T om (Volum e) XL — 1970 Z e sz y t (Fascicule) 3—4 K r a k ó w 1971
R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C I E T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E
ST E F A N WITOLD A L E X A N D R O W IC Z \ K AZIM IER Z SŁ U PC Z Y Ń SK I i
P O Z I O M E S T E R IO W Y W P S T R Y M P I A S K O W C U M O N O K L I N Y P R Z E D S U D E C K IE J 2
Estheria Zone in the Bunter of the Fore Sudetic Monocline
Na obszarze rozciągającym się między Rawiczem i Ostrowem Wielko
polskim, a także w zachodniej części mono kliny przedsudeckiej, osady dolnego i środkowego pstrego piaskowca osiągają około 500 m miąższości.
W podłożu ich występują anhydryty i czerwone iły cechsztynu, a ścisłe określenie granicy między permem i triasem jest w wielu profilach bar
dzo utrudnione. Granicę tę przyjmuje się umownie w stropie czerwonych iłów zawierających dość liczne małe skupienia anhydrytów. Wspomniane iły leżą zwykle na zwartym kompleksie cechsztyńskich anhydrytów i osią
gają około 20 m miąższości. Profil osadów pstrego piaskowca obejmuje na omawianym obszarze następujące warstwy:
1. (40—70 m). Iły i łupki ilaste czerwone i zielonawoszare z nielicz
nymi wkładkami mułowców obfitujących w muskowit.
2. (15—25 m). Czerwone i zielone łupki ilaste, niekiedy piaszczyste, z musko witem, zawierające liczne małe skorupki esterii,
3. (110— 160 m). Łupki ilaste czerwone i zielonawoszare, pstre, z dość licznymi cienkimi wkładkami mułowców i z pojedynczymi warstewkami drobnoziarnistych piaskowców barwy czerwonej lub białawoszarej.
4. (70—90 m). Łupki ilaste i mułowce czerwone, rzadziej szare lub zielonkawe, z wkładkami piaskowców słabo spojonych, czasem wapnistych.
5. (50— 79 m). Piaskowce drobno- i średnioziarniste, białe lub czerwo
ne, z wkładkami mułowców zawierających nagromadzenia muskowitu.
6. (35—55 m). Piaskowce czerwone i szare z licznymi wkładkami mu
łowców oraz łupków i łupków piaszczystych czerwonych i szarobrunat
nych.
7. (10—25 m). Wapienie szare z wkładkami piaskowców i łupków ilas
tych.
8. (50—95 m). Piaskowce- drobnoziarniste szare i białawoszare, nie
kiedy dolomityczne, z wkładkami mułowców musko witowy ch oraz ilastych łupków.
W przedstawionym profilu warstwy 1—4 reprezentują dolny pstry piaskowiec, a warstwy 5—8 — środkowy pstry piaskowiec. Wyższą pozycję stratygraficzną zajmują ilasto-dolomityczne i chemiczne csady retu.
W warstwie 2, w wielu opracowanych profilach wiertniczych znale
ziono liczne, dość dobrze zachowane esterie. Wielkość ich skorupek (ośró-
1 K raków , al. M ick iew icza 30, A k ad em ia G órniczo-H utnicza.
2 Streszczen ie referatu w ygłoszo n ego na zebraniu K rak ow skiego O ddziału Pol.
To w . Geol. dmia .12 k w ie tn ia 1969 r.
dek lub odcisków), kształt i charakterystyczne urzeźbienie wskazują, że mamy tu do czynienia z gatunkiem Asmussia germari (B e y r i c h). Okazy pochodzące z monokliny przedsudeckiej odpowiadają dokładnie formom opisywanym przez geologów niemieckich z dolnego pstrego piaskowca pół
nocnej Turyngii. Takie same okazy stwierdzone zostały przez autorów w kilku profilach wiertniczych na Pomorzu Zachodnim. Wyniki dotych
czasowych badań wskazują, że Asmussia germari (B e y r i c h) ma zasięg stratygraficzny ograniczony do dolnego pstrego piaskowca, co by kwalifi
kowało wymieniony gatunek jako wartościową skamieniałość przewodnią.
Jest prawdopodobne, że w szeregu prac geologicznych okazy tego gatunku określane były jako Estheria alberti V o 11 z, lub Euestheria alberti (J o n e s). Liczne występowanie Asmussia germari (B e y r i c h) w okreś
lonej warstwie dolnego pstrego piaskowca monokliny przedsudeckiej, a także Pomorza Zachodniego pozwala zastosować tę esterię do regionalnej korelacji biostra ty graficznej, na podstawie której można rozpoznać cha
rakterystyczny poziom łupków, ilastych, położony kilkadziesiąt metrów ponad dolną granicą triasu.
Poziom z Asmussia germari ( B e y r i c h ) występuje przypuszczalnie również, w pstrym piaskowcu północnej Turyngii. Ułatwia on porównanie profilów polskiego i niemieckiego dolnego triasu i określenie charakterys
tycznych zmian facj^alnych. W wyniku przeprowadzonej korelacji straty
graficznej „łupki brókcjowate” (Bróckelschiefer), wydzielane w Niemczech, odpowiadają czerwonym iłom z anhydrytami, seria piaskowcowo-łupkowa i dolna seria łupkowa — warstwom 1— 3, a seria z wapieniami oolitowymi (Rogensteinzone) i górna seria łupkowa — warstwie 4. Granica między dolnym a środkowym pstrym piaskowcem w obu regionach zaznaczona jest wyraźnie pojawieniem się osadów piaszczystych. Seria Volpriehausen wraz z piaskowcem gerwiliowym z Turyngii może odpowiadać warstwie 5, seria Dśtfurth — warstwom 6 i 7, a seria: Hardegsen i Solling (wraz z piaskowcem chiroteriowym) — warstwie 8.
A k a d e m i a G ó r n ic z o - H u t n ic z a
In s t y t u t Geologii Reg io n aln ej i Złóż W ę g li
In s t y t u t G e o f iz y k i Stosowanej i P o s z u k iw a ń N a f t o w y c h K r a k ó w
f — 454 —
