OD REDAKCJI
Kanonizowanie i ogãoszenie przez Papieİa Jana Pawãa II wspóã- patronkĈ Europy niemieckiej uczonej, karmelitanki i mčczennicy Auschwitz, zdominowaão dotychczasowe odczytania biografii Edyty Stein (1891-1942), jej filozoficznych dokonaę i przesãania.
Jak ukazuje sič nam Edyta Stein w caãym spektrum oddziaãywania swej osoby i dzieãa? Kim byãa ta kobieta, której dziaãalnoĤþ przypadãa na poczĈtek ubiegãego wieku, İe staãa sič wspóãpatronkĈ Europy, patronkĈ miast, ulic, instytucji, autorytetem filozoficznym i mistrzyniĈ İycia duchowego dla wie- lu? Dlaczego coraz bardziej promieniuje swymi myĤlami i postawĈ nie tylko w Europie, ale i na wszystkich kontynentach? – chciaãoby sič powiedzieþ:
unosi sič „ponad narodami, paęstwami i kulturami”. Dlaczego jest tak uni- wersalna, zrozumiaãa pod kaİdĈ szerokoĤciĈ geograficznĈ, a zarazem tak indywidualnie, konkretnie przekonujĈca w swoim przesãaniu?
Odpowiedzi na te i inne pytania formuãujĈ Autorki i Autorzy tekstów zebranych w niniejszym tomie, który przybliİa, lecz nie wyczerpuje tematy- ki zwiĈzanej z tĈ fascynujĈcĈ osobĈ. Artykuãy naukowe tworzĈce monogra- fič o Edycie Stein jako fenomenie – jawiĈcym sič nam, którzy poszukujemy spotkania z jej filozofiĈ, teologiĈ i İyciem duchowym – ukazujĈ, İe nie byão to zadanie ãatwe. Powstaãa w ten sposób ksiĈİka, której gãówne wĈtki ukãa- dajĈ sič w polifonicznĈ caãoĤþ, ujawnia wielowĈtkowoĤþ badawczĈ, jakĈ dostarcza namysã nad SteinowskĈ biografiĈ, jej kolejnymi etapami oraz filo- zoficznymi dokonaniami.
Poznajemy naukowe fascynacje i odkrywanie drogi autentycznego filozo- fowania, eksplorowanie metody fenomenologicznej i dyskusjč z niĈ, wpro- wadzanie jej w feministycznĈ i teologicznĈ refleksjč nad kobietĈ. BadajĈc fenomen Edyty Stein, zagãčbiamy sič w Ĥrodowisko İydowskie w Niem- czech i jego losy w najciemniejszym etapie historii dwudziestowiecznej Eu-
6 Od redakcji
ropy, jakim byãa hekatomba Shoah. Fenomen Edyty Stein to takİe jej Ĥwič- toĤþ i wynikajĈca z niej ikoniczna obecnoĤþ, tak bardzo zbliİajĈca nas do rzeczywistoĤci Boga. WielostronnoĤþ oddziaãywania Edyty Stein na naszĈ rzeczywistoĤþ moİemy odnieĤþ takİe do jej reprezentacji w pamičci zbioro- wej, topografii przestrzeni realnej i wirtualnej. Zadziwiaþ moİe obecnoĤþ Stein w wielu miejscach Ĥwiata, lecz w niniejszym tomie jawi sič nam ona jako patronujĈca Europie. Taka re-lektura narzuca sič prawie sama, gdy przyglĈdamy sič wybranym drogom recepcji jej fenomenu: od Francji, przez Polskč i Rosjč, po czasem trudne i kontrowersyjne zagadnienia dialogu İy- dowsko-chrzeĤcijaęskiego czy teİ inicjatywy i dĈİenia integrujĈce róİne podmioty jednostkowe i organizacyjne.
ObecnoĤþ Edyty Stein i jej przesãania dla Europy ma charakter wartoĤcio- twórczy, dostarczajĈcy „staremu kontynentowi” recepty na odĤwieİenie i wzmocnienie siebie i swej toİsamoĤci w czasie kryzysu instytucji i Ĥwiata nauki.
Przybliİenie fenomenu Edyty Stein pozwala na lepsze poznanie tej ko- biety, która przez autentycznoĤþ swych filozoficznych dociekaę odkryãa
„coĤ”, co poraİa swojĈ prostotĈ i oczywistoĤciĈ; odkryãa, İe „sprčİynĈ my- Ĥlenia jest miãoĤþ”. O „poznaniu miãoĤciĈ” mówili równieİ inni fenomenolo- dzy, propagujĈc przekonanie, İe fenomenolog to ten, co kocha Ĥwiat, ale wãaĤnie ona to poznanie oparte na fundamentach miãoĤci skorelowaãa ze swoimi İyciowymi wyborami, które ujawniãy radykalizm jej myĤlenia i dzia- ãania. Postawa bez lčku, zarówno w uprawianiu wiedzy, jak i w konkret- nych sytuacjach İyciowych, pozwoliãa jej broniþ silnej toİsamoĤci czãowieka, toİsamoĤci mčİczyzny i toİsamoĤci kobiety, a takİe toİsamoĤci filozofa i wynikajĈcej z niej odpowiedzialnoĤci, tak czčsto rozmywajĈcej sič w XXI wieku. Stein broniãa fundamentów poznania istotowego, opartego na uni- wersalizmie i obiektywnoĤci podstawowych wartoĤci. W ramach fenomeno- logii potrafiãa filozoficznie dociec istoty czãowieczeęstwa, ale i udowodniþ, przekonujĈco dla wielu, İe kto szuka prawdy, szuka nie tyle bezosobowego Absolutu, co Boga, choþby o tym nie wiedziaã, i İe obecnoĤþ Boga jest cen- niejsza niİ naukowe dowody.
Publikacja Fenomenu Edyty Stein – Das Phänomen Edith Stein jest podsu- mowaniem dziesičcioletniej drogi i dziaãalnoĤci istniejĈcego od 2003 roku przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Centrum Badaę im. Edyty Stein i stanowi wspólne dzieão badaczy z Niemiec i Polski. W li- stopadzie 2013 r. odbyãa sič w Poznaniu sesja naukowa zorganizowana przez Centrum Badaę im. Edyty Stein wraz z uniwersytetami niemieckimi w Rostocku i Duisburg-Essen, bčdĈca zasadniczĈ czčĤciĈ polsko-nie-
Od redakcji 7 mieckiego projektu „Fenomen Edyty Stein – Das Phänomen Edith Stein”
wspieranego ze Ĥrodków Polsko-Niemieckiej Fundacji na Rzecz Nauki (Deutsch-Polnische Wissenschaftsstiftung). Owocem tej polsko-niemieckiej ini- cjatywy i zwieęczeniem wspólnych prac staãa sič niniejsza publikacja, która ukazuje Edytč Stein i jej fenomen percypowany we Francji, Niemczech, Pol- sce, Rosji oraz Wielkiej Brytanii. Tom, jaki przedkãadamy Czytelnikom, nie wyczerpuje tematu, wrčcz odwrotnie, otwiera nowe perspektywy i ujawnia dezyderaty badawcze na przyszãoĤþ. Stanowiþ ma on wičc zachčtč i inspira- cjč do nowych, dalszych poszukiwaę.
Sãowa podzičkowania redakcja „Zeszytów Naukowych Centrum Badaę
im. Edyty Stein” oraz Rada Centrum kieruje do prof. Markusa Bernhardta (Universität Duisburg-Essen) oraz Michaela Großheima (Universität Rostock) i ich wspóãpracowników, bez zaangaİowania których realizacja zamierzeę zwiĈzanych z Fenomenem Edyty Stein byãaby z pewnoĤciĈ trudniejsza.
Jedenasty tom z serii Fenomenów, monograficznych publikacji w ramach edycji „Zeszytów Naukowych Centrum Badaę im. Edyty Stein”, ukazuje sič dzički Ĥrodkom finansowym Polsko-Niemieckiej Fundacji na Rzecz Nauki, której niniejszym takİe wyraİamy naszĈ wdzičcznoĤþ.
