Zygmunt Ruszczak
Aktualny stan prawa
beatyfikacyjnego w Polsce
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 3/3-4, 367-372
AKTUALNY STAN PRAWA BEATYFIKACYJNEGO W POLSCE
K anonistyka polska żywotna i tw órcza w w ielu dziedzinach praw a kościelnegoi, w okresie zarówno przed ja k i powojennym , mimo za chęty Pierwszego Plenarnego Synodu Polski z 1936 r.2 nie intereso w ała się bliżej praw em beatyfikacyjnym . Obszerny ten dział praw a powszechnego, liczący 143 kanony (od 1999 do 2141) i stanow iący trz e cią część czw artej księgi Kodeksu P raw a Kanonicznego, nie m iał u naś w k ra ju badaczy, którzy by w naukow ych publikacjach zajm o w ali się „ex professo” procesem beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym, ani w ykfalifikow anych wykładowców n a w ydziałach teologicznych. Również w Sem inariach Duchownych wyżej w spom niane kanony do tyczące Sług Bożych i beatyfikow anych byw ały traktow ane pobieżnie lub zgoła pom ijane. Jeżeli dziś, mimo to, można mówić o sym patji K anonistów polskich dla p raw a beatyfikacyjnego to zasługa należy się w pierw szym rzędzie Księdzu Prym asow i Polski, który po obięciu rządów w Archidiecezji W arszawskiej, zachęcał studiujących praw o kościelne kapłanów do specjaliziw ania się w procesie beatyfikacyjnym . W łaśnie z inicjatyw y Jego Em inencjiw 1949 r. w „A teneum K apłańs kim ” ukazał się arty k u ł pióra Ks. prof, d r W ładysław a Padacza pt. „B eatyfikacyjny przewód sądow y” jako w stęp do dalszych prac tegoż autora.
W artykule tym Ks. Padacz podkreślił aktualność i potrzebą podej m ow ania starań o wyniesienie na ołtarze św iątobliwych Polaków i Polek, i w zw iązku z tym , starał się w yjaśnić, w oparciu o przepisy aktualnego praw a kościelnego, skom plikow aną procedurę sądową w procesie beatyfikacyjnym . Po zwięzłym, historycznym zarysie
pows-1 W ystarczy wym ienić: w dziedzinie p raw a publicznego ks. prof. Ignacy Grabow ski; m ałżeńskiego ks. prof. S tefan Biskupski; karnego i Norm G eneralnych ks. prof. M arian M yrcha; synodalnego ks. prof. W ładysław Padacz.
2 Decr. 114 § 2 tam antiqui quam recentes processus beatificatio- nis et canonizationis assidue prom oveantur.
368 K S . Z Y G M U N T R U S Z C Z A K
[2 ]
tania i rozw oju procesu beatyfikacyjnego autor podał ogólne zasady dla podjęcia i prow adzenia tegoż procesu: omówił trzy zasadnicze jego fazy (w diecezji, w dykasteriach rzym skich, znowu w diecezji jako procesu apostolskiego) oraz szczegółowiej zastanaw iał się nad infor m acyjnym procesem Sług Bożych. Z am iary Księdza Prym asa, zmie rzające do przypom nienia kanonistom praw a beatyfikacyjnego i w pro w adzenie tegoż praw a n a teren badań naukow ych ja k i wysiłek Ks. Wł. Padacza, m ający na celu popularyzow anie zagadnień b eatyfi kacyjnych oraz inform ow anie czytelnika o tychże zagadnieniach, zostały zaham ow ane n a pew ien czas. W ostatnim wszakże piącizleciu podięto je na nowo i dziś można już mówić o żywym ruchu myśli kanonistycznej w Polsce w tej dziedzinie. W yrazem tego ruchu m. in nym i są zaprowadzone od kilku lat z inicjatyw y Ks. Bp. P io tra K ał w y w ykłady z procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego n a Katolic kim U niw ersytecie Lubelskim . Rozpoczął je propagator tegoż ruchu Ks. prof, d r M arian M yrcha. Z jego inspiracji i pod jego kierunkiem ukazała się pierw sza rozpraw a doktorska na KULu pt. „Postulator . w procesach beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym ” pióra O. Michała M achejka O. C. D. pobudzająca z kolei do opracow ań takich zagad nień z praw a beatyfikacyjnego jak: „Prom otor w iary w beatyfikacyj nym przewodzie sądow ym ”, Ks. Wł. Padacza, „Notariusz w beatyfika- , cyjnym przewodzie sądow ym ”, Ks. Stanisław a Nowaka, „Sędzia w bea
ty fik acy jn y m przewodzie sądow ym ”, Ks. Stankiew icza „Dowód z cu dów w procesie beatyfikacyjnym ” i inne.
Dwa ostatnie zagadnienia są przedm iotem pisanych i om awianych dysertacji doktorskich na KULu pod kierunkiem profesora Ks. P e tra - .niego, który po Ks. prof. M. M yrsie, kontynuje w ykłady z praw a beatyfikacyjnego na Lubelskiej Uczelni. Piszących powyższe prace swym i radam i w spierał Ks. Wł. Padacz, w ybitny znawca zagadnień z procedury beatyfikacyjno-kanonizacyjnej w Pclsce. Jego liczne artykuły, od w ielu lat system atycznie zapełniające szpalty różnych czasopism jak: A teneum K apłańskie, Homo Dei, Polonia Sacra, Praw o Kanoniczne, świadczą o płodności pisarskiej, rzetelnej, fachowej wiedzy autora i krzew ią naukow y ruch beatyfikacyjny, tw orząc zarazem z p ra cami innych, jakże nielicznych autorów , polską lite ra tu rę naukow ą z zakresu p raw a beatyfikacyjnego. Dla stw ierdzenia i oceny aktuol- nego stanu tego p raw a w Polsce nieodzownym jest poznanie wspom nianej lite ra tu ry oraz zorientow anie się w om awianych problemach. Zagadnienia podjęte 1 źródłowo opracowane przez Ks. Wł. Padacza przedstaw iają się w porządku chronologicznym następująco: B ea tyfi ka cyjn y przewód sądowyz, Przejście od beatyfikacji do kanonizacji w procedurze kanonicznej4, Sędziow ie w diecezjalnym
beatyftkacyj-3 A ten eu m K apłańskie 1949, 51, str. 149—58.
A K T U A L N Y S T A N Р В А W A B E A T . 3 6 9
п ут przew odzie sądow ym i, Pięćsetlecie promotora wiarys, Notariusze w procesie b ea tyfika cyjn ym i, Promotor w iary w b ea tyfika cyjn ym przew odzie sądowym s, Konieczne elem enty do rozpoczęcia bea ty fi kacyjnego procesu inform acyjnego9, W spółczesne pojęcie heroiczności cnotto, Biegli w procesie b e a tyfika cyjn ym ll. Zagadnienie ułatwienia i przyśpieszenia postępowania beatyfikacyjnegoi2 . Problem nowych św iętych polskich na tysiąclecie chrześcijaństwai3, B ea tyfika cyjn y proces apostolski na terenie diecezjW . L isty postulacyjne w procesach b e a ty fika c yjn ych ^. W oźny sądowy, pisarz, tłum acz w procesie beaty fik a c y jn y m i.
Zestaw ienie powyższych zagadnień mówi już samo za siebie. M ija łoby się z celem niniejszego arty k u łu przytaczać je choćby w- krótkim streszczeniu. Należy je studiować in extenso.. Większość tych zagad nień zasadniczych dla procesu kanonicznego związanych z urzędem sę dziego, prom otora w iary, notariusza czy biegłych rozw inął autor na podstawie dzieła B enedykta XIV17 i w łasnej w ieloletniej praktyki w trybunałach beatyfikacyjnych. O prać w ał je przejrzyście i sum iennie, uw zględniając osiągnięcia nauki ostatnich dwóch stuleci. Mimo ścisłe, naukow e ujęcie omewione zagadnienia w in terp retacji autora — nie straciły łączności z życiem, przeciw nie nabrały świeżości i ckazały się wielce pomocnymi dla Trybunałów, a niektóre z nich posłużyły za te m aty do specjalnych, m onograficznych opracow ań n a KULu.
Na szczególną uwagę m. inn. zasługuje artykuł, w którym autor proponuje popraw ki w celu uproszczenia i zreform ow ania procedury beatyfikacyjnej.18. Oto niektóre z tych słusznych propozycji.
1) Według Kan. 2049 K.P.K. proces inform acyjny kandydata na ołtarze nie może rozpocząć się wcześniej jak po 30 latach od chwili jego śm ierci: podobnie Kan. 2101 K.P.K. zezwala na badanie heroicz ności cnót Sługi Bożego w Rzymie dopiero po upływ ie 50 lat od jego śmierci. Nie ulega, w ątpliw ości że w tak długim przeciągu czasu w ielu
5 Polonia Sacra, W arszawa 1956 rccz. VIII, zeszyt 3—4, str. 381—95. 6 Polonia Sacra, W arszawa 1957 rccz. IX, N r 1, str. 69—85. 7 Polonia Sacra, W ars awa 1957 Nr. 2—3 str. 313—19.
8 Spraw y beatyfikacyjne na terenie diecezji O. M ichał M a c h e - j e к O. C. D. Ks. Wł. P a d a c z , Poznań, 1957 część pierw sza.
э Homo Dei, W arszawa 1959 Nr. 3, s 'r . 372—74. 10 Homo Dei, W arszawa 1959 N r 4 str. 513—15.
11 Prawo kanoniczne, W ars awa 19:9 rok II, Nr. 3—4 str. 359—69.
12 Homo Dei, W arszawa 1960 N r 2, str. 310—12.
13 A ten eu m K apłańskie 1960, zeszyt 370, str. 295—97.
14 praw o Kanoniczne 1961, ukaże się w r. 1962.
15 Homo Dei, W arszawa 1961...
16 Prawo K anoniczne W arszawa 1961, N r 3—4, str. 273—80.
17 De servorum Dei bcatificatione et beatorum canonizatione, Ro
m ae 1747.
18 p atrz p. 12.
370 K S . Z Y G M U N T R U S Z C Z A K
in naocznych świadków może um rzeć ze szkodą dla spraw y. Doceniając w pełni znaczenie zeznań św iadków bezpośrednich, .autor proponuje skrócenie obu term inów z lat 30 na 20 lub niżej, a z lat 50 na 30.
2) Dotychczasowa procedura przew iduje proces apostolski dla zba dania opinii świętości oraz cnót Sługi Bożego „in specie” — po prze prow adzeniu prccesu inform acyjnego. Ks. Wł. Padacz proponuje pro wadzenie procesu apostolskiego równocześnie z procesem inform acyj nym, przyczym dla tego ostatniego należałoby stosować procedurę z . procesu apostolskiego.
3) B adania świadków zpoza diecezji Sługi Bożego pow inien doko nać try b u n ał właściwej diecezji, zredukow any do sędziego, prom otora w iary i notariusza. Należy tylko powiadomić miejscowego ordynariusza i otrzym ać jego aprobatę.
4) Jeżeli badania świadków odbywa się w innym k ra ju — właściwy tru b u n a ł diecezjalny m a praw o określenia term inu — w którym ci św iadkow ie w inni być zbadani przez try b u n ał „ad hoc” powołany.
5) Pierw szą sesję procesu inform acyjnego należy ograniczyć do od czytania dekretu ordynariusza ustanaw iającego trybunał, złożenia skró conej przysięgi, przyjęcia listy św iadków i wyznaczenia term inu sesji następnej.
6) A kta procesu przesłać do Rzymu w języku zrozum iałym dla sę- dzów w Rzyme. Stąd tłum aczenie akt na ów język należy dokonać 'w k raju .
7) Do nowego praw a beatyfikacyjnego należy włączyć definicję heroiczności cnót i wg tej definicji określać cnoty sługi Bożego z zez n a ń świadkówi9.
8) Ująć w odrębny kanon nową procedurę dla spraw historycz nych.
9) Opracować p ro jek t nowej, uproszczonej i skróconej procedury sądow ej (m. in. znieść urząd woźnego sądowego w procesach beatyfi kacyjnych) i przesłać go do K om isji Soborowej do Rzymu. Trzeba przy-19 W pojm ow aniu heroiczności cnoty na przestrzeni ostatnich dwóch wieków można zauważyć pew ną ewolucję. W ujęciu Benedykta XIV cnota chrześcijańska, aby była heroiczną, pow inna spraw iać, by po siadający ją działał ochotnie, łatw o i radośnie ponad ogólny sposób działania dla celu nadprzyrodzonego bez udziału ludzkiego rozum owa n ia z wyrzeczeniem się i podporządkow aniem uczuć. W edług Benedyk ta XV świętość właściwie polega na zgadzaniu się z wolą Bożą w y ra żonym w stałym i dokładnym w ykonyw aniu obowiązków swego stanu. W ocenie Piusa XI świętość polega jedynie na w iernym , ciągłym i stałym w ykonyw aniu obowiązków i urzędów własnego stanu.
W oparciu o te wypowiedzi najwyższych K ierow ników Kościoła Powszechnego — heroiczność cnót utożsam ia się dziś z w iernym , sta łym i dokładnym w ypełnieniem obowiązków swego stanu łącznie i w zgodzie z tym i które w ypływ ają z przynależności do mistycznego Ciała C hrystusa”, p atrz „Współczesne pojęcie heroiczności cnót.” ks
[5] A K T U A L N Y S T A N P R A W A B E A T . 371
znać, że proponow ane i uzasadnione rzeczowo przez autora popraw ki — w znacznym stopniu skracają i upraszczają niełatw ą i przew lekłą procedurę beatyfikacyjną, a niektóre z nich są już stosowane w p ra k tyce poszczególnych Trybunałów .
Na terenie K rakow a praw em beatyfikacyjnym zajm uje się O. Mi chał M achejek O.C.D. autor wspom nianej rozpraw y doktorskiej „Postu lato r w procesie beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym ” i w spółautor dzie ła „Spraw y beatyfikacyjne na terenie diecezji”. Ta ostatnia praca ze względu na sum ienne i szerokie opracow anie urzędów prom otora w ia ry i postulatora oraz cenne uwagi dotyczące innych członków try b u nału beatyfikacyjnego, załączenie licznych, koniecznych wzorów pism procesowych i form ularzy (trzecia część), stała się niezastąpionym już podręcznikiem dla trybunałów beatyfikacyjnych w całym k raju . ' O. M ichał M achejek ponadto w arty k u le pt. „A ktualny stan pol skich procesów beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych” 20 przedstaw ił
etapy postępow ania dowodowego, przez które m usi przejść spraw a k an dydata n a ołtarzu zanim te n zostanie uwieńczony aktem beatyfikacji. Pierw szy etap tego postępow ania stanow ią procesy beatyfikacyjne w diecezji, drugi etap w prow adzenie spraw y Sługi Bożego na forum Stolicy Apostolskiej, trzeci etap — procesy apostolskie n a terenie die cezji i wreście czw arty etap — procesy apostolskie w Rzymie.
W drugiej części swojego arty k u łu podał autor ilość polskich pro cesów beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych na każdym z tych etapów. Wreszcie Ks. Stanisław Nowak w dysertacji doktorskiej przedstaw ił , udział i rolę notariusza w procesie beatyfikacyjno-kanonicznym 2i.
Reasum ując powyższe, trzeba stwierdzić, że kanonistyka polska posiada kilka rodzim ycth pozycji z p raw a beatyfikacyjnego, szereg po ruszonych i naukow o omówionych zagadnień, które stanow ią poważny przyczynek dla nauki praw a beatyfikacyjnego w ogólności, nadto w y suwa koncepcje o znaczeniu dla powszechnego praw a kościelnego.
T ak przedstaw ia się geneza i rozwój myśli kanonistycznej polskiej na odcinku praw a beatyfikacyjnego. Nie jest to oczywiście dużo, biorąc jednak pod uwagę k ilkuletni zaledwie okres istnienia tej myśli i spe cyfikę w arunków powojennych, trzeba przyznać, że jest to wiele.
„Ruch beatyfikacyjny” kanonistyki polskiej uderza tym bardziej, że w chw ili obecnej nie znajduje podobnego sobie w katolickich k rajach Zachodu, w których jak np. we F ran c ji czy Italii w okresie od m aja 1940 r. do m aja 1954 r. Pus XIX. ’dokonał ta k licznych kanonizacji osób narodowości francuskiej i w łoskiej22. Te najw yższe akty praw ne
Sto-20 Homo Dei, W arszaw a 1958, Nr. 6, str. 842—49.
372 K S . Z Y G M U N T R U S Z C Z A K
[6l
licy Sw. nie wywołały wszakże żywszych rep erk u sji w dziedzinie teo re tycznych badań praw a beatyfikacyjnego. Naukowe publikacje w tym względzie w ostatnich latach ukazują się b. rzadko; niem al w yjąlko-
w o 2 3 . F a k t więc istnienia „ruchu beatyfikacyjnego” w kanonistyce polskiej, w dobie cbecnej, w yróżnia chlubnie tę kanonistykę a jedno cześnie w celu dalszego rozw ijania tegoż ruchu, w ysuw a następujące postulaty jak : pozyskiw anie kanonistów dla badań poszczególnych części praw a beatyfikacyjnego, szkolenie specjalistów od procesu 'b ea- tyfikacyjnego24, w prow adzenie do wyższych zakładów teologicznych i Sem inariów Duchownych odpowiednich w ykładów w stopniu wyż szym i w poważniejszej form ie niż dotychczas, utw orzenie specjalnego organu do spraw beatyfikacyjnych, którego zadaniem m. in. byłoby „odkryw anie” kandydatów na ołtarze, krytyczne opracow anie ich ży ciorysów, a zwłaszcza należyte zagw arantow anie w ustaw odaw stw ie synodalnym opieki nad krzew ieniem pryw atnego k u ltu zm arłych w opinji świętości rodaków. To wszystko przyczyniłoby się także do ożywienia idei św ięt:ści życia w umysłowości współczesnego czł zwle ka i przyw rócenia Polsce zaszczytnego a zapoznanego m iana M atki Świętych.
22 Narodowości francuskiej: 2.V.1940 św. M aria E ufrazja Pelletier; 6.VII.1947; św. M ichał Garicoits; 20.VII.1947; św. Janina-E lżbieta Bicher des Agnes; 27.VII.1947; św. L udw ik-M aria Grignon de M ontfor; 15.V. 1949; św. K atarzyna L abzuré; 7.V.1950 św. Joanna de Lestonnac; 26.V. 1950 św. Em ilia de Rodat; 26.V.1950 św. Joanna de France; 15.X.1950 św. A nna-M aria Javouche; 24.VI.1951 św. Em ilia de Vialar.
N ar.dow ości w łoskiej: 19.XI.1943 r. św. Gemma Galgani; 22.VI.1917 św. Franciszka G abrini; 22.VI.1947 św. Józef Cafasso; 6.VII.1917 r. św. B ernard Realino; 18.V.1950 św. Bartłom iej Capitanio; 23.V.1950 św. W incentyna Gerosa; 11.VI.1950. św. W incenty S tram b i; 21.VI.1951 św. M aria-D om inika M arzarello; 21.X.1951 św. A ntoni-M aria G iavelli; 21.X.1951 św. Franciszek-M aria Bianchi; 21.XI.1951 św. Ignacy do L a coni; 29.V.1954 św. Pius X.
23 M attei S. II prccesso di canonizzatione, Tabor 11, 461—477; B.
Zinko, M om entum m iracul s u m 'in p r.cessib u s beatificationis et cano- nizationis, Logos 10, 1959 str. 189—195.
24 Zaradza tem u w pew nym stopniu Sem inarium z p raw a beatyfi kacyjnego prow adzone przez Ks. Wł. Padacza w Warszawie.
