C e n a 8 z ł.
T Y G O D N I K S P O Ł E C Z N O - L I T E R A C K I
Rok III Łódź, 2 2 września 1 9 4 6 r. N r 3 7 (6 5 )
Jan Aleksander Król LISTY ZE W S I
N a w i e j s k i e j p o c z c i e <*)
(L is t otw arty do M inistra Poczt i T e le g ra fó w *))
w Zo - ^ n a i ^ uJe się o n a m ia r t w o r z y ły z a p i s w n o w o c z e s n ą te n się p ik n ie u c z y i ś m ia ły je s t i k o w a lo w i ż u ją s p o łe c z n e j p o m o c y c h ło p s k ie j in s ty tu - w ie fłz ip n ° h-'p i, 1,6 . 1 P fzy szosie, k t ó r a lu d o w ą P o ls k ę . p o m ó g ł lo k o m o b ile n a ry c h to w a ć , te ra z m łó c i c jo m , k t ó r y c h k o rz y ś ć je s t n ie p ro p o rc jo n a ln a Często h a “ T * . się z ,n i^ t r a k t y n a O b y w a te lu M in is tr z e , p o z w ó lc ie je szcze się zboże c a łe j w s i“ . do k o s z tó w n a n ie w ło ż o n y c h , a m o ż liw y c h . N ie iiW a n r V ^ ’ K a t o w .lc e ' K r a k ó w , n a K ie lc e , c h w ilk ę n ie o W a s z e j po czcie , a o R a d z ie N a - C z y m y ś m y m ie li t e j K o b ie cie dać t y lk o N ie c h ż e c i w o d z ire je p a r t y jn i z m u s z ą b o g a t-
, . le sunit c ię ż a ro w e s a m o c h o d y . D u d - ro d o w e j. M ó w iłe m o p rz e m y ś le n a w s i, p r y - t r z y ha. z ie m i? J e ż e li t y lk o ty le , to p ra w ie " s z y c h do d a n in , k tó r e b y z a p e w n iły b ie d n y m le p r z y p o m in a d o b rz e o b c ią ż o n e b o m b o w -. w a tn y m p rz e d la t y , n ie c h ło p s k im , d ziś on ż e ś m y je j k r z y w d ę w y r z ą d z ili. N a le ż a ła ona a z d o ln y m p rz y b ó r do g im n a z jó w i s z k ó ł ż a rno h ^ 16 h ” P ° 'y l ® trze , g le b a i la s y , że sa- je s t w części p a ń s tw o w y (a le p a ń s tw a d o tą d do s y s te m u d w o rs k ie g o . Z d z ia d a , p ra - w o d o w y c h . C h w a lim y się U n iw e r s y te te m w
c o y , ru c z ą ja k b o m b o w ce . P r z y szosie c h ło p s k o -ro b o tn ic z e g o ), a w części s p o łe c z n y , d z ia d a b y ł o n r z e c z y w is to ś c ią n ie m n ie j p e w n ą G aci, u fu n d o w a n y m ze s k ła d e k c h ło p s k ic h , p iy w a t n e j c h a łu p ie m ie ś c i się W a s z a A g e n - s p ó łd z ie lc z y s a m e j w s i. P o tę ż n ą część m a ją t- ja k p o r y ro k u , j a k n o c po d n iu . C ię ż k a rz e - A le te n p r z y k ła d je s t n ie w m n ie js z y m s to p - c ja p o c z to w o - te le g ra fic z n a . P ię tn a ś c ie k ilo - k ó w z R e fo r m y R o ln e j w y d z ie lo n o n a o ś ro d k i c z y w is to ś ć , a le zn a n a , o k re ś lo n a . W t y m p o- n iu ś w ia d e c tw e m na sze go n ie u s p o łe c z n ie n ia . m e r o w od p o w ia to w e g o m ia s te c z k a . W a s z e lita rn e (zbóż, h o d o w li b y d ła , ja r z y n , s a d ó w ), r z ą d k u w y c h o w a ła się ta k o b ie ta , lę k ó w , p o- D w a d z ie ś c ia m ilio n ó w c h ło p ó w z ło ż y ło '1 2 t y - o s ta tm p u n k t ro z d z ie lc z y . Cóż o n ro z d z ie la ? B ę d ą one p ra c o w a ć d la p o d n ie s ie n ia in te n s y w - n iż e n ia i n ę d z y p e łn a . A le lę k i i p o n iż e n ia s ię c y z ło ty c h . T a k ic h U n iw e r s y te tó w m o g li- D is ty , p is m a , te le g ra m y , ro z m o w y te le fo n ic z - n o ś c i i ja k o ś c i w y łą c z n ie c h ło p s k ie j p ro d u k - u c z y ły j ą s iły s y s te m u , k tó r e m u p o d le g a ła , b y ś m y w y s ta w ić 100. P r z y s ło w io w e je s t n ie ne i p a c z k i. c j i r o in e j... te d aw ne, p r y w a tn e d o b ra p a ń - a ż t u n a ra z ,.. 3 h a z ie m i z te g o s y s te m u . Z o- p ła c e n ie p rz e z n a s s k ła d e k n a s to w a rz y s z e n ia ,
M in is tr z e , k ie d y o b e jm o w a liś c ie s ta n o w is k o s k ie . s ta w iliś c ie p ro b o s z c z o w ie duszę t e j k o b ie ty k o ła i s tr o n n ic tw a . C z y w o d z ire je p o lity c z n i w rz ą d z ie , k r ę c iłe m g ło w ą . D la c z e g o n a p o cz- N a o b s z a rz e g m in y u n if ik u je się r u c h s p ó ł- e w o lu c ji. A o n a p rz e c h o d z i chaos r e w o lu c ji w a lc z ą z t ą tr a d y c ją , c z y r o z u m ie ją je j t r a tę id z ie d z ia ła c z R u c h u L u d o w e g o ? D z ia ła c z d z ie lc z y , p rz e m y s ło w y i h a n d lo w y w je d n ą N a jb o le ś n ie js z y chaos. M a z ie m ię z lę k a m i g ic z n y sens?
p o lity c z n y z t y c h „ s t a r y c h “ a rz e ź lc ic h . Z t y c h s p ó łd z ie ln ię Z. S. C h. N a te re n ie c a łe j P o ls k i „ d w o r s k ie j n a jm i t y “ . M a z ie m ię z „ c u d u “ , w t e j w s i je s t o g ro d n ik z d a w n e g o p a ła c u , co b y m o g li, j a k D e c n a k a ż d y m w ie c u m ó w ić is tn ie je je d n a o r g a n iz a c ja s p ó łd z ie lc z a , w k tó - bo s to i w k ą c ie p a ła c o w e j s ie n i. N ie p o d n io s ła C h ło p , k t ó r y w ę d ro w a ł po E u ro p ie i s p e c ja -
• p ię ć d z ie s ię c io le tn ie j t r a d y c ji R u c h u L u d o - r ą s p ó łd z ie lc z o ś ć c h ło p s k a w z r a s ta o rg a n ic z - się j ej c h ło p s k a go d no ść p rz e z z ie m ię . N ie liz o w a ł się n a fe rm a c h o g ro d n ic z y c h . T e ra z w e g o ja k o h is t o r ii w ła s n e g o ż y c ia . Z ty c h , co n ie . Z w ią z e k S a m o p o m o c y C h ło p s k ie j s ta je w id z i n o w y c h . z w ią z k ó w , n o w e g o o p a rc ia spo- p ra c u je w t y m s a m y m o g ro d z ie w „ D o m u W r u c h u „ m a g n a p a rs f u e r u n t “ , co je s z c z e się o rg a n iz a c ją u n i w e r s a l n ą n a w s i, łe czn e g o . N ie je s t ś w ia d o m ą s iłą p o p ie ra ją c ą D z ie c k a “ . K r a d n ą — p o w ia d a — ow oce, ja - o d b ija li się od S to ja ło w s k ie g o i S ta p iń s k ie g o . łą c z ą c ą w s z y s tk ie in te re s y z a w o d o w e i b ra n - n o w y u s tr ó j, k t ó r y ją w y n ió s ł. N ie w ie o n im , r z y n y , b e z m y ś ln ie , w ś c ie k le , w y r y w a ją , n is z - A le n ie c ią g n ą t r a d y c ji t e j e p o k i, w k t ó r e j żo w e c h ło p ó w -r o ln ik ó w i c h ło p ó w -p rz e d s ię - j ak w ie d z ia ła o w s z y s tk ic h d o z w o lo n y c h i n ie - Czą. O d m ie s ię c y p ró b u je z a w ią z a ć b e z p ła tn y c h ło p i s z li „ c h m u r a m i“ i „ ła w ą “ , w k t ó r e j b io rc ó w . d o z w o lo n y c h sza n sa ch, ja k ie d a w a ł d w ó r. M a k u rs . W ż a d n y m g o s p o d a rs tw ie n ie m a cebu- w o d z o s tw o z d o b y w a ło s ię n a „ g o ś c iń c u “ , a z a - I z b y ro ln ic z e d o s ta ją się d ziś p o d sp o łe c z n ą z ie m ię i s y n a chce u w o ln ić od w o js k a . I n ie i i ) m a r c h w i, p ie tr u s z k i, p o m id o ró w , o g ó rk ó w , u fa n ie z a k o s z u lę bez k o łn ie r z y k a , za s iłę k o n tr o lę w s i i s ta ją się in s tru m e n te m je j g o - w ie , n ie ro z u m ie , że s y n a w z y w a P o ls k a , a b y j est d la te g o s a k ra m e n ta ln y ż u r. C z y w o d z i- m ię ś n i, co m e t r p s z e n ic y n a w ó z le k k o rz u c a , s p o d a rc z e j o r g a n iz a c ji. O c z y nasze o b ró c o n e zeń u c z y n ić p e w n e g o sie b ie o b y w a te la n o w e g o re j e p o lit y c z n i p o m o g li o g ro d n ik o w i w t e j z a f o t o g r a f ie w re s z c ie w „ k a p e lu s u “ p r z y są n a U r z ę d y Z ie m s k ie . N a re s z tó w k a c h osa ła d u s p o łe czn eg o . A b y , k ie d y w r ó c i, u m ia ł a k c ji? E c h e m ic h s łó w są te k ra d z ie ż e , m ia s t m ło c c e c z y o rce . B y liś c ie — j a k p is a n o , je s z - d z a ją się w ty s ią c a c h S z k o ły R o ln ic z e , s p ó ł- z re a liz o w a ć n o w e szanse w s i, k t ó r e n ie z o s ta - r o z w o ju k u lt u r y o g ro d n ic z e j. W o d z ire je n ie cze o W a s d w u d z ie s to -p a ro le tn im , d o k t o r z e — d z ie ln ie p rz e m y s łu ro ln e g o , ś w ie tlic e , w s e t- w ia ją po d a w n e m u c h ło p a z d a n eg o n a sie b ie p o m y ś le li, że te n o g ro d n ik to n o w o c z e s n y o d ra z u m ece n a se m , p r a w n ik ie m , a d w o k a te m k a c h „ D o m y D z ie c k a " , U n iw e r s y t e t y L u d o - sa m e g o . p o 1 i t y k w s.i. O n w p ro w a d z a w p r a k t y k ę
— z iia c z y — i n t e l i g e n t e m . I n i c t u n ie ,- w ę , g im n a z ja c h ło p s k ie . j ie ż e li m y to za w a s r o b im y , p ro b o s z c z e - to> co w y p r a c o w a ła te o r ia ! T a k a je s t n a s z a p o m a g a ła r o d z in n a C h o c z n ia , i z w ią z e k t e j O to n o w e t ło sp o łe c z n o -g o s p o d a rc z e G m in - w ie , to * c z y to się n a z y w a r e w o lu c ją ■ r e w o l u c j a !
g ro m a d y i R z e c z p o s p o lita C h o c z n ia ń s k a i p i- n y c h R a d N a ro d o w y c h . U b y ł d a w n y p a tro n — O b y w a te lu M in is tr z e , n ie p is a łb y m o t e j k o - N a s z a r e w o lu c ja o d d a ła n a s łu żb ę w s i s i- sm o s u m p te m c h ło p ó w z C h o c z n i w y d a w a n e , d w ó r. A p le b a n ia z m ie n ia t a k t y k ę . R o z m a - b ie c ie g d y b y o n a b y ła o d o s o b n io n y m p r z y k ła - ł y n a u k o w e . W sze re g u w s p a n ia ły c h p is m b y liś c ie , b y liś c ie d o k to rz e ... in te lig e n te m . w ia łe m z k ilk u p ro b o s z c z a m i. P o w ta r z a ją dem . N a u c z y c ie le lu d o w i są ź le p ła tn i, n a fa c h o w y c h i r o ln ic z y c h p is z ą p ro fe s o ro w ie N a t a m t ą e p o kę n ie b y ła to n a jle p s z a le g i- d w i e te z y : 1) c h ło p u m o ż n a p o w ie rz y ć p a ń - p o c z c ie u rz ę d n ic y ź le p ła t n i. N a u c z y c ie le u c ie - U n iw e r s y te tu . b u d o w n ic t w u c h ło p s k ie m u t y m a c ja do p o p u la rn o ś c i. A je szcze k ie d y się st w ° , o n ju ż d o jrz a ł, 2 ) i n ic się n ie da z r o b ić k a ją ze w s i, n a p o c z tę m a ło k t o Się k w a p i, p ro fe s o ro w ie - a r c h it e k c i p r z y g o to w a li w ie io - m ia lo d w a k o n ik i: R e f o r m ę R o i n ą i s p o- Prz e z r e w o lu c ję , t y lk o d ro g ą e w o lu c ji. A le p o d czas o k u p a c ji, a i d z iś je szcze ta m , s tro n n e p la n y (b e to n o w e , g lin ia n e , d re w n ia - ł e c z n e g r z e c h y k o ś c i o ł a i, k ie d y P r z y je m n ie je s t sły s z e ć p ie rw s z ą tezę, ch o ć- g d z ie są c h ło p s k ie g im n a z ja n a w s i, d a je się n e ). Są k s ią ż k i t a k w y ło ż o n e i z ilu s tro w a n e , się n a n ic h je ź d z iło , b iją c p r a w n ic z y m i >vy- b y ś c ie W y M in is tr z e z a ra z s ię g n ę li do s to s u p ię ć s e t z ło ty c h z a n a u k ę , 800 z ł za in t e r n a t — że s t a r y c ie ś la a lb o z d u n z p o m o c ą s y n a z p o w o d a m i, a d w o k a c k im m a te r ia łe m d o w o d o - akt; d o k u m e n tu ją c y c h , że p a rę je szcze la t te - m ie s ię c z n ie . T e j 'p ra w d z ie trz e b a s p o jrz e ć w w s z e c h n la k a ś p ie w a ją c o bę d zie s ta w ia ł. Są w y m , b iją c p a s ją h is to r y k a , k t ó r y s z p e ra ł m e m u > z a ż y łe s to s u n k i p le b a n ii z d w o re m n ie o czy. M ó w i ona, że t r a d y c ja s z k o ły p o w sze ch - t a m o b lic z e n ia w s k a li o d b u d o w y c a łe j P o ls k i, t y lk o po b ib lio te k a c h , a le p o g m in a c h , p le b a - s k ła n ia ły je j do g ło s z e n ia p o c h w a ły c h ło p s k o - n e j, u tr z y m y w a n e j n a k o s z t p a ń s tw a z a h a m o - p o s tu la ty i w s k a z a n ia , z k t ó r y m i lic z y się n ia c h i d w o ra c h i „ c u r io s a “ w y d o b y w a ł z <-'° S*C s ta ło a o d s ta ć się ju ż n ie da n a z y - w a ła c h ło p ó w w la ta c h o k u p a c ji w a k c ji p la n b u d ż e to w y p a ń s tw a . Są p is a rz e c h ło p s c y
„ m r o k ó w ś re d n io w ie c z a “ i in n e o s o b liw o ś c i z w a i9- p ro b o s z c z o w ie — e w o lu c ją . Z a is te , osob- w s p ie r a n ia n a u c z y c ie la . B r a ł p e n s ję z r ą k n ie - s k u p ie n i w s w o ic h w y s iłk a c h , a b y p is m e m co p ó ź n ie js z y c h czasów , j a k c h ło p s k ie ś lu b y c y - ^ w a to e w o lu c ja , k t ó r a t y c h s ta rc ó w u s c h y l- m ie c k ic h i dość. D o r a b ia ł d o p ie ro n a ta jn y c h ty d z ie ń z a s tą p ić w s p ó łc z e s n ą k s ią ż k ę , o b o - w iln e z p ie rw s z y c h la t d z ie w ię tn a s te g o w ie k u i« h ż y c ia , n a g le , n a z a ju tr z n o w e j P o ls k i k o m p le ta c h w y ż s z y c h k la s s z k o ły p o w s z e c h - g a te j tre ś c i, a k t ó r e j t a k b r a k i t a k p o trz e b a ( p r a w o c y w iln e N a p o le o n a ), ja k w r a z ze z n ie - o lś n iła w id z e n ie m c h ło p s k ie g o w ła d z tw a . Co n e j, d o p e łn ia ją c p r o g r a m z a k a z a n y m i p rz e d - n a WSj # j e s t k ilk a d z ie s ią t lu d o w y c h p is m in - s ie n ie m p a ń s z c z y z n y p ró b y n a S e jm ie G a li- z a ś się d o p ie ro s t a j e — n a z y w a ją je d n a k m io ta m i. D o r a b ia ł sp o so biąc do n iż s z y c h k la s f o r m a c y jn y c h , z a w o d o w y c h , te c h n ic z n y c h , p o- c y js k im z rz u c e n ia p rz e z s z la c h tę c ię ż a ró w P ° s ta re m u — re w o lu c ją . D z iw n ie to c z y ł się g im n a z ju m . N a to p ie n ią d z e c h ło p d a w a ł, bo lity c z n y c h . A n ic w P o ls c e n ie k o s z tu je ta n ie j f u n d a c y jn y c h i k o n s e rw a to r s k ic h ło ż o n y c h n a sz d y s k u rs . P y ta łe m g rz e c z n ie — .więc k tó - b y ły to z a k re s y n ie o b ję te tr a d y c ją b e z p ła t- nacj z a d ru k o w a n y p a p ie r, a n ie b a rd z ie j n ie p rz e z n ic h d o tą d n a k o ś c io ły — z rz u c e n ia n a r z y to c h ło p i d o ro ś li do k ie r o w a n ia lo s a m i n a - no ści. A p rz e c iw n ie , o b c ią ż o n e t r a d y c ją Uu- j est p iln ie js z e n a d je g o tre ś ć o b ja ś n ia ją c ą k u c h ło p ó w ... r o d u ? C z y c i z b r a c t w n a b o ż n y c h a bez s z k ó ł, ż y c h k o s z tó w ( s ta n c ja w m ie ś c ie , czesne, c z e m u i d z i e m y , c o m o ż e m y i j a k
A le m się z a s ta n o w ił i m y ś lę d z is ia j in a c z e j, P o c ą c y ś w ię to p ie trz e i f u n d u ją c y k o ś c io ły , u b r a n ia ) . A t u n a m ie js c u , k a lk u lo w a ła m u o s i ą g n ą ć — al e t eż n i c z e g o m n i e j I le ż m y m a m y n a w s i in s t y t u c y j i ja k ie ? N a j- k a p lic e i k rz y ż e , a n ie fu n d u ją c y s w o ic h s z k ó l się ta e d u k a c ja ta n ie j. I n a u c z y c ie l w ie d z ia ł, n a WSp n j z t ej k o r e s p o n d e n c j i z n a - s ta rs z e , to k o ś c ió ł — p le b a n ja , d w ó r i k a r c z - p o w s z e c h n y c h , n ie o p ie k u ją c y się p o c z tą , że w ią ż ą c k o n ie c z k o ń c e m , o s ią g a te n s ta n r o d e m , ze ś w ia te m , z n o w y m p o rz ą d k ie m , m a , p o te m g m in a i ta r g o w is k o w m ia s te c z k u , z d o ln y m i d z ie ć m i, n ie o rg a n iz u ją c y się go sp o- n ie d la te g o , że c h ło p s k i k o m ite t r o d z ic ie ls k i j to w a m chcę z a k o m u n ik o w a ć M in is tr z e p o te m pod k o n ie c w ie k u X I X s z k o ła lu d o w a , d a rc z o ? D la c z e g o m io d e m , s m a ru je c ie t y lk o d b a o je g o e g z y s te n c ję , a b y o n m ó g ł sw o- p oczt i T e le g ra fó w . N a d a ję depeszę z p la c ó w - ró w n o c z e ś n ie p ie rw s z e K ó łk a ro ln ic z e , ró w n o - c h ło p ó w , c h w a lą c ob e cnie ic h p ra w o do rzą,- b o d n ie p ro w a d z ić in s t y t u c ję o ś w ia ty w 'g j u t r a c h ło p s k ie g o , j u t r a P o ls k i. W a s z a cześnie n a ja z d p rz e d s ię b io r s tw p rz e m y s ło - du, do s ta n o w ie n ia o P o lsce , a p rz e m ilc z a c ie tr z e c h s p o łe c z n y c h k r y t e r ió w : 1 ) n a jw ię k s z a a g encj a p o c z to w a , o b s łu g u je d w a n a ś c ie w s f.
w y c h : g o rz e ln ie , m ły n y , c e g ie ln ie , c u k ro w n ie , ty s ią c e n o w y c h , k o n k r e tn y c h z a d a ń sp o le cz- ilo ś ć u c z n ió w , 2 ) n a jz d o ln ie js z y c h , 3 ) n a j- _ m y g u ci e M in is t r z e — w y c h o d z i z n ie j w a p ie n n ik i, p o te m z a c z ą te k d o m ó w lu d o w y c h , n yo h , o ś w ia to w y c h i g o s p o d a rc z y c h , k tó r e w w y ż s z y s to p ie ń w ie d z y . lis t ó w c h ło p s k ic h n a m ie s ią c ? 500! N a je d n ą k ó ł i ś w ie tlic m ło d z ie ż y w ie js k ie j, p o te m k a ż d e j g m in ie i w s i s ta ją d z iś p rz e d c h ło p a - P rz e c iw n ie , w ie d z ia ł, że to je s t d la n ic h t o- w ie ś w y p a d a 40 lis t ó w w y c h o d z ą c y c h , t. zn.
a g e n c ji p o c z to w y c h (n a g m in ę je d n a ), p o te m m b a b y ic h w ła d z tw o s ta ło się rz e c z y w is to - w a r , je d e n , j a k k a m ie n ie n a p o lu , z k t ó r y c h że co 4 r o d z in y je d n a osoba p is z e r a z n a m ie - s k le p ik ó w s p ó łd z ie lc z y c h , m le c z a rn i, T e a tr ó w ścią , a b y P o ls k a L u d o w a b y ła d z ie łe m lu d u , m o ż n a n ie p ła c ą c b u d o w a ć m u r — to p rz e p i- sią c. Z „ D o m u D z ie c k a “ w y c h o d z i 1000 lis tó w , i U n iw e r s y te tó w L u d o w y c h ... , k t ó r y n ie t y lk o d o s ta je a le w y t w a r z a i s tw a - s o w a s z k o ła p o w sze ch na , d ru g i, p o z a p rz e p i- z n a c z y to , że k a ż d e d z ie c k o , k t ó r e t u p rz e b y - Z a s z ły i za c h o d z ą z m ia n y . P a d ł d w ó r. r z a sanf ? D1a czego w a s p rz e ra ż a ro z m a c h , ja - gem, za k t ó r y się z n im u g a d y w a n o i t r z e c i — w a t y lk o 6 ty g o d n i, d z ie c k o c h ło p s k ie i ro b o t- p a d ia je szcze w c z e ś n ie j k a rc z m a . G m in a , j a k m u s * to w a rz y s z y ć p o w s z e c h n e m u a w a n so - „ g im n a z ja “ , n a k t ó r e w ia d o m o , że t r z a d o b rz e n ic z e p isze p ię ć r a z y n a m ie s ią c . T y le ... d zie - w G a lic ji c ią g n ą c a za sobą tr a d y c ję „ m a n d a - w * sP ° iecza e m u w s ' ? J a k ż e to chcecie, a b y te n k a b z y ro z w ią z a ć . ci. ( S k ą d m a ją p ie n ią d z e ? Część z d o m u , a t a r iu s z ó w “ , n a rz ę d z ie o b c y c h rz ą d ó w I u k ła d - sal?\ c a łu ją c y w a s _ w rę k ę c h ło p ze „ z g ię tą . Z m u s z o n y s p rz e d a w a ć t o w a r w ie d z y n a - C7ęść z z a ro b io n y c h ‘ p rz e z sie b ie n a g r z y - n y lis w o b e c d w o ru i p le b a n ii, a w o s ta tn ic h u n iżoną. d u s z ą " z a s ia d a ł w fo te la c h s ta ro s tó w , u c z y c ie l c z u ł, ja k ła m ie s w o je w y s o k ie po - ba ch , n a p o m o c y w o g ro d z ie , z n a g ró d ) , m ię d z y w o je n n y c h la ta c h n a rz ę d z ie r z ą d u a n - w o je w o d ó w i m in is t r ó w ? s ła n n ic tw o . P ie n ią d z , cena o d d a w a ły g o n a M in is tr z e , a ile p rz y c h o d z i lis t ó w do c h ło - ty lu d o w e g o — je s t d z iś do z d o b y c ia p rz e z W je d n y m z „ D o m ó w D z ie c k a " m ia łe m s łu ż b ę n a jb o g a ts z y m , c h o ć b y n a jg łu p s z y m . p ó v v ? T y s ią c ! D w a r a z y w ię c e j n iż w y c h o d z i, c h ło p ó w w ic h n o w y m p o w s z e c h n y m a w a n s ie s p ra w ę z b y łą d w o rs k ą p ra c o w n ic ą . M ą ż je j C-ena n ie p o z w a la ła w łą c z a ć do k o m p le tu n ie - P a c z e k w y c h o d z i d z i e s i ę ć , p rz y c h o d z i k u lt u r a ln y m . D z iś n a z y w a m y ją G m in n ą R a - z g in ą ł n a t e j w o jn ie . O na d o s ta ła t r z y h e k ta - P ła c ą c y c h . ^ T o g ro z iło p ro te s te m ze s t r o n y g t o. Z m ia s t P o ls k i, ze ś lą s k a , z F r a n c ji, dą N a ro d o w ą i n a z w a t a w s k a z u je n a n o w ą r y z R e fo r m y R o ln e j. T e ra z s y n a p o w o ła n o p ła c ą c y c h ł o b n iż k ą . N a te ,i s łu ż b ie b r a k ło z A m e r y k i. O b y w a te lu M in is tr z e , z lic z b k t ó - fu n k c ję sp o łe c z n ą te r y to r ia ln e g o s a m o rz ą d u , do w o js k a . U m ó w iliś m y się że p rz y jd z ie do m n i uz czasu i s ił, a b y e k s tra d o u czać ta m - re p r Zy to c z y łe m w y d a je się, że to n a ró d , że to N a p rz e s tr z e n i k ilk u n a s t u g ro m a d f u n k c jo n o - p a ła c u i n a ra d z im y się. P rz y s z ła i... s ta ła v, t y c h n a jb ie d n ie js z y c h i n a jz d o ln ie js z y c h . m ia s to in te re s u je się b a rd z ie j w s ią n iż o n a ż y w a ć m a te ra z R a d a N a r o d o w a C h ł o - s ie n i, w k ą c ie , choć ta m d o la ta ł ś p ie w d z ie c i, D z iś k ie d y p rz e p is o w a s ta ła się z p o w ro te m c ie m O jc z y z n y , że to n ie p ra w d a , że w ie ś p o p ó w . I n s t y t u c ja , k t ó r a w z a s ię g u o k o lic y , z a - n a B o g a , c h ło p s k ic h , tu w y p o c z y n k u ją c y c h . p e łn o -p rz e d m io to w a s z k o ła p o w s z e c h n a , kied_y z o s ta w io n a je s t sobie. A b a rd z ie j p ra w d ą , m ie s z k a łe j p rz e z c h ło p ó w z n a ją c y c h się z oso- O na z n a ła r o z k ła d p a ła c u , o n a m a 3 h z R e - o d e s z ły g im n a z ja ln e k u r s y , n a u c z y c ie l p r z y - że o n a się iz o lu je , że o n a r w ie k o n t a k t y , ona b ir t y c h k o n t a k t ó w o b e jm u je s w o ją o p ie k ą i f o r m y R o ln e j, je i s y n a p o w o łu je n o w e , zde- nriiera g ło d e m . W o d z ir e je p o lit y c z n i k r z y c z ą : ic h n ie p o m n a ż a .
p la n o w a n ie m w s z y s tk ie in d y w id u a ln e i z b io - m o k r ą ty z o w a n e W o js k o P o ls k ie , a le ona po P a ń s tw o za m a ło p ła c i! G łu p i b y łb y rz ą d , k t ó - Z r o z m a ity c h s tr o n donoszą m i c h ło p i że ro w e p o trz e b y , w s z y s tk ą je d n o s tk o w ą i in s ty - d a w n e m u w s ie n i i k ą c ie . C ze m uście to n ie r yl>y s w o je m u a p a ra to w i n ie d a ł n a jle p s z y c h p o s ta w ili z a g ro d ę n o w o cze sna , w 'g św ie że - tu c y jn ą d z ia ła ln o ś ć — t a k a b y w n ic h t ę t n iło w y t łu m a c z y li t a k im k o b ie to m , c z y m te ra z je s t w a r u n k ó w e g z y s te n c ji. W p a ń s tw a c h fa s z y - g o “ p la n u . O b y w a te lu M in is tr z e — c i p is a li ż y c i e n a r o d u . A b y z k r a j u s z ły d o b ra , te n p a ła c , c z e m u ś c ie n ie w y ja ś n ili z ja k ie g o s to w s k ic h c z y n io n o to b e z w z g lę d n ie . I n s t r u - lis t y . I c h lis t y o b ro d z iły k o rz y ś c ią s p o łe czn a n a rz ę d z ia i w z o r y do t e j m a łe j o jc z y z n y , ja k ą n ie b a s p a d ł n a c h o rą g ie w b ia 'o -c z e rw o n a ja - n ie n t m u s ia ł b y ć p o d s m a ro w a n y , a b y d z ia ła ł i p r y w a tn ą . O b ro d z iły , w z n ie s ie n ie m k u lt u r a l- je s t k a ż d a t e r y t o r ia ln a „ o jc o w iz n a " , i ż e b y k a n a d n im p o w ie w a , n a p is „ D o m D z ie c k a “ ? n ie z a w o d n ie . J e ż e li n a u c z y c ie le są źle p la itn i n y m . A le z ilu w s i s z ły lis t y p y ta ją c e o p la n y s tą d k a ż d y w y s iłe k , k a ż d e o s ią g n ię c ie ' i z a - C ze m uście to n ie u ła t w ili im „d o r o s n ą ć " do to z n a c z y , że d e m o k ra ty c z n e p a ń s tw o n ie chce d o m ó w , o n a rz ę d z ia , o to w a r y o ' s z k o ły za- --- o trz y m a n y c h tr z e c h h e k ta r ó w z ie m i, n a k tó re - w y m u s z a ć s z ty w n y m p ra w e m p o d a tk o w y m w o d o w e , o k r e d y t y n a s p ó łd z ie ln ie o z e ie k tr v -
* ) M in is tr e m P o c z t i T e le g r a fó w je s t ic h s ta r s i s y n o w ie w y h o d o w a li w so b ie ta k ie te g o, co w in n o b y ć d o b ro w o ln ą d o jrz a łą o fia - fik o w a n ie , o ra d io , o p is m a o ’ in s t r u k t o r a d r J ó z e f P u te k , c z o ło w y d z ia ła c z R u c h u L u - k o m p le k s y n iż s z o ś c i, że ja k m i m ó w iła t a sta r ą s p o łe c z e ń s tw a w o k re s ie p rz e jś c io w y m , ś w ie tlic o w e g o , o a g ro n o m a , te c h n ik a o n a - do w e g o, ro z p o c z y n a ją c y p o lity c z n ą d z ia ła ln o ś ć ra k o b ie ta : „ z te g o n a js to rs e g o to in o gospo L u d z ie a p a ra tu n o w e j P o ls k i L u d o w e j to d z ia - u c z y c ie la i t. d. ? K t o ic h do te g o dow i’a d v w a - je szcze w epoce S ta p iń s k ie g o , a u to r k s ią ż e k d a rz , o, z te g o ło k n a p o n t a k n a n ie g o po ;acze o n a jw ię k s z e j ś w ia d o m o ś c i i o fia rn o ś c i w a n ia się z a c h ę c a ł? P o ls k a cz e k a n a n v ta - h is to ry c z n y c h i e tn o g r a fic z n y c h szc z e g ó ln ie h u k iw a ł (s y n k o n ie o p o rz ą d z a ł), że u n sio s p o łe c z n e j. T a k im i w in n i być!. W y m o w a ic h n ia , p ro ś b y , in ic ja t y w ę P o ls k a sie do n ic h do*
p o p u la rn ą n a w s i b y ła : „ W m ro k a c h ś re d n io - lę k a w y jr z e ć k a js i n a ś w ia t, in o b y w o lo ł k o - o f ia r y i p o ś w ię c e n ia n ie c h ż e w o d z ir e jo m p o li- b ija s e tk a m i p is m i k s ią ż e k A w ie ś k to ś n a "
w ic c z a “ , ło p o la . T e n m ó j n a jm ło d s y (12 la t, 6 o d d z ia ł) ty c z n y m u p r z y to m n i ic h g rz e c h . N ie o rg a n i- d a l o d g ra d z a c h iń s k im m u r e m J e s t w te j
Str, 2 „ W I E S" N r 37 (65)
c h w ili o k re s w y b ie r a n ia się n a u c z e ln ie , do s z k ó ł z a w o d o w y c h i te c h n ic z n y c h . W r o z m a i
ty c h p is m a c h p rz e d s ta w io n e z o s ta ły t y p y s z k ó ł, w a r u n k i w s tę p n e i dalsze. I le z ty c h w ia d o m o ś c i p rz e n ik n ę ło n a w ie ś ? N a ilu u c z e ln ia c h będą c h ło p s c y s y n o w ie s p ó ź n ie n i ? K t o ic h n a ta r c z y w ie i z a w z ię c ie k ie r u je i p o p ie ra . W w o je w ó d z tw ie ś lą s k im do S z k o ły L e ś n e j z g ło s z o n y c h z o s ta ło p o n a d d w ie ś c ie p o d ań n a 50 m ie js c . D o ro z p a tr z e n ia p o s z ły p o d a n ia s y g n o w a n e . C z y n a w ie lu p o d a n ia c h c h ło p s k ic h n ie b r a k ło ty c h „ p o p ie r a m " ? I c z y t y lk o d la te g o , że b r a k im p o p ie ra ją c y c h ? B r a k je s t o rg a n iz a c ji w e w s i, w g m in ie , b r a k o d p o w ie d z ia ln o ś c i s p o łe c z n e j za to , k t o d o s ta n ie się do s z k ó ł w y ż s z y c h . O spałość m in io n e j e p o k i R u c h u L u d o w e g o o n a s p ra w ia s t r a t y i d z is ia j, a ja k ic h m o g ło b y ju ż n ie b y ć . T e j ż w a w e j , u t y l i t a r n o - s p o ł e c z n e j p o l i t y k i b r a k n a w s i, a to je s t n a s z a
r e w o l u c y j n a p o l i t y k a !
O b y w a te lu M in is trz e , a w ie c ie ile t u p is m d o c h o d z i ? P o s łu c h a jc ie ' w y lic z ę W a m . 12 w s i, lu d n o ś c i o k o ło 7 ty s ię c y . P u n k tó w w y s y łk o w y c h n a g m in ę 41, I t a k :
N a z w a p is m a P u n k t y Ilo ś ć O p ła ta
R y c e rz N ie p o k a la n e j 4 170 b e z p ła tn ie
D z ie n n ik L u d o w y 18 38 p ła tn e
C h ło p s k i S z ta n d a r 8 8 p ła tn e
„ W ic i" 5 5 t r z y b e zp ł.
C h ło p i 4 4 d w a p ła tn .
„ W ie ś " 2
41
2 p ła tn e
Co n a m te n w y k a z m ó w i? że ż y c ie m ło d z ie ż y je s t u śp io n e. T r z y e g z e m p la rz e „ W ic i"
w je d n e j w s i, po je d n y m w d w ó c h in n y c h , w d z ie w ię c iu p o z o s ta ły c h w s ia c h m ło d z ie ż o d c ię ta o d ś w ia ta . T e n w y k a z m ó w i, że sp o łe czne ż y c ie z a w o d o w e i g o s p o d a rc z e n ie is tn ie je tu , a p rz e c ie ż w o k o lic y ro z p a rc e lo w a n o 9 m a ją t k ó w k s ią ż ą t i h ra b ió w . W p a ła c u je s t e le k try c z n o ś ć , szosą p rz e b ie g a lin ia w ę z ło w a , są la s y , lu d z ie się b u d u ją i p o trz e b u ją b u d o w a ć , t u n a m a ją tk a c h k w it ła w y s o k a k u lt u r a o g ro d o w a — a le n ie m a p is m r o ln ic z y c h , te c h n ic z n y c h , s p ó łd z ie lc z y c h , n ie m a , n ie m a ...
łjT a jw y ż s z y w s k a ź n ik o d n o si się do p is m p o lity c z n y c h . W k a ż d e j w s i je s t „ D z ie n n ik L u d o w y " , w k ilk u p o d w a e g z e m p la rz e , n ie w e w s z y s tk ic h „ C h ło p s k i S z ta n d a r" . A le Jakże to ś m ie s z n ie n is k a c y fr a . T e lic z b y m a ją d a tę n ie 1946 r o k u , a le c h y b a je szcze 1890, k ie d y w y s ta rc z y ło , że je d e n n a w s i, c h y ż e j c z y t a ją c y „ d u r k o w a n e “ , d u k a ł z e b ra n y m s ie ls k o c h ło p o m w n a g rz a n e p o łu d n ie n ie d z ie ln e , ale w ó w c z a s b y liś m y „s e rd e c z n y m lu d e m " , w ó w czas b y ły p a ń s k ie la ty fu n d ia , ksią ż ę c e m it r y , w S e jm ie , Z a m o js c y je s z c z e w tr z y d z ie ś c i la t p o te m k a n d y d a ta m i n a g ło w ę p a ń s tw a . I t a k i to lu d m a rz ą d z ić sobą i n a ro d e m d z is ia j ? M a r ia n K u b ic k i w r ó c ił w t y c h d n ia c h z C ze ch : w y c h o d z ą ta m c o d z ie n n ie p is m a lu d o w e w n a - k a łd z ie 200.000 e g z e m p la rz y , p o d czas k ie d y u n a s w r o k u 1938 n is m o m ie js k ie , s e n s a c y jn e i o p o rtu n is ty c z n e „ I K C " z d o b y ło r e k o r d w n a k ła d z ie , n ie o s ią g n ą w s z y n a w e t 10Ó.000 e g ze m p la r z y . O s ą d ź m y te ró ż n ic e . O s ą d ź m y to , że r o b o tn ik nasz d z iś c z y ta c o d z ie n n ie 5 p is m , a w g m in ie n a 7 ty s ię c y lu d z i c z y ta 40 c h ło p ó w po je d n y m p iś m ie .
M in is tr z e , c z y w ie c ie , że w a sze p rz e d s ię b io rs tw o p o c z to w e je s t d e fic y to w e ? B u d ż e t t e j A g e n c ji, z k t ó r e j l is t do W a s piszę, o b ra ca się w g ra n ic a c h 12 ty s ię c y z ło ty c h m ie s ię c z n ie — 6.000 p o d w o d a ( p ła tn a , a J a k ż e !) i t y lk o co d r u g i d zie ń , 5.000 p e n s je c z te re c h p ra c o w n ik ó w . A le M in is tr z e , do ch ód W a s z ze z n a c z k ó w n a lis ta c h i p a c z k a c h , z te le fo n ó w i depesz n ie s ię g a t e j s u m y ? M in is trz e , p ła k a ć się chce.
W c z te r y p u n k ty id z ie R y c e rz N ie p o k a la n e j. N a k a ż d y p u n k t o k o ło 50 e g z e m p la rz y — b e z p ł a t n i e . S m u tn e to , że p le b a n ia , k t ó r a je s t n a js ta rs z y m n a w s i k w e s ta rz e m i n a j
o b fits z e d a w n ie j i d z iś z b ie ra „ ś w ię to p ie tr z e " , o n a n ie t y lk o n ie n a u c z y ła c h ło p ó w g a rn ą ć się do ś w ia ta , ale ic h o d u c z y ła i o d u c z a w d a l
s z y m c ią g u . T a p ro p a g a n d a b e z p ła tn a — j a k że o b f it a za ś w ią to b liw e c h ło p s k ie g ro s iw o — u t r w a la s ta rą , lu d o w ą tr a d y c ję i z o l a c j i ś r o d o w i s k o w e j , ś w ia t p o z a k rz y ż e m g ro m a d z k im n ie m a c e n y . ni e m a w a r t o ś c i . N ie w y c ią g a ją się do n ie g o ręce, n ie n a s łu c h u ją u szy, n ie w y p a t r u ją o czy.
R o z s ie w a c ie d a rm o , p ro b o s z c z o w ie , Ja k z k r o p ie in ic y c h rz e s t ró ż a ń c o w y c h p is e m e k . G o to w a , d łu g o tr w a ła t r a d y c ja o c z e k u je n a ic h p rz y ję c ie . W ie c ie o ty m , a le w ie c ie r ó w n ie ż, że to co P ó źniejsze, co św ie ższe r o z b ija się o w a s z ą o b f it ą d a rm o c h ę . B o t a k , ja k n a s ta r e j w s i b y ła n a tu r a ln a p o m o c s ą s ie d z k ą , ja k p o ż y c z k i bez w e k s la , ja k w ie ś ć d a rm o z g ę b y do g ę b y n o szona, t a k i w a sze p i
s e m k a w y p e łn ia ły g ro m a d ę , ja k o g ru p ę re lig ijn ą . w y p e łn ia ły Ją ja k o s k ła d o w y e le m e n t n a tu ra ln e g o u k ła d u w s i w y d z ie lo n e j 1 z a m k n ię te j w sobie.
K o n k u r u le c ie d z is ia j n ie t y lk o s w o im i p i
s m a m i, k o n k u r u je c ie i n n ą t r a d y c j ą k u l t u r a l n ą , z k t ó r ą b ili się p rz e d 40 la t y
„ z a r a n ia r z e " , z k t ó r ą b ili się w la ta c h m ię d z y w o je n n y c h „ W ic ia r z p " . A le n ie t y lk o ro b ic ie to w y — ś w ia d o m ie , c z y n ie ś w ia d o m ie . R o b ią to 1 in n i.
O b y w a te lu M in is tr z e , ś m ie m tw ie r d z ić , że n ie m a i d ziś je s z c z e n a P o ls k ie j w s i d e m o k r a c j i , B o d e m o k ra c ja w y m a g a ś w i a d o m y c h r z e c z y o b y w a te li. P y ta m W a s, c z y b y ś c ie n ie p o w ię k s z y li p e rs o n e lu W a s z y c h A g e n c ji, g d y b y do n ic h w p ły w a ło 5, 10, 50 r a z y w ie c e j lis tó w , p a c z e k i p is m ? P y ta m R e d a k c ji P is m , c z y n ie m n o ż y ły b y w s e tk i t y s ię c y n a k ła d y ‘ s w y c h p is m , g d y b y je t u n a w s ia c h o d b ie ra n o ? I p y ta m p o ra ź trz e c i, k ie d y są w a r u n k i n a d e m o k ra c ję , c z v w 's y tu a c ji, ja k a o n is a łe m , c z y w s y tu a c ji, ja k ie j w y o b r a że n ie d a ją n a m cz e s k ie n a k ła d y ?
T o ż p rz e c ie ż w ie ś n ie w ie n ic o ż y c iu P a ń stwa.. n ie w ie n ic o s w o ic h s tu ty s ię c z n y c h m o ż liw o ś c ia c h . O d p o w ie d z ą m i, że w y s ta rc z y , a b y je d e n w ie d z ia ł n a w s i, je d e n n a g m in ę .
S ły s z a łe m p rz e d p a ru d n ia m i, ja k n a k u rs ie w o je w ó d z k im „ W ic i" p re le g e n t ro z p o w ia d a ł s z e ro k o g im n a z ja lis to m i a k a d e m ik o m o w a ż n o ś c i k o n t a k t ó w o s o b is ty c h , ja k t o w ty c h p o g w a r k a c h t o w a r z y s k i c h n a j w i ę c e j s i ę d o w i e d z i e ć m o ż n a .
A le ó w p re le g e n t z a m ilc z a ł o is to c ie K o ła m ło d z ie ż y w ie js k ie j. O je g o h is to ry c z n o - sp o łe c z n y m z n a c z e n iu n a w s i. K o ło i ś w ie tlic a to b y ło w y jś c ie w s i z t r a d y c ji u s tn e j m ą d ro ś c i s ta rc ó w w iz o lo w a n e j g ro m a d z ie , to b y ło p rz e z p is m a , p rz e z k s ią ż k i, ra d io , k u r s y i w y c ie c z k i w y b ic ie o k n a n a ś w ia t.
K to ś to o k n o d z is ia j z p re m e d y ta c ją z a m y k a . K o m u ś n a t y m z a le ż y .
O b y w a te lu M in is tr z e , dużo się w n o w e j P o l
sce m ó w i o d e m o k r a c ji, w ię c e j je szcze o je j b ra k u , ż ą d a się „ w o ln y c h " w y b o ró w . P o d k re śla się to ż ą d a n ie ta k , J a k b y Jego s p e łn ie n ie b y ło z a g ro ż o n e . P o m s tu je się, że są o d w le k a ne, A le co to z n a c z y „w o ln e w y b o r y " ? C z y t y lk o — w s z y s c y p r z y u rn a c h i g w a r a n c ja n ie z a fa łs z o w a n y c h k a r t e k ? A z a fa łs z o w a n e g ło w y , k tó r e id ą do u r n ? T o w o ln e w y b o r y ? A d e m o k r a c ja lu d o w a to lu d , k tó r e m u n a 2 0 0 -tu c h ło p a je d e n re c e p tę p rz y r z ą d z a ? A n a to w s k a z u je p rz e d s ta w io n y w y k a z .
M a m y le g a ln ą o p o z y c ję rz ą d o w ą . M a m y je j n a jw ię c e j n a w s i. N ie c h b y b y ła . A le w j a k ic h w a r u n k a c h o n a się o d b y w a ? C z y k a ż d y c h ło p -o b y w a te l w ie z p ie rw s z e g o ź r ó d ła czego chce r z ą d ? Co się w P o lsce d o k o n a ło , do cze
go się z m ie rz a ? Co o n m oże ju ż d z is ia j z b io ro w o i p o je d y ń c z o o s ią g n ą ć i ja k ? N ie w ie i o p o z y c ja c z y n i w s z y s tk o a b y n ie w ie d z ia ł.
J e s t p a ra d o k s a ln a s y tu a c ja . P is m a o p o z y c ji w io d ą je s z c z e b a rd z ie j d y c h a w ic z n y ż y w o t n a w s i, T o t y lk o w W a rs z a w ie i po m ia s ta c h c z y ta n a je s t ła p c z y w ie „G a z e ta L u d o w a " . K t o ją c z y ta ? T a k z w a n y ś re d n i s ta n , te n sam , o k t ó r y m n a P le n u m Z a rz ą d u Z. S. Ch. S t. C ie ś la k m ó w ił: C h ło p s p rz e d a ł z a d w a ty s ią c e z ło ty c h m e t r p s z e n ic y w W a rs z a w ie , w y p ie czono tu b ia łe p ie c z y w o , k o s z to w a ło 8 ty s . z ło ty c h . K t o s t r a c ił? C h ło p i r o b o tn ik , k t o z y s k a ł 3/4 „ n a d w a r to ś c i" ? *— S ta n ś re d n i.
D la c z e g o p is m a o p o z y c ji n ie ro z c h o d z ą się n a w s i? B o p rz e d łu ż a się n a w s i p ro p a g a n d ę , c h a ra k te r y s ty c z n ą d la o k re s u o k u p a c ji — p r o p a g a n d ę m ó w i o n ą , p ro p a g a n d ę p l o t k i, w i e ś c i i l e g e n d y . J e s t o n a b liź n ia c z ą s io s trą te g o s y s te m u s p o łe c z n e j k o m u n ik a c ji, j a k i c e c h o w a ł w ie ś p o ls k ą p rz e d p ó ł w ie k ie m .
W y b a c z c ie , a le le g e n d a , a le w ie ś ć , ale. p lo t k a n a „ s ło w o h o n o r u " to n ie je s t in s tr u m e n t in f o r m a c ji d e m o k ra ty c z n e j. T o n ie je s t in s t r u m e n t n o w o cze sne g o p a ń s tw a . A m y p rz e c ie ż d ziś c h c e m y d e m o k r a c ji. M y d ziś je s te ś m y od
p o w ie d z ia ln i b e z p o ś re d n io z a lo s y n a ro d u , W ię c ja k ż e to ? J a k n a m u r z y ń s k ie j w s i ło s k o t bębna „ M z im u " w y s ta rc z a n a m do s o li
d a rn o ś c i g ru p o w e j, do g o to w o ś c i „ n ie c h ż y je i p re c z " ? W y s ta r c z a n a m a g ita to r , k t ó r y z ja k ie g o ta k ie g o ro z s ą d k u j a k i m a m y p o je d y n c z o o g ra b i nas n a w ie c u i w y w o ła o w c z y pęd, i z a g ra n a p s y c h o lo g ii tłu m u ? W y s t a r cza n a m n ie s io n y od c h a łu p y do c h a łu p y p o s z e p t? I w t a k ic h w a r u n k a c h łu d z im y się, że n a s z a się s ta je w o la ? I n ie z d a je m y sobie s p ra w y , że z r z e k a m y się n a jw ię k s z e g o p ra w a d e m o k r a c ji — p ra w a do o s o b i s t e g o w i e d z e n i a i o s o b i s t e g o s ą d z e n i a ? A z ja k ie j że r a c j i p rz e k a z u je m y to p ra w o k r ą ż ą c y m łe c h ta c z o m „ c h ło p p o tę g ą je s t 1 b a s ta “ , z ja k ie jż e to r a c j i n a s z y m r o z u m e m m a w ła d a ć ic h „ o m n ip o te n c ja “ ?
T o co o g lą d a m n a t e j o s ta tn ie j, w ie js k ie j ro z d z ie ln i p o c z to w e j to n ie je s t w a lk a d w u c h r a c j i n o w o c z e s n e g o p a ń s t w a . T o je s t w a lk a p r z e s z ł o ś c i o d l e g ł e j z e w s p ó ł c z e s n o ś c i ą . T o je s t z a m k n ię ta szczelnie, o d o s o b n io n a w ie ś i g m in a , k t ó r a się n a trz ą s a z W a s z e j A g e n c ji, M in is tr z e . T e n te le fo n p o ł o w y (o d w o js k a d a r ) , n a k t ó r y m tr z y m a m rę k ę , z n a c z y t u ty le , co m o n s tr u m z fa n ta s ty c z n e j o p o w ie ś c i. M ię d z y b a j
k i k ła d z io n y , a n ie m ię d z y d a w n e a n o w e la t a w s i r z e c z y w is te j. T a w ią z k a m iz e rn a p is m , k a ż e m i m y ś le ć o s ie n k ie w ic z o w s k ie j T r y lo g ii, g d z ie to w ś ró d lu d u Z a p o ro s k ie g o w ie ś ć się ro z e s z ła , że p is m o s p a d ło n a o łta r z w Ł a w rz e P ie c z e rs k ie j. A w t y m p iś m ie s ta ło , że w o jn a i w ie lk ie k r w i p rz e la n ie ...
„ L u d u m ó j lu d u ..." c z y t a k się s p ra w u je r z ą d y n a d s w o im n a ro d e m ?
T a p o c z ta , k t ó r e j s u f it p rz e c ie k a , w k t ó r e j k ie r o w n ic z k a b ie rz e 1.300 z ł i n ic k r o m te g o, n ie c h ż e ś w ia d c z y , ja k n is k o s ta c z a się o p o z y c ja . W e r b u je c h ło p ó w n ie c z y ta ją c y c h p is m i k s ią ż e k , n ie o r g a n iz u ją c y c h się g o s p o d a rc z o i te n z a s tó j i t a p o w s z e c h n a n ie w ie d z a o to je j fu n d a m e n ty .
J a n ie ż a rtu ję , ja o s k a rż a m s ta n o w c z o . B o n ie m a c ie d la m n ie o d p o w ie d z i, n ie p is m e m p o lity c z n y m , in fo r m a c y jn y m , p ra k ty c z n o - do
ra d c z y m , s p ó łd z ie lc z y m , ro ln ic z y m , o ś w ia to w y m , w y t ą m a s ą rz ą d z ic ie , w y n ią rz ą d z ic ie p r z e z o m i n i ę c i e t y c h ś r o d k ów , choć one o b o w i ą z u j ą n o w o c z e s n e n a r o d y . W a m w y s ta rc z a je d n o p is m o z
„ Ł a w r y P ie c z e r s k ie j" , od k tó re g o w ie ś ć w lu d id z ie .. M o ż e c ie m ie ć lu d , a le p o d w a r u n k ie m że o n bę d zie tłu m e m i m a s ą a lb o ic h m o ś ć so- b ie -p a n e m n a z a g ro d z ie o trz ą s a ją c y m się od .n o w in e k , „ s t a r o w ie r n y m " w e d le d z ia d a p r a
d z ia d a .
A le k t o w ó w c z a s k ła m ie o d e m o k r a c ji? K t o w s k rz e s z a fe u d a ln e r z ą d y n a d u m y s ła m i w c ie m n o c ie i b ie rn o ś c i p r z y t r z y m y w a n y m i? T a k a je s t w a s z a o p o z y c y j n a t a k t y k a
p r z e d w y b o r c z a .
Jeszcze, O b y w a te lu M in is trz e , d w a s ło w a o A g e n c ji. K ie r o w n ic z k a je s t m ia s to w a . P rz e d w o jn ą n a s ta ła n a w ie ś czeską, ja k ic h b y ła s p o ra k o lo n ia n a W o ły n iu . W ła ś n ie p o c z tę o tw ie ra n o n a w s i. J a k a ż to b y ła u ro c z y s to ś ć : f o t o g r a f , obchód, p fż y ję c ie . T o b y ła w ie lk a s p ra w a g ro m a d y . J a k ż e o tę r o z d z ie ln ię d b a n o ? G ro m a d z k i b u d y n e k , p o c z e k a ln ia — c z y te ln ia . J a k d b a no o u rz ę d n ik ó w ? K a r t o f li, m ą k i, ja r z y n , .o w o có w , m le k a k ie r o w n ic z k a n ie k u p o w a ła . I n ie o b d a ro w y w a ł je j n i k t p o je d y ń c z o . K o m ite t. K o m it e t u c h w a lił, że p a ń s tw o w e p ie n ią d z e n a o p ła c e n ie lo k a lu , o d n oszenie do d o m ó w i s p rz ą ta n ie z o s ta n ą p r z y p ra c o w n ik a c h . C ię ż a r te n p rz e jm ie w ie ś . D z iś p ra c u je od 8 ra n o do 9 w ie c z ó r i w ó w c z a s n ie k r ó c e j choć d o b ro w o ln ie , a le z ja k ą s a ty s fa k c ją . P o c z ta to b y ło o c z k o w g ło w ie c a łe j w s i, s p o j
rz e n ia , w y p o w ie d z i, z a in te re s o w a n ie p o w s z e c h n e i d b a ło ść u s k r z y d la ły tę k o b ie tę w p ra c y . P o ż y c z a ła p ie n ią d z e , a k ie d y a w a n s z a b ie ra ł ją ze w s i, o s ta tn ie g o d łu ż n ik a g ro m a d a p r z y n a g liła do n a ty c h m ia s to w e g o s p rz e d a n ia zb o ża n a d łu g , a b y n ie m ó w iła w ś w ie c ie źle 0 ic h w s i, n a w e t n ie o c z e s k ie j... o ic h w s i.
T u m ó w i, m a ła p e n s ja (1.300 z ł) , ale ro z u m ie do b rze , że p rz y c h ó d n ie p o k r y w a ro z c h o d u to 1 s k ą d ż e w ię c e j. T y lk o d la c z e g o w ie ś ? O to je j c ic h y , s p o k o jn y , la t a m i ro z m y ś la ń , o d w a ż o n y ż a l. D la c z e g o w ie ś m le k o je j s p rz e d a je o d c ią gane, k a ż ą c sobie p ła c ić z a p e łn e . D la c z e g o lis tó w t a k m a ło , d la c z e g o p is m s tra s z n ie m a ło . T a m , n a c z e s k ie j w P o ls c e w s i, k a ż d a g o s p o d y n i p re n u m e ro w a ła t y g o d n ik k o b ie c y . D la c z e g o p o c z ta je s t n ic z e m t u ? T a m , a b y p o s ta ć — lu d z ie p rz y c h o d z ili. S ia d a li w pocze
k a ln i i p a t r z y li n a ty c h , co o d b ie ra ją a lb o n a d a ją , ta m się w s z c z y n a ły ro z m o w y , d y s k u s je , ta m się p o c z ta po n o c a c h d z ie c io m ś n iła .
„ W r a c a m do m ęża, do m ia s ta . T y m ra z e m bez ż a lu . A le ż a l m i, że c h ło p s k a c ó rk a , a lb o c h ło p s k i s y n n ie id ą n a p o c z tę . P rz e c ie ż to p la c ó w k a k u lt u r y , p la c ó w k a p o s tę p u n a w s i. K tó ż ją , j a k n ie w y , p o w in ie n p ro w a d z ić ? Z ró b c ie a b y t a in s t y t u c ja łą c z ą c a z P o ls k ą s ta ła się n a w s i t a k p o trz e b n a , ja k p o w ie trz e " .
M in is tr z e , c z y ń c ie w s z y s tk o , a b y P o c z to w e A g e n c je W ie js k ie s t a ły się t a k p o trz e b n e , ja k p o w ie trz e .
T o je s t p rz e c ie ż n a sza r e w o l u c y j n a p o 1 i t y k a)
Jan A le k s an d e r K ró l.
Leonard Sobierajski
„ Przemysł dla
Byliśmy świadkami faktu, który w 'tej postaci mógł mieć miejsce tylko w dzisiejszej rzeczywistości. Do stołu obrad konferencyjnych zasiadają równorzędni part
nerzy: przemysł i rolnictwo. Wymiana pro
pozycji postulatów nie toczy , się w atmosfe
rze jakichś wzajemnych targów, podejść czy zaskoczeń. Interes obywatela — chłopa czy robotnika jest tu obustronnie z dobrą wolą uzgodniony. Jedna strona nie stara się go
dzić w drugą dla własnych korzyści, strony wykazują właśnie pełne wzajemne zrozumie
nie. Konferencje, które się odbywały w cza
sie Zjazdu, byty naturalnie poprzedzone dłu
gą pracą przygotowawczą, którą podjęły, instytucje tak przemysłowe jak i rolnicze.
Tu zebrano się, by wymienić już owoce tej pracy. Ideolodzy gospodarczy rolnictwa ana
lizując stosunek cen artykułów przemysło
wych do artykułów rolnych, stwierdzali ostat
nio, że stosunek ten kształtuje się, na nieko
rzyść rolnictwa — gospodarka rolna prze
stawałaby w tym układzie być opłacalna.
Ta perspektywa jest groźna rzecz prosta dla każdego chłopa - rolnika indywidualnie, ale jest tym samym i groźna dla całej gospo
darki państwowe], Bo jaki wytworzyłby się stan? Ceny uzyskane za artykuły rolne po;
zwoliłyby chłopu opłacić tylko własne utrzy
m a n i i koszty produkcji, zabrakłoby mu pieniędzy na inwestycje potrzebne w gospo
darce rolnej, a więc nawozy, maszyny rol
nicze, na konserwacje budynków, które na
leży traktować jako warsztat pracy. Dopro
wadziłoby to do cofnięcia się naszej gospo
darki do systemu pierwotnego. Państwo no
woczesne musi mieć jednak i rolnictwo po
stawione nowocześnie, musi więc cihiopa tak urządzić, by miał on możność nowocześnie produkować
[nowocześnie swoje artykuły zbywać. Stąd zakrojona na szeroką skalę akcja dla wsi.
NOWA POLITYKA GOSPODARCZA Nie jest rzeczą obojętną przypomnieć, że właśnie termin zjazdu zbiega się z drugą rocznicą wydania dekretu o reformie rolnej.
Dekret ten w sposób rewolucyjny zmienia strukturę naszego rohretwa. W okresie mię- * 6
* ) U w a g i w z w ią z k u ze ZJpzdem w W a r s z a w ie : „ P r z e m y s ł d la w s i" , k t ó r y o d b y ł się 6 i 7 w rz e ś n ia b r.
