Zrównoważona logistyka miejska

(1)

PRAKTYKA

Logistyka 5/2019

41

Zrównoważona logistyka miejska

Prototyp sieci sensorycznej i inteligentnej zatoczki rozładunkowej

Małgorzata Kirchner, Marcin Foltyński

Sieć Badawcza ŁUKASIEWICZ - Instytut Logistyki i Magazynowania

Dzisiejsze miasta i obszary aglomeracyjne stoją w obliczu wielu wyzwań gospodarczych, społecz- nych, ekonomicznych i środowiskowych wynikają- cych z ich dynamicznego rozwoju. Ludność świata coraz bardziej koncentruje się w miastach – obecnie 55% populacji mieszka na obszarach miejskich, a udział ten według prognoz ONZ wzrośnie do 68% do 2050 r. W Europie koncentracja ta postę- puje jeszcze szybciej, tzn. obecnie 74,5% populacji mieszka w miastach, a w 2050 r. odsetek ten wro- śnie do prawie 84% (tab. 1).

Władze miast zmuszone są zmagać się z wieloma problemami związanymi z miejskim ruchem: kon- gestia, wzrastające zużycie energii, emisja gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń. Według Między-

narodowej Agencji Energetycznej, miasta emitują 69% CO₂w Europie, a transport miejski generuje ponad 70% zanieczyszczeń i 40% gazów cieplarnianych z europejskiego transportu drogowego . Z drugiej strony, miasta zobowiązane są zagwa- rantować mieszkańcom nie tylko ogólną dostęp- ność do usług publicznych (w tym transportowych), ale również efektywną miejską dystrybucję towarów z uwzględnieniem czynników gospodarczych i środowiskowych.

Wzrost ludności w miastach skutkuje znaczą- cym wzrostem przepływu pasażerów i towarów, tworząc nowe wyzwania, związane ze zrów- noważonym rozwojem. Z jednej strony miasta muszą zmierzyć się z wyzwaniami związanymi

Logistyka 5_2019 v1.indb 41 2019-10-23 11:30:15

(2)

PRAKTYKA

42

z ograniczeniem zatorów komunikacyjnych, zanieczyszczeniem, hałasem, zagospodaro- waniem przestrzeni miejskiej. Z drugiej strony, miasta muszą zapewnić nie tylko mobilność mieszkańców, ale także dystrybucję towarów.

Tzw. środowisko mobilności w miastach szybko się zmienia, pojawiają się nowe modele biznesowe, nowe technologie i innowacyjne rozwią- zania zmieniające dotychczasowe podejście do kształtowania polityki mobilności w miastach.

Miasta starają się podnosić poziom równowagi pomiędzy wzrastającymi wyzwaniami, potrzebami mieszkańców i biznesu poprzez tworze- nie lokalnych Planów Zrównoważonej Logistyki Miejskiej (ang. Sustainable Urban Logistics Plan – SULP), jak również zastosowanie nowoczesnych technologii oraz rozwiązań infrastrukturalnych.

We wrześniu wystartował europejski projekt ba- dawczy pod akronimem SPROUT (Sustainable Po- licy RespOnse to Urban Mobility Transition) mający podjąć tematykę transformacji mobilności miejskiej. Projekt finansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach programu Horyzont 2020 i realizowany jest przez konsorcjum składające się z ponad 30 partnerów z Europy, Stanów Zjed- noczonych, Chin i Izraela. W ramach projektu zo- stanie przeprowadzonych 6 pilotaży, które skon- centrują się na nowych rozwiązaniach w zakresie mobilności miejskiej (towarowej i pasażerskiej), w tym nowych modeli operacyjnych i biznesowych dla transportu publicznego i prywatnego.

Wśród miast pilotażowych znajdują się m.in. Wa- lencja, Padwa, Budapeszt. Tel Aviv, Ningbo w Chi- nach oraz położony w Wielkopolsce Kalisz.

Logika projektu opiera się na założeniach, że mobilność miejska ulega zmianom w związku ze zmieniającymi się potrzebami użytkowników, pojawiającymi się nowymi technologiami trans-

portowymi i usługami transportowymi oraz że wpływ nowych rozwiązań w zakresie miejskiej mobilności na polityki nie jest znany. Nadrzęd- nym celem projektu jest zbadanie oddziaływania innowacyjnych rozwiązań na przewozy w mie- ście, zbadanie popytu i podaży na transport pa- sażerski i towarowy w miastach (np. zmienia- jące się potrzeby użytkowników, nowe modele biznesowe, nowe technologie itp.) oraz rozwój lub dostosowanie istniejących Zrównoważonych Planów Mobilności Miejskiej. Biorąc powyższe pod uwagę, projekt doprowadzi do stworzenia nowej, praktycznie zweryfikowanej wiedzy na temat sposobu budowania polityki w zakresie mobilności w miastach w oparciu o przepro- wadzone projekty pilotażowe. Wynikiem całe- go projektu i pilotaży realizowanych w ramach niego będzie identyfikacja i wdrożenie nowych modeli operacyjnych i biznesowych dla transportu publicznego i prywatnego oraz rozwiązań dla projektowania i planowania urbanistycznego.

W ramach projektu Sieć Badawcza ŁUKASIE- WICZ – Instytut Logistyki i Magazynowania, wraz z Miastem Kalisz i Kaliskim Inkubatorem Przed- siębiorczości przeprowadzi pilotaż dot. zarządza- nia transportem towarowym w mieście w oparciu o infrastrukturę IoT (sieć sensoryczną).

Obecnie Kalisz zajmuje powierzchnię 70 km² i li- czy około 100 tyś. mieszkańców. Miasto szczy- ci się posiadaniem najstarszej metryki pisanej wśród miast polskich (połowa II wieku n.e.). We- wnętrzną przestrzeń miasta cechował wrze- cionowaty układ 2 ulic handlowych, przeciętych systemem przecznic, z centralnie usytuowanym prostokątnym rynkiem. Ten średniowieczny układ urbanistyczny przetrwał do dziś, co powo- duje bardzo duże utrudnienia w logistycznej ob- słudze ścisłego centrum miasta. Obsługa ta jest

Obszar Miasto Wieś Udział mieszkańców

zamieszkujących miasta

2017 2050 2017 2050 2017 2050

Świat ogółem 4 219 817 6 679 756 3 413 002 3 092 067 55,3% 68,3%

Afryka 547 602 1 488 920 740 318 1 038 637 42,5% 58,9%

Azja 2 266 131 3 479 059 2 279 003 1 777 869 49,9% 66,2%

Europa 552 911 598 857 189 737 116 864 74,5% 83,7%

Ameryka Łacińska

i Karaiby 526 057 685 070 125 955 94 771 80,7% 87,8%

Ameryka Północna 298 987 386 690 64 857 47 965 82,2% 89,0%

Oceania 28 129 41 160 13 132 15 961 68,2% 72,1%

Tabela 1. Liczba mieszkańców miast i wsi na świecie

Źródło: United Nations, 2018, Revision of World Urbanization Prospects, Population Division of the United Nations Department of Economic and Social Affairs (UN DESA)

Logistyka 5_2019 v1.indb 42 2019-10-23 11:30:15

(3)

PRAKTYKA

43

zadaniem szczególnie kompleksowym i wyma- ga często bliskiej współpracy władz miejskich oraz dużej liczby podmiotów gospodarczych, np.

dostawcy usług logistycznych, producenci, dys- trybutorzy, sieci handlowe oraz detaliści. Mając na uwadze istniejące trudności w obsłudze logistycznej Kalisza oraz dynamicznie zachodzące zmiany w jego funkcjonowaniu, podjęte zostały działania w celu przetestowania innowacyjne- go rozwiązania wspomagającego obsługę logi- styczną na tzw. ostatniej mili.

W ramach pilotażu ŁUKASIEWICZ – Instytut Lo- gistyki i Magazynowania zaprojektuje i zbuduje prototyp sieci sensorycznej w centrum Kalisza oraz stworzy koncepcję tzw. inteligentnej zatoczki. Następnie przeprowadzi testy związane z zarządzaniem w sposób dynamiczny opera- cjami logistycznymi w obszarze miejskim Kali- sza. Po zbadaniu przepływów towarowych (m.in.

rodzajów pojazdów dostawczych, częstotliwości i czasu trwania dostaw, miejsc postojowych w trakcie realizacji dostaw, itd.) oraz określeniu metod zarządzania tymi przepływami, wyzna- czone zostaną optymalne miejsca załadunku i rozładunku w centrum miasta. Powstanie rów- nież aplikacja mobilna pozwalającą na planowanie, rezerwowanie i dokonywanie opłat zwią- zanych z parkowaniem w obszarach miejskich.

Szczegółowy opis przewidzianych w projekcie zadań przedstawiony jest na rysunku 1.

Jako zalety planowanego rozwiązania dla użyt- kowników – dostawców, operatorów logistycznych należy wskazać:

• dostęp do wiarygodnych informacji w czasie rze- czywistym (dostępność miejsc rozładunkowych),

• efektywne planowanie operacji transportu towarowego,

• rezerwacja przestrzeni do operacji logistycznych,

• skrócenie czasu i kosztów operacji transportowych

• bardziej efektywne wykorzystanie zasobów transportowych (kierowcy, pojazdy),

• zmniejszenie zużycia energii przez pojazdy.

Spodziewane rezultaty dla Miasta Kalisza to:

• poprawa sytuacji społecznej, środowiskowej i gospodarczej,

• zmniejszenie zatorów komunikacyjnych i poprawa efektywności przepływu ruchu dzięki możliwościom planowania,

• zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza,

• wzrost bezpieczeństwa użytkowników ruchu drogowego i pieszych,

• wzrost atrakcyjności obszarów objętych dzia- łaniem,

• aktualizacja/opracowanie polityk transportowych (rekomendacje dla SUMP/SULP).

Realizacja projektu pilotażowego w ramach SPROUT pozwoli nawiązać współpracę pomiędzy biznesem a władzami miejskimi Kalisza. W kolej- nych krokach przewiduje się szereg działań mają- cych na celu zdefiniowanie rekomendacji dla two- rzonego obecnie w Kaliszu Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej – SUMP. Ułatwi to podejmo- wanie świadomych decyzji w zakresie rozwoju towarowej logistyki miejskiej i wyjdzie naprze- ciw wyzwaniom związanym ze stale rosnącym wolumenem transportu towarowego w Kaliszu w sposób ekonomicznie opłacalny oraz odpowie- dzialny wobec środowiska, klimatu i człowieka.

1. definicja obszaru badań 2. badanie rodza-

jów działalności gospodarczej 3. analiza przepły-

wu towarów

1. projekt i budowa infrastruktury 2. budowa sieci szkieletowej 3. sensory

1. planowanie 2. rezerwacja 3. płatność 4. realizacja

1. opracowanie modelu biznesowego zachęcającego użytkowników do korzystania z rozwiązania

1. określenie grupy użytkowników 2. testowanie 3. kalibracja

1. SUMP 2. SULP Identyfikacja

optymalnej lokalizacji przestrzeni ładunkowej

Opracowanie projektu i budowa zatoczki

Budowanie aplikacji mobilnej

Określanie nowych modeli

operacyjnych i biznesowych

Opracowanie rekomendacji SUMP/SULPdla Walidacja

Rys. 1. Opis zadań przewidzianych w projekcie

Logistyka 5_2019 v1.indb 43 2019-10-23 11:30:15