ostatnim czasie prowadzili w swym przedsibiorstwie dziaania innowacyjne. Jeeli przyj, e innowacje to proces obejmujcy wszystkie dziaania zwizane z kreowaniem nowego produktu, a nastpnie z jego wdraaniem [Pomykalski 2001], i e s to twórcze zmiany w systemie spoecznym, w strukturze gospodarczej, w technice oraz w przyrodzie, to niewiele z badanych przedsibiorstw te kryteria spenia. Z kolei przyjmujc de nicj innowacji proponowan przez OECD, uznajc za innowacj kad zmian (zawierajc element nowoci) w produktach i procesach wdroon w przedsibiorstwie [Skawiska 2002], mona przyj, e badane przedsibiorstwa maj cechy przedsibiorstw innowacyjnych. W wikszoci przypadków wszelkie inwestycje maj charakter inwestycji odtworzeniowych, np. wymiany zuytego wyposaenia i urzdze. Dziaania takie uznawane s przez przedsibiorców za innowacyjne. Wikszo badanych przedsibiorstw za gówn barier wdraania rozwiza innowacyjnych uznaa brak rodków nansowych, jednoczenie zaznaczajc, e nie korzystaa z adnych zewntrznych róde nansowania tych dziaa. Nie mona te stwierdzi, aby badane przedsibiorstwa stosoway masowo nowe metody pozyskiwania informacji rynkowych i prowadziy kompleksowe badania poziomu satysfakcji swoich klientów. Jednoczenie wszystkie badane przedsibiorstwa oceniaj poziom swej innowacyjnoci oraz konkurencyjnoci rynkowej powyej wartoci przecitnej. Wydaje si zatem, e badani przedsibiorcy nie s do koca wiadomi zmian zachodzcych na rynku turystycznym w Karpaczu. Maj te nadziej, e ju zdobyci klienci pozostan im wierni, a nowo powstajce obiekty i atrakcje turystyczne przyczyni si do poprawy ich sytuacji rynkowej. Pewne obawy zwizane z budow wielkich kompleksów hotelowo-rekreacyjnych maj waciciele mniejszych obiektów hotelarskich. Jest jednak wiele przedsibiorstw wiadomych swej pozycji monopolistycznej na rynku, jak np. kolej linowa na Kop czy Letni Tor Saneczkowy „Kolorowa”. Te przedsibiorstwa dziaania innowacyjne wdraaj z duym opó nieniem.. PIMIENNICTWO Pomykalski A., 2001, Innowacje. Wyd. Politechniki

(10) ódzkiej,

(11) ód . Skawiska E. (red.), 2002. Konkurencyjno przedsibiorstw, nowe podejcie. Wyd. Naukowe PWN Warszawa-Pozna.. INNOVATION OF TOURISM ENTERPRISES BASED ON THE EXAMPLE OF KARPACZ Abstract. Transformations occurring at tourism market stimulate tourism enterprises towards ongoing monitoring of activities undertaken by competition and adjusting their offer to changing preferences presented by clients. The main objective of competitiveness at tourism market is to improve ones position regarding competition. One of the key factors in uencing competitiveness and the way to accomplish the above goal is to carry out Oeconomia 9 (4) 2010.

(12) 152. P. Gryszel, A. Rapacz, D.E. Jaremen broadly understood spectrum of activities focused on innovation. One of Polish tourism locations in which the problem of market competition and enterprises’ competitiveness is Karpacz, observed as a more and more distinctive tourist resort situated in the Karkonosze Mountains. The objective of the hereby study is to emphasize the problem of innovation in tourism enterprises functioning in Karpacz, regarded as one of the most dynamically developing tourism locations in Poland. The article presents research results referring to innovation level of enterprises functioning in the sector of tourism in Karpacz. The research was conducted in Spring 2010. Key words: tourism enterprise, innovativeness, innovations, competitiveness. Zaakceptowano do druku – Accepted for print 13.09.2010. Acta Sci. Pol..

(13)