STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA

S ^TRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

W GMINIE K ^RASNYSTAW

NA LATA 2006-2013

S

:

P

K

- S

P

P

S

. A

W

43-502 C

– D

,

. P

158

Spis tre ś ci :

Wstęp.

I. Misja Strategii.

II. Założenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Krasnystaw.

1. Ogólna charakterystyka Gminy Krasnystaw.

2. Zadania pomocy społecznej realizowane przez gminę.

3. Wskazówki do Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Krasnystaw.

III. Diagnoza i analiza problemów społecznych w Gminie Krasnystaw.

A. Charakterystyka problemów społecznych.

1. Ubóstwo.

1.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

1.2. Podstawowe założenia.

1.3. Rozmiary problemu ubóstwa i analiza danych.

1.4. Konkluzje.

2. Bezrobocie.

2.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

2.2. Podstawowe założenia.

2.3. Rozmiary problemu bezrobocia i analiza danych.

2.4. Konkluzje.

3. Niepełnosprawność. .

3.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

3.2. Podstawowe założenia.

3.3. Rozmiary problemu niepełnosprawności i analiza danych.

3.4. Konkluzje.

5. Długotrwała i ciężka choroba.

4.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

4.2. Podstawowe założenia.

4.3. Rozmiary problemu długotrwałej lub ciężkiej choroby i analiza danych.

4.4. Konkluzje.

6. Alkoholizm i nadmierne picie oraz przemoc domowa.

5.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

5.2. Podstawowe założenia.

5.3. Rozmiary problemu alkoholizmu i przemocy w rodzinie i analiza danych.

5.4. Konkluzje.

7. Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego.

6.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

6.2. Podstawowe założenia.

6.3. Rozmiary problemu bezradności rodzin i analiza danych.

6.4. Konkluzje.

9. Inne problemy społeczne w Gminie Krasnystaw dezorganizujące życie osób i rodzin.

7.1. Potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności.

7.1.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

7.1.2. Podstawowe założenia.

7.1.3. Rozmiary problemu i analiza danych.

7.2. Bezdomność.

7.2.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

7.2.2. Podstawowe założenia.

7.2.3. Rozmiary problemu bezdomności i analiza danych.

7.3. Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego.

7.3.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

7.3.2. Podstawowe założenia.

7.3.3. Rozmiary problemu i analiza danych.

7.4. Sieroctwo.

7.4.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

7.4.2. Podstawowe założenia.

7.4.3. Rozmiary problemu sieroctwa i analiza danych.

7.5. Narkomania.

7.5.1. Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

7.5.2. Podstawowe założenia.

7.5.3. Rozmiary problemu i analiza danych.

7.6. Konkluzje.

B. Charakterystyka działań Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krasnymstawie.

C. Zasoby i możliwości Gminy Krasnystaw.

D. Bariery, przeszkody, ograniczenia w Gminie Krasnystaw.

IV. Cele Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Krasnystaw.

V. Działania podejmowane dla realizacji celów szczegółowych Strategii.

VI. Ewaluacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych.

WST Ę P

Przy opracowaniu Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Krasnymstawie oraz wszystkich programów i projektów, budowanych dla osiągnięcia celów tej Strategii, konieczne jest uwzględnianie następujących Zasad Konstytucyjnych:

SOLIDARNOŚCI - tworzenie w gminie wspólnoty zdolnej do generowania procesów samopomocowych.

POMOCNICZOŚCI - tworzenie w organizacjach wyższego szczebla służebnych systemów oparcia dla osób i rodzin.

DOBRA WSPÓLNEGO - tworzenie w gminie wszelkich warunków

pozwalających jej mieszkańcom na pełny rozwój.

We wszystkich programach i projektach, budowanych w ramach Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, uczestnikami muszą być najważniejsze dla każdego człowieka grupy oparcia społecznego, takie jak: rodzina (rodzice, rodzeństwo, dzieci, krewni), przyjaciele, najbliższe otoczenie (sąsiedzi), koledzy z pracy i szkoły, organizacje nieformalne i formalne (grupy wsparcia, stowarzyszenia, partie polityczne...), profesjonaliści (nauczyciele, księża, lekarze), punkty usługowe (ośrodek pomocy społecznej, dom pomocy społecznej...).

Osoba czy rodzina znajdująca się w trudnej sytuacji życiowej powinna uzyskać pomoc w tych grupach oparcia społecznego. Przy czym najważniejszą grupą oparcia powinna być rodzina, potem środowisko czy szeroko pojęta społeczność. Pomoc instytucjonalna (punkty usługowe) powinna wspierać osobę/rodzinę w jej trudnej sytuacji życiowej

w ostateczności czy też jako uzupełnienie pomocy świadczonej przez najbliższych i środowisko.

I. MISJA STRETEGII

W

G

K

ŻYCIA W WARUNKACH ODPOWIADAJĄCYCH GODNOŚCI CZŁOWIEKA

.

II. ZA Ł O Ż ENIA STRATEGII ROZWI Ą ZYWANIA

PROBLEMÓW SPO Ł ECZNYCH W GMINIE KRASNYSTAW 1. Charakterystyka Gminy Krasnystaw .

Gmina Krasnystaw położona jest na obszarze dwóch mikroregionów geograficznych:

Wyżyny Lubelskiej i Polesia Wołyńskiego. Obejmuje dolinę rzeki Wieprz i jej trzech dopływów – Żółkiewki, Wojsławki i Siennicy.

Gmina jest bardzo atrakcyjna turystycznie. Znajdują się tutaj zespoły zabytków

architektonicznych, co świadczy o bogatej przeszłości tej ziemi. Do najbardziej znanych zabytków należą: dwory szlacheckie w Tuligłowach i Białce, wiatrak „Koźlak” w

Tuligłowach, ruiny zamku obronnego w Krupem oraz sąsiadujący z nim dwór zbudowany przez Mikołaja Reja, stare kościoły parafialne w Krupem i Stężycy. Atrakcją turystyczną jest też tzw. Szlak Ariański – prowadzący śladami Braci Polskich (Arian).

Gmina Krasnystaw to również tereny na których w doskonałym stanie zachowane jest środowisko naturalne. Bardzo atrakcyjny turystycznie jest między innymi Strzelecko- Grabowicki Obszar Krajobrazu Chronionego z obszarami rzadkiej roślinności.

Gmina otacza pierścieniem stolicę powiatu – Krasnystaw, tu też znajduje się siedziba gminy. To dogodne położenie pozwala mieszkańcom gminy w pełni korzystać z całej

infrastruktury miasta.

Przez teren gminy przebiega najkrótsza droga z Europy Zachodniej na Ukrainę, co nie jest bez znaczenia dla rozwoju gospodarczego gminy i całego powiatu.¹

Jedną z głównych gałęzi gospodarki gminy Krasnystaw wpływającą na poziom rozwoju i standard życia mieszkańców jest jednak rolnictwo. Ogólna powierzchnia zajmowana przez gminę wynosi 151 km², zaś grunty rolne wynoszą 10,3 tys. ha.² W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż i buraków cukrowych zaś produkcja zwierzęca oparta jest na hodowli bydła mlecznego i trzody chlewnej.

Z pracy w gospodarstwach indywidualnych utrzymuje się większość mieszkańców gminy.

Na terenie gminy rozwija się również przemysł, który głównie związany jest z rolnictwem.

Działają tu między innymi: Oddział Krajowej Spółki Cukrowej S.A w Toruniu Cukrownia KRASNYSTAW w Siennicy Nadolnej, Elewarr Sp z.o.o. w Warszawie Oddział w Krupcu .³

1 „Dziennik Polski” z 31 marca 2005r. Oraz „Agro Wiadomości”

2 Aktualna sytuacja społeczno - gospodarcza gminy Krasnystaw (w:) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnystaw na lata 2004-2013, s.19,

3 „Agro Wiadomości”

W skład gminy wchodzi 26 sołectw:

 Białka ( obejmujące wieś Białkę, Białkę PSO i Białkę POHZ )

 Małochwiej Mały

 Bzite ^ Ostrów Krupski

 Czarnoziem  Rońsko

 Jaślików ^ Siennica Nadolna

 Józefów  osiedle cukrowni „Krasnystaw”

w Siennicy Nadolnej

 Kasjan  Stężyca Nadwieprzańska

 Krupe  Stężyca Łęczyńska

 Krupiec  Stężyca Kolonia

 Krynica  Widniówka

 Latyczów  Wincentów

 Niemienice  Zakręcie

 Niemienice Kolonia  Zastawie Kolonia ( obejmujące wsie Zastawie i Łany )

 Małochwiej Duży ( obejmujący wsie Małochwiej Duży i Tuligłowy )

 Zażółkiew

W gminie Krasnystaw mieszka ( stan na koniec 2004 roku ) 9102 osób, w tym:

2017 w wieku przedprodukcyjnym, 5467 w wieku produkcyjnym, 1618 w wieku poprodukcyjnym,

Wśród mieszkańców 4583 osoby to kobiety a 4519 osób to mężczyźni.⁴

4 Opracowano na podstawie ewidencji ludności Urzędu Gminy Krasnystaw

2. Zadania pomocy spo ł ecznej , realizowane przez gmin ę.

W Ustawie o pomocy społecznej z 12 marca 2004 roku wymieniono powody udzielania świadczeń pieniężnych i niepieniężnych z pomocy społecznej. Tak więc „(...) pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:

1) ubóstwa, 2) sieroctwa, 3) bezdomności, 4) bezrobocia,

5) niepełnosprawności,

6) długotrwałej lub ciężkiej choroby, 7) przemocy w rodzinie,

8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,

9) bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,

10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo- wychowawcze,

11) trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy,

12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, 13) alkoholizmu i narkomanii,

14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, 15) klęski żywiołowej lub ekologicznej.”⁵

Powyższe wyliczenie jest przykładowe i w praktyce może zdarzyć się sytuacja kiedy będzie udzielona pomoc ze względu na wystąpienie innej okoliczności niż wymienione.

„Pomoc społeczna polega w szczególności na:

1. przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń, 2. pracy socjalnej,

3. prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,

4. analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,

5. realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,

6. rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.” ⁶

Do realizacji zadań pomocy społecznej zobowiązane są jednostki samorządu terytorialnego, organy administracji rządowej ( np. organizacje pozarządowe ). Zadania pomocy społecznej realizują też inne podmioty, którym powierzono realizację tych zadań.⁷

W ustawie o pomocy społecznej wymieniono zadania poszczególnych jednostek, organów i innych podmiotów.

5 Ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004r., Art.7.

6 Tamże, Art.15

7 Tamże, Art.16 i 25

Dla potrzeb prezentowanego opracowania przedstawione zostaną zadania gminy.

„Do zadań własnych o charakterze obowiązkowym należy:

1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i

rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;

2) sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej;

3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;

4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;

5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;

6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego;

7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom nie mającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w

Narodowym Funduszu Zdrowia;

8) przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego;

9) opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie zamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem;

10) praca socjalna;

11) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób

z zaburzeniami psychicznymi;

12) prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo – wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych;

13) tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną;

14) dożywianie dzieci;

15) sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym;

16) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu;

17) sporządzenie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;

18) utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenie pracowników.” ⁸

Zadania o charakterze obowiązkowym mają na celu zapewnienie mieszkańcom gminy minimalnego poziomu bezpieczeństwa socjalnego i muszą być realizowane przez gminę obligatoryjnie.

„Do zadań własnych gminy należy:

1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;

8 Tamże, Art.17; pkt.1

2) przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze;

3) prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki;

4) podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych;

5) współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach

poradnictwa zawodowego i o szkoleniach.”⁹

Wymienione pozostałe zadania (w Art.17,pkt 1) gmina realizuje jako odpowiedź na

rozeznane potrzebymieszkańców gminy. Zakres realizacji tych zadań zależy od możliwości finansowych gminy.

3. Wskazówki do Strategii Rozwi ą zywania Problemów Spo ł ecznych w Gminie Krasnystaw .

Przy Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Krasnystaw wzięto pod uwagę następujące dokumenty:

– Powiatową Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2005 – 2010.

– Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnystaw na lata 2004 – 2013.

– Strategię Rozwoju Gminy Krasnystaw ( opracowaną w 2000 roku ).

W Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wyznaczono kilka celów strategicznych oraz cele szczegółowe realizujące.

Cele strategiczne:

1. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego.

2. Efektywna pomoc społeczna.

3. Zapewnienie osobom niepełnosprawnym pełnego uczestnictwa w życiu społecznym w ramach zintegrowanych i kompleksowych działań.

Cele szczegółowe realizujące do 1 celu strategicznego:

1. Wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych.

2. Tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi społecznemu i zawodowemu młodych ludzi.

3. Aktywizowanie mieszkańców do podejmowania inicjatyw i wyzwań w zakresie gospodarczym, społecznym i zawodowym.

4. Zorganizowanie lub dostosowanie systemu kształcenia do faktycznych potrzeb istniejącego lokalnego rynku pracy.

5. Ograniczenie bezrobocia i poprawa warunków na rynku pracy w drodze rozwoju zasobów ludzkich i promocji przedsiębiorczości.

Cele szczegółowe realizujące do 2 celu strategicznego:

9 Tamże, Art.17; pkt.2.

1.Wspieranie osób i rodzin dotkniętych długotrwałym bezrobociem, w tym:

1) aktywizowanie osób bezrobotnych do poszukiwania pracy bądź w kierunku zmiany zawodu ( przekwalifikowania się ),

2) organizowanie grup wsparcia i samopomocy dla osób długotrwale bezrobotnych i tworzenie poczucia bezpieczeństwa socjalnego.

2. Rozwój infrastruktury społecznej, w tym:

1) zapewnienie standardów usług w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, np. domach pomocy społecznej i placówkach opiekuńczo – wychowawczych, 2) tworzenie mieszkań chronionych.

3. Rozwój profilaktyki niedostosowania społecznego i przeciwdziałanie przestępczości wśród dzieci i młodzieży poprzez tworzenie środowiskowych form pomocy dzieciom i rodzinie, w tym:

1) rozwój placówek opiekuńczo – wychowawczych wsparcia dziennego, 2) rozwój i zapewnienie usług i poradnictwa specjalistycznego w miejscu

zamieszkania

4. Wspieranie osób i rodzin znajdujących się w kryzysie.

5. Zorganizowanie sieci poradnictwa specjalistycznego, w tym rodzinnego – poprzez tworzenie gminnych systemów profilaktyki, opieki nad dzieckiem i rodziną oraz zwiększenie poradnictwa specjalistycznego.

6. Rozwijanie form rodzinnej opieki zastępczej – propagowanie tej formy opieki w środowiskach lokalnych w celu pozyskania kandydatów na rodziny zastępcze.

7. Zorganizowanie systemu wsparcia osób starszych, w tym:

1) rozwój usług opiekuńczych dla osób starszych w miejscu zamieszkania, 2) zwiększenie dostępności do informacji i poradnictwa,

3) zwiększenie dostępności do kultury, wypoczynku itp.

Cele szczegółowe realizujące do 3 celu strategicznego:

1. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym dostępu do obiektów użyteczności publicznej, w tym:

1) podejmowanie działań zmierzających do likwidacji barier architektonicznych,

2) organizowanie jednostek administracji publicznej – bardziej przyjaznych dla osób niepełnosprawnych

2.Umożliwienie osobom niepełnosprawnym osiągnięcia odpowiedniego poziomu wykształcenia, kwalifikacji i rozwoju zawodowego, w tym:

1) stworzenie warunków do zdobywania przez osoby niepełnosprawne wykształcenia na poziomie średnim i wyższym,

2) podniesienie kwalifikacji zawodowych pracowników instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych,

3) wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

3. Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki oraz zapewnienie oparcia społecznego, w tym:

1) tworzenie środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi,

2) tworzenie ośrodków rehabilitacyjnych dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie oraz z zaburzeniami psychicznymi,

3) tworzenie otwartych grup samopomocowych i terapeutycznych, 4) rozwój mieszkalnictwa chronionego,

5) rozwój specjalistycznych usług świadczonych w miejscu zamieszkania osób z zaburzeniami psychicznymi,

6) promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym, poprzez stosowanie zasad ochrony zdrowia psychicznego w pracy szkół, placówek oświatowych, opiekuńczo – wychowawczych,

7) tworzenie placówek prowadzących działalność zapobiegawczą, przede wszystkim w zakresie poradnictwa psychologicznego,

8) tworzenie placówek specjalistycznych z uwzględnieniem wczesnego rozpoznawania potrzeb dzieci z zaburzeniami rozwoju psychicznego,

9)kształtowanie wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych – zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości,

10)przeciwdziałanie dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi poprzez uświadamianie społeczeństwa i upowszechnianie wiedzy na temat chorób psychicznych, sposobów i metod postępowania,

4. Rozwój organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych.

5. Zwiększenie współpracy instytucji z organizacjami pozarządowymi w działaniach na rzecz osób niepełnosprawnych.

6. Rozwój różnorodnych form wsparcia środowiskowego i wzmocnienie opieki nad niepełnosprawnymi dziećmi i młodzieżą oraz zapewnienie osobom niepełnosprawnym większej dostępności do usług, diagnostyki i rehabilitacji, w tym:

1) poprawa stanu oraz ilości obiektów bazy rehabilitacyjnej,

2) poprawa wyposażenia w sprzęt rehabilitacyjny obiektów służących rehabilitacji, 3) rozwój form samopomocowych w środowiskach osób niepełnosprawnych, 4) promowanie wolontariatu.¹⁰

W części III Planu Rozwoju Gminy Krasnystaw na lata 2004 – 2013 pt. „Działania mające na celu poprawę sytuacji społeczno - gospodarczej gminy”, określono jako 5 cel

„Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców Gminy; realizacja polityki prospołecznej”. ¹¹

W dokumencie tym wymieniono również działania, które mają doprowadzić do osiągnięcia tego celu, są to między innymi:

– Diagnozowanie problemów i zagrożeń lokalnych.

– Monitorowanie zagrożeń, które powodują zapotrzebowanie na pomoc społeczną.

– Podjęcie działań w celu zapobiegania patologiom społecznym.

– Promowanie zdrowego stylu życia.

– Stworzenie właściwych warunków lokalowych w celu świadczenia usług opiekuńczych.¹² W Strategii Rozwoju Gminy Krasnystaw wskazano że konieczne jest: „Tworzenie warunków organizacyjnych do realizacji zadań pomocy społecznej”.¹³

Określono też kierunki rozwoju pomocy społecznej. Są to:

1. Dostosowanie struktury ośrodka pomocy społecznej do nowych zadań, wynikających ze wzrastającej tendencji ubożenia społeczeństwa.

2. Opracowanie i uruchomienie komputerowej bazy danych, dotyczących niekorzystnych

10 Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2005 – 2010, s. od 32 do 36

11 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnystaw, s.35

12 Tamże

13 Strategia Rozwoju Gminy Krasnystaw, s.75

zjawisk społecznych w gminie, rodzących zapotrzebowanie na pomoc społeczną.

3. Rozwijanie infrastruktury socjalnej stosownie do rozeznanych potrzeb.¹⁴

Zaplanowano uruchomienie Punktu Pomocy Rodzinie, w ramach którego realizowane będą następujące formy działalności:

– świetlica socjoterapeutyczna dla przezwyciężania problemów emocjonalnych dzieci i w przezwyciężaniu ich innych problemów życiowych,

– punkt konsultacyjny dla rodzin, szczególnie ofiar przemocy,

– pomoc ludziom starszym, głównie przez powstanie Ośrodka Usług Opiekuńczo- Rehabilitacyjnych,

– pomoc ludziom z zaburzeniami psychicznymi, głównie Środowiskowego Domu Samopomocy ¹⁵

W Strategii tej uszczegółowiono również zadania w obszarze działań pomocowych.

Zadania te opracowano w Tabeli Nr 1.

Tabela Nr 1: Wykaz niezbędnej infrastruktury socjalnej dla realizacji pomocy społecznej.

Nazwa zadania Źródło finansowania Jednostki

odpowiedzialn e za realizację Punkt Pomocy Rodzinie-

utworzenie punktu

konsultacyjnego oraz utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej

Gminna Komisja

Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Ośrodek usług opiekuńczo-

rehabilitacyjnych środki własne gminy, środki

PFRON Gminny

Ośrodek Pomocy Społecznej Środowiskowy dom

samopomocowy

środki własne gminy, środki PFRON

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Budowa 2-3 mieszkań dla osób z

zaburzeniami psychicznymi środki własne gminy, środki

PFRON Gminny

Ośrodek Pomocy Społecznej

Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Krasnystaw, s.76

14 Tamże

15 Tamże

III. DIAGNOZA I ANALIZA PROBLEMÓW SPO Ł ECZNYCH W GMINIE KRASNYSTAW

A. CHARAKTERYSTYKA PROBLEMÓW SPO Ł ECZNYCH . 1. Ubóstwo

1.1. Zdefiniowanie podstawowych poj ęć .

Okres transformacji ustrojowej, który nastąpił w Polsce, przyniósł ze sobą wiele zmian w życiu poszczególnych rodzin i w życiu całego społeczeństwa. Choć społecznie akceptowany, ujawnił ( lub zrodził ) trudne do rozwiązania problemy egzystencjonalne.

Przede wszystkim z roku na rok pogarsza się sytuacja materialna wielu polskich rodzin, co powoduje powiększenie się obszarów ubóstwa.

Ubóstwo jest wymienione w ustawie o pomocy społecznej z 12 marca 2004 roku jako pierwszy powód udzielenia świadczeń pieniężnych i niepieniężnych z pomocy społecznej.

Zauważyć trzeba, że w ustawie nie zawarto definicji ubóstwa. Jednak w komentarzu do ustawy stwierdzono iż

„(...)można przyjąć, że „ubóstwo” odnosi się do sytuacji, w której osoby lub rodziny nie posiadają dochodów lub też ich dochody są niższe od kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.” ¹⁶

W literaturze, ubóstwo definiowane jest bardzo różnie. Najbardziej powszechne i uznawane określenia mówią, że ubóstwo to „(...) brak dostatecznych środków materialnych do życia, bieda, niedostatek (...), ale również nędza, czyli stan poniżej zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki rodzinnej lub grupy społecznej.” ¹⁷

Ubóstwo definiowane jest też jako „(...) zjawisko społeczne polegające na braku dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb życiowych jednostki lub rodziny.” ¹⁸

W komentarzu do ustawy o pomocy społecznej zwrócono też uwagę na pojęcia ubóstwa absolutnego i ubóstwa subiektywnego.

Ubóstwo absolutne to „(...) wyznacznik sytuacji jednostek lub grup społecznych, których dochody są zbyt niskie, aby utrzymać się przy życiu i zdrowiu.”

Ubóstwa subiektywne „(...) występuje wówczas, gdy jednostka lub członkowie grupy

16 Ustawa o pomocy społecznej z komentarzem ( w: ) „Praca socjalna” Nr 4 z 2004r., s.23

17 J.Auleytner, K.Głębicka, Polityka społeczna pomiędzy opiekuńczością a pomocniczością, Warszawa 2000, s.236

18 Encyklopedia, PWN, Warszawa 1997, s.526

określają siebie jako ubogich.” ¹⁹

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedno pojęcie, a mianowicie ubóstwo względne.

„Ubóstwo względne dotyczy jednostki i rodziny, których zasoby w danym czasie w istotny sposób spadają poniżej zasobów będących w dyspozycji przeciętnej jednostki lub rodziny w społeczeństwie, do którego należą.” ²⁰

Z pojęciem ubóstwa wiążą się również określenia: minimum socjalne i minimum egzystencji.

Minimum socjalne zaczęto definiować już w latach 70-tych XX wieku. „(...) Jako postawę określenia tzw. linii ubóstwa przyjęto miernik bezwzględny w postaci minimum socjalnego, czyli najniższego kosztu dóbr i usług, niezbędnych do zaspokojenia nie tylko potrzeb biologicznych, lecz również najbardziej elementarnych potrzeb kulturalnych oraz tych, które warunkują współżycie zbiorowe.” ²¹

„(...) Minimum egzystencji definiowane jest jako najniższy koszt dóbr i usług, który wyznacza granicę zaspokojenia potrzeb podstawowych, poniżej której następuje degradacja biologiczna jednostki. Minimum egzystencji ( biologiczne ) wyznacza dolną granicę ubóstwa, zaś minimum socjalne – górną.” ²²

1.2. Podstawowe za ł o ż enia .

Czynnikami warunkującymi ubóstwo są przede wszystkim:

– biologiczny typ gospodarstwa domowego – wśród rodzin ubogich dominują rodziny wielodzietne, rozbite i niepełne,

– patologie życia rodzinnego, takie jak: narkomania czy długotrwała choroba lub bezrobocie,

– status społeczno–ekonomiczny, np. niechęć^– do pracy, niskie wykształcenie, brak kwalifikacji,

– środowisko zamieszkania – więcej biednych rodzin jest na wsiach i w małych miasteczkach niż w mieście. ²³

Minimum socjalne jest wartością ustalonego koszyka dóbr i usług – uznanych za niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka. Do potrzeb tych zaliczono:

– żywność,

– mieszkanie ( w tym wyposażenie i eksploatacja ),

– oświata i wychowanie,

– kulturę,

– odzież i obuwie,

– leki,

– higiena,

– sport i wypoczynek,

19 Ustawa o pomocy społecznej z komentarzem ( w: ) „Praca socjalna” Nr 4 z 2004r., s.23

20 red. W.Toczyński, Natura i kwestia ubóstwa, Gdańsk 1991, s.12

21 A.Tymowski, Minimum socjalne, Warszawa 1973,s.8

22 red. S.Golinowska, Polska bieda. Kryteria, ocena, przeciwdziałanie, Warszawa 1996, s.15

23 J.Hebda-Czaplicka, Ubóstwo materialne polskich rodzin, (w:) „Praca socjalna”, Nr 1 z 2000r.

– transport,

– pozostałe wydatki, czyli rezerwę wydatkową od 4-8% wszystkich wydatków, uzależnioną od liczebności gospodarstwa domowego. ²⁴

Ubóstwo w Polsce jest pochodną poziomu oficjalnych dochodów oraz – w dużej mierze – stylu życia. Mają na to wpływ przede wszystkim: problemy alkoholowe w rodzinie, wielodzietność, przeludnienie mieszkań lub wynajmowanie drogiego mieszkania, niezaradność, podeszły wiek, niska emerytura, niepełnosprawność, pozostawanie w kręgu subkultur ludzi ubogich. ²⁵

W literaturze przedmiotu podkreśla się, że działalność na rzecz osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej z powodu ubóstwa, powinna opierać się na następujących zasadach:

„1. podmiotowości, zgodnie z którą działania należy podejmować wyłącznie w celu pomocy ubogim i ich rozwoju, nie zaś dla jakichkolwiek osobistych czy partyjnych korzyści.

Upodmiotowienie polega na możliwie największej aktywizacji „biorcy” świadczeń, na włączeniu się potrzebujących w działania na rzecz korzystnej zmiany swojej sytuacji;

2. pomocniczości, zgodnie z którą należy działać nie dla ubogiego, a z ubogim, wspiera go tylko w tym, czego sam nie jest w stanie osiągnąć;

3. komplementarności, w pomocy organizowanej na rzecz ubogich należy mieć na względzie wszystkie jego potrzeby, zarówno ekonomiczne jak i duchowe;

4. poszanowaniu godności człowieka, co oznacza, że świadczenia z pomocy społecznej powinny odpowiadać potrzebom zainteresowanych i być udzielane w sposób nie uwłaczający ich godności;

5. stymulowaniu do tworzenia warunków pobudzających aktywność samych zainteresowanych w zaspokajaniu potrzeb;

6. respektowaniu wzajemnej odpowiedzialności członków rodzin za swój byt, jak i warunki bytu całej rodziny;

7. otwarciu instytucji publicznych na szerokie partnerstwo z organizacjami społecznymi.” ²⁶

1.3. Rozmiary ubóstwa w gminie Krasnystaw .

W Polsce ubóstwo jest jednym z największych problemów społecznych. Prowadzone przez GUS analizy wskazują, że w Polsce występują znaczne różnice w poziomie życia ludności, zarówno w ujęciu regionalnym, jak i w podziale na miasto i wieś. Ubóstwem najbardziej zagrożeni są mieszkańcy małych miast i wsi. Ponad 60% gospodarstw domowych na wsi i ponad 50% mieszkających w małych miasteczkach ( do 20 tys.

mieszkańców ) żyje poniżej minimum socjalnego. ²⁷

Ubóstwo dotyka szczególnie osoby i rodziny bezrobotne, rodziny wielodzietne, pracowników zadłużonych przedsiębiorstw państwowych, pracowników sfery budżetowej,

24 J.Auleytner, K.Głębicka, Polityka społeczna pomiędzy opiekuńczością a pomocniczością, Warszawa 2000, s.242-243

25 red. W.Toczyński, Natura ... op.cit.s.12

26 red. E.Leś, Pomoc społeczna. Od klientyzmu do partycypacji, Warszawa 2002/2003, s.119

27 J.Hebda-Czaplicka, Ubóstwo materialne polskich rodzin, (w:) „Praca socjalna”, Nr 1 z 2000r.

rodziny rolnicze – żyjące w tych regionach Polski, w których zlikwidowano PGR-y. ²⁸

W Gminie Krasnystaw nie prowadzono do tej pory badań empirycznych dotyczących rozmiarów i charakterystyki ubóstwa mieszkańców.

Problem ubóstwa w Krasnymstawie można jednak przedstawić prezentując dane pomocy społecznej.

W roku 2003 w Powiecie Krasnostawskim ubóstwo było jednym z najważniejszych powodów przyznania świadczeń z pomocy społecznej. Aż 1614 rodzin w powiecie objętych zostało pomocą społeczną z powodu ubóstwa. W rodzinach tych żyło 5149 osób ( czyli 6,5%

ogółu ludności powiatu ). ²⁹

Rodziny, w których występuje dysfunkcja ubóstwa, stanowią bardzo dużą grupę klientów Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej.

Na koniec 2004 roku problem ubóstwa dotyczył 306 rodzin – 88,7% ogółu rodzin, które korzystały z pomocy społecznej w Gminie Krasnystaw. W rodzinach tych żyło 1145 osób – 89% ogółu osób w rodzinach klientów pomocy społecznej. W rodzinach, w których przyczyną trudnej sytuacji życiowej jest ubóstwo, przebywało 399 dzieci.

1 . 4 . Konkluzje .

1) Z danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej wynika, że ubóstwo jest dużym problemem społecznym w Krasnymstawie. Ponad 88% rodzin, które otrzymują wsparcie z Ośrodka mieszczą się w kryterium dochodowym, co oznacza, że znajdują się w kręgu ubóstwa.

2) Trudno obecnie powiedzieć jak duży jest problem ubóstwa w Gminie Krasnystaw.

Należałoby dokonać pełnej diagnozy tego problemu w gminie, pozyskując dane między innymi ze szkół, przedszkoli, organizacji pozarządowych czy Kościoła.

3) W rozwiązywaniu problemu ubóstwa szczególnie ważna jest wczesna interwencja.

W związku z tym konieczne wydaje się prowadzenie okresowych ( np. raz w roku ) badań poziomu życia osób i rodzin w Gminie Krasnystaw. Wczesna reakcja na zjawisko biedy uchroni osoby i rodziny przed ubóstwem absolutnym.

4) Dokonując diagnozy problemu ubóstwa należy określić zewnętrzne i wewnętrzne

( w rodzinach i poza nimi ) źródła tej dysfunkcji. Ich określenie pozwoli na opracowanie programu skutecznej pomocy osobom i rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej z powodu ubóstwa.

5) Bardzo ważne jest mobilizowanie osób, rodzin i grup do działań samopomocowych.

Szczególnie cenne są inicjatywy stowarzyszeń formalnych i nieformalnych oraz zwykła sąsiedzka solidarność i pomoc. Inicjatywy te wymagają szczególnego wsparcia ze strony instytucji publicznych.

28 Tamże

29 Powiatowa Stategia Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Powiatu Krasnostawskiego na lata 2005 – 2010, s.18

2. Bezrobocie

2.1. Zdefiniowanie podstawowych poj ęć .

Bezrobocie uważane jest w Polsce za bardzo ważny problem społeczny. Definiowane jest najczęściej jako „(...) zjawisko towarzyszące gospodarce rynkowej, oznaczające brak pracy zawodowej dla osób zdolnych do jej wykonywania i deklarujących chęć jej podjęcia.”

30

Pojęcie „bezrobotny” nie jest już tak jednoznacznie definiowane. Proponuje się, aby dla potrzeb Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Krasnymstawie przyjąć definicję, w której za bezrobotną uznaje się „(...) osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (...), nieuczącą się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania ( stałego lub czasowego ) powiatowym urzędzie pracy.” ³¹

2.2. Podstawowe za ł o ż enia .

Bezrobocie – szczególnie długookresowe ( powyżej roku ) - jest główną przyczyną ubóstwa. Dla rodzin, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej z powodu bezrobocia, kwestia ta jest źródłem wielu innych problemów, takich jak: drastyczne obniżenie dochodów rodziny, narastanie w niej konfliktów i napięć, pojawienie się problemu alkoholowego

( badania dowodzą, że korelacja między bezrobociem długookresowym a nadmiernym spożyciem alkoholu przekracza 70% ). Bezrobotni członkowie rodzin stają się bezradni, a w ostatnich latach wzrasta w tej grupie współczynnik samobójstw i chorób psychicznych.

Zjawisko bezrobocia ujawniło się po 1989 roku. Za główną przyczynę bezrobocia w Polsce uważa się nałożenie nowych stosunków rynkowych na „starą” strukturę gospodarczą i rządzące w niej mechanizmy. Bezrobocie jest jednym z największych i najtrudniejszych do rozwiązywania problemów społecznych.

„W niektórych powiatach naszego kraju co trzecia osoba czynna zawodowo pozostaje bez pracy. Bezrobocie rośnie w Polsce zresztą od kilku lat. W 1990r. bez pracy pozostawało 591 tys. osób, a dziś już prawie sześć razy więcej! Co gorsza, ponad 50% bezrobotnych w 2004r.

to były osoby, które nie przekroczyły 35 roku życia. Nawet zdobycie wyższego wykształcenia nie jest już gwarancją znalezienia zatrudnienia a oferta edukacyjna uczelni bardzo często rozmija się z potrzebami dzisiejszego i jutrzejszego rynku pracy. Dodatkowo wpływ na sytuację rynku pracy ma fakt, że w wielu gałęziach przemysłu wzrost wydajności pracy osiąga poziom 60-80%, a w skrajnych przypadkach nawet ponad 400%. Większa wydajność pracowników i niski w ostatnich latach wzrost gospodarczy powodują, że spada liczba

30 E.Trafiałek, Bezrobocie jako zjawisko towarzyszące gospodarce wolnorynkowej (w:) „Praca socjalna” Nr 1 z 2000 roku

31 Ustawa z dnia 20.04.2004r., O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Art.2, ust.1, pkt 2

dostępnych miejsc pracy. W 1997 roku było ich w Polsce 15,31 miliona, a w 2001 roku 14,04 miliona.” ³²

„Województwo lubelskie, a co za tym idzie powiat krasnostawski, ze względu na brak ośrodka regionalnego o znaczeniu krajowym oraz duży udział rolnictwa w strukturze rynku pracy charakteryzuje się bardzo specyficzną sytuacją na rynku pracy. Jego reakcja na integrację może okazać się bardzo silna. Próba określenia tejże reakcji oparta została na analizie czterech zmiennych: średniego salda migracji, udziału pracujących w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybołówstwie, udziału bezrobotnych zarejestrowanych w ludności zawodowo czynnej oraz udziału pracujących w sektorze publicznym.

W zakresie sytuacji na rynku pracy województwo lubelskie, a co za tym idzie powiat krasnostawski zaliczone zostało do grupy regionów charakteryzujących się ujemnym saldem migracji, wysokim odsetkiem pracujących w rolnictwie, przeciętnym poziomem bezrobocia i bardzo niskim odsetkiem pracujących w sektorze publicznym.” ³³

Powiatowy Urząd Pracy w Krasnymstawie opracował Powiatowy Program Promocji Zatrudnienia oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy na lata 2005 – 2013.

„Zawarte w opracowaniu cele i zakres działania wynikają z diagnozy obrazującej sytuację na powiatowym rynku pracy.

Realizacja określonych działań powinna w znaczny sposób:

.

.

.

zatrudnienie kobiet w zawodach technicznych i związanych z wykorzystaniem najnowszych technologii,

.

.

.

.

W Programie tym, jako priorytety, zaplanowano następujące działania:

Priorytet 1 . Poprawa zasobów miejsc pracy.

– Tworzenie warunków do lepszego funkcjonowania sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

32 Powiatowa Strategia ... op. Cit. s.44

33 Powiatowa Strategia ... op. Cit. s.44 i 45

34 Tamże, s.42

– Rozwój pośrednictwa pracy i promocja „elastycznych” form zatrudnienia.

Priorytet 2 . Zwiększenie aktywności zawodowej mieszkańców powiatu, a zwłaszcza osób bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem.

– Rozwój poradnictwa zawodowego.

– Dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy.

– Wspieranie rozwoju szkolnictwa ustawicznego.

Priorytet 3 . Wyrównywanie szans na rynku pracy ( wymieniono takie grupy bezrobotnych jak: kobiety, długotrwale bezrobotnych, młodzież oraz bezrobotnych mieszkańców wsi ).

– Wspieranie programami aktywizującymi bezrobotnych, zwłaszcza z grup podwyższonego ryzyka. ³⁵

Gmina Krasnystaw przyjęła, w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego ( ZPORR ) szereg priorytetów i działań. Wśród nich również takie, które będą służyć rozwiązywaniu problemu bezrobocia w Krasnymstawie.

W priorytecie ( 2 ) „Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach” wymieniono działania:

– „Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie” ( 2.1. )

– „Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa” ( 2.3.)

– „Reorientacja zawodowa dla osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi” ( 2.4. )

– Promocja przedsiębiorczości” ( 2.5. ) ³⁶

Również w opracowanej Strategii Rozwoju Gminy Krasnystaw uwzględniono cele i kierunki rozwoju związane z ograniczeniem problemu bezrobocia w gminie.

Jeden z celów, a zarazem kierunków działań zapisano jako: „(...) - likwidacja bezrobocia przez tworzenie nowych miejsc pracy.” ³⁷

Jako jeden z celów głównych rozwoju gminy uznano: „Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz handlu i usług dla tworzenia dodatkowych miejsc pracy w działalności pozarolniczej.” ³⁸

2.3 Rozmiary bezrobocia w Krasnymstawie i analiza danych .

Z opracowań udostępnionych przez Powiatowy Urząd Pracy w Krasnymstawie wynika, że na koniec 2004 roku 721 mieszkańców gminy – to osoby bezrobotne. Wśród osób bezrobotnych – 350 to kobiety i 371 – mężczyźni. Wśród bezrobotnych, tylko 45 osób miało prawo do zasiłku.

Aż 363 osoby były długotrwale bezrobotne, a wśród nich było 196 kobiet. W grupie tej 91 osób ( w tym 50 kobiet ) było bezrobotnych od roku do 2 lat, zaś 272 osoby były bezrobotne powyżej 2 lat ( w tym 146 kobiet ).

35 Tamże, s.73 – 81

36 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnystaw na lata 2004 – 2013”, s.36

37 Strategia Rozwoju Gminy Krasnystaw, Województwo Lublin 2000r., s.33

38 Tamże, s.49

Jak przedstawiała się stopa bezrobocia w latach 2003 i 2004 prezentuje Wykres Nr 1.

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie materiałów Powiatowego Urzędu Pracy w Krasnymstawie.

Jak pokazano w Wykresie Nr 1 we wszystkich miesiącach 2003 roku stopa bezrobocia była niższa od stopy bezrobocia w miesiącach roku 2004. Najwyższe bezrobocie w roku 2003 zanotowano w lutym i marcu ( 14,5% i 14,6% ). Również w tych samych miesiącach w 2004 roku stopa bezrobocia była najwyższa i wynosiła 18,3%.

Strukturę wieku osób bezrobotnych przedstawia Tabela Nr 2.

Tabela Nr 2: Bezrobotni według wieku.

wiek

osoby 15 -17 18 - 24 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 - 59 60 - 64

Ogółem 0 268 241 106 93 12 1

W tym:

kobiety 0 124 134 52 40 0 0

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie materiałów Powiatowego Urzędu Pracy w Krasnymstawie.

Jak wynika z Tabeli Nr 2 większość bezrobotnych to osoby młode. Aż 509 osób jest w wieku 18 do 34 lat. Również w tym wieku jest najwięcej, bo 258 kobiet. Najmniej osób bezrobotnych, bo tylko 13 mężczyzn jest w wieku od 55 do 64 lat.

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

18,2 18,3 18,3 17,8 17,8 17,8 17,8 17,5 17,5

16,8 17 17,6

14,4 14,5 14,6 14,3 13,9 13,7 14 13,8 13,9

13,4 13,6 13,8

Wykres Nr 1

Stopa bezrobocia w Gminie Krasnystaw w poszczególnych miesiącach w latach 2003 i 2004

rok 2004 rok 2003

miesiące

Stopa bezrobocia %

Wykształcenia osób bezrobotnych prezentuje Wykres Nr 2.

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie materiałów Powiatowego Urzędu Pracy w Krasnymstawie.

Informacje dotyczące wykształcenia osób bezrobotnych są niezwykle interesujące.

Najwięcej osób bezrobotnych legitymuje się wykształceniem zasadniczym zawodowym ( 31,8% ) jednak również aż 38% osób bezrobotnych posiada wykształcenia policealne i średnie zawodowe.

Wśród bezrobotnych 6,5% osób posiada wykształcenie wyższe a tylko nieco więcej ( 7,2% ) to osoby z wykształceniem podstawowym ( ukończone gimnazjum ) lub niepełnym podstawowym. Z danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej za 2004 rok wynika, że wśród rodzin, które są klientami pomocy społecznej bezrobocie występowało w 200 przypadkach, co stanowi 57,9% ogółu rodzin korzystających z pomocy. W rodzinach tych żyły 763 osoby (59,7% ogółu osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej).

2.4.

Konkluzje.

1) Bezrobocie jest znaczącym problemem społecznym w Gminie Krasnystaw. W roku 2004 było ono wyższe o 4% w porównaniu z rokiem 2003.

2) Dysfunkcja bezrobocia dotyczy prawie 58% ogółu rodzin korzystających z pomocy społecznej. W rodzinach tych żyje prawie 60% wszystkich osób - członków rodzin, które są klientami pomocy społecznej.

3) Rozwiązywanie problemu bezrobocia wymaga zintegrowanych działań różnych instytucji i organizacji zainteresowanych kwestią bezrobocia.

4) Konieczna jest stała współpraca Gminy Krasnystaw z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o usługach poradnictwa

31,80%

30,00%

24,50%

7,20%

6,50%

Wykres Nr 2

Wykształcenie osób bezrobotnych

zasadnicze za- wodowe

policealne i średnie zawodowe

gimnazjum i poniżej średnie

ogólnokształ- wyższe

zawodowego i szkoleniach.

5) Bardzo ważna jest realizacja działań, wymienionych w priorytecie "Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich", który przyjęła Gmina Krasnystaw w ramach zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.

3.

Niepełnosprawność

3.1.

Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

Pojęcie niepełnosprawność jest pojęciem niejednoznacznym i złożonym. Zawiera elementy nie tylko medyczne, ale również społeczne i funkcjonalne. Dotyczy z jednej strony ogólnego ujęcia zjawiska, a z drugiej strony odniesienia do definicji poszczególnych rodzajów niepełnosprawności.

Wśród wielu definicji niepełnosprawności warto zwrócić uwagę na tę, która obowiązuje w państwach członkowskich Unii Europejskiej i uwzględnia trzy wymiary niepełnosprawności, a mianowicie:

– fizyczny, psychiczny lub autonomiczny uszczerbek na zdrowiu,

– zakłócenie zdolności do normalnego życia,

– wpływ czynników socjokulturowych, powodujących wykluczenie społeczne.

W literaturze przedmiotu niepełnosprawność definiowana jest też jako stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bądź uniemożliwienie samodzielnej egzystencji.

W Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Powiatu Krasnostawskiego przyjęto definicję niepełnosprawności zawartą w Ustawie z dnia 27 sierpnia 1997r. O rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Definicja ta mówi że „(...) niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.” ³⁹

Wiele jest definicji osoby niepełnosprawnej. Według Światowej Organizacji Zdrowia (...) osobami niepełnosprawnymi są wszyscy, którzy w wyniku skutków ograniczenia sprawności wynikających z nieprawidłowego fizycznego, psychicznego lub umysłowego stanu organizmu o charakterze nie tylko przejściowym posiadają ograniczoną zdolność społecznej integracji.⁴⁰

W Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych przyjęto następującą definicję osoby niepełnosprawnej „(...) za osobę niepełnosprawną uznaje się taką, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego upoważniony lub osobę, która takiego orzeczenia nie posiada ale odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku.” ⁴¹

39Powiatowa Strategia ... op.cit. s.21

40A.Juros, W.Otrębski, Integracja osób z niepełnosprawnością w społeczności lokalnej, Wydawnictwo FŚCEDS, Lublin 1997, s.17

41Powiatowa Strategia ... op.cit. s.21-22

3.2.

Podstawowe założenia.

W działaniach prowadzonych na rzecz osób niepełnosprawnych przyjmuje się, że:

– Osoby niepełnosprawne maja prawo do samodzielnego, niezależnego i aktywnego życia oraz do korzystania, na zasadzie równości, praw i obowiązków ustanowionych dla ogółu obywateli, bez względu na wiek, rodzaj, przyczynę i stopień niepełnosprawności.

– Osoby niepełnosprawne mają prawo do uzyskania niezbędnych środków i pomocy dla wyrównania szans w korzystaniu z przysługujących im praw – zmniejszonych na skutek niepełnosprawności.

– Wszelkie działania na rzecz osób niepełnosprawnych powinny być podejmowane z poszanowaniem godności osobowej i suwerenności tych osób, a także z poszanowaniem ich praw do dokonywania samodzielnych wyborów życiowych.

– Sens życia człowieka niepełnosprawnego nie różni się co do istoty w stosunku do życia człowieka sprawnego. Niepełnosprawność nie stanowi wyróżnika sensu życia. Sens życia zależy od trudu włożonego w spełnienie siebie jako człowieka.

– Na rzecz środowisk osób niepełnosprawnych podejmuje się w Polsce wiele działań. Obserwuje się też w ostatnich latach znaczna poprawę statusu osób niepełnosprawnych. Mimo to, osoby niepełnosprawne w dalszym ciągu są grupą społeczną, która jest zagrożona wykluczeniem społecznym.

3.3.

Rozmiary problemu niepełnosprawności i analiza danych.

Szacuje się, że na świecie żyje ponad 500 milionów osób niepełnosprawnych. W Europie ( stan na 2003 rok ) osoby niepełnosprawne stanowią 10% społeczeństwa. Według danych spisu powszechnego, w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych w Polsce wynosiła 5456,7tys. - 14,3% ogółu ludności kraju. Z danych tych wynika, że co 7 mieszkaniec Polski był osobą niepełnosprawną. Według prognoz GUS, w roku 2010 liczba osób niepełnosprawnych w Polsce wzrośnie do 6 mln.

Trudno na podstawie dostępnych źródeł określić, ilu w roku 2004 mieszkańców gminy Krasnystaw to osoby niepełnosprawne. Z danych Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie wynika, że w roku 2002 w powiecie krasnostawskim było 18011 osób niepełnosprawnych. ⁴² Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ustaliło, że w 2003 roku w grupie niepełnosprawnych mieszkańców powiatu Krasnystaw było 4 186 osób upośledzonych umysłowo oraz zaburzonych psychicznie.⁴³

W Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Powiatu Krasnostawskiego zauważono, że „Udział w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych ma charakter marginalny. Powodem tego jest między innymi brak kreatywności i działań poszukiwawczych osób zainteresowanych w kierunku znalezienia pracy. Jednocześnie niski poziom wykształcenia oraz posiadanych kwalifikacji w wielu przypadkach dyskwalifikuje niepełnosprawnych, jak i częste obawy pracodawców przed ich zatrudnieniem.”⁴⁴

42Powiatowa Strategia ... op.cit. s.22

43Tamże, s.23

44Tamże, s.25

W jednym zakładzie pracy chronionej w Krasnymstawie ( „Kartonex”) w 2003 roku pracowało 115 osób niepełnosprawnych, w tym 75 mężczyzn i 40 kobiet. ⁴⁵

Z informacji dotyczących powiatu krasnostawskiego, pozyskanych z Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności wynika, że w 2004 roku w grupie osób powyżej 16 roku życia wydano 918 orzeczeń z określeniem stopnia niepełnosprawności ( stopień znaczny – 346, stopień umiarkowany – 364, stopień lekki – 208). Wśród tych osób było 515 kobiet i 403 mężczyzn. w tym 508 orzeczeń o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych wydano po raz pierwszy ( stopień znaczny – 228, stopień umiarkowany – 176, stopień lekki – 104 ).

Wśród osób przed 16 rokiem życia wydano 201 orzeczeń o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych.

Wiek osób powyżej 16 roku życia, które uzyskały orzeczenie z określeniem stopnia niepełnosprawności, przedstawia Wykres Nr 3.

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie danych Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.

Jak wynika z Wykresu Nr 3 najwięcej osób, które w 2004 roku uzyskały orzeczenie z określeniem o stopniu niepełnosprawności było w wieku 41-60 lat ( 361 osób ) oraz w wieku 60 lat i więcej (300 osób). Najmniej, bo tylko 121 osób było w wieku 26-40 lat.

45dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie

16-25 26-40 41-60 60 i wiecej

0 50 100 150 200 250 300 350 400

136 121

361

300

Wykres Nr 3

Wiek osób niepełnosprawnych

wiek

osoby

Wykształcenie osób niepełnosprawnych prezentuje Wykres Nr 4.

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie danych Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.

Z danych prezentowanych w Wykresie Nr 4 wynika, że najwięcej, bo aż 382 osoby legitymowały się wykształceniem podstawowym, a 127 osób miało niepełne wykształcenie podstawowe. Tak więc można powiedzieć, że wśród 918 osób niepełnosprawnych w powiecie Krasnystaw aż 509 to osoby z niskim wykształceniem. Stosunkowo niewiele osób, bo tylko 24, legitymowało się wykształceniem wyższym.

Wśród 201 osób do 16 roku życia, którym wydano orzeczenia o niepełnosprawności jest 128 dziewcząt i 73 chłopców. Wśród tych osób 41 jest w wieku od 0 do 3 lat, 44 osoby są w wieku od 4 do 7 lat, zaś 116 osób mieści się w przedziale wiekowym od 8 do 16 roku życia.

Pozyskane dane z Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności dotyczą całego powiatu krasnostawskiego. Niestety, Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności nie dokonuje analizy danych z uwzględnieniem poszczególnych gmin w powiecie. Dlatego też nie jest możliwe przedstawienie informacji o wydanych orzeczeniach o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych mieszkańców Gminy Krasnystaw.

Wśród rodzin, które będąc w trudnej sytuacji życiowej są klientami Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krasnymstawie 39,4% (136 rodzin) to rodziny z dysfunkcją niepełnosprawności. W rodzinach tych żyją 344 osoby (26,9% ogółu osób – członków rodzin, które są klientami pomocy społecznej).

Wśród rodzin, klientów pomocy społecznej z dysfunkcją niepełnosprawności są 23 rodziny, w których żyje więcej niż jedna osoba niepełnosprawna. Niepełnosprawni klienci pomocy społecznej to: 68 kobiet i 68 mężczyzn.

Niepełnosprawność ruchowa dotyczy 23 osób, 31 osób to niepełnosprawni

mniej niż

podstawowe podstawowe zasadnicze średnie wyższe 0

50 100 150 200 250 300 350 400

127

382

173

212

24

Wykres Nr 4

Wykształcenie osób niepełnosprawnych

wykształcenie

osoby

intelektualnie, zaś 82 osoby zaliczono do niepełnosprawnych z uwagi na choroby wewnętrzne.

Wśród niepełnosprawnych klientów pomocy społecznej jest 39 dzieci.

Usługami opiekuńczymi objętych jest 5 osób.

Niepełnosprawni mieszkańcy Gminy Krasnegostawu korzystali ze środków PFRON. Z danych pozyskanych z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie wynika, że:

– dofinansowanie w wysokości 13.096,82zł do likwidacji barier architektonicznych otrzymały 3 osoby,

– dofinansowanie w wysokości 11.750,40zł do likwidacji barier w komunikowaniu się otrzymały 4 osoby,

– dofinansowanie do zaopatrzenia osób niepełnosprawnych w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze otrzymało ogółem 8 osób, w tym 4 dzieci (na kwotę 2.552,67zł) i 4 osoby dorosłe (na kwotę 5.035,25zł),

– z dofinansowania w wysokości 36.070zł do turnusów rehabilitacyjnych skorzystało 46 osób.

3.4.

Konkluzje.

1) Z danych, które udało się pozyskać wynika, że niepełnosprawność jest ważnym problemem społecznym w Gminie Krasnystaw. Świadczy o tym chociażby, że prawie 40% rodzin, które są klientami Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej dotyczy dysfunkcja niepełnosprawności.

2) Konieczne wydaje się zebranie informacji na temat środowiska osób niepełnosprawnych w Gminie Krasnystaw, a przede wszystkim ustalenie: jaka jest liczba osób niepełnosprawnych – z podziałem na rodzaje niepełnosprawności, jaka jest płeć, wiek i wykształcenie osób niepełnosprawnych, ile z tych osób posiada orzeczenia o niepełnosprawności oraz jaka jest sytuacja niepełnosprawnych na rynku pracy.

3) Zasadne wydaje się przeprowadzenie badań empirycznych i rozpoznanie problemów na jakie napotykają osoby niepełnosprawne w Gminie Krasnystaw. Należałoby również zbadać stopień integracji niepełnosprawnych mieszkańców Gminy Krasnystaw ze społecznością lokalną.

4.

Długotrwała lub ciężka choroba.

4.1.

Zdefiniowanie podstawowych pojęć.

Zdrowie jest jednym z najcenniejszych i najważniejszych dóbr człowieka. Pozwala prowadzić samodzielne życie, harmonijnie funkcjonować w rodzinie, pozwala pracować i decyduje o stopniu zasymilowania się w społeczeństwie. Przeciwieństwem zdrowia jest choroba. W literaturze funkcjonuje dużo definicji choroby. Jedna z trafnych definicji mówi, że choroba jest to (...) reakcja dynamiczna ustroju na zadziałanie czynnika chorobotwórczego, wyrażająca się zaburzeniem naturalnego współdziałania narządów i tkanek, co zwykle prowadzi do zmian czynnościowych i organicznych ustroju. ⁴⁶

Jako jeden z powodów ubiegania się o pomoc społeczną wymieniono w ustawie o pomocy społecznej długotrwałą i ciężką chorobę. Długotrwała choroba definiowana jest również jako choroba przewlekła -„(...) dolegliwość bądź stan patologiczny, który utrzymuje się przez dłuższy czas i który będzie trwał nadal. (...) do głównych cech choroby przewlekłej należą: długotrwałość, łagodniejszy niż w stanie ostrym przebieg, pogorszenie sprawności pacjenta, nieodwracalność zmian patologicznych i niepomyślne rokowania, a także następstwa psychospołeczne; osoby chorujące przewlekle wymagają długotrwałej opieki lekarskiej, pielęgniarskiej i/ lub rehabilitacji.”⁴⁷

Przyjmuje się, że długotrwała choroba musi trwać co najmniej 6 miesięcy. Zaświadczenie o istnieniu długotrwałej lub ciężkiej choroby wydaje lekarz. ⁴⁸

4.2.

Podstawowe założenia.

Człowiek zdrowy nie odczuwa żadnych dolegliwości, jest niezależny i twórczy, nie wymaga pomocy. Człowiek chory jest bezradny, niepewny, wymaga diagnozy i leczenia oraz pomocy w zaspokajaniu potrzeb – często podstawowych.

Choroba może pojawić się w każdym wieku. W dzieciństwie i młodości choroba często związana jest ze złymi warunkami ekonomicznymi w rodzinie, czasem jest skutkiem sięgania przez młodego człowieka po papierosy, alkohol czy narkotyki. Coraz częściej w środowisku młodzieży występują depresje, a także bulimia czy też anoreksja.

W wieku dorosłym występowanie chorób przewlekłych związane jest w dużej mierze z nieprawidłowym stylem życia, ale też z sytuacjami stresującymi, takimi jak: śmierć bliskiej osoby, bezrobocie, utrata mieszkania, ubóstwo. Najczęściej spotykane choroby w tym wieku to: choroby serca i układu krążenia, choroby płuc, marskość wątroby.

46red. K.Rożek-Lesiak, Rodzina w wielkim mieście, jej problemy i sposoby ich rozwiązywania, Zabrze 1998, s.50

47A.Zych, Słownik gerontologii, Wydawnictwo Akademickie „Żas”, Warszawa 2001, s.58

48Ustawa o pomocy społecznej z komentarzem (w:) Praca Socjalna, Nr 4 z 2004 roku