Sonoryzm Wojciecha Kilara
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z postacią Wojciecha Kilara i jego twórczością. Wyjaśnienie pojęcia sonoryzm.
Wskazanie cech sonorystycznych w twórczości Wojciecha Kilara. Omówienie najważniejszych dzieł kompozytora i wskazanie miejsca kompozytora w świecie muzyki klasycznej i filmowej. Wysłuchanie takich utworów jak: Orawa, Krzesany i ich percepcja. Wskazanie w tych dziełach elementów sonorystycznych.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Omówić życie Wojciecha Kilara.
2. Przedstawić znane dzieła Wojciecha Kilara.
3. Wyjaśnić zjawisko sonoryzmu w muzyce.
4. Potrafi rozpoznać utwory Wojciecha Kilara i je nazwać (Orawa i Krzesany).
5. Wskazać podstawowe cechy i elementy sonorystyczne w wysłuchanych utworach.
6. Opisać uczucia i wyrazić swoją opinię na temat wysłuchanych utworów Wojciecha Kilara.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Percepcja muzyczna. Aktywna praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
1. Wacław Panek, Świat muzyki (Podręcznik).
2. Stanowisko do odtwarzania płyt.
3. Nagrania utworów Wojciecha Kilara: Orawa i Krzesany.
4. Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.
2. Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby, z trzech ostatnich lekcji.
3. Wspólne zaśpiewanie przy akompaniamencie pianina lub gitary ostatnio poznanej piosenki.
4. Podanie tematu do zeszytu.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Podzielenie klasy na trzy grupy. Każda z grup otrzymuje zagadnienie do opracowania i omówienia.
o I Grupa – Życiorys Wojciecha Kilara.
o II Grupa – Twórczość Wojciecha Kilara.
o III Grupa – Wyjaśnij zjawisko sonoryzmu muzycznego.
2. Grupy mają na przygotowanie się 10 minut, po tym czasie przewodniczący grupy przedstawia swoje propozycje, a inny z uczestników grupy zapisuje najważniejsze wymienione fakty na tablicy.
Notatka:
Wojciech Kilar - to pianista i jeden ze słynniejszych polskich kompozytorów muzyki poważnej, obecnie uważany również za jednego z najwybitniejszych żyjących twórców muzyki filmowej. Kilar urodził się 17 lipca 1932 roku we Lwowie. Gry na fortepianie uczył się w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej w Rzeszowie. Jako pianista zadebiutował w 1947 roku na konkursie Młodych Talentów, wykonując własne Dwie miniatury dziecięce. Uczęszczał do Państwowego Liceum Muzycznego w Krakowie, a potem przeniósł się do Państwowego Liceum Muzycznego w Katowicach. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Karierę rozpoczął pod koniec lat pięćdziesiątych - na pierwszych edycjach festiwalu Warszawska Jesień. Kilar napisał muzykę do ponad 130 filmów. Jego związki z filmem zaczęły się już w 1958 roku, kiedy napisał muzykę do "Narciarzy" N. Brzozowskiej. Współpracował z wieloma reżyserami: Andrzejem Wajdą, Kazimierzem Kutzem, Krzysztofem Zanussim (począwszy od "Struktury kryształu", stworzył muzykę do niemal wszystkich filmów tego reżysera), Krzysztofem Kieślowskim, Stanisławem Różewiczem, Wojciechem Hasem, Tadeuszem Konwickim, Markiem Piwowskim, Romanem Polańskim, Francisem Fordem Coppolą, Jane Campion. Otrzymał wiele prestiżowych nagród artystycznych zarówno polskich, jak i międzynarodowych.
3. Wysłuchanie Krzesanego Wojciecha Kilara. Metodą pogadanki, wskazanie najważniejszych cech brzmieniowych utworu. Nawiązanie do elementów sonorystycznych w utworze.
Notatka:
Twórczość Wojciecha Kilara – Początkowo jego twórczość pozostawała pod wpływem polskiego i europejskiego neoklasycyzmu. Kompozytor sięgał do klasycznych form i gatunków (Mała uwertura, I i II Symfonia, Sonata na róg i fortepian), także do klasycznej melodyki, orkiestry i brzmienia. Czerpał z twórczości Béli Bartóka, Igora Strawińskiego, Dymitra Szostakowicza, Siergieja Prokofiewa. Od początku lat sześćdziesiątych współtworzył wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Góreckim nową, polską szkołę awangardową oraz stworzył nowy kierunek, we współczesnej muzyce, zwany sonoryzmem, który nawiązywał do serializmu i dodekafonii. W swojej twórczości często odwołuje się do tradycji; inspiruje go muzyka ludowa i religijna. Przykładem są takie utwory, jak: "Krzesany",
"Kościelec 1909". Stworzył utwory orkiestrowe ("Generique", "Preludium chorałowe", "Orawa"),
"Koncert fortepianowy", utwory wokalno-instrumentalne ("Siwa mgła", "Exodus", "Angelus"), balet
"Maska". Znany szerokiej publiczności z muzyki do filmów: "Lalka" (1968) Wojciecha Hasa, "Ziemia Obiecana" (1975) i "Pan Tadeusz" (1999) Andrzeja Wajdy. Jest również autorem muzyki do "Portretu damy" (1996) Jane Campion. Współpracuje z Romanem Polańskim: "Śmierć i dziewczyna" (1994),
"Dziewiąte wrota" (1999), "Pianista" (2001). Otrzymał Oscara za muzykę do filmu F.F. Coppoli
"Drakula" (1992).
4. Na podstawie pracy trzeciej grupy - wyjaśnienie pojęcia sonoryzmu muzycznego .
Sonoryzm - jeden z nurtów Drugiej Awangardy. W sonoryzmie elementem wyróżnionym i formotwórczym było samo brzmienie, wydobywane nietradycyjnymi sposobami z tradycyjnych instrumentów (skrobanie, skrzypienie i bębnienie po pudle wiolonczeli) bądź tradycyjnymi sposobami z instrumentów egzotycznych, generowanych elektronicznie. Wiele wniosła tu tzw. polska szkoła kompozytorska (1958-70), do której - obok Pendereckiego - zwykło się wtedy zaliczać Góreckiego, Serockiego i Szalonka. Sonoryzm był jednak intuicyjny, zadowalał się powierzchniową (zmysłową) warstwą zjawiska; nie proponował żadnej klasyfikacji brzmień, nie zajmował się ich stroną fizyczną, a tylko kolekcjonował dziwne dźwięki, zestawiając je albo na zasadzie zdjęć w albumie, albo w tradycyjnych schematach formalnych.
(30 min)
c. Faza podsumowująca
Wysłuchanie i percepcja Orawy Wojciecha Kilara. Wskazanie elementów sonorystycznych w utworze, metodą pogadanki.
(5 min)
5. Bibliografia
a. Wacław Panek, Świat muzyki.
b. Janusz Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji - Sonoryzm Wojciecha Kilara.
b. Zadanie domowe
