Cykliczne formy instrumentalne
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem cyklu muzycznego, a także z podstawowymi formami muzycznymi reprezentującymi cykliczne formy instrumentalne. Omówienie podstawowych elementów cyklu muzycznego i jego cech charakterystycznych oraz wskazanie czynników porządkujących cykle. Przedstawienie środków ujednolicających zespolenie cyklu. Wysłuchanie
„Koncertu a – moll” Antoniego Vivaldiego.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pojęcie cyklu.
2. Omówić budowę cyklu.
3. Omówić charakterystyczne elementy cyklu.
4. Wskazać czynniki porządkujące cykle.
5. Przedstawić środki ujednolicające zespolenie cyklu.
6. Wskazać formy cykliczne oraz krótko je scharakteryzować.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego.
Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrany utwór Antoniego Vivaldiego – „Koncert a – moll”.
4. Partytury wyżej wymienionego utworu.
5. Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem cyklu muzycznego. Omówienie cyklu muzycznego pod względem budowy oraz scalających go elementów. Wskazanie elementów charakterystycznych dla form cyklicznych.
Notatka:
Formy cykliczne – powstają przez zestawienie obok siebie utworów, które mogą istnieć samodzielnie, lecz w cyklu stają się jego ogniwami spełniającymi określone zadania w ramach większej koncepcji architektonicznej dzieła. Utwory cykliczne mogą składać się od dwóch do dwudziestu, a nawet więcej części. Wyróżniamy dwa rodzaje cykli:
a) Układy swobodne – luźne zestawienie dowolnej ilości różnych lub analogicznych utworów.
b) Układy ustabilizowane – poszczególne ustępy uzupełniają się pod względem melodyczno-rytmicznym, tonalnym, agogicznym, wyrazowym. Ich ilość jest ograniczona.
2. Metodą opisu, omówienie najważniejszych czynników porządkujących i ujednolicających cykl.
Notatka:
Czynniki porządkujące cykl:
a) Właściwości tonalne, wyrażające się w jednolitości tonalnej poszczególnych ustępów albo w ich zróżnicowaniu tonacyjnym.
b) Właściwości metryczno-rytmiczne i agogiczne, które działają podobnie jak tonalne. O jednolitości cyklu może stanowić zestawienie tańców tego samego typu, lecz skontrastowanych ze sobą.
Środki ujednolicające cykl:
- usuwanie cezury między ustępami;
- powiązanie melodyczne części.
3. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z cyklicznymi formami instrumentalnymi. Krótka charakterystyka poszczególnych form cyklicznych.
Notatka:
Formy cykliczne:
a) Suita – jej rozkwit nastąpił w epoce Baroku. Punktem wyjścia dla tej formy była muzyka taneczna.
b) Sonata – jej rozkwit nastąpił w Klasycyzmie. Zbudowana jest na zasadzie kontrastów agogicznych.
c) Divertimento, serenada – na ostateczne ukształtowanie tej formy miał wpływ jej użytkowy charakter i pogodny wyraz.
d) Koncert – o jego budowie decyduje zastosowana technika polegająca na współzawodnictwie instrumentu solowego z orkiestrą.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
1. Wysłuchanie „Koncertu a – moll” Antoniego Vivaldiego. Krótka analiza formalna utworu.
2. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
6. Bibliografia
a. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji - Cykliczne formy instrumentalne.
b. Zadanie domowe
