Słowacka polityka zagraniczna i plan przejścia na euro po wyborach 2006 r.

Peter Weiss^**

6ïRZDFNDSROLW\ND]DJUDQLF]QD

LSODQSU]HMFLDQDHXUR

SRZ\ERUDFKU

:\ERU\LSROLW\ND]DJUDQLF]QD

Wybory parlamentarne, w czerwcu 2006 r., były pierwszymi, które można okre- ślić jako „normalne”. Wszystkie poprzednie były określane jako historyczne lub prze- łomowe. Obecnie, po raz pierwszy, Słowacy nie stali przed żadnym „historycznym wyborem” ani też „na rozstaju dróg”. Nie stał też przed nimi żaden fatalny wybór dotyczący przyszłości. Demokracja była skonsolidowana (mimo niedostatków, które zniesmaczyły politykę i odstręczyły ludzi od masowego udziału w wyborach). Geopo- lityczna sytuacja również była inna – RS jest członkiem UE i NATO. Aż do ostatnich wyborów w walkach przedwyborczych dominowały kwestie demokracji, powstawa- nia i budowania własnej państwowości, tożsamości narodowej (w tym kwestia mniej- szości węgierskiej) oraz integracji Słowacji do struktur euroatlantyckich.

W wyniku umocnienia się demokracji spełnienia kryteriów i realnego włączenia się do struktur UE i NATO − nastąpił koniec konfliktów wokół charakteru reżymu politycznego i miejsca RS w geopolityce. Jednocześnie, punktem ciężkości walki po- litycznej stała się sytuacja materialna obywateli, a zwłaszcza wpływ realizowanych reform strukturalnych na poszczególne grupy społeczne. Prawdopodobnie stało się tak również dlatego, że Słowacy zawsze należeli – i należą nadal – do najwięk- szych zwolenników integracji z UE. Stąd też jak dotąd poszukiwanie „winowajców”

w Brukseli nie należy do często używanych instrumentów walki politycznej.

Dzięki wejściu do struktur europejskich i transatlantyckich Słowacja uzyskała optymalne warunki realizacji swoich interesów narodowych, łącznie z szeroko ro- zumianą modernizacją kraju. Ale nie tylko. Dzięki nowej sytuacji wzmocniła się jej pozycja międzynarodowa i prestiż. Przejawiło się to m.in. w wyborze RS do Rady

* Profesor Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu, współpracownik Uniwersytetu Ekonomicznego w Bratysławie.

** Pracownik naukowy Uniwersytetu Ekonomicznego w Bratysławie, były przewodniczący Komisji SZ Rady Na- rodowej Republiki Słowackiej.

Bezpieczeństwa ONZ na lata 2006-2007. W rezultacie polityka zagraniczna musi od- powiadać nie tylko na wyzwania regionalne i europejskie, ale również światowe i glo- balne. Dlatego też w ostatnich wyborach do Rady Narodowej RS wyborcy decydowali nie tylko o kierunkach rozwoju wewnętrznego, lecz także zaangażowania w strukturach międzynarodowych. W procesie wyborczym, łącznie z tworzeniem nowej koalicji rzą- dzącej, decydowało się o międzynarodowej odpowiedzialności Słowacji i o utrzymaniu jej wysokiej pozycji, uzyskanej po odsunięciu autokratycznych rządów premiera V. Me- cziara w 1998 r.

Programy wyborcze głównych partii politycznych, w rozdziałach obejmujących po- litykę zagraniczną, były mało konkretne. Brakowało w nich jasno określonych priory- tetów i stanowisk, zwłaszcza w sprawach dyskutowanych na forum Unii Europejskiej.

Nie było w nich dobrej podstawy do kształtowania polityki zagranicznej nowego rządu.

Stąd też wynikały późniejsze problemy przy tworzeniu rządowego programu i pierwsze kłopoty przy rozwiązywaniu napięć w stosunkach międzynarodowych np. z Węgrami.

Nie ulega też wątpliwości, że obecnie coraz trudniej będzie uzyskać konsensus w polity- ce zagranicznej podobny do tego, jaki się ukształtował przed wejściem do UE i NATO.

Programy wyborcze nie były też jasne dla sojuszników RS. Nie znajdowali oni w nich odpowiedzi na pytanie o przyszłe zaangażowanie Słowacji w rozwiązywanie problemów międzynarodowych i europejskich. Już przed wyborami było wiadomo, że wszystko się będzie rozstrzygało dopiero w koalicyjnych rozmowach programowych w zależności od tego, jakie partie będą je tworzyły.

W rezultacie wyników wyborów i niezdolności rządzących partii prawicowych (SDKU, KDH, SMK)¹ do utworzenia kolejnej koalicji (z ew. udziałem HZDS-LS) doszło do porażki polityki, którą reprezentował rząd M. Dzurindy, lidera SDKU. Porażka stała się rzeczywistością mimo tego, że partia premiera uzyskała lepszy wynik niż w wybo- rach poprzednich. Ostatecznie ukształtowała się koalicja rządowa złożona z trzech – jak się uważa² − nie standardowych partii³.

Powszechnie wiadomo, że dzięki przeprowadzeniu zdecydowanych reform spo- łeczno-ekonomicznych prawicowy rząd M. Dzurindy cieszył się znacznym poparciem m in. labourzystowskiego rządu T. Blaira. Republika Słowacka zyskała w tym okresie, zwłaszcza w kręgach gospodarczych UE, miano „reformatorskiego tygrysa”, chociaż jak się okazało, partie rządzące nie potrafiły przekonać do nich większości słowackiego spo- łeczeństwa. Treść, zasięg i sposób realizacji reform natrafiły na silny (jednak bez demon- stracji ulicznych) opór społeczny. Jednakże minister finansów rządu RS w tym okresie pozwalał sobie często na krytykę tych krajów unijnych, które nie wdrażały potrzebnych reform (np. Niemcy, Francja) u siebie a jednocześnie blokowały reformy w strukturach całej Unii Europejskiej.

1 Unia Chrześcjanńsko-Demokratyczna (SDKU), Ruch Chrześcjańsko-Demokrytyczny (KDH), Partia Koalicji Węgierskiej (SMK).

2 Zob.: K. Henderson, Election briefing NO 26 Europe and the slovak parliamentary elektionof june 2006, EPERN European Parties Elektions and Referendums Network, s. 13.

3 W jej skład weszła partia Smer − Socjalna Demokracja (R. Fico), Słowacka Partia Narodowa (J. Sloty) oraz Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji – Partia Ludowa (V. Mecziara).

Kwestie europejskie w samych wyborach nie odgrywały żadnej większej roli.

Nie były też przedmiotem największych konfrontacji. Nie interesowało to też specjal- nie wyborców. Partie polityczne na ogół traktowały Unię jako źródło pozyskiwania funduszy i nie odnosiły się do poszczególnych kwestii unijnej polityki. Wyjątkiem był Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny (KDH). Ta partia starała się odróżnić od SDKU przede wszystkim poprzez wyrażanie poglądów eurosceptycznych. Ze swojej strony SDKU starała się przedstawić siebie jako jedynego gwaranta sukcesu Słowacji w UE.

Natomiast zwycięska partia SMER-SD opowiadała się za Europą socjalną i solidarną.

Program Słowackiej Partii Narodowej nie był całkowicie antyeuropejski, ale wy- rażona w nim została akceptacja tylko dla wspólnoty niezależnych i suwerennych państw. Deklarowano przy tym przystąpienie do „Związku na rzecz Europy Naro- dów” (nie bardzo wiadomo o jaką strukturę miało chodzić). SNS z rezerwą pod- chodziła do wprowadzenia na Słowacji euro, domagała się referendum (zamiast ratyfikacji w parlamencie) na temat konstytucji europejskiej oraz była przeciwna rozszerzeniu UE na Wschód (chodziło o zachowanie słowiańszczyzny). Ponadto, ze względu na dawne zastrzeżenia wobec NATO partia ta chciałaby wzmocnienia

„polityczno-wojskowej tożsamości” UE.

Jednocześnie, w kampanii przedwyborczej umiejętnie i instrumentalnie rozgrywa- no ew. wejście HZDS i SNS do koalicji rządowej. Taki jej ew. kształt, jako podstawa spodziewanego rządu R. Fico, miał oznaczać koniec reform zapoczątkowanych przez premiera M. Dzurindę. W ten sposób główną kwestią stawało się nie to, co poszcze- gólne partie sądzą o Europie, lecz to co Europa sądzi na temat słowackich partii.

Po wyborach doszło do zasadniczej zmiany ekipy rządowej, która zdobyła już pewne doświadczenie w polityce europejskiej i forsowaniu słowackich intere- sów w skomplikowanych strukturach UE. Teraz była opozycja musi się tego uczyć w biegu. Nie ma też – co zrozumiałe – odpowiedniej partyjnej bazy ekspertów i bę- dzie musiała polegać na specjalistach resortowych. Normalnie nie powinno to być czynnikiem konfliktogennym, ale może się takim stać np. w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Resort ten należał wcześniej do SMK, teraz będzie „w rękach” SNS, a właśnie przez ten resort będzie przechodziła największa część funduszy europej- skich w latach 2007-2013 (ogółem ponad 10 mld EUR). Nie ulega też wątpliwo- ści, że taka partia jak SNS, która przyczyniła się do porażki dążeń integracyjnych do NATO (w 1997 r.) może tworzyć napięcia w aktualnej koalicji rządzącej.

Powstanie koalicji z udziałem partii, które doprowadziły do izolacji Słowacji w Eu- ropie, w połowie lat 90., spowodowało pogorszenie obrazu RS w Europie. Doszło też do zawieszenia (na 10 miesięcy) członkostwa SMER-SD w europejskiej międzynaro- dówce socjalistycznej (PSE), stanowiącej drugą największą frakcję w Parlamencie Eu- ropejskim. Stąd też aktualnie największym problemem obecnego rządu jest przeciwsta- wienie się pewnej izolacji, w jakiej się znalazł wskutek udziału SNS w koalicji sprawującej rządy. Chodzi przede wszystkim o to, że zwycięska partia socjaldemokratyczna, jaką jest SMER, za swojego koalicjanta uznała SNS, uważaną za partię nacjonalistyczną i kse- nofobiczną. Wypowiedzi jej przywódcy J. Sloty szokowały Europejczyków, a ponadto

stanowiły swego rodzaju inspiracje dla ekstremistów – słowackich i węgierskich, przy- czyniając się do zaostrzenia konfliktu między dwoma sąsiednimi krajami.

Ocenia się, że internacjonalizacja słowacko-węgierskiego konfliktu może pro- wadzić do znacznego osłabienia pozycji RS w UE, a zwłaszcza ograniczenia pola jej manewru w polityce integracyjnej. Może też dojść do polaryzacji Grupy Wyszeh- radzkiej. Można się też spodziewać zmniejszenia poparcia opinii publicznej dla UE oraz wzrostu eurosceptycyzmu na Słowacji, gdzie dotąd było to zjawisko marginal- ne, o wiele mniejsze niż w Czechach i Polsce.

Jednocześnie, po czerwcowych wyborach bardzo osłabiła się pozycja czołowej opory słowackiego eurosceptycyzmu – KDH. Interesujące, że partia ta powiązana z europejskimi konserwatystami (EPP) charakteryzuje się ultrakonserwatywnym fundamentalizmem i budzi grozę wśród europejskich liberałów. W programie wy- borczym tej partii eurosceptycyzm stał na pozycjach obronnych i ograniczał się do zachowania prawa do suwerenności w kwestii prawa rodzinnego i podatków.

KDH nie zgadzał się z ratyfikacją Traktatu Konstytucyjnego (Słowacja podpisała TK już w 2005 r.) oraz z przyjęciem Turcji i ew. Albanii do UE.

Politykę zagraniczną nowego rządu zapowiedzianą w rządowym expose można określić jako kontynuację prowadzonej przez poprzedni rząd. Jedyną istotną zmia- nę stanowi mniejszy nacisk kładziony na stosunki z USA oraz większy, na stosunki z Federacją Rosyjską.

W expose premiera R. Fico rząd zapewnił, „że będzie wiarygodnym sojusz- nikiem i partnerem, respektującym swoje zobowiązania. Będzie też wspierać po- głębianie partnerstwa i strategicznej współpracy w ramach NATO i UE (...)”⁴. Analogicznie jak rząd poprzedni, obecny również „uważa NATO za głównego gwaranta bezpieczeństwa euroatlantyckiego i będzie wypełniać swoje obowiązki wypływające z członkostwa RS w NATO... Rząd RS jako kraju członkowskiego UE i NATO będzie forsować ożywienie i poszerzenie dialogu politycznego między tymi ugrupowaniami, na poziomie strategicznym i operacyjnym”⁵.

Kontynuacja polityki zagranicznej jest widoczna również w odniesieniu do stosunków z państwami sąsiednimi, do których rząd będzie przywiązywał

„pierwszorzędne znaczenie”. Celem rządu „jest kompleksowy rozwój współpra- cy sąsiedzkiej we wszystkich dziedzinach – gospodarce, polityce i kulturze. Wes- przemy współpracę transgraniczną, kontakty miast i gmin jako element składowy dobrosąsiedzkich stosunków (...). Rząd będzie rozwijał współpracę regionalną, przede wszystkim w ramach Grupy Wyszehradskiej. Rząd będzie się starał o to, aby ugrupowanie to służyło jako instrument forsowania wspólnie zdefiniowanych interesów, również w Unii Europejskiej. Uwaga zostanie skoncentrowana na reali- zacji projektów regionalnych w dziedzinie infrastruktury, energetyki, środowiska naturalnego i kultury”⁶.

4 Programové vyhlásenie vlády Slovenskej republiky, Bratislava, júl 2006, [w:] http://www.nrsr.sk/appbin/Tmt/

tlac0029-cost3.pdf 5 Ibidem.

6 Ibidem.

Przedmiotem krytycznych uwag opozycji stały się sformułowania rządowego programu dotyczące stosunków z Rosją. Zgodnie z Programem rząd będzie ak- tywizował stosunki z Federacją Rosyjską – ważnym czynnikiem bezpieczeństwa i prosperity UE⁷. W tej kwestii wypowiadał się m.in. były minister spraw zagra- nicznych (obecnie poseł z ramienia SDKU). W trakcie debaty parlamentarnej stwierdził on m. in. „Na światowej scenie politycznej Rosja jest ważnym graczem.

Jest to gracz uznawany i respektowany i sądzę, że również w słowackiej polityce zagranicznej zajmuje godne miejsce. Mamy dobre stosunki z Federacją Rosyjską.

Dlatego też myślę, że nie było aż takiej potrzeby, aby w Expose znalazło się sformu- łowanie o dalszym rozwoju naszych stosunków z FR. Jest prawdą, że małe podmioty gospodarcze niedostatecznie wykorzystują warunki, jakie stwarza rynek rosyjski, ale to nie jest kwestia polityki zagranicznej. To kwestia przedsiębiorczości i aktyw- nego podejścia naszych handlowców i producentów. Stąd nie sądzę, aby trzeba było tak akcentować intensyfikację stosunków z FR (...) są one (...) adekwatne, są dobre, upatrujemy w nich interes, nasze stosunki szanujemy i nie jest potrzebne kolejne podkreślanie ich wagi”⁸.

W rządowym expose położono szczególny nacisk na stosunki z UE i podej- ście do polityk europejskich. Rząd zobowiązał się do „wspierania pogłębienia europejskiego procesu integracyjnego i konsolidacji UE (...). Będzie kładł nacisk na dalszą demokratyzację UE i jej przybliżenie obywatelom tak, aby lepiej reago- wała na ich problemy (...). Rząd RS będzie uczestniczyć w przygotowaniu i reali- zacji Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE oraz w rozwoju poten- cjału europejskiej polityki obrony i bezpieczeństwa. W ramach WPZiB Republika Słowacka skoncentruje się szczególnie na wzmocnieniu bezpieczeństwa i stabiliza- cji w regionie Zachodnich Bałkanów i Europy Wschodniej, a także na umacnianiu dobrych stosunków w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. Rząd RS będzie wspierał kontynuowanie procesu ratyfikacyjnego Traktatu Konstytucyjnego dla Europy. W interesie osiągnięcia porozumienia nie będzie również unikać dalszej dyskusji o uproszczeniu systemu prawnego, o bardziej jednoznacznym rozgrani- czeniu pełnomocnictw UE i państw członkowskich oraz o utworzeniu bardziej skutecznego systemu podejmowania decyzji w rozszerzonej Unii. Będzie popierać decentralizację i przemieszczanie instytucji i organizacji europejskich do Europy Środkowej, z RS włącznie... Rząd RS wesprze dalsze rozszerzenie UE. Przyjmowa- nie nowych członków musi być w pełni zgodne z kryteriami członkostwa (...). Re- publika Słowacka dołoży wszelkich starań w celu zakończenia przygotowań zwią- zanych z wejściem do systemu schengeńskiego (...). Rząd będzie konstruktywnym współtwórcą polityki UE w dziedzinie praw człowieka. W tym celu RS wykorzysta również swoje półroczne (listopad 2007 – maj 2008) przewodnictwo w Komitecie Ministrów Rady Europy”⁹.

7 Ibidem.

8 Informácia o výsledku denného rokovania, [w:] http//www.nrsr.sk./appbin/net/rozprava/download.aspx? Type-

=NRozprava

9 K. Henderson, Election briefing NO 26 Europe and the Slovak, ibidem.

Takie podejście słowackiego rządu do problemów Unii Europejskiej jest zgod- ne z tym, co zostało bardziej ogólnie wyrażone w preambule Expose. Przedstawiono tam zasady i wartości, którymi rząd będzie się kierował. W dokumencie napisano m.in., że „Program został skonstruowany tak, aby przyczyniał się do harmonizacji postępującej integracji europejskiej z konsekwentną obroną interesów narodowych i państwowych. Rząd Republiki Słowackiej nie postrzega Unii Europejskiej tylko jako obszar wolnego handlu i przepływu siły roboczej, ale przede wszystkim jako unię war- tości solidarności między narodami i ludźmi, wartości poszanowania godności czło- wieka, wolności, demokracji, równości, państwa prawa i respektowania praw człowie- ka, włącznie z prawami osób należących do mniejszości”¹⁰.

W tym szerokim kontekście rząd RS określił swój priorytetowy cel „spełnienia kryteriów przejścia na wspólną walutę euro w roku 2009”¹¹. Premier R. Fico, któ- ry jeszcze przed wyborami wyrażał pewne wątpliwości z tym związane mówiąc, że potrzebne będą dodatkowe analizy teraz mówi, iż „korzyści z przejścia na euro przewyższą koszty z tym związane”¹². Najważniejsze, że jak stwierdził premier „rząd zrobi wszystko w celu wprowadzenia wspólnej waluty europejskiej, począwszy od roku 2009”. Taka deklaracja została złożona na specjalistycznym seminarium Instytutu

„Analizy-Strategie-Alternatywy”, związanego z partią rządzącą Smer¹³. Wszystko wskazuje również na to, że konsekwentnie jest i będzie realizowany rządowy plan przejścia na euro, przyjęty jeszcze przez poprzedni rząd. Z tego powodu warto się z nim zapoznać, bowiem podobna droga czeka także Polskę.

=DJDGQLHQLDSU]HMFLDQDZVSöOQÈZDOXWÚHXURSHMVNÈ

Gospodarka Słowacji charakteryzuje się wysokim stopniem otwartości. Obroty handlu zagranicznego stanowią niemal 160% PKB. W następnej dekadzie przewi- duje się dalszy wzrost tego wskaźnika do ponad 200% PKB. Handel z krajami UE to ponad 80% łącznych obrotów, a odsetek transakcji rozliczanych w euro jest jesz- cze większy. Wielkość wymiany (brutto) przeprowadzanej we wspólnej walucie przekracza obecnie wysokość rocznego PKB.

Narodowy Bank Słowacji widzi przynajmniej kilka korzyści z przyjęcia euro. Na- tychmiastowym efektem przejścia na euro będzie znaczna redukcja kosztów trans- akcji i zmniejszenie ryzyka kursowego. Szacuje się, że tylko dzięki temu słowacki PKB będzie wzrastał 0,25% rocznie. Wprowadzenie euro będzie również oznaczać większą przejrzystość w kształtowaniu cen i pogłębienie integracji europejskiej oraz większą dynamikę bezpośrednich inwestycji zagranicznych i wymiany handlowej.

W ostatecznym rachunku powinno to wpłynąć na wzrost PKB i poziom życia oby- wateli. Opierając się na doświadczeniach innych krajów, gdzie proces wchodzenia

10 Ibidem.

11 Ibidem.

12 Zob.: wypowiedź R. Fico opublikowaną w „Financial Times” 19.12.2006 r.

13 Cytat za: Dnes.sk z 19.12.2006 r.

do unii walutowej był podobny, analitycy bankowi przewidują, że łączny efekt wpro- wadzenia euro na Słowacji może przynieść nawet wzrost PKB o 1% rocznie.

Jednocześnie, wprowadzenie euro oznacza ponoszenie pewnych kosztów i nie- dogodności. Najbardziej widoczne są koszty związane z przygotowaniem do wej- ścia w strefę euro. W kilku krajach tej strefy koszty te przekraczały 0,3% wartości PKB. Wydatki te mają jednak charakter jednorazowy i powinny być traktowane jako inwestycje długoterminowe.

Pewne niekorzyści mogą się wiązać z utratą wpływu na politykę pieniężną pań- stwa. Są one trudne do oszacowania. Jednakże z drugiej strony nawet teraz, z powo- du dużego stopnia otwarcia gospodarki, Narodowy Bank Słowacji nie jest w stanie prowadzić zupełnie niezależnej polityki.

Szacunkowe korzyści z przyjęcia euro będą najprawdopodobniej dużo wyższe od ewentualnych kosztów. Z tego powodu Słowacja, jako jedyny GW, opowiada się za jak najszybszym wprowadzeniem euro. Ten pogląd jest podzielany również przez społeczeństwo. Ok. 70% obywateli popiera przystąpienie do Unii Walutowej.

To samo dotyczy przedsiębiorców.

Przed przystąpieniem do strefy trzeba spełnić wszystkie kryteria z Ma- astricht. Stanowią one – jak wiadomo − iż deficyt budżetowy nie może prze- kroczyć 3% PKB, a zadłużenie państwa nie może być większe niż 60% PKB.

Obecnie Słowacja spełnia tylko jedno z nich − dług publiczny wynosi 38%.

Natomiast deficyt budżetowy ukształtował się na poziomie 3,1%, przekraczając nieznacznie pożądaną wielkość.

Nie zostało też dotąd spełnione kryterium inflacyjne. Obecna tzw. wartość referencyjna wynosi 2,8% zaś średnioroczna stopa inflacji na Słowacji osią- gnęła 3,5%. Słowacja spełnia natomiast kryterium dotyczące długookresowych stóp procentowych. Zakłada ono, że ich wysokość może być wyższa od warto- ści referencyjnych nie więcej niż o 2 pkt procentowe. W czerwcu 2006 r. stopy referencyjne wyniosły 5,9%, podczas gdy na Słowacji ukształtowały się na po- ziomie 4,3%.

Wszystkie trzy kryteria powinny być spełnione w ciągu najbliższego półtora roku. W 2007 roku deficyt budżetowy wyniesie mniej niż postulowane 3% PKB.

Ta wartość zawiera również obciążenia związane z reformą systemu emerytal- nego, szacowane na ok. 1,4% PKB. Wówczas dług publiczny powinien spaść do 32% PKB. Jeżeli więc konsolidacja fiskalna będzie kontynuowana i rząd bę- dzie nadal skłonny ograniczać deficyt budżetowy to nie powinno być większych problemów ze spełnieniem kryterium dotyczącego finansów publicznych.

Najtrudniejszym do spełnienia jest kryterium inflacyjne. Po pierwsze, nie jest jesz- cze znana stopa referencyjna, jaka będzie obowiązująca w przyszłości. Po dru- gie, poziom cen na Słowacji może się zrównywać ze średnią unijną, co spowodu- je, że utrzymanie niskiego poziomu inflacji okaże się zadaniem bardzo trudnym.

Po trzecie, po rozszerzeniu Unii to kryterium staje się jeszcze trudniejsze. Może się, bowiem okazać, że któryś z nowych krajów członkowskich będzie miał wyjątkowo ni-

ską stopę inflacji. Narodowy Bank Słowacji ustalił cel inflacyjny na poziomie poniżej 2% w latach 2007-2008. Najnowsze prognozy przewidują 2% inflację w 2007 r. i 2,4%, w roku następnym. Zostanie, więc nawet zachowana pewna „klapa bezpieczeństwa”.

Kryterium stóp procentowych jest spełnione już teraz i nie powinno być z nim większych problemów także w przyszłości. Tak długo jak kurs na przyjęcie euro będzie utrzymany, to działania banku centralnego będą wiarygodne i uczestnicy rynku finansowego nie znajdą powodów do wysuwania żądań podwyżki stóp pro- centowych. Wysokość oprocentowania długoterminowych obligacji skarbowych jest obecnie poniżej średniej unijnej. Przewiduje się, że w 2007 r. zachowany zosta- nie nadal około 2% margines bezpieczeństwa.

Spełnienie kryterium wahań kursowych powinno nastąpić wiosną 2008 r. Słowa- cja weszła do systemu ERM II w listopadzie 2005 r. Zgodnie ze standardami ERM II zachowany zostanie przedział wahań kursowych w granicach ±15%. Nie przewiduje się większych zagrożeń dotyczących stabilności waluty. W ostatnich latach korona słowacka stale zwiększała swoją wartość. Aprecjacja wynosiła około 3-4% rocznie, więc 15% przedział fluktuacyjny jest w pełni wystarczający. Obecnie wzmocnienie korony ocenia się na 10%.

Wiosną 2008 roku Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny powinny przygotować raporty o procesach konwergencji. Jeśli wszystko pójdzie dobrze, Rada Europejska debroguje słowacką derogację (z Traktatu Akcesyjnego) i w ten spo- sób zaaprobuje Słowację jako członka strefy euro. Potem Rada Europejska powin- na ustalić kurs przeliczeniowy waluty krajowej na euro. Oczekuje się, że najwyższy organ UE zdoła podjąć tę decyzję w czerwcu lub lipcu 2008 roku. Po zapadnięciu wiążącej decyzji potrzeba będzie około pół roku na sfinalizowanie przygotowań technicznych. Ze względów praktycznych, dotyczących głównie rachunkowości i systemów informatycznych, optymalną datą wprowadzenia euro na Słowacji po- winien być dzień pierwszego stycznia 2009 roku.

W dniu 6.07.2005 r. rząd zatwierdził „Narodowy Plan Przejścia na Euro”¹⁴. Określa on główne zadania, które muszą być przeprowadzone, aby pomyślnie wprowadzić euro. Plan został przygotowany przez NBS oraz Ministerstwo Fi- nansów. Przewiduje on tzw. big-bang. Od 1.01.2009 r. euro zacznie obowiązy- wać zarówno w obrocie gotówkowym, jak i bezgotówkowym. Następnie będzie krótki okres równoległego obiegu walut, podczas którego możliwe będzie płace- nie starym pieniądzem np. w sklepach. Okres przejściowy będzie trwać jedynie do szesnastego stycznia.

Na podstawie ustalonego kursu wszystkie rachunki bankowe, prowadzo- ne w koronach, zostaną przeliczone na euro. Podpisane wcześniej umowy handlowe mają zachować swoją ważność. Niedopuszczalnym będzie zmienia- nie wartości kontraktów jedynie pod pretekstem wprowadzenia nowej waluty.

Na zmianie obowiązującej waluty obywatele nie mogą ponieść żadnego uszczerb- ku. Zasadą będzie minimalizowanie wzrostu cen czy też wrażenia wzrostu in- flacji. Konieczne przy tym będzie utrzymanie kosztów wymiany na najniższym

możliwym poziomie. Nie przewiduje się żadnych rekompensat ew. kosztów po- niesionych z powodu zmiany waluty, ani też żadnego przenoszenia odpowie- dzialności.

Koordynatorem procesu zamiany walut został ustanowiony Minister Finansów.

Rząd zobowiązał go do powołania Narodowego Komitetu Koordynacyjnego już te- raz. Komitet będzie najwyższym ciałem zarządzającym i koordynującym wprowa- dzenie euro. W skład Komitetu wchodzić będą ministrowie finansów, gospodarki, sprawiedliwości, pracy, spraw wewnętrznych i integracji gospodarczej, Prezes NBS oraz przedstawiciele sektora prywatnego – banków i przedsiębiorstw, a także władz lokalnych. Członkowie Komitetu mają powołać komisje robocze zajmujące się ko- ordynacją poszczególnych dziedzin: bankowość i finanse (NBS)¹⁵; sektor publiczny (NBS); sektor pozafinansowy i ochrona konsumentów (MG); legislacja (MS); ko- munikacja społeczna (NBS); informatyka i statystyka (MF).

Poproszono również wszystkie organy rządowe i organizacje biznesowe o utwo- rzenie własnych grup roboczych i rozpoczęcie prac związanych z wprowadzeniem euro. Rząd oraz duże firmy i banki powinny zacząć przygotowania już dziś. Nato- miast mniejsze organizacje powinny zacząć swoje przygotowania zaraz po wejściu Słowacji do ERM II, co nastąpiło w listopadzie 2005 r.

Dużą część Planu Przejścia na euro stanowi harmonogram niezbędnych dzia- łań, zapewniających sprawny przebieg całej operacji. Zostały w nim zawarte terminy oraz osoby i instytucje odpowiedzialne za wykonanie poszczególnych zadań. Najbardziej czasochłonne będą zadania związane z adaptacją systemów informatycznych. Realizacja niektórych zadań może zabrać więcej niż dwa lata.

Licząc od teraz, Słowację dzieli od tzw. E-Day niecałe dwa lata, jest więc jeszcze trochę czasu, aby poczynić niezbędne przygotowania. Kierownictwo Słowacji uważa jednak, że „trzeba się bardzo dobrze przygotować tak, aby cały proces przejścia na euro pokonać bezpiecznie i bez niepotrzebnego stresu ludności”.

Wg NBS największym zagrożeniem wejścia Słowacji do strefy euro byłoby odejście od reform rozpoczętych w latach 2003-2004 i rozluźnienie dyscypliny w sferze finansów publicznych. Jednocześnie bank centralny − na podstawie doświadczeń innych krajów – zwraca uwagę na znaczenie odpowiedniej komu- nikacji społecznej i uzyskanie wyraźnego poparcia opinii publicznej dla wspól- nej waluty europejskiej.

Natomiast analitycy bankowi są ostatnio zaniepokojeni rozwojem kursu waluto- wego. Korona słowacka wyraźnie się umacnia. Utrzymanie kursu korony w paśmie określonym przez reguły ERM II (+/- 15%) wymagało już dwukrotnej interwencji banku centralnego. Jest to dopuszczalne, ale wielokrotnie „powtarzane mogłoby za- grodzić drogę do euro”. Tym niemniej badania bratysławskiego Instytutu Reform Społeczno-Ekonomicznych pokazują, że ekonomiści i bankowcy mają zaufanie do realizowanego planu przyjęcia euro. Szanse terminowego spełnienia wszystkich

15 Skróty: NBS – Narodowy Bank Słowacji, MF – Ministerstwo Finansów, MG – Ministerstwo Gospodarki, MS – Ministerstwo Sprawiedliwości.

kryteriów z Mastricht oceniają oni na ok. 80%¹⁶. Ten optymizm ekspertów znacznie się umocnił po uchwaleniu budżetu państwa na 2007 r. oraz przyjęcia planu finan- sów publicznych na lata 2007-2009.

Summary

6ORYDNIRUHLJQSROLF\DQGSODQVRIJRLQJWRHXURDIWHUWKH

SDUOLDPHQWDU\HOHFWLRQV

The authors of the article are interested particularly in parliamentary elections’ implications for foreign and European policy lead by new Slovak government. Parliamentary elections, which took SODFHLQ-XQHZHUHWKHUVWZKLFKFDQEHGHVFULEHGDV7QRUPDO5'HPRFUDF\ZDVFRQVROL- GDWHG*HRSROLWLFDOVLWXDWLRQZDVDOVRGLIIHUHQWDVDWWKHEHJLQQLQJRIVRYHUHLJQW\,QWKHUHVXOW

RIGHPRFUDF\VWUHQJWKHQLQJPHHWLQJWKHFULWHULDDQGMRLQLQJ(8DQG1$72FRQ LFWVDURXQGWKH

FKDUDFWHURISROLWLFDOUHJLPHKDYHQLVKHG

Moreover, the authors draw attention to symptoms of nationalism and euro skepticism in pro- grams and activities of some political parties. However, they come to conclusion that orientation RIIRUHLJQDQG(XURSHDQSROLF\RIWKHQHZJRYHUQPHQWKDVQRWFKDQJHGHVVHQWLDOO\,QYHUVHO\LWLV

characterized by continuity, particularly when it goes for most important matters.

From this point of view, especially important topic was keeping the planned date of going WRWKHFRPPRQ(8FXUUHQF\DQGDSSURYDORI7QDWLRQDOSODQRILQWURGXFLQJHXUR5ZKLFKKDGEHHQ

prepared by the former government. Therefore, in the second part of an article the main outlines RI WKH SODQ ZHUH SUHVHQWHG ,Q -DQXDU\  WKHUH ZLOO EH VRFDOOHG ELJEDQJ LQ 6ORYDNLD ,Q DOO

transactions, settlements and payments Slovak corona will be replaced by euro.

16 Zob.: www.ineko.sk, oraz „Sme” z 11.01.2007 r.